| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૩૮. કુલદૂસનનિદ્દેસવણ્ણના
38. Kuladūsananiddesavaṇṇanā
૨૯૭. ‘‘કુલાનિ દૂસેતિ પુપ્ફેન વા ફલેન વા ચુણ્ણેન વા મત્તિકાય વા દન્તકટ્ઠેન વા વેળુયા વા વેજ્જિકાય વા જઙ્ઘપેસનિયેન વા’’તિ (પારા॰ ૪૩૭) વુત્તત્તા તાનિ અટ્ઠ વત્થૂનિ દસ્સેતું ‘‘પુપ્ફ’’ન્તિઆદિમાહ. ઇમાય મિચ્છાપટિપત્તિયા કુલાનં અઞ્ઞેસુ સીલવન્તેસુ પસાદં દૂસેતિ વિનાસેતીતિ કુલદૂસનં દુક્કટં આપજ્જતિ. તં પન અત્તનો સન્તકે ચ પરસન્તકે ચ વેદિતબ્બં.
297. ‘‘Kulāni dūseti pupphena vā phalena vā cuṇṇena vā mattikāya vā dantakaṭṭhena vā veḷuyā vā vejjikāya vā jaṅghapesaniyena vā’’ti (pārā. 437) vuttattā tāni aṭṭha vatthūni dassetuṃ ‘‘puppha’’ntiādimāha. Imāya micchāpaṭipattiyā kulānaṃ aññesu sīlavantesu pasādaṃ dūseti vināsetīti kuladūsanaṃ dukkaṭaṃ āpajjati. Taṃ pana attano santake ca parasantake ca veditabbaṃ.
૨૯૮. ઇદાનિ ઇમેસુ વત્થૂસુ ન કેવલં કુલદૂસનદુક્કટમેવ આપજ્જતિ, થુલ્લચ્ચયાદીનિપિ આપજ્જતીતિ દસ્સેતું ‘‘થુલ્લચ્ચય’’ન્તિઆદિમાહ. સઙ્ઘિકં ગરુભણ્ડં ઇસ્સરેન દેન્તસ્સ થુલ્લચ્ચયન્તિ સમ્બન્ધો. સેનાસનત્થાય નિયમિતં પન પુપ્ફાદિ ગરુભણ્ડં હોતિ. સઙ્ઘસ્સ વા અઞ્ઞસ્સ વા સન્તકં થેય્યચિત્તેન દેન્તસ્સ દુક્કટાદીનિ હોન્તીતિ પાઠસેસો, તસ્સ ભણ્ડસ્સ અગ્ઘવસેન દુક્કટથુલ્લચ્ચયપારાજિકાનિ હોન્તીતિ અત્થો.
298. Idāni imesu vatthūsu na kevalaṃ kuladūsanadukkaṭameva āpajjati, thullaccayādīnipi āpajjatīti dassetuṃ ‘‘thullaccaya’’ntiādimāha. Saṅghikaṃ garubhaṇḍaṃ issarena dentassa thullaccayanti sambandho. Senāsanatthāya niyamitaṃ pana pupphādi garubhaṇḍaṃ hoti. Saṅghassa vā aññassa vā santakaṃ theyyacittena dentassa dukkaṭādīni hontīti pāṭhaseso, tassa bhaṇḍassa agghavasena dukkaṭathullaccayapārājikāni hontīti attho.
૨૯૯-૩૦૦. સબ્બથાતિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૩૧) કપ્પિયવોહારઅકપ્પિયવોહારપરિયાયઓભાસનિમિત્તકમ્માદીહિ ન વટ્ટતીતિ અત્થો. વતિઆદીનિ કત્વા જગ્ગિતુઞ્ચ. અત્તનો પરિભોગત્થન્તિ ફલપરિભોગત્થં. રોપનાદીનીતિ રોપાપનાદીનિ. આદિ-સદ્દેન સિઞ્ચાપનઓચિનાપનાદીનિ ગહિતાનિ. કુદ્દાલખણિત્તિવાસિફરસુઉદકભાજનાદીનિ આહરિત્વા સમીપે ઠપનવસેન નિમિત્તતો ચ કુદ્દાલખણિત્તાદીનિ ચ માલાવચ્છે ચ ગહેત્વા ઠિતે ‘‘સામણેરાદયો દિસ્વા ‘થેરો કારાપેતુકામો’તિ આગન્ત્વા કરોન્તી’’તિ સઞ્ઞાય ઓભાસતો ચ ‘‘ઇમં રુક્ખં જાન, ઇમં આવાટં જાના’’તિઆદિકપ્પિયવોહારતો ચ ‘‘પણ્ડિતેન માલાવચ્છાદયો રોપાપેતબ્બા, ન ચિરસ્સેવ ઉપકારાય સંવત્તન્તી’’તિઆદિપરિયાયતો ચ રોપનાદીનિ લબ્ભરેતિ સમ્બન્ધો.
