| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
૧૩. કુલદૂસકસિક્ખાપદવણ્ણના
13. Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā
નગરસ્સાપિ ગામવિસેસત્તા ઇધ ગામગ્ગહણેનેવ નગરમ્પિ ગહિતન્તિ આહ ‘‘નગરમ્પિ ગામે અન્તોગધમેવા’’તિ, વા-સદ્દેન વા અનુત્તવિકપ્પત્થેન ગહણન્તિ એવં વુત્તં. એત્થ ચ અપાકારપરિક્ખેપો સાપણો નિગમો, સપાકારાપણં નગરં, તંતંવિપરીતો ગામોતિ ઇમેસં તિણ્ણં વિસેસો દટ્ઠબ્બો. કુલાનિ દૂસેતીતિ ખત્તિયબ્રાહ્મણવેસ્સસુદ્દવસેન ચત્તારિ કુલાનિ વિકારં આપાદેતિ. દૂસેન્તો ચ ન અસુચિકદ્દમાદીહિ દૂસેતિ, અથ ખો અત્તનો દુપ્પટિપત્તિયા તેસં પસાદં વિનાસેતિ. તેનાહ ‘‘પુપ્ફદાનાદીહી’’તિઆદિ. તત્થ હરિત્વા વા હરાપેત્વા વા પક્કોસિત્વા વા પક્કોસાપેત્વા વા સયં વા ઉપગતાનં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૩૬-૪૩૭) યસ્સ કસ્સચિ અત્તનો સન્તકસ્સ પુપ્ફસ્સ કુલસઙ્ગહત્થાય દાનં પુપ્ફદાનં, તં આદિ યેસં તે પુપ્ફદાનાદયો, તેહિ પુપ્ફદાનાદીહિ. આદિસદ્દેન (પારા॰ ૪૩૭) ફલદાનચુણ્ણમત્તિકાદન્તકટ્ઠવેળુવેજ્જિકાજઙ્ઘપેસનિકાનં ગહણં. સદ્ધં વિનાસેન્તોતિ તથા અકરોન્તેસુ અઞ્ઞેસુ પેસલેસુ ભિક્ખૂસુ અપ્પસાદં અદસ્સનં ગમેન્તો. પુપ્ફદાનાદીહિ ચ તેહિ કતસઙ્ગહેહિ અઞ્ઞે પેસલે તથા અકરોન્તે તે મનુસ્સા ઇસ્સન્તિ ન અલ્લીયન્તીતિ સો તેસં પસાદં વિનાસેતિ નામાતિ દટ્ઠબ્બં. પાપકા સમાચારાતિ બુદ્ધપ્પટિકુટ્ઠત્તા લામકા સમાચારા . તે પન યસ્મા કુલસઙ્ગહત્થં માલાવચ્છરોપનાદયો ઇધ અધિપ્પેતા, તસ્મા ‘‘માલાવચ્છરોપનાદયો’’તિ વુત્તં. આરામાદીનમત્થાય પન કપ્પિયવોહારાદીહિ રોપાપનાદિકં વટ્ટતિ. તત્થ માલાવચ્છન્તિ તરુણપુપ્ફરુક્ખં. તરુણકા હિ પુપ્ફરુક્ખાપિ પુપ્ફગચ્છાપિ ‘‘માલાવચ્છા’’ત્વેવ વુચ્ચન્તિ, તસ્સ રોપનં માલાવચ્છરોપનં, તં આદિ યેસં તે માલાવચ્છરોપનાદયો. આદિસદ્દેન ચેત્થ રોપાપનસિઞ્ચનસિઞ્ચાપનઓચિનનઓચિનાપનગન્થનગન્થાપનાનં ગહણં.
Nagarassāpi gāmavisesattā idha gāmaggahaṇeneva nagarampi gahitanti āha ‘‘nagarampi gāme antogadhamevā’’ti, vā-saddena vā anuttavikappatthena gahaṇanti evaṃ vuttaṃ. Ettha ca apākāraparikkhepo sāpaṇo nigamo, sapākārāpaṇaṃ nagaraṃ, taṃtaṃviparīto gāmoti imesaṃ tiṇṇaṃ viseso daṭṭhabbo. Kulāni dūsetīti khattiyabrāhmaṇavessasuddavasena cattāri kulāni vikāraṃ āpādeti. Dūsento ca na asucikaddamādīhi dūseti, atha kho attano duppaṭipattiyā tesaṃ pasādaṃ vināseti. Tenāha ‘‘pupphadānādīhī’’tiādi. Tattha haritvā vā harāpetvā vā pakkositvā vā pakkosāpetvā vā sayaṃ vā upagatānaṃ (pārā. aṭṭha. 2.436-437) yassa kassaci attano santakassa pupphassa kulasaṅgahatthāya dānaṃ pupphadānaṃ, taṃ ādi yesaṃ te pupphadānādayo, tehi pupphadānādīhi. Ādisaddena (pārā. 437) phaladānacuṇṇamattikādantakaṭṭhaveḷuvejjikājaṅghapesanikānaṃ gahaṇaṃ. Saddhaṃ vināsentoti tathā akarontesu aññesu pesalesu bhikkhūsu appasādaṃ adassanaṃ gamento. Pupphadānādīhi ca tehi katasaṅgahehi aññe pesale tathā akaronte te manussā issanti na allīyantīti so tesaṃ pasādaṃ vināseti nāmāti daṭṭhabbaṃ. Pāpakā samācārāti buddhappaṭikuṭṭhattā lāmakā samācārā . Te pana yasmā kulasaṅgahatthaṃ mālāvaccharopanādayo idha adhippetā, tasmā ‘‘mālāvaccharopanādayo’’ti vuttaṃ. Ārāmādīnamatthāya pana kappiyavohārādīhi ropāpanādikaṃ vaṭṭati. Tattha mālāvacchanti taruṇapuppharukkhaṃ. Taruṇakā hi puppharukkhāpi pupphagacchāpi ‘‘mālāvacchā’’tveva vuccanti, tassa ropanaṃ mālāvaccharopanaṃ, taṃ ādi yesaṃ te mālāvaccharopanādayo. Ādisaddena cettha ropāpanasiñcanasiñcāpanaocinanaocināpanaganthanaganthāpanānaṃ gahaṇaṃ.
