| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೭. ಕುಕ್ಕುರವತಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
7. Kukkuravatikasuttavaṇṇanā
೭೮. ಕೋಲಿಯೇಸೂತಿ ಬಹುವಚನವಸೇನಾಯಂ ಪಾಳಿ ಆಗತಾ। ಏವಂನಾಮಕೇ ಜನಪದೇತಿ ಅತ್ಥವಚನಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ನ ನಿಯಮಿತೋತಿ ‘‘ಅಸುಕಮ್ಹಿ ನಾಮ ವಿಹಾರೇ’’ತಿ ನ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತೋ। ಸೇನಾಸನೇಯೇವಾತಿ ಆವಾಸೇಯೇವ, ನ ರುಕ್ಖಮೂಲಾದಿಕೇ। ವೇಸಕಿರಿಯಾ ಘಾಸಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ಸಮಾದಾತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಗೋವತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿಯುತ್ತೋ ಗೋವತಿಕೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮಾದಿನ್ನಗೋವತೋ’’ತಿ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹು ವೇದವೇದಿನೋ – ‘‘ಗಚ್ಛಂ ಭಕ್ಖೇತಿ, ತಿಟ್ಠಂ ಮುತ್ತೇತಿ, ಉಪಾಹಾ ಉದಕಂ ಧೂಪೇತಿ, ತಿಣಾನಿ ಛಿನ್ದತೀ’’ತಿಆದಿ। ಅಯಂ ಅಚೇಲೋತಿ ಅಚೇಲಕಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಸೇನ ಅಚೇಲೋ, ಪುರಿಮೋ ಪನ ಗೋವತಿಕೋ ಕುಕ್ಕುರವತಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಪಲಿಕುಣ್ಠಿತ್ವಾತಿ ಉಭೋ ಹತ್ಥೇ ಉಭೋ ಪಾದೇ ಚ ಸಮಿಞ್ಜಿತ್ವಾ। ‘‘ಉಕ್ಕುಟಿಕೋ ಹುತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಗಮನಂ ನಿಪ್ಫಜ್ಜನಂ ಗತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಕಾ ಗತೀತಿ ಕಾ ನಿಪ್ಫತ್ತೀ’’ತಿ। ನಿಪ್ಫತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನಾ ಹಿ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಪ್ಪವತ್ತಿ। ಕತೂಪಚಿತಕಮ್ಮವಸೇನ ಅಭಿಸಮ್ಪರೇತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೋ, ಪರಲೋಕೋ। ತತ್ಥಸ್ಸ ಚ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಮ್ಹಿ ಕತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತೀ’’ತಿ। ಕುಕ್ಕುರವತಸಮಾದಾನನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುರಭಾವಸಮಾದಾನಂ, ‘‘ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಹಂ ಕುಕ್ಕುರೋ’’ತಿ ಕುಕ್ಕುರಭಾವಾಧಿಟ್ಠಾನಂ।
78.Koliyesūti bahuvacanavasenāyaṃ pāḷi āgatā. Evaṃnāmake janapadeti atthavacanaṃ kasmā vuttanti āha ‘‘so hī’’tiādi. Na niyamitoti ‘‘asukamhi nāma vihāre’’ti na niyametvā vutto. Senāsaneyevāti āvāseyeva, na rukkhamūlādike. Vesakiriyā ghāsaggahaṇādinā samādātabbaṭṭhena govataṃ, tasmiṃ niyutto govatiko. Tenāha ‘‘samādinnagovato’’ti. Yaṃ sandhāyāhu vedavedino – ‘‘gacchaṃ bhakkheti, tiṭṭhaṃ mutteti, upāhā udakaṃ dhūpeti, tiṇāni chindatī’’tiādi. Ayaṃ aceloti acelakapabbajjāvasena acelo, purimo pana govatiko kukkuravatikoti ettha vuttanayānusārena attho vattabbo. Palikuṇṭhitvāti ubho hatthe ubho pāde ca samiñjitvā. ‘‘Ukkuṭiko hutvā’’tipi vadanti. Gamanaṃ nipphajjanaṃ gatīti āha – ‘‘kāgatīti kā nipphattī’’ti. Nipphattipariyosānā hi vipākadhammappavatti. Katūpacitakammavasena abhisampareti etthāti abhisamparāyo, paraloko. Tatthassa ca nipphattiṃ pucchatīti āha – ‘‘abhisamparāyamhi kattha nibbattī’’ti. Kukkuravatasamādānanti kukkurabhāvasamādānaṃ, ‘‘ajja paṭṭhāya ahaṃ kukkuro’’ti kukkurabhāvādhiṭṭhānaṃ.