299-300.Sabbathāti (pārā. aṭṭha. 2.431) kappiyavohāraakappiyavohārapariyāyaobhāsanimittakammādīhi na vaṭṭatīti attho. Vatiādīni katvā jaggituñca. Attano paribhogatthanti phalaparibhogatthaṃ. Ropanādīnīti ropāpanādīni. Ādi-saddena siñcāpanaocināpanādīni gahitāni. Kuddālakhaṇittivāsipharasuudakabhājanādīni āharitvā samīpe ṭhapanavasena nimittato ca kuddālakhaṇittādīni ca mālāvacche ca gahetvā ṭhite ‘‘sāmaṇerādayo disvā ‘thero kārāpetukāmo’ti āgantvā karontī’’ti saññāya obhāsato ca ‘‘imaṃ rukkhaṃ jāna, imaṃ āvāṭaṃ jānā’’tiādikappiyavohārato ca ‘‘paṇḍitena mālāvacchādayo ropāpetabbā, na cirasseva upakārāya saṃvattantī’’tiādipariyāyato ca ropanādīni labbhareti sambandho.
૩૦૧-૨. ઇદાનિ અટ્ઠસુ વત્થૂસુ અવસેસાનિ દ્વે વત્થૂનિ દસ્સેતું ‘‘વુત્તાવ વેજ્જિકા જઙ્ઘપેસને’’તિ વુત્તં. તત્થ વેજ્જિકા પુબ્બે વુત્તાવ, ઇદાનિ જઙ્ઘપેસનાદિવિનિચ્છયં વક્ખામીતિ અત્થો. પિતરોતિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૩૬-૪૩૭) માતાપિતરો. ભણ્ડુન્તિ પબ્બજ્જાપેક્ખં. ભિક્ખુસ્સ સકં વેય્યાવચ્ચકરઞ્ચાતિ એતે ઠપેત્વા કસિવાણિજ્જાદિગિહિકમ્મેસુ દૂતસાસનં હરણે દુક્કટન્તિ અત્થો. પઠમં સાસનં અગ્ગહેત્વા પુન તં દિસ્વા વા તસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા વા વદતોપિ દુક્કટમેવાતિ અત્થો. સાસનં અગ્ગહેત્વા આગતાનં પન ‘‘ભન્તે, તસ્મિં ગામે ઇત્થન્નામસ્સ કા પવત્તી’’તિ પુચ્છિયમાને કથેતું વટ્ટતિ. પુચ્છિતપઞ્હે દોસો નત્થિ.
301-2. Idāni aṭṭhasu vatthūsu avasesāni dve vatthūni dassetuṃ ‘‘vuttāva vejjikā jaṅghapesane’’ti vuttaṃ. Tattha vejjikā pubbe vuttāva, idāni jaṅghapesanādivinicchayaṃ vakkhāmīti attho. Pitaroti (pārā. aṭṭha. 2.436-437) mātāpitaro. Bhaṇḍunti pabbajjāpekkhaṃ. Bhikkhussa sakaṃ veyyāvaccakarañcāti ete ṭhapetvā kasivāṇijjādigihikammesu dūtasāsanaṃ haraṇe dukkaṭanti attho. Paṭhamaṃ sāsanaṃ aggahetvā puna taṃ disvā vā tassa santikaṃ gantvā vā vadatopi dukkaṭamevāti attho. Sāsanaṃ aggahetvā āgatānaṃ pana ‘‘bhante, tasmiṃ gāme itthannāmassa kā pavattī’’ti pucchiyamāne kathetuṃ vaṭṭati. Pucchitapañhe doso natthi.
૩૦૩. એવં કુલદૂસનેન ઉપ્પન્નપચ્ચયા. ‘‘પઞ્ચન્નમ્પી’’તિ વુત્તત્તા અનુપસમ્પન્નેન કતમ્પિ એદિસં ન વટ્ટતિ એવ મિચ્છાજીવત્તા. આતુમાવત્થુ (મહાવ॰ ૩૦૩) ચેત્થ નિદસ્સનં. કિં વિયાતિ ચે, તં દસ્સેતું ‘‘અભૂતારોચનારૂપ-સબ્યોહારુગ્ગહાદિસા’’તિ વુત્તં. તત્થ ઉગ્ગહાદિસાતિ એતેહિ ઉપ્પન્નપચ્ચયસદિસાતિ અત્થો.
