| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཝིནཡཱལངྐཱར-ཊཱིཀཱ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
༥. ཀུལསངྒཧཝིནིཙྪཡཀཐཱ
5. Kulasaṅgahavinicchayakathā
༢༧. ཨེཝཾ ཝིཉྙཏྟིཝིནིཙྪཡཾ ཀཐེཏྭཱ ཨིདཱནི ཀུལསངྒཧཝིནིཙྪཡཾ ཀཐེཏུཾ ‘‘ཀུལསངྒཧོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ སངྒཎྷནཾ སངྒཧོ, ཀུལཱནཾ སངྒཧོ ཀུལསངྒཧོ, པཙྩཡདཱཡཀཱདཱིནཾ གིཧཱིནཾ ཨནུགྒཧཀརཎཾ། ཨནུགྒཧཏྠོ ཧེཏྠ སངྒཧ-སདྡོ ཡཐཱ ‘‘པུཏྟདཱརསྶ སངྒཧོ’’ཏི (ཁུ॰ པཱ॰ ༥.༦; སུ॰ ནི॰ ༢༦༥)།
27. Evaṃ viññattivinicchayaṃ kathetvā idāni kulasaṅgahavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘kulasaṅgaho’’tiādimāha. Tattha saṅgaṇhanaṃ saṅgaho, kulānaṃ saṅgaho kulasaṅgaho, paccayadāyakādīnaṃ gihīnaṃ anuggahakaraṇaṃ. Anuggahattho hettha saṅgaha-saddo yathā ‘‘puttadārassa saṅgaho’’ti (khu. pā. 5.6; su. ni. 265).
༢༨. ཏཏྠ ཀོཊྚནནྟི སཡཾ ཚིནྡནཾ། ཀོཊྚཱཔནནྟི ‘‘ཨིམཾ ཚིནྡཱ’’ཏི ཨཉྙེསཾ ཚེདཱཔནཾ། ཨཱལི༹ཡཱ བནྡྷནནྟི ཡཐཱ གཙྪམཱུལེ ཨུདཀཾ སནྟིཊྛཏི, ཏཐཱ སམནྟཏོ བནྡྷནཾ། ཨུདཀསྶཱཏི ཨཀཔྤིཡཨུདཀསྶ ‘‘ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩན’’ནྟི ཝིསུཾ ཝཀྑམཱནཏྟཱ, ཏཉྩ ཨཱརཱམཱདིཨཏྠཾ རོཔནེ ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེསུཔི ཀཔྤིཡཝོཧཱརེསུཔི ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནཱདི ཝཊྚཏཱིཏི ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཨིདྷཱཔི ཝིབྷཱགཾ ཀཏྭཱ ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནཱདི ཝིསུཾ དསྶིཏཾ། ཨེཏྠ ཙ ཀཏམཾ ཨཀཔྤིཡཨུདཀཾ, ཀཏམཾ པན ཀཔྤིཡཨུདཀནྟི? སཔྤཱཎཀཾ ཨཀཔྤིཡཨུདཀཾ, ཨཔྤཱཎཀཾ ཀཔྤིཡཨུདཀནྟི། ཀཐཾ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཙེ, ‘‘ཡོ པན བྷིཀྑུ ཛཱནཾ སཔྤཱཎཀཾ ཨུདཀཾ ཏིཎཾ ཝཱ མཏྟིཀཾ ཝཱ སིཉྩེཡྻ ཝཱ སིཉྩཱཔེཡྻ ཝཱ པཱཙིཏྟིཡ’’ནྟི ཝཙནཏོ། ཡཐཱ ཀོཊྚནཁཎནཱདིཀཱཡིཀཀིརིཡཱཔི ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེ སངྒཧིཏཱ, ཨེཝཾ མཱཏིཀཱཨུཛུཀརཎཱདིཀཔྤིཡཝོཧཱརེཔཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སུཀྑམཱཏིཀཱཡ ཨུཛུཀརཎ’’ནྟི། ཧཏྠཔཱདམུཁདྷོཝནནཧཨཱནོདཀསིཉྩནནྟི ཨིམིནཱཔི པཀཱརནྟརེན ཀཔྤིཡཨུདཀསིཉྩནམེཝ དསྶེཏི། ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེ ཀོཊྚནཁཎནཱདིཝསེན སཡཾ ཀརཎསྶཔི ཀཐཾ སངྒཧོཏི? ཨཀཔྤིཡནྟི ཝོཧརིཡཏཱིཏི ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརོཏི ཨཀཔྤིཡབྷཱུཏཾ ཀརཎཀཱརཱཔནཱདི སབྦམེཝ སངྒཧིཏཾ, ན པན ཨཀཔྤིཡཝཙནམཏྟནྟི དཊྛབྦཾ། ཀཔྤིཡཝོཧཱརེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། སུཀྑམཱཏིཀཱཡ ཨུཛུཀརཎནྟི ཨིམིནཱ པུརཱཎཔཎྞཱདཱིནཾ ཧརཎམྤི སངྒཧིཏནྟི དཊྛབྦཾ། ཀུདཱལཱདཱིནི བྷཱུམིཡཾ ཋཔེཏྭཱ ཋཱནཏོ ཧཏྠེན གཧེཏྭཱ ཋཱནམེཝ པཱཀཊཏརནྟི ‘‘ཨོབྷཱསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ།
28. Tattha koṭṭananti sayaṃ chindanaṃ. Koṭṭāpananti ‘‘imaṃ chindā’’ti aññesaṃ chedāpanaṃ. Āḷiyā bandhananti yathā gacchamūle udakaṃ santiṭṭhati, tathā samantato bandhanaṃ. Udakassāti akappiyaudakassa ‘‘kappiyaudakasiñcana’’nti visuṃ vakkhamānattā, tañca ārāmādiatthaṃ ropane akappiyavohāresupi kappiyavohāresupi kappiyaudakasiñcanādi vaṭṭatīti vakkhamānattā idhāpi vibhāgaṃ katvā kappiyaudakasiñcanādi visuṃ dassitaṃ. Ettha ca katamaṃ akappiyaudakaṃ, katamaṃ pana kappiyaudakanti? Sappāṇakaṃ akappiyaudakaṃ, appāṇakaṃ kappiyaudakanti. Kathaṃ viññāyatīti ce, ‘‘yo pana bhikkhu jānaṃ sappāṇakaṃ udakaṃ tiṇaṃ vā mattikaṃ vā siñceyya vā siñcāpeyya vā pācittiya’’nti vacanato. Yathā koṭṭanakhaṇanādikāyikakiriyāpi akappiyavohāre saṅgahitā, evaṃ mātikāujukaraṇādikappiyavohārepīti āha ‘‘sukkhamātikāya ujukaraṇa’’nti. Hatthapādamukhadhovananahaānodakasiñcananti imināpi pakārantarena kappiyaudakasiñcanameva dasseti. Akappiyavohāre koṭṭanakhaṇanādivasena sayaṃ karaṇassapi kathaṃ saṅgahoti? Akappiyanti vohariyatīti akappiyavohāroti akappiyabhūtaṃ karaṇakārāpanādi sabbameva saṅgahitaṃ, na pana akappiyavacanamattanti daṭṭhabbaṃ. Kappiyavohārepi eseva nayo. Sukkhamātikāya ujukaraṇanti iminā purāṇapaṇṇādīnaṃ haraṇampi saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Kudālādīni bhūmiyaṃ ṭhapetvā ṭhānato hatthena gahetvā ṭhānameva pākaṭataranti ‘‘obhāso’’ti vuttaṃ.