೭೯. ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಯತ್ತಕಾ ಕುಕ್ಕುರವಿಕಾರಾ, ತೇಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನೂನ’’ನ್ತಿ। ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ತೇಹಿ ಅವೋಮಿಸ್ಸಂ। ಕುಕ್ಕುರಾಚಾರನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುರಾನಂ ಗಮನಾಕಾರೋತಿಆದಿಆಚಾರೇನ ಕುಕ್ಕುರಭಾವಾಧಿಟ್ಠಾನಚಿತ್ತಮಾಹ। ತಥಾ ತಥಾ ಆಕಪ್ಪೇತಬ್ಬತೋ ಆಕಪ್ಪೋ, ಪವತ್ತಿಆಕಾರೋ। ಸೋ ಪನೇತ್ಥ ಗಮನಾದಿಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಕ್ಕುರಾನಂ ಗಮನಾಕಾರೋ’’ತಿಆದಿ। ಆಚಾರೇನಾತಿ ಕುಕ್ಕುರಸೀಲಾಚಾರೇನ। ವತಸಮಾದಾನೇನಾತಿ ಕುಕ್ಕುರವತಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ। ಕುಕ್ಕುರಚರಿಯಾದಿಯೇವ ದುಕ್ಕರತಪಚರಣಂ। ತೇನ ಗತಿವಿಪರಿಯೇಸಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಾ ಲದ್ಧಿ। ಅಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುರವತಿಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾ ಗತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಇತರಗತಿಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಇತರಾಸಂ ಪನ ಸಮ್ಭವೋ ಏವ ನತ್ಥೀತಿ। ನಿಪಜ್ಜಮಾನನ್ತಿ ವತಸೀಲಾದೀನಂ ಸಂಗೋಪನವಸೇನ ಸಿಜ್ಝಮಾನಂ। ಯಥಾ ಸಕಮ್ಮಕಧಾತುಸದ್ದಾ ಅತ್ಥವಿಸೇಸವಸೇನ ಅಕಮ್ಮಕಾ ಹೋನ್ತಿ ‘‘ವಿಬುದ್ಧೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಬುದ್ಧೋ ಕಮಲಸಣ್ಡೋ’’ತಿ, ಏವಂ ಅತ್ಥವಿಸೇಸವಸೇನ ಅಕಮ್ಮಕಾಪಿ ಸಕಮ್ಮಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ನ ಪರಿದೇವಾಮಿ ನ ಅನುತ್ಥುನಾಮೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅನುತ್ಥುನಸದ್ದೋ ಚ ಸಕಮ್ಮಕವಸೇನ ಪಯುಜ್ಜತಿ ‘‘ಪುರಾಣಾನಿ ಅನುತ್ಥುನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು। ಅಯಞ್ಚೇತ್ಥ ಪಯೋಗೋತಿ ಇಮಿನಾ ಗಾಥಾಯಞ್ಚ ಅನುತ್ಥುನನರೋದನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
79.Paripuṇṇanti yattakā kukkuravikārā, tehi paripuṇṇaṃ. Tenāha ‘‘anūna’’nti. Abbokiṇṇanti tehi avomissaṃ. Kukkurācāranti kukkurānaṃ gamanākārotiādiācārena kukkurabhāvādhiṭṭhānacittamāha. Tathā tathā ākappetabbato ākappo, pavattiākāro. So panettha gamanādikoti āha ‘‘kukkurānaṃ gamanākāro’’tiādi. Ācārenāti kukkurasīlācārena. Vatasamādānenāti kukkuravatādhiṭṭhānena. Kukkuracariyādiyeva dukkaratapacaraṇaṃ. Tena gativipariyesākārena pavattā laddhi. Assa kukkuravatikassa aññā gati natthīti itaragatiṃ paṭikkhipati, itarāsaṃ pana sambhavo eva natthīti. Nipajjamānanti vatasīlādīnaṃ saṃgopanavasena sijjhamānaṃ. Yathā sakammakadhātusaddā atthavisesavasena akammakā honti ‘‘vibuddho puriso vibuddho kamalasaṇḍo’’ti, evaṃ atthavisesavasena akammakāpi sakammakā hontīti dassento ‘‘na paridevāmi na anutthunāmī’’tiādimāha. Anutthunasaddo ca sakammakavasena payujjati ‘‘purāṇāni anutthuna’’ntiādīsu. Ayañcettha payogoti iminā gāthāyañca anutthunanarodanaṃ adhippetanti dasseti.