માતિકાયં દિસ્સન્તીતિ યે પચ્ચક્ખતો પસ્સન્તિ, તેહિ દિસ્સન્તિ. સુય્યન્તીતિ યે પરતો સુણન્તિ, તેહિ સોતદ્વારેન સુત્વા ઉપધારીયન્તિ. દુટ્ઠાનીતિ દૂસિતાનિ. અલં તે ઇધ વાસેનાતિ તવ ઇધ વાસેન અલં, મા ઇધ તવ વાસો હોતૂતિ અત્થો. વારણત્થો હિ ઇધ અલં-સદ્દો. પબ્બાજનીયકમ્મકતોતિ ચોદેત્વા સારેત્વા આપત્તિં આરોપેત્વા ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, ઇમે અસ્સજિપુનબ્બસુકા’’તિઆદિના (પારા॰ ૪૩૪) પદભાજને વુત્તાય ઞત્તિચતુત્થકમ્મવાચાય કતપબ્બાજનીયકમ્મો. યસ્મિઞ્ચ વિહારે વસતીતિ ગામતો બહિવિહારમાહ. નેવ તસ્મિં ગામે…પે॰… ચરિતું લભતીતિ સચેપિ ગામો વા નિગમો વા દ્વાદસયોજનપરમો હોતિ, તિયોજનપરમો ચ વિહારો હોતિ, નેવ તસ્મિં ગામે વા નિગમે વા પિણ્ડાય ચરિતું લભતિ, ન વિહારે વસિતું. તસ્મિં વિહારે વસન્તેન સામન્તગામેપિ પિણ્ડાય ન ચરિતબ્બં, સામન્તવિહારેપિ વસન્તેન તસ્મિં ગામે પિણ્ડાય ન ચરિતબ્બં. સામન્તવિહારે વસન્તેન પન સામન્તગામે ચરિતું વટ્ટતિ. આપજ્જિતબ્બા આપત્તિયોતિ કુલસઙ્ગહત્થં અત્તનો સન્તકદાને દુક્કટં, ઇસ્સરવતાય સઙ્ઘસન્તકદાને થુલ્લચ્ચયં, પસય્હ દાને પારાજિકન્તિ ઇમા આપત્તિયો. માતિકાયં ‘‘પક્કમતા યસ્મા’’તિ પબ્બાજનીયકમ્મકતસ્સ વત્તવસેન વુત્તં. આદિમ્હિ પન પબ્બાજનીયકમ્મવસેન દટ્ઠબ્બં. અસ્સજિપુનબ્બસુકેતિ અસ્સજિઞ્ચેવ પુનબ્બસુકઞ્ચ.
Mātikāyaṃ dissantīti ye paccakkhato passanti, tehi dissanti. Suyyantīti ye parato suṇanti, tehi sotadvārena sutvā upadhārīyanti. Duṭṭhānīti dūsitāni. Alaṃ te idha vāsenāti tava idha vāsena alaṃ, mā idha tava vāso hotūti attho. Vāraṇattho hi idha alaṃ-saddo. Pabbājanīyakammakatoti codetvā sāretvā āpattiṃ āropetvā ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ime assajipunabbasukā’’tiādinā (pārā. 434) padabhājane vuttāya ñatticatutthakammavācāya katapabbājanīyakammo. Yasmiñca vihāre vasatīti gāmato bahivihāramāha. Neva tasmiṃ gāme…pe… carituṃ labhatīti sacepi gāmo vā nigamo vā dvādasayojanaparamo hoti, tiyojanaparamo ca vihāro hoti, neva tasmiṃ gāme vā nigame vā piṇḍāya carituṃ labhati, na vihāre vasituṃ. Tasmiṃ vihāre vasantena sāmantagāmepi piṇḍāya na caritabbaṃ, sāmantavihārepi vasantena tasmiṃ gāme piṇḍāya na caritabbaṃ. Sāmantavihāre vasantena pana sāmantagāme carituṃ vaṭṭati. Āpajjitabbā āpattiyoti kulasaṅgahatthaṃ attano santakadāne dukkaṭaṃ, issaravatāya saṅghasantakadāne thullaccayaṃ, pasayha dāne pārājikanti imā āpattiyo. Mātikāyaṃ ‘‘pakkamatā yasmā’’ti pabbājanīyakammakatassa vattavasena vuttaṃ. Ādimhi pana pabbājanīyakammavasena daṭṭhabbaṃ. Assajipunabbasuketi assajiñceva punabbasukañca.
કુલદૂસકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kuladūsakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