༢༩. མཧཱཔཙྩརིཝཱདཾ པཏིཊྛཱཔེཏུཀཱམོ པཙྪཱ ཝདཏི། ཝནཏྠཱཡཱཏི ཨིདཾ ཀེཙི ‘‘ཝཏཏྠཱཡཱ’’ཏི པཋནྟི, ཏེསཾ ཝཏིཨཏྠཱཡཱཏི ཨཏྠོ། ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡམྤི ཏཐེཝ ཝུཏྟཾ, ‘‘ཨཱརཱམརོཔཱ ཝནརོཔཱ, ཡེ ནརཱ སེཏུཀཱརཀཱ’’ཏི (སཾ॰ ནི॰ ༡.༤༧) ཝཙནཏོ པན ཏཾ ཝིཙཱརེཏབྦཾ། ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེཔི ཨེཀཙྩཾ ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ན ཀེཝལཉྩ སེས’’ནྟིཨཱདིམཱཧ། ཡཾ ཀིཉྩི མཱཏིཀནྟི སུཀྑམཱཏིཀཾ ཝཱ ཨསུཀྑམཱཏིཀཾ ཝཱ། ཀཔྤིཡཨུདཀཾ སིཉྩིཏུནྟི ཨིམིནཱ ‘‘ཀཔྤིཡཨུདཀཾ སིཉྩཐཱ’’ཏི ཝཏྟུམྤི ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི། སཡཾ རོཔེཏུམྤི ཝཊྚཏཱིཏི ཨིམིནཱ ‘‘རོཔེཧཱི’’ཏི ཝཏྟུམྤི ཝཊྚཏཱིཏིཔི སིདྡྷཾ།
29. Mahāpaccarivādaṃ patiṭṭhāpetukāmo pacchā vadati. Vanatthāyāti idaṃ keci ‘‘vatatthāyā’’ti paṭhanti, tesaṃ vatiatthāyāti attho. Vajirabuddhiṭīkāyampi tatheva vuttaṃ, ‘‘ārāmaropā vanaropā, ye narā setukārakā’’ti (saṃ. ni. 1.47) vacanato pana taṃ vicāretabbaṃ. Akappiyavohārepi ekaccaṃ vaṭṭatīti dassetuṃ ‘‘na kevalañca sesa’’ntiādimāha. Yaṃ kiñci mātikanti sukkhamātikaṃ vā asukkhamātikaṃ vā. Kappiyaudakaṃ siñcitunti iminā ‘‘kappiyaudakaṃ siñcathā’’ti vattumpi vaṭṭatīti dasseti. Sayaṃ ropetumpi vaṭṭatīti iminā ‘‘ropehī’’ti vattumpi vaṭṭatītipi siddhaṃ.
༣༠. པཱཙིཏྟིཡཉྩེཝ དུཀྐཊཉྩཱཏི པཐཝཱིཁཎནཔཙྩཡཱ པཱཙིཏྟིཡཾ, ཀུལསངྒཧཔཙྩཡཱ དུཀྐཊཾ། ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེནཱཏི ‘‘ཨིདཾ ཁཎ, ཨིདཾ རོཔེཧཱི’’ཏི ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན། དུཀྐཊམེཝཱཏི ཀུལསངྒཧཔཙྩཡཱ དུཀྐཊཾ། ཨུབྷཡཏྲཱཏི ཀཔྤིཡཱཀཔྤིཡཔཐཝིཡཾ།
30.Pācittiyañceva dukkaṭañcāti pathavīkhaṇanapaccayā pācittiyaṃ, kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ. Akappiyavohārenāti ‘‘idaṃ khaṇa, idaṃ ropehī’’ti akappiyavohārena. Dukkaṭamevāti kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ. Ubhayatrāti kappiyākappiyapathaviyaṃ.
སབྦཏྠཱཏི ཀུལསངྒཧཔརིབྷོགཨཱརཱམཱདིཨཏྠཱཡ རོཔིཏེ། དུཀྐཊམྤཱིཏི ན ཀེཝལཾ པཱཙིཏྟིཡམེཝ། ཀཔྤིཡེནཱཏི ཀཔྤིཡཨུདཀེན། ཏེསཾཡེཝ དྭིནྣནྟི ཀུལསངྒཧཔརིབྷོགཱནཾ། དུཀྐཊནྟི ཀུལསངྒཧཏྠཱཡ སཡཾ སིཉྩནེ, ཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཝཱ ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཝཱ སིཉྩཱཔནེ དུཀྐཊཾ, པརིབྷོགཏྠཱཡ སཡཾ སིཉྩནེ, ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན སིཉྩཱཔནེ ཙ དུཀྐཊཾ། པཡོགབཧུལཏཱཡཱཏི སཡཾ ཀརཎེ, ཀཱཡཔཡོགསྶ ཀཱརཱཔནེ ཝཙཱིཔཡོགསྶ བཧུཏྟེན། ཨཱཔཏྟིབཧུལཏཱ ཝེདིཏབྦཱཏི ཨེཏྠ སཡཾ སིཉྩནེ དྷཱརཱཔཙྪེདགཎནཱཡ ཨཱཔཏྟིགཎནཱ ཝེདིཏབྦཱ། སིཉྩཱཔནེ པན པུནཔྤུནཾ ཨཱཎཱཔེནྟསྶ ཝཱཙཱཡ ཝཱཙཱཡ ཨཱཔཏྟི, སཀིཾ ཨཱཎཏྟསྶ བཧུསིཉྩནེ ཨེཀཱཝ།
Sabbatthāti kulasaṅgahaparibhogaārāmādiatthāya ropite. Dukkaṭampīti na kevalaṃ pācittiyameva. Kappiyenāti kappiyaudakena. Tesaṃyeva dvinnanti kulasaṅgahaparibhogānaṃ. Dukkaṭanti kulasaṅgahatthāya sayaṃ siñcane, kappiyavohārena vā akappiyavohārena vā siñcāpane dukkaṭaṃ, paribhogatthāya sayaṃ siñcane, akappiyavohārena siñcāpane ca dukkaṭaṃ. Payogabahulatāyāti sayaṃ karaṇe, kāyapayogassa kārāpane vacīpayogassa bahuttena. Āpattibahulatā veditabbāti ettha sayaṃ siñcane dhārāpacchedagaṇanāya āpattigaṇanā veditabbā. Siñcāpane pana punappunaṃ āṇāpentassa vācāya vācāya āpatti, sakiṃ āṇattassa bahusiñcane ekāva.
ཨོཙིནནེ དུཀྐཊཔཱཙིཏྟིཡཱནཱིཏི ཀུལསངྒཧཔཙྩཡཱ དུཀྐཊཾ, བྷཱུཏགཱམཔཱཏབྱཏཱཡ པཱཙིཏྟིཡཾ། ཨཉྙཏྠཱཏི ཝཏྠུཔཱུཛཱདིཨཏྠཱཡ ཨོཙིནནེ། སཀིཾ ཨཱཎཏྟོཏི ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཨཱཎཏྟོ ། པཱཙིཏྟིཡམེཝཱཏི ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཨཱཎཏྟཏྟཱ བྷཱུཏགཱམསིཀྑཱཔདེན (པཱཙི॰ ༩༠-༩༡) པཱཙིཏྟིཡཾ། ཀཔྤིཡཝཙནེན པན ཝཏྠུཔཱུཛཱདིཨཏྠཱཡ ཨོཙིནཱཔེནྟསྶ ཨནཱཔཏྟིཡེཝ།
Ocinane dukkaṭapācittiyānīti kulasaṅgahapaccayā dukkaṭaṃ, bhūtagāmapātabyatāya pācittiyaṃ. Aññatthāti vatthupūjādiatthāya ocinane. Sakiṃ āṇattoti akappiyavohārena āṇatto . Pācittiyamevāti akappiyavohārena āṇattattā bhūtagāmasikkhāpadena (pāci. 90-91) pācittiyaṃ. Kappiyavacanena pana vatthupūjādiatthāya ocināpentassa anāpattiyeva.
༣༡. གནྠནེན ནིབྦཏྟཾ དཱམཾ གནྠིམཾ། ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི། ན ཝཊྚཏཱིཏི ཀུལསངྒཧཏྠཱཡ, ཝཏྠུཔཱུཛཱདིཨཏྠཱཡ ཝཱ ཝུཏྟནཡེན ཀརོནྟསྶ ཀཱརཱཔེནྟསྶ ཙ དུཀྐཊནྟི ཨཏྠོ། ཝཊྚཏཱིཏི ཝཏྠུཔཱུཛཱདིཨཏྠཱཡ ཝཊྚཏི, ཀུལསངྒཧཏྠཱཡ པན ཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཀཱརཱཔེནྟསྶཔི དུཀྐཊམེཝ། པུརིམནཡེནེཝཱཏི ‘‘བྷིཀྑུསྶ ཝཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟནཡེན། དྷམྨཱསནཝིཏཱནེ བདྡྷཀཎྚཀེསུ པུཔྥཱནི ཝིནིཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཋཔེནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཨུཔརཱུཔརི ཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཚཏྟསདིསཾ ཀཏྭཱ ཨཱཝུཎནཏོ ‘‘ཚཏྟཱདྷིཚཏྟཾ ཝིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ‘‘ཀདལིཀྑནྡྷམྷཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཾ སབྦམེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘ཏཾ ཨཏིཨོལཱ༹རིཀམེཝཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ, སབྦཏྠ ཀརཎེ, ཨཀཔྤིཡཝོཧཱརེན ཀཱརཱཔནེ ཙ དུཀྐཊམེཝཱཏི ཨཏྠོ། པུཔྥཝིཛ྄ཛྷནཏྠཾ ཀཎྚཀམྤི བནྡྷིཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཨིམསྶ ཨུཔལཀྑཎཏྟཱ པུཔྥདཱམོལམྦཀཱདིཨཏྠཱཡ རཛྫུབནྡྷནཱདིཔི ན ཝཊྚཏཱིཏི ཀེཙི ཝདནྟི། ཨཉྙེ པན ‘‘པུཔྥཝིཛ྄ཛྷནཏྠཾ ཀཎྚཀནྟི ཝིསེསིཏཏྟཱ ཏདཏྠཾ ཀཎྚཀམེཝ བནྡྷིཏུཾ ན ཝཊྚཏི, ཏཉྩ ཨཊྛཀཐཱཔམཱཎེནཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦཾ། པུཔྥཔཊིཙྪཀཾ ནཱམ དནྟཱདཱིཧི ཀཏཾ པུཔྥཱདྷཱནཾ། ཨེཏམྤི ནཱགདནྟཀམྤི སཚིདྡམེཝ གཧེཏབྦཾ། ཨསོཀཔིཎྜིཡཱཏི ཨསོཀསཱཁཱནཾ, པུཔྥཱནཾ ཝཱ སམཱུཧེ། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ ༢.༤༣༡) པན ‘‘ཨསོཀཔིཎྜིཡཱཏི ཨསོཀཔུཔྥམཉྫརིཀཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། དྷམྨརཛྫུ ནཱམ ཙེཏིཡཾ ཝཱ བོདྷིཾ ཝཱ པུཔྥཔྤཝེསནཏྠཾ ཨཱཝིཛ྄ཛྷིཏྭཱ བནྡྷརཛྫུ། ཝིམཏིཝིནོདནིཡཾ (ཝི॰ ཝི॰ ཊཱི॰ ༡.༤༣༡) པན ‘‘དྷམྨརཛྫུ ནཱམ ཙེཏིཡཱདཱིནི པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཏེསཉྩ རཛྫུཡཱ ཙ ཨནྟརཱ པུཔྥཔྤཝེསནཏྠཱཡ བནྡྷརཛྫུ། སིཐིལཝཊྚིཏཱཡ ཝཱ ཝཊྚིཡཱ ཨབྦྷནྟརེ པུཔྥཔྤཝེསནཏྠཱཡ ཨེཝཾ བནྡྷཱཏིཔི ཝདནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ།
31. Ganthanena nibbattaṃ dāmaṃ ganthimaṃ. Esa nayo sesesupi. Na vaṭṭatīti kulasaṅgahatthāya, vatthupūjādiatthāya vā vuttanayena karontassa kārāpentassa ca dukkaṭanti attho. Vaṭṭatīti vatthupūjādiatthāya vaṭṭati, kulasaṅgahatthāya pana kappiyavohārena kārāpentassapi dukkaṭameva. Purimanayenevāti ‘‘bhikkhussa vā’’tiādinā vuttanayena. Dhammāsanavitāne baddhakaṇṭakesu pupphāni vinivijjhitvā ṭhapentīti sambandho. Uparūpari vijjhitvā chattasadisaṃ katvā āvuṇanato ‘‘chattādhichattaṃ viyā’’ti vuttaṃ. ‘‘Kadalikkhandhamhī’’tiādinā vuttaṃ sabbameva sandhāya ‘‘taṃ atioḷārikamevā’’ti vuttaṃ, sabbattha karaṇe, akappiyavohārena kārāpane ca dukkaṭamevāti attho. Pupphavijjhanatthaṃ kaṇṭakampi bandhituṃ na vaṭṭatīti imassa upalakkhaṇattā pupphadāmolambakādiatthāya rajjubandhanādipi na vaṭṭatīti keci vadanti. Aññe pana ‘‘pupphavijjhanatthaṃ kaṇṭakanti visesitattā tadatthaṃ kaṇṭakameva bandhituṃ na vaṭṭati, tañca aṭṭhakathāpamāṇenā’’ti vadanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Pupphapaṭicchakaṃ nāma dantādīhi kataṃ pupphādhānaṃ. Etampi nāgadantakampi sachiddameva gahetabbaṃ. Asokapiṇḍiyāti asokasākhānaṃ, pupphānaṃ vā samūhe. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 2.431) pana ‘‘asokapiṇḍiyāti asokapupphamañjarikāyā’’ti vuttaṃ. Dhammarajju nāma cetiyaṃ vā bodhiṃ vā pupphappavesanatthaṃ āvijjhitvā bandharajju. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. 1.431) pana ‘‘dhammarajju nāma cetiyādīni parikkhipitvā tesañca rajjuyā ca antarā pupphappavesanatthāya bandharajju. Sithilavaṭṭitāya vā vaṭṭiyā abbhantare pupphappavesanatthāya evaṃ bandhātipi vadantī’’ti vuttaṃ.