303.Evaṃ kuladūsanena uppannapaccayā. ‘‘Pañcannampī’’ti vuttattā anupasampannena katampi edisaṃ na vaṭṭati eva micchājīvattā. Ātumāvatthu (mahāva. 303) cettha nidassanaṃ. Kiṃ viyāti ce, taṃ dassetuṃ ‘‘abhūtārocanārūpa-sabyohāruggahādisā’’ti vuttaṃ. Tattha uggahādisāti etehi uppannapaccayasadisāti attho.
૩૦૪. ઇદાનિ પુપ્ફાદીનિ કેસં દાતું વટ્ટન્તિ, કેસં દાતું ન વટ્ટન્તીતિ તં દસ્સેતું ‘‘હરાપેત્વા’’તિઆદિમાહ. પિતૂનં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૩૬-૪૩૭) દાતું લબ્ભતીતિ સમ્બન્ધો. સેસઞાતીનં પત્તાનં એવ. લિઙ્ગન્તિ સિવલિઙ્ગં.
304. Idāni pupphādīni kesaṃ dātuṃ vaṭṭanti, kesaṃ dātuṃ na vaṭṭantīti taṃ dassetuṃ ‘‘harāpetvā’’tiādimāha. Pitūnaṃ (pārā. aṭṭha. 2.436-437) dātuṃ labbhatīti sambandho. Sesañātīnaṃ pattānaṃ eva. Liṅganti sivaliṅgaṃ.
૩૦૫. તથા ફલન્તિ ફલમ્પિ માતાપિતૂનં હરિત્વાપિ હરાપેત્વાપિ દાતું લબ્ભતીતિ અત્થો. ન કેવલં માતાપિતૂનંયેવ, અઞ્ઞેસમ્પિ દાતું લબ્ભતીતિ દસ્સેતું ‘‘ગિલાનાન’’ન્તિઆદિમાહ. સપરસન્તકન્તિ એત્થ પરોતિ અત્તનો વિસ્સાસઞ્ઞાતકો એવ અધિપ્પેતો.
305.Tathāphalanti phalampi mātāpitūnaṃ haritvāpi harāpetvāpi dātuṃ labbhatīti attho. Na kevalaṃ mātāpitūnaṃyeva, aññesampi dātuṃ labbhatīti dassetuṃ ‘‘gilānāna’’ntiādimāha. Saparasantakanti ettha paroti attano vissāsaññātako eva adhippeto.
૩૦૬. ભાજેન્તેતિ સઙ્ઘસ્સ ફલપુપ્ફમ્હિ ભાજિયમાને સમ્મતેન દેય્યન્તિ સમ્બન્ધો. ઇતરેન અસમ્મતેન અપલોકેત્વા દાતબ્બન્તિ અત્થો.
306.Bhājenteti saṅghassa phalapupphamhi bhājiyamāne sammatena deyyanti sambandho. Itarena asammatena apaloketvā dātabbanti attho.
૩૦૭. પરિચ્છિજ્જાતિ આગતાનં દાતબ્બન્તિ ફલવસેન વા રુક્ખવસેન વા પરિચ્છિન્દિત્વાતિ અત્થો. ઇતરસ્સાતિ ઇસ્સરાદિકસ્સ. કતિકં વત્વાતિ ‘‘ઇમસ્મિં રુક્ખે એત્તકાનિ ફલાનિ લબ્ભન્તી’’તિ એવં વત્વા.
307.Paricchijjāti āgatānaṃ dātabbanti phalavasena vā rukkhavasena vā paricchinditvāti attho. Itarassāti issarādikassa. Katikaṃ vatvāti ‘‘imasmiṃ rukkhe ettakāni phalāni labbhantī’’ti evaṃ vatvā.
૩૦૮. સેસેતિ મત્તિકાદન્તકટ્ઠવેળુમ્હિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૩૬-૪૩૭). યથાવુત્તનયો એવાતિ એત્થ અત્તનો ચ પરસ્સ ચ સન્તકં કુલસઙ્ગહત્થાય દદતો દુક્કટન્તિઆદિના હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ વિનિચ્છયો વેદિતબ્બોતિ અત્થો. પણ્ણમ્પીતિ કિઞ્ચાપિ પાળિયં પણ્ણદાનં ન વુત્તં, તથાપિ કુલદૂસને પવેસયેતિ અત્થો. કુલદૂસનવિનિચ્છયો.
308.Seseti mattikādantakaṭṭhaveḷumhi (pārā. aṭṭha. 2.436-437). Yathāvuttanayo evāti ettha attano ca parassa ca santakaṃ kulasaṅgahatthāya dadato dukkaṭantiādinā heṭṭhā vuttanayeneva vinicchayo veditabboti attho. Paṇṇampīti kiñcāpi pāḷiyaṃ paṇṇadānaṃ na vuttaṃ, tathāpi kuladūsane pavesayeti attho. Kuladūsanavinicchayo.
કુલદૂસનનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kuladūsananiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