೮೦. ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಗೋವತನ್ತಿ ಗೋವತಸಮಾದಾನಂ। ಗೋಸೀಲನ್ತಿ ಗವಾಚಾರಂ। ಗೋಚಿತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ಗೋಹಿ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ಗ್ವಾಕಪ್ಪೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ‘‘ಕುಕ್ಕುರಾಕಪ್ಪೇ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ಅತಿದಿಟ್ಠಂ, ವಿಸಿಟ್ಠಞ್ಚ ಯಥಾ ಪನ ತತ್ಥಾತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮೇವ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಕುಕ್ಕುರವತಾದೀಸು ವುತ್ತನಯಮೇವ।
80.Vuttanayenevāti iminā govatanti govatasamādānaṃ. Gosīlanti gavācāraṃ. Gocittanti ‘‘ajja paṭṭhāya gohi kātabbaṃ karissāmī’’ti uppannacittanti imamatthaṃ atidisati. Gvākappe pana vattabbaṃ avasiṭṭhaṃ ‘‘kukkurākappe vuttasadisamevā’’ti imināva atidiṭṭhaṃ, visiṭṭhañca yathā pana tatthātiādinā vuttameva. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ kukkuravatādīsu vuttanayameva.
೮೧. ಏಕಚ್ಚಕಮ್ಮಕಿರಿಯಾವಸೇನಾತಿ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕರಣಪ್ಪಸಙ್ಗೇನ। ಇಮೇಸನ್ತಿ ಗೋವತಿಕಕುಕ್ಕುರವತಿಕಾನಂ। ಕಿರಿಯಾತಿ ಗೋವತಭಾವನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಕಿರಿಯಾ। ಪಾಕಟಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮಚತುಕ್ಕೇ ಇದಂ ನಾಮ ಕಮ್ಮಂ ಭಜತೀ’’ತಿ ಪಾಕಟಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
81.Ekaccakammakiriyāvasenāti ekaccassa akusalakammassa kusalakammassa karaṇappasaṅgena. Imesanti govatikakukkuravatikānaṃ. Kiriyāti govatabhāvanādivasena pavattā kiriyā. Pākaṭā bhavissatīti ‘‘imasmiṃ kammacatukke idaṃ nāma kammaṃ bhajatī’’ti pākaṭā bhavissati.
ಕಾಳಕನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೪.೨೩೨) ಮಲೀನಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಪಭಸ್ಸರಭಾವಕರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಪನೇತ್ಥ ಕಮ್ಮಪಥಸಮ್ಪತ್ತಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದಸಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥ’’ನ್ತಿ। ಕಣ್ಹನ್ತಿ ಕಣ್ಹಾಭಿಜಾತಿಹೇತುತೋ ವಾ ಕಣ್ಹಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಣ್ಹವಿಪಾಕ’’ನ್ತಿ। ಅಪಾಯೂಪಪತ್ತಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ದೋಭಗ್ಗಿಯಂ ಕಣ್ಹವಿಪಾಕೋ, ಯಥಾ ತಮಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ಏಕತ್ತನಿದ್ದೇಸೇನ ಪನ ‘‘ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ಓದಾತಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಭಸ್ಸರಭಾವಕರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ಸುಕ್ಕಾಭಿಜಾತಿಹೇತುತೋ ವಾ ಸುಕ್ಕಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಪಾಕ’’ನ್ತಿ। ಸಗ್ಗೂಪಪತ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಸೋಭಗ್ಗಿಯಞ್ಚ ಸುಕ್ಕವಿಪಾಕೋ, ಯಥಾ ಚ ಜೋತಿಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ಏಕತ್ತನಿದ್ದೇಸೇನ ಪನ ‘‘ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ವೋಮಿಸ್ಸಕಕಮ್ಮನ್ತಿ ಕಾಲೇನ ಕಣ್ಹಂ, ಕಾಲೇನ ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ಏವಂ ಮಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ। ‘‘ಸುಖದುಕ್ಖವಿಪಾಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸುಖದುಕ್ಖಾನಂ ಪವತ್ತಿಆಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಿಸ್ಸಕಕಮ್ಮಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಸಮಞ್ಞಾ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಾಭಿಜಾತಿಹೇತುತಾಯಾತಿ, ಅಪಚ್ಚಯಗಾಮಿತಾಯ ತದುಭಯವಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರಕಮ್ಮಸ್ಸ ಇಧ ಸುಕ್ಕಪರಿಯಾಯೋಪಿ ನ ಇಚ್ಛಿತೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಉಭಯ…ಪೇ॰… ಅಸುಕ್ಕನ್ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಉಭಯವಿಪಾಕಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾಧಿಗತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಸ್ಸ। ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಹಿ ವಿಪಾಕೋ ಇಧ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ನ ಅಚ್ಚನ್ತಪರಿಸುದ್ಧೋ।
Kāḷakanti (a. ni. ṭī. 2.4.232) malīnaṃ, cittassa apabhassarabhāvakaraṇanti attho. Taṃ panettha kammapathasampattameva adhippetanti āha ‘‘dasaakusalakammapatha’’nti. Kaṇhanti kaṇhābhijātihetuto vā kaṇhaṃ. Tenāha ‘‘kaṇhavipāka’’nti. Apāyūpapatti manussesu ca dobhaggiyaṃ kaṇhavipāko, yathā tamabhāvo vutto, ekattaniddesena pana ‘‘apāye nibbattanato’’ti vuttaṃ, nibbattāpanatoti attho. Sukkanti odātaṃ, cittassa pabhassarabhāvakaraṇanti attho, sukkābhijātihetuto vā sukkaṃ. Tenāha ‘‘sukkavipāka’’nti. Saggūpapatti manussaloke sobhaggiyañca sukkavipāko, yathā ca jotibhāvo vutto, ekattaniddesena pana ‘‘sagge nibbattanato’’ti vuttaṃ, nibbattāpanatoti attho, vomissakakammanti kālena kaṇhaṃ, kālena sukkanti evaṃ missakavasena katakammaṃ. ‘‘Sukhadukkhavipāka’’nti vatvā sukhadukkhānaṃ pavattiākāraṃ dassetuṃ ‘‘missakakammañhī’’tiādi vuttaṃ. Kammassa kaṇhasukkasamaññā kaṇhasukkābhijātihetutāyāti, apaccayagāmitāya tadubhayavinimuttassa kammakkhayakarakammassa idha sukkapariyāyopi na icchitoti āha – ‘‘ubhaya…pe… asukkanti vutta’’nti. Tattha ubhayavipākassāti yathādhigatassa vipākassa. Sampattibhavapariyāpanno hi vipāko idha ‘‘sukkavipāko’’ti adhippeto, na accantaparisuddho.
ಸದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಸದುಕ್ಖಂ, ದುಕ್ಖಸಂವತ್ತನಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಚೇತನಾ ಧುರಂ, ಉಪಾಲಿಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೫೬) ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಂ ಇಧ ಸಾಧಯತಿ ವಿಜಾನನತ್ಥಂ। ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾತಿ ಆಯೂಹಿತ್ವಾ। ತಂ ಪನ ಪಚ್ಚಯಸಮವಾಯಸಿದ್ಧಿತೋ ಸಂಕಡ್ಢನಂ ಪಿಣ್ಡನಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ, ಪಿಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ, ಸದುಕ್ಖಂ ಲೋಕನ್ತಿ ಅಪಾಯಲೋಕಮಾಹ। ವಿಪಾಕಫಸ್ಸಾತಿ ಫಸ್ಸಸೀಸೇನ ತತ್ಥ ವಿಪಾಕಪವತ್ತಮಾಹ। ಭೂತಕಮ್ಮತೋತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಮ್ಮತೋ ಅತ್ತನಾ ಕತೂಪಚಿತಕಮ್ಮತೋ। ಯಥಾಭೂತನ್ತಿ ಯಾದಿಸಂ। ಕಮ್ಮಸಭಾಗವಸೇನಾತಿ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕವಸೇನ। ಉಪಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಪದಾದಿಭೇದಾ ಉಪಪತ್ತಿ। ಕಮ್ಮೇನ ವಿಯ ವುತ್ತಾತಿ ಯಂ ಕರೋತಿ, ತೇನ ಉಪಪಜ್ಜತೀತಿ ಏಕಕಮ್ಮೇನೇವ ಜಾಯಮಾನಾ ವಿಯ ವುತ್ತಾ ಅಪದಾದಿಭೇದಾ। ಉಪಪತ್ತಿ ಚ ನಾಮ ವಿಪಾಕೇನ ಹೋತಿ ವಿಪಾಕೇ ಸಮ್ಭವನ್ತೇ ಏಕಂಸೇನ ತೇ ಉಪಪತ್ತಿವಿಸೇಸಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ತೇನ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಉಪಪತ್ತಿಕಮ್ಮಹೇತುಕಾ ವುತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಯೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋತಿ ಯೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ವಿಪಚ್ಚಮಾನೇನ ಅಯಂ ಸತ್ತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂಕಮ್ಮವಿಪಾಕಫಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಭೂತಾ ಫಸ್ಸಾ। ಕಮ್ಮೇನ ದಾತಬ್ಬಂ ದಾಯಂ ತಬ್ಬಿಪಾಕಂ ಆದಿಯನ್ತೀತಿ ಕಮ್ಮದಾಯಾದಾ, ಫಸ್ಸಾ। ಕಮ್ಮಸ್ಸ ದಾಯಜ್ಜತಾ ಕಮ್ಮಫಲಸ್ಸ ದಾಯಜ್ಜಂ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಮ್ಮದಾಯಜ್ಜಾ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಮ್ಮಮೇವ ನೇಸಂ ದಾಯಜ್ಜಂ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ।
Sadukkhanti attanā uppādetabbena dukkhena sadukkhaṃ, dukkhasaṃvattanikanti attho. ‘‘Imasmiṃ sutte cetanā dhuraṃ, upālisutte (ma. ni. 2.56) kamma’’nti heṭṭhā vuttampi atthaṃ idha sādhayati vijānanatthaṃ. Abhisaṅkharitvāti āyūhitvā. Taṃ pana paccayasamavāyasiddhito saṃkaḍḍhanaṃ piṇḍanaṃ viya hotīti āha – ‘‘saṅkaḍḍhitvā, piṇḍaṃ katvāti attho’’ti, sadukkhaṃ lokanti apāyalokamāha. Vipākaphassāti phassasīsena tattha vipākapavattamāha. Bhūtakammatoti nibbattakammato attanā katūpacitakammato. Yathābhūtanti yādisaṃ. Kammasabhāgavasenāti kammasarikkhakavasena. Upapatti hotīti apadādibhedā upapatti. Kammena viya vuttāti yaṃ karoti, tena upapajjatīti ekakammeneva jāyamānā viya vuttā apadādibhedā. Upapatti ca nāma vipākena hoti vipāke sambhavante ekaṃsena te upapattivisesā sambhavanti. Yadi evaṃ kasmā ‘‘tena upapajjatī’’ti upapattikammahetukā vuttāti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Yena kammavipākena nibbattoti yena kammavipākena vipaccamānena ayaṃ satto nibbattoti vuccati. Taṃkammavipākaphassāti tassa tassa kammassa vipākabhūtā phassā. Kammena dātabbaṃ dāyaṃ tabbipākaṃ ādiyantīti kammadāyādā, phassā. Kammassa dāyajjatā kammaphalassa dāyajjaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘kammadāyajjā’’ti. Tenāha ‘‘kammameva nesaṃ dāyajjaṃ santaka’’nti.