མཏྠཀདཱམནྟི དྷམྨཱསནཱདིམཏྠཀེ པལམྦཀདཱམཾ། ཏེསཾཡེཝཱཏི ཨུཔྤལཱདཱིནཾ ཨེཝ། ཝཱཀེན ཝཱཏི པུཔྥནཱལ༹ཾ ཕཱལེཏྭཱ པུཔྥེན ཨེཀཱབདྡྷཊྛིཏཝཱཀེན དཎྜེན ཙ ཨེཀཱབདྡྷེནེཝ། ཨེཏེན པུཔྥཾ བཱིཛགཱམསངྒཧཾ ན གཙྪཏི པཉྩསུ བཱིཛེསུ ཨཔཝིཊྛཏྟཱ པཎྞཾ ཝིཡ, ཏསྨཱ ཀཔྤིཡཾ ཨཀཱརཱཔེཏྭཱཔི ཝིཀོཔནེ དོསོ ནཏྠི། ཡཉྩ ཚིནྣསྶཔི མཀུལ༹སྶ ཝིཀསནཾ, ཏམྤི ཨཏིཏརུཎསྶ ཨབྷཱཝཱ ཝུཌྜྷིལཀྑཎཾ ན ཧོཏི, པརིཎཏསྶ པན མཀུལ༹སྶ པཏྟཱནཾ སིནེཧེ པརིཡཱདཱནཾ གཏེ ཝིསུཾབྷཱཝོ ཨེཝ ཝིཀཱསོ, ཏེནེཝ ཚིནྣམཀུལ༹ཝིཀཱསོ ཨཚིནྣམཀུལ༹ཝིཀཱསཏོ པརིཧཱིནོ, མིལཱཏནིཡུཏྟོ ཝཱ དིསྶཏི། ཡཉྩ མིལཱཏསྶ ཨུདཀསཉྙོགེ ཨམིལཱནཏཱཔཛྫནཾ, ཏམྤི ཏམྦུལཔཎྞཱདཱིསུ སམཱནཾ ཝུཌྜྷིལཀྑཎཾ ན ཧོཏི། པཱལི༹ཨཊྛཀཐཱསུ ཙ ན ཀཏྠཙི པུཔྥཱནཾ ཀཔྤིཡཀརཎཾ ཨཱགཏཾ, ཏསྨཱ པུཔྥཾ སབྦཐཱ ཨབཱིཛམེཝཱཏི ཝིཉྙཱཡཏི, ཝཱིམཾསིཏྭཱ གཧེཏབྦཾ།
Matthakadāmanti dhammāsanādimatthake palambakadāmaṃ. Tesaṃyevāti uppalādīnaṃ eva. Vākena vāti pupphanāḷaṃ phāletvā pupphena ekābaddhaṭṭhitavākena daṇḍena ca ekābaddheneva. Etena pupphaṃ bījagāmasaṅgahaṃ na gacchati pañcasu bījesu apaviṭṭhattā paṇṇaṃ viya, tasmā kappiyaṃ akārāpetvāpi vikopane doso natthi. Yañca chinnassapi makuḷassa vikasanaṃ, tampi atitaruṇassa abhāvā vuḍḍhilakkhaṇaṃ na hoti, pariṇatassa pana makuḷassa pattānaṃ sinehe pariyādānaṃ gate visuṃbhāvo eva vikāso, teneva chinnamakuḷavikāso achinnamakuḷavikāsato parihīno, milātaniyutto vā dissati. Yañca milātassa udakasaññoge amilānatāpajjanaṃ, tampi tambulapaṇṇādīsu samānaṃ vuḍḍhilakkhaṇaṃ na hoti. Pāḷiaṭṭhakathāsu ca na katthaci pupphānaṃ kappiyakaraṇaṃ āgataṃ, tasmā pupphaṃ sabbathā abījamevāti viññāyati, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
‘‘པསིབྦཀེ ཝིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ པུཔྥཾ པསིབྦཀེ ཝཱ པསིབྦཀསདིསཾ བནྡྷེ ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཙཱིཝརེ ཝཱ པཀྑིཔིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སིདྡྷཾ། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ ༢.༤༣༡) པན ‘‘ཁནྡྷེ ཋཔིཏཀཱསཱཝསྶཱཏི ཁནྡྷེ ཋཔིཏསངྒྷཱཊིཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏཉྷི ཏཐཱབནྡྷིཏུཾ སཀྐཱ བྷཝེཡྻ། ཨིམིནཱ ཙ ཨཉྙམྤི ཏཱདིསཾ ཀཱསཱཝཾ ཝཱ ཝཏྠཾ ཝཱ ཝུཏྟནཡེན བནྡྷིཏྭཱ ཏཏྠ པུཔྥཱནི པཀྑིཔིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སིདྡྷཾ། ཨཾསབྷཎྜིཀཔསིབྦཀེ པཀྑིཏྟསདིསཏྟཱ ཝེཋིམཾ ནཱམ ན ཛཱཏཾ, ཏསྨཱ སིཐིལབནྡྷསྶ ཨནྟརནྟརཱ པཀྑིཔིཏུམྤི ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཧེཊྛཱ དཎྜཀཾ པན བནྡྷིཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི རཛྫུཨཱདཱིཧི བནྡྷནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, པུཔྥསྶེཝ པན ཨཙྪིནྣདཎྜཀེཧི བནྡྷིཏུཾ ཝཊྚཏི ཨེཝ།
‘‘Pasibbake viyā’’ti vuttattā pupphaṃ pasibbake vā pasibbakasadisaṃ bandhe yattha katthaci cīvare vā pakkhipituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 2.431) pana ‘‘khandhe ṭhapitakāsāvassāti khandhe ṭhapitasaṅghāṭiṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi tathābandhituṃ sakkā bhaveyya. Iminā ca aññampi tādisaṃ kāsāvaṃ vā vatthaṃ vā vuttanayena bandhitvā tattha pupphāni pakkhipituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ. Aṃsabhaṇḍikapasibbake pakkhittasadisattā veṭhimaṃ nāma na jātaṃ, tasmā sithilabandhassa antarantarā pakkhipitumpi vaṭṭatīti vadantī’’ti vuttaṃ. Heṭṭhā daṇḍakaṃ pana bandhituṃ navaṭṭatīti rajjuādīhi bandhanaṃ sandhāya vuttaṃ, pupphasseva pana acchinnadaṇḍakehi bandhituṃ vaṭṭati eva.
པུཔྥཔཊེ ཙ དཊྛབྦནྟི པུཔྥཔཊཾ ཀརོནྟསྶ དཱིགྷཏོ པུཔྥདཱམསྶ ཧརཎཔཙྩཱཧརཎཝསེན པཱུརཎཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཏིརིཡཏོ ཧརཎཾ པན ཝཱཡིམཾ ནཱམ ཧོཏི, ན པུརིམཾ། ‘‘པུརིམཊྛཱནཾ ཨཏིཀྐཱམེཏཱི’’ཏི སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟཏྟཱ པུརིམཾ པུཔྥཀོཊིཾ ཕུསཱཔེཏྭཱ ཝཱ ཨཕུསཱཔེཏྭཱ ཝཱ པརིཀྑིཔནཝསེན ཨཏིཀྐཱམེནྟསྶ ཨཱཔཏྟིཡེཝ། བནྡྷིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི པུཔྥརཧིཏཱཡ སུཏྟཝཱཀཀོཊིཡཱ བནྡྷིཏུཾ ཝཊྚཏི། ཨེཀཝཱརཾ ཧརིཏྭཱ པརིཀྑིཔིཏྭཱཏི ཨིདཾ པུབྦེ ཝུཏྟཙེཏིཡཱདིཔརིཀྑེཔཾ པུཔྥཔཊཀརཎཉྩ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ཏསྨཱ ཙེཏིཡཾ ཝཱ བོདྷིཾ ཝཱ པརིཀྑིཔནྟེན ཨེཀཝཱརཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ པུརིམཊྛཱནཾ སམྤཏྟེ ཨཉྙསྶ དཱཏབྦཾ, ཏེནཔི ཨེཀཝཱརཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཏཐེཝ ཀཱཏབྦཾ། པུཔྥཔཊཾ ཀརོནྟེན ཙ ཧརིཏྭཱ ཨཉྙསྶ དཱཏབྦཾ, ཏེནཔི ཏཐེཝ ཀཱཏབྦཾ། སཙེཔི དྭེཡེཝ བྷིཀྑཱུ ཨུབྷོསུ པསྶེསུ ཋཏྭཱ པརིཡཱཡེན ཧརནྟི, ཝཊྚཏིཡེཝཱཏི ཝདནྟི།
Pupphapaṭe ca daṭṭhabbanti pupphapaṭaṃ karontassa dīghato pupphadāmassa haraṇapaccāharaṇavasena pūraṇaṃ sandhāya vuttaṃ, tiriyato haraṇaṃ pana vāyimaṃ nāma hoti, na purimaṃ. ‘‘Purimaṭṭhānaṃ atikkāmetī’’ti sāmaññato vuttattā purimaṃ pupphakoṭiṃ phusāpetvā vā aphusāpetvā vā parikkhipanavasena atikkāmentassa āpattiyeva. Bandhituṃ vaṭṭatīti puppharahitāya suttavākakoṭiyā bandhituṃ vaṭṭati. Ekavāraṃ haritvā parikkhipitvāti idaṃ pubbe vuttacetiyādiparikkhepaṃ pupphapaṭakaraṇañca sandhāya vuttaṃ, tasmā cetiyaṃ vā bodhiṃ vā parikkhipantena ekavāraṃ parikkhipitvā purimaṭṭhānaṃ sampatte aññassa dātabbaṃ, tenapi ekavāraṃ parikkhipitvā tatheva kātabbaṃ. Pupphapaṭaṃ karontena ca haritvā aññassa dātabbaṃ, tenapi tatheva kātabbaṃ. Sacepi dveyeva bhikkhū ubhosu passesu ṭhatvā pariyāyena haranti, vaṭṭatiyevāti vadanti.
པརེཧི པཱུརིཏནྟི དཱིགྷཏོ པསཱརིཏཾ། ཝཱཡིཏུནྟི ཏིརིཡཏོ ཧརིཏུཾ, ཏཾ པན ཨེཀཝཱརམྤི ན ལབྷཏི། པུཔྥཱནི ཋཔེནྟེནཱཏི ཨགནྠིཏཱནི པཱཀཏིཀཔུཔྥཱནི ཨཉྙམཉྙཾ ཕུསཱཔེཏྭཱཔི ཋཔེནྟེན། པུཔྥདཱམཾ པན པཱུཛནཏྠཱཡ བྷཱུམིཡཾ ཋཔེནྟེན ཕུསཱཔེཏྭཱ ཝཱ ཨཕུསཱཔེཏྭཱ ཝཱ དིགུཎཾ ཀཏྭཱ ཋཔེཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི།
Parehi pūritanti dīghato pasāritaṃ. Vāyitunti tiriyato harituṃ, taṃ pana ekavārampi na labhati. Pupphāni ṭhapentenāti aganthitāni pākatikapupphāni aññamaññaṃ phusāpetvāpi ṭhapentena. Pupphadāmaṃ pana pūjanatthāya bhūmiyaṃ ṭhapentena phusāpetvā vā aphusāpetvā vā diguṇaṃ katvā ṭhapetuṃ na vaṭṭatīti vadanti.