ತಿಸ್ಸೋ ಚ ಹೇಟ್ಠಿಮಜ್ಝಾನಚೇತನಾತಿ ಇದಂ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝವೇದನಂ ವೇದಿಯನಏಕನ್ತಸುಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭಾವಸಾಧನಂ। ಯದಿ ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಾ ಝಾನಚೇತನಾ ತಾವ ಹೋತು ಏಕನ್ತಸುಖುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಭಾವತೋ। ಕಾಮಾವಚರಾ ಕಿನ್ತೀತಿ ಕಾಮಾವಚರಾ ಪನ ಕುಸಲಚೇತನಾ ತಂಸಭಾವಾಭಾವತೋ ಕಿನ್ತಿ ಕೇನ ಪಕಾರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಮನೋಸಙ್ಖಾರೋ ನಾಮ ಜಾತೋತಿ ಚೋದೇತಿ, ಇತರೋ ಪನ ನ ಸಬ್ಬಾ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚೇತನಾ ತಥಾ ಗಹಿತಾ, ಅಥ ಖೋ ಏಕಚ್ಚಾ ಝಾನಚೇತನಾನುಕೂಲಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಸಿಣಸಜ್ಜನಕಾಲೇ ಕಸಿಣಾಸೇವನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಕಸಿಣಾಸೇವನಚೇತನಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಸಾ ಉಪಚಾರಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಸಾಧಿಕಾ। ತೇನ ಕಾಮಾವಚರಚೇತನಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಚೇತನಾಯ ಘಟಿತಾತಿ ಕಸಿಣಸಜ್ಜನಚೇತನಾಪಿ ಕದಾಚಿ ತಾದಿಸಾ ಹೋತೀತಿ ಗಹಿತಾ। ಪರಿಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಹಿ ಪವತ್ತಾ ಭಾವನಾಮಯಾ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚೇತನಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಆಸನ್ನತಾಯ ವುತ್ತಾ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಚೇತನಾ ತತಿಯಜ್ಝಾನಚೇತನಾಯ ಘಟಿತಾತಿ ಇದಂ ಏಕತ್ತಕಾಯಏಕತ್ತಸಞ್ಞೀಸತ್ತಾವಾಸವತಾಯ ತಂಸರಿಕ್ಖಕಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಿ ಈದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ಸುಖಸರಿಕ್ಖತಾ, ಏವಂ ಸನ್ತಸಭಾವತಾ ಞಾಣಸಹಿತತಾ ಚ। ಕೇಚಿ ಪನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಚೇತನಾನುಗುಣಾತಿ ನಿದಸ್ಸೇನ್ತಾ ಕಸಿಣಸಜ್ಜನಕಾಲೇ ಕಸಿಣಜ್ಝಾನಕಾಲೇ ಕಸಿಣಾಸೇವನಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತೀತಿ ತತಿಯಜ್ಝಾನಚೇತನಾಯ ಆಸನ್ನಘಟಿತತಾ ವುತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಮತಿಮತ್ತಂ, ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತಾಸಂ ಘಟಿತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಉಭಯಮಿಸ್ಸಕವಸೇನಾತಿ ಉಭಯೇಸಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಸುಖದುಕ್ಖಾನಞ್ಚ ಮಿಸ್ಸಕಭಾವವಸೇನ। ವೇಮಾನಿಕಪೇತಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಬಾಹುಲ್ಲತೋ ವುತ್ತಂ, ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ವಿನಿಪಾತಿಕಾನಂ ಕಾಲೇನ ದುಕ್ಖಂ ಹೋತಿಯೇವ।
Tisso ca heṭṭhimajjhānacetanāti idaṃ abyābajjhavedanaṃ vediyanaekantasukhuppattiyā hetubhāvasādhanaṃ. Yadi evaṃ yathāvuttā jhānacetanā tāva hotu ekantasukhuppattihetubhāvato. Kāmāvacarā kintīti kāmāvacarā pana kusalacetanā taṃsabhāvābhāvato kinti kena pakārena abyābajjhamanosaṅkhāro nāma jātoti codeti, itaro pana na sabbā kāmāvacarakusalacetanā tathā gahitā, atha kho ekaccā jhānacetanānukūlāti dassento ‘‘kasiṇasajjanakāle kasiṇāsevanakāle labbhantī’’ti āha. Tattha kasiṇāsevanacetanā gahetabbā, sā upacārajjhānassa sādhikā. Tena kāmāvacaracetanā paṭhamajjhānacetanāya ghaṭitāti kasiṇasajjanacetanāpi kadāci tādisā hotīti gahitā. Parikammādivasena hi pavattā bhāvanāmayā kāmāvacarakusalacetanā paṭhamajjhānassa āsannatāya vuttā. Catutthajjhānacetanā tatiyajjhānacetanāya ghaṭitāti idaṃ ekattakāyaekattasaññīsattāvāsavatāya taṃsarikkhakā upekkhāpi īdisesu ṭhānesu sukhasarikkhatā, evaṃ santasabhāvatā ñāṇasahitatā ca. Keci pana catutthajjhānacetanānuguṇāti nidassentā kasiṇasajjanakāle kasiṇajjhānakāle kasiṇāsevanakāle labbhatīti tatiyajjhānacetanāya āsannaghaṭitatā vuttāti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ, vuttanayeneva tāsaṃ ghaṭitatā veditabbā. Ubhayamissakavasenāti ubhayesaṃ kusalākusalasaṅkhārānaṃ sukhadukkhānañca missakabhāvavasena. Vemānikapetānanti idaṃ bāhullato vuttaṃ, itaresampi vinipātikānaṃ kālena dukkhaṃ hotiyeva.
ತಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯಾತಿ ತಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮತಾಪಾದನಾಯ। ಯಾ ಚೇತನಾತಿ ಯಾ ಅಪಚಯಗಾಮಿನಿಚೇತನಾ। ಕಮ್ಮಂ ಪತ್ವಾತಿ ಸುಖಕಮ್ಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಮಗ್ಗಚೇತನಾಯ ಅಞ್ಞೋ ಪಣ್ಡರತರೋ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ಅಚ್ಚನ್ತಪಾರಿಸುದ್ಧಿಭಾವತೋ। ಅಕಣ್ಹಾ ಅಸುಕ್ಕಾತಿ ಆಗತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸುಕ್ಕಭಾವಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಾರಣಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಕಮ್ಮಚತುಕ್ಕಂ ಪತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ।
Tassapahānāyāti tassa yathāvuttassa kammassa anuppattidhammatāpādanāya. Yā cetanāti yā apacayagāminicetanā. Kammaṃ patvāti sukhakammanti vuccamāne maggacetanāya añño paṇḍarataro dhammo nāma natthi accantapārisuddhibhāvato. Akaṇhā asukkāti āgatāti ettha sukkabhāvapaṭikkhepakāraṇaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Tenāha ‘‘idaṃ pana kammacatukkaṃ patvā’’tiādi.
೮೨. ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಪಕ್ಖೇತಿ ಅಚೇಳಕಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಕುಕ್ಕುರವತೇ ಚ। ಯೋಗೇತಿ ಞಾಯಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋನೇನಾತಿ ಯೋ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸೋ ತೇನ ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತೋ। ಯಂ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ। ಘಂಸಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಂ ವಿಯ ನಿಘಂಸೋಪ್ಪಲೇ। ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಿಯ ಕುಲಾಲಭಾಜನಂ।
82.Aniyyānikapakkheti aceḷakapabbajjāya kukkuravate ca. Yogeti ñāyadhammapaṭipattiyanti attho. Yonenāti yo titthiyaparivāso tena bhagavatā paññatto. Yaṃ titthiyaparivāsaṃ samādiyitvāti ayamettha yojanā. Ghaṃsitvā suvaṇṇaṃ viya nighaṃsoppale. Koṭṭetvā hatthena viya kulālabhājanaṃ.
ವೂಪಕಟ್ಠೋತಿ ವಿವಿತ್ತೋ ಏಕೀಭೂತೋ। ಪೇಸಿತತ್ತೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತಿ ಪೇಸಿತತ್ತೋ। ಕಾಮಂ ತದನುತ್ತರಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ…ಪೇ॰… ವಿಹಾಸೀತಿ ಇಮಿನಾವ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಾ ನಿಟ್ಠಾಪಿತಾ ಹೋತಿ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಪನ ಸೇನಿಯಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿಕಿತ್ತನಪರಮೇತಂ ಉಜುಕಂ ಆಪನ್ನಅರಹತ್ತಭಾವದೀಪನಂ, ಯದಿದಂ ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ ಖೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನೇವಾ’’ತಿ। ಅರಹತ್ತಾಧಿಗಮೋಯೇವ ತಸ್ಸ ತೇಸಂ ಅಬ್ಭನ್ತರತಾ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Vūpakaṭṭhoti vivitto ekībhūto. Pesitattoti nibbānaṃ pati pesitatto. Kāmaṃ tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsīti imināva arahattanikūṭena desanā niṭṭhāpitā hoti, āyasmato pana seniyassa paṭipattikittanaparametaṃ ujukaṃ āpannaarahattabhāvadīpanaṃ, yadidaṃ ‘‘aññataro kho panā’’tiādivacananti āha ‘‘arahattanikūṭenevā’’ti. Arahattādhigamoyeva tassa tesaṃ abbhantaratā. Sesaṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
ಕುಕ್ಕುರವತಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Kukkuravatikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೭. ಕುಕ್ಕುರವತಿಕಸುತ್ತಂ • 7. Kukkuravatikasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೭. ಕುಕ್ಕುರವತಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 7. Kukkuravatikasuttavaṇṇanā