༣༢. གྷཊིཀདཱམཨོལམྦཀོཏི ཧེཊྛཱབྷཱགེ གྷཊིཀཱཀཱརཡུཏྟོ, དཱརུགྷཊིཀཱཀཱརོ ཝཱ ཨོལམྦཀོ། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ ༢.༤༣༡) པན ‘‘གྷཊིཀདཱམཨོལམྦཀོཏི ཨནྟེ གྷཊིཀཱཀཱརཡུཏྟོ ཡམཀདཱམཨོལམྦཀོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཝཛིརབུདྡྷིཊཱིཀཱཡཾ (ཝཛིར॰ ཊཱི॰ པཱརཱཛིཀ ༤༣༡) པན ‘‘གྷཊིཀདཱམཨོལམྦཀོཏི ཡམཀདཱམཨོལམྦཀོཏི ལིཁིཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨེཀེཀཾ པན དཱམཾ ནིཀྑནྟསུཏྟཀོཊིཡཱཝ བནྡྷིཏྭཱ ཨོལམྦིཏུཾ ཝཊྚཏི, པུཔྥདཱམདྭཡཾ སངྒྷཊིཏུཀཱམེནཔི ནིཀྑནྟསུཏྟཀོཊིཡཱཝ སུཏྟཀོཊིཾ སངྒྷཊིཏུཾ ཝཊྚཏི། ཨཌྜྷཙནྡཱཀཱརེན མཱལཱགུཎཔརིཀྑེཔོཏི ཨཌྜྷཙནྡཱཀཱརེན མཱལཱགུཎསྶ པུནཔྤུནཾ ཧརཎཔཙྩཱཧརཎཝསེན པཱུརེཏྭཱ པརིཀྑིཔནཾ, ཏེནེཝ ཏཾ པུརིམེ པཝིཊྛཾ, ཏསྨཱ ཨེཏམྤི ཨཌྜྷཙནྡཱཀཱརཾ པུནཔྤུནཾ ཧརཎཔཙྩཱཧརཎཝསེན པཱུརེཏུཾ ན ཝཊྚཏི། ཨེཀཝཱརཾ པན ཨཌྜྷཙནྡཱཀཱརཀརཎེ མཱལཱགུཎཾ ཧརིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི། པུཔྥདཱམཀརཎནྟི ཨེཏྠ སུཏྟཀོཊིཡཾ གཧེཏྭཱཔི ཨེཀཏོ ཀཱཏུཾ ན ཝཊྚཏཱིཏི ཝདནྟི། སུཏྟམཡཾ གེཎྜུཀཾ ནཱམ, གེཎྜུཀཁརཔཏྟདཱམཱནཾ པཊིཀྑིཏྟཏྟཱ ཙེལཱདཱིཧི ཀཏདཱམམྤི ན ཝཊྚཏི ཨཀཔྤིཡཱནུལོམཏྟཱཏི ཝདནྟི། པརསནྟཀཾ དེཏི, དུཀྐཊམེཝཱཏི ཝིསྶཱསགྒཱཧེན པརསནྟཀཾ གཧེཏྭཱ དེནྟཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཐུལླཙྩཡནྟི ཨེཏྠ བྷཎྜདེཡྻམྤི ཧོཏི།
32.Ghaṭikadāmaolambakoti heṭṭhābhāge ghaṭikākārayutto, dārughaṭikākāro vā olambako. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 2.431) pana ‘‘ghaṭikadāmaolambakoti ante ghaṭikākārayutto yamakadāmaolambako’’ti vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. pārājika 431) pana ‘‘ghaṭikadāmaolambakoti yamakadāmaolambakoti likhita’’nti vuttaṃ, ekekaṃ pana dāmaṃ nikkhantasuttakoṭiyāva bandhitvā olambituṃ vaṭṭati, pupphadāmadvayaṃ saṅghaṭitukāmenapi nikkhantasuttakoṭiyāva suttakoṭiṃ saṅghaṭituṃ vaṭṭati. Aḍḍhacandākārena mālāguṇaparikkhepoti aḍḍhacandākārena mālāguṇassa punappunaṃ haraṇapaccāharaṇavasena pūretvā parikkhipanaṃ, teneva taṃ purime paviṭṭhaṃ, tasmā etampi aḍḍhacandākāraṃ punappunaṃ haraṇapaccāharaṇavasena pūretuṃ na vaṭṭati. Ekavāraṃ pana aḍḍhacandākārakaraṇe mālāguṇaṃ harituṃ vaṭṭatīti vadanti. Pupphadāmakaraṇanti ettha suttakoṭiyaṃ gahetvāpi ekato kātuṃ na vaṭṭatīti vadanti. Suttamayaṃ geṇḍukaṃ nāma, geṇḍukakharapattadāmānaṃ paṭikkhittattā celādīhi katadāmampi na vaṭṭati akappiyānulomattāti vadanti. Parasantakaṃ deti, dukkaṭamevāti vissāsaggāhena parasantakaṃ gahetvā dentaṃ sandhāya vuttaṃ. Thullaccayanti ettha bhaṇḍadeyyampi hoti.
༣༣. ཏཉྩ ཁོ ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡཱཏི མཱཏཱཔིཏཱུནམྤི པུཔྥཾ དེནྟེན ཝཏྠུཔཱུཛནཏྠཱཡེཝ དཱཏབྦནྟི དསྶེཏི། ‘‘མཎྜནཏྠཱཡ པན སིཝལིངྒཱདིཔཱུཛནཏྠཱཡཱ’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཨིམཾ ཝིཀྐིཎིཏྭཱ ཛཱིཝིསྶནྟཱི’’ཏི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཝཊྚཏི, སེསཉཱཏཀཱནཾ ཏཱཝཀཱལིཀམེཝ དཱཏུཾ ཝཊྚཏི། ཀསྶཙིཔཱིཏི ཉཱཏཀསྶ ཝཱ ཨཉྙཱཏཀསྶ ཝཱ ཀསྶཙིཔི། ཉཱཏིསཱམཎེརེཧེཝཱཏི ཏེསཾ གིཧིཔརིཀམྨམོཙནཏྠཾ ཝུཏྟཾ། ཨིཏརེཏི ཨཉྙཱཏཀཱ། ཏེཧིཔི སཱམཎེརེཧི ཨཱཙརིཡུཔཛ྄ཛྷཱཡཱནཾ ཝཏྟསཱིསེན ཧརིཏབྦཾ། སམྤཏྟཱནཾ སཱམཎེརཱནཾ ཨུཔཌྜྷབྷཱགཾ དཱཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སངྒྷིཀསྶ ལཱབྷསྶ ཨུཔཙཱརསཱིམཊྛསཱམཎེརཱནམྤི སནྟཀཏྟཱ ཏེསམྤི ཨུཔཌྜྷབྷཱགོ ལབྦྷཏེཝཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ། ཙཱུལ༹ཀནྟི ཨུཔཌྜྷབྷཱགཏོཔི ཨུཔཌྜྷཾ། ཙཏུཏྠབྷཱགསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ། སཱམཎེརཱ…པེ॰… ཋཔེནྟཱིཏི ཨིདཾ ཨརཀྑིཏཨགོཔིཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། སཱརཏྠདཱིཔནིཡཾ པན ‘‘ཝསྶགྒེན ཨབྷཱཛནཱིཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི མགྒེ ཝཱ ཙེཏིཡངྒཎེ ཝཱ།
33.Tañca kho vatthupūjanatthāyāti mātāpitūnampi pupphaṃ dentena vatthupūjanatthāyeva dātabbanti dasseti. ‘‘Maṇḍanatthāya pana sivaliṅgādipūjanatthāyā’’ti ettakameva vuttattā ‘‘imaṃ vikkiṇitvā jīvissantī’’ti mātāpitūnaṃ vaṭṭati, sesañātakānaṃ tāvakālikameva dātuṃ vaṭṭati. Kassacipīti ñātakassa vā aññātakassa vā kassacipi. Ñātisāmaṇerehevāti tesaṃ gihiparikammamocanatthaṃ vuttaṃ. Itareti aññātakā. Tehipi sāmaṇerehi ācariyupajjhāyānaṃ vattasīsena haritabbaṃ. Sampattānaṃ sāmaṇerānaṃ upaḍḍhabhāgaṃ dātuṃ vaṭṭatīti saṅghikassa lābhassa upacārasīmaṭṭhasāmaṇerānampi santakattā tesampi upaḍḍhabhāgo labbhatevāti katvā vuttaṃ. Cūḷakanti upaḍḍhabhāgatopi upaḍḍhaṃ. Catutthabhāgassetaṃ adhivacanaṃ. Sāmaṇerā…pe… ṭhapentīti idaṃ arakkhitaagopitaṃ sandhāya vuttaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘vassaggena abhājanīyaṃ sandhāya vutta’’nti vuttaṃ. Tattha tatthāti magge vā cetiyaṅgaṇe vā.
༣༤. སཱམཎེརེཧི དཱཔེཏུཾ ན ལབྷནྟཱིཏི ཨིདཾ སཱམཎེརེཧི གིཧིཀམྨཾ ཀཱརིཏཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཝུཏྟཾ, ན པན པུཔྥདཱནཾ ཧོཏཱིཏི སཱམཎེརཱནམྤི ན ཝཊྚནཏོ། ཝུཏྟཉྩ ‘‘སཡམེཝཱ’’ཏིཨཱདི། ན ཧི ཏཾ པུཔྥདཱནཾ ནཱམ སིཡཱ། ཡདི ཧི ཏཐཱ ཨཱགཏཱནཾ ཏེསཾ དཱནཾ པུཔྥདཱནཾ ནཱམ བྷཝེཡྻ , སཱམཎེརེཧིཔི དཱཏུཾ ན ལབྦྷེཡྻ། སཡམེཝཱཏི སཱམཎེརཱ སཡམེཝ། ཡཱགུབྷཏྟཱདཱིནི ཨཱདཱཡཱཏི ཨིདཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཏྠཱཡ ཡཱགུབྷཏྟཱདིསམྤཱདནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ན ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨཝིསེསེན ཝུཏྟཾ། ཨཝིསེསེན ཝུཏྟནྟི ཨིམིནཱ སབྦེསམྤི ན ཝཊྚཏཱིཏི དསྶེཏི།
34.Sāmaṇerehi dāpetuṃ na labhantīti idaṃ sāmaṇerehi gihikammaṃ kāritaṃ viya hotīti vuttaṃ, na pana pupphadānaṃ hotīti sāmaṇerānampi na vaṭṭanato. Vuttañca ‘‘sayamevā’’tiādi. Na hi taṃ pupphadānaṃ nāma siyā. Yadi hi tathā āgatānaṃ tesaṃ dānaṃ pupphadānaṃ nāma bhaveyya , sāmaṇerehipi dātuṃ na labbheyya. Sayamevāti sāmaṇerā sayameva. Yāgubhattādīni ādāyāti idaṃ bhikkhūnaṃ atthāya yāgubhattādisampādanaṃ sandhāya vuttattā ‘‘na vaṭṭatī’’ti avisesena vuttaṃ. Avisesena vuttanti iminā sabbesampi na vaṭṭatīti dasseti.
༣༥. ཝུཏྟནཡེནེཝཱཏི ‘‘མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཏཱཝ ཧརིཏྭཱཔི ཧརཱཔེཏྭཱཔི པཀྐོསིཏྭཱཔི པཀྐོསཱཔེཏྭཱཔི དཱཏུཾ ཝཊྚཏི, སེསཉཱཏཀཱནཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱཝ། མཱཏཱཔིཏཱུནཉྩ ཧརཱཔེནྟེན ཉཱཏིསཱམཎེརེཧེཝ ཧརཱཔེཏབྦཾ། ཨིཏརེ པན ཡདི སཡམེཝ ཨིཙྪནྟི, ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཨིམཾ པུཔྥདཱནེ ཝུཏྟནཡཾ ཕལདཱནེཔི ཨཏིདིསཏི, ཏསྨཱ ཕལམྤི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཧརཎཧརཱཔནཱདིནཱ དཱཏུཾ ཝཊྚཏི, སེསཉཱཏཱིནཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱཝ། ཨིདཱནི ‘‘ཡོ ཧརིཏྭཱ ཝཱ ཧརཱཔེཏྭཱ ཝཱ…པེ॰… ཨིསྶརཝཏཱཡ དདཏོ ཐུལླཙྩཡ’’ནྟི (པཱརཱ॰ ཨཊྛ॰ ༢.༤༣༦-༤༣༧) ཨིམཾ པུཔྥདཱནེ ཝུཏྟནཡཾ ཕལདཱནེ སངྑིཔིཏྭཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཀུལསངྒཧཏྠཱཡ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཁཱིཎཔརིབྦཡཱནནྟི ཨཱགནྟུཀེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཕལཔརིཙྪེདེནཱཏི ‘‘ཨེཏྟཀཱནི ཕལཱནི དཱཏབྦཱནཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཕལཔརིཙྪེདེན ཝཱ། རུཀྑཔརིཙྪེདེན ཝཱཏི ‘‘ཨིམེཧི རུཀྑེཧི དཱཏབྦཱནཱི’’ཏི ཨེཝཾ རུཀྑཔརིཙྪེདེན ཝཱ། པརིཙྪིནྣེསུཔི པན རུཀྑེསུ ‘‘ཨིདྷ ཕལཱནི སུནྡརཱནི, ཨིཏོ གཎྷཐཱ’’ཏི ཝདནྟེན ཀུལསངྒཧོ ཀཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨེཝཾ པན ན ཝཏྟབྦ’’ནྟི། རུཀྑཙྪལླཱིཏི རུཀྑཏྟཙོ, སཱ ‘‘བྷཱཛནཱིཡབྷཎྜ’’ནྟི ཝུཏྟཱ། ཝུཏྟནཡེནཱཏི པུཔྥཕལཱདཱིསུ ཝུཏྟནཡེན ཀུལསངྒཧོ ཧོཏཱིཏི དསྶེཏི།
35.Vuttanayenevāti ‘‘mātāpitūnaṃ tāva haritvāpi harāpetvāpi pakkositvāpi pakkosāpetvāpi dātuṃ vaṭṭati, sesañātakānaṃ pakkosāpetvāva. Mātāpitūnañca harāpentena ñātisāmaṇereheva harāpetabbaṃ. Itare pana yadi sayameva icchanti, vaṭṭatī’’ti imaṃ pupphadāne vuttanayaṃ phaladānepi atidisati, tasmā phalampi mātāpitūnaṃ haraṇaharāpanādinā dātuṃ vaṭṭati, sesañātīnaṃ pakkosāpetvāva. Idāni ‘‘yo haritvā vā harāpetvā vā…pe… issaravatāya dadato thullaccaya’’nti (pārā. aṭṭha. 2.436-437) imaṃ pupphadāne vuttanayaṃ phaladāne saṅkhipitvā dassento ‘‘kulasaṅgahatthāya panā’’tiādimāha. Khīṇaparibbayānanti āgantuke sandhāya vuttaṃ. Phalaparicchedenāti ‘‘ettakāni phalāni dātabbānī’’ti evaṃ phalaparicchedena vā. Rukkhaparicchedena vāti ‘‘imehi rukkhehi dātabbānī’’ti evaṃ rukkhaparicchedena vā. Paricchinnesupi pana rukkhesu ‘‘idha phalāni sundarāni, ito gaṇhathā’’ti vadantena kulasaṅgaho kato nāma hotīti āha ‘‘evaṃ pana na vattabba’’nti. Rukkhacchallīti rukkhattaco, sā ‘‘bhājanīyabhaṇḍa’’nti vuttā. Vuttanayenāti pupphaphalādīsu vuttanayena kulasaṅgaho hotīti dasseti.
༣༦. ཏེསཾ ཏེསཾ གིཧཱིནཾ གཱམནྟརདེསནྟརཱདཱིསུ སཱསནཔཊིསཱསནཧརཎཾ ཛངྒྷཔེསནིཡཾ། ཏེནཱཧ ‘‘གིཧཱིནཾ དཱུཏེཡྻཾ སཱསནཧརཎཀམྨ’’ནྟི། དཱུཏསྶ ཀམྨཾ དཱུཏེཡྻཾ། པཋམཾ སཱསནཾ ཨགྒཧེཏྭཱཔི…པེ॰… པདེ པདེ དུཀྐཊནྟི ཨིདཾ ‘‘ཏསྶ སཱསནཾ ཨཱརོཙེསྶཱམཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཨདྷིཔྤཱཡེན གམནཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། ཏསྶ པན སཱསནཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ སཡམེཝ ཀཱརུཉྙེ ཋིཏོ གནྟྭཱ ཨཏྟནོ པཏིརཱུཔཾ སཱསནཾ ཨཱརོཙེཏི, ཨནཱཔཏྟི། གིཧཱིནཉྩ ཀཔྤིཡསཱསནཾ ཧརིཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཨིམེཧི པན ཨཊྛཧི ཀུལདཱུསཀཀམྨེཧཱིཏི པུཔྥདཱནཾ ཕལདཱནཾ ཙུཎྞདཱནཾ མཏྟིཀདཱནཾ དནྟཀཊྛདཱནཾ ཝེལུ༹དཱནཾ པཎྞདཱནཾ ཛངྒྷཔེསནིཀནྟི ཨིམེཧི ཡཐཱཝུཏྟེཧི། པབྦཱཛནཱིཡཀམྨཀཏོཏི ཀུལདཱུསནཔཙྩཡཱ ཀཏཔབྦཱཛནཱིཡཀམྨོ།
36. Tesaṃ tesaṃ gihīnaṃ gāmantaradesantarādīsu sāsanapaṭisāsanaharaṇaṃ jaṅghapesaniyaṃ. Tenāha ‘‘gihīnaṃ dūteyyaṃ sāsanaharaṇakamma’’nti. Dūtassa kammaṃ dūteyyaṃ. Paṭhamaṃ sāsanaṃ aggahetvāpi…pe… pade pade dukkaṭanti idaṃ ‘‘tassa sāsanaṃ ārocessāmī’’ti iminā adhippāyena gamanaṃ sandhāya vuttaṃ. Tassa pana sāsanaṃ paṭikkhipitvā sayameva kāruññe ṭhito gantvā attano patirūpaṃ sāsanaṃ āroceti, anāpatti. Gihīnañca kappiyasāsanaṃ harituṃ vaṭṭatīti sambandho. Imehi pana aṭṭhahi kuladūsakakammehīti pupphadānaṃ phaladānaṃ cuṇṇadānaṃ mattikadānaṃ dantakaṭṭhadānaṃ veḷudānaṃ paṇṇadānaṃ jaṅghapesanikanti imehi yathāvuttehi. Pabbājanīyakammakatoti kuladūsanapaccayā katapabbājanīyakammo.
༣༧. སེཀྑབྷཱུམིཡཾ ཝཱཏི ཨིམིནཱ ཛྷཱནབྷཱུམིམྤི སངྒཎྷཱཏི། ཏིཎྞཾ ཝིཝེཀཱནནྟི ཀཱཡཙིཏྟཨུཔདྷིཝིཝེཀབྷཱུཏཱནཾ ཏིཎྞཾ ཝིཝེཀཱནཾ། པིཎྜཱཡ ཙརཎསྶ བྷོཛནཔརིཡོསཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཱཝ བྷོཛནཔརིཡོསཱན’’ནྟི། བྷུཏྭཱ ཨཱགཙྪནྟསྶཔི པུན ཝུཏྟནཡེནེཝ པཎིདྷཱཡ ཙཱིཝརསཎྛཱཔནཱདཱིནི ཀརོནྟསྶ དུཀྐཊམེཝཱཏི དཊྛབྦཾ།
37.Sekkhabhūmiyaṃ vāti iminā jhānabhūmimpi saṅgaṇhāti. Tiṇṇaṃ vivekānanti kāyacittaupadhivivekabhūtānaṃ tiṇṇaṃ vivekānaṃ. Piṇḍāya caraṇassa bhojanapariyosānattā vuttaṃ ‘‘yāva bhojanapariyosāna’’nti. Bhutvā āgacchantassapi puna vuttanayeneva paṇidhāya cīvarasaṇṭhāpanādīni karontassa dukkaṭamevāti daṭṭhabbaṃ.
ཨིཏི ཝིནཡསངྒཧསཾཝཎྞནཱབྷཱུཏེ ཝིནཡཱལངྐཱརེ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
ཀུལསངྒཧཝིནིཙྪཡཀཐཱལངྐཱརོ ནཱམ
Kulasaṅgahavinicchayakathālaṅkāro nāma
པཉྩམོ པརིཙྪེདོ།
Pañcamo paricchedo.
