Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೬. ಕುಮಾಪುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
6. Kumāputtattheragāthāvaṇṇanā
ಸಾಧು ಸುತನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಕುಮಾಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಇತೋ ಏಕನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ಅಜಿನಚಮ್ಮವಸನೋ ತಾಪಸೋ ಹುತ್ವಾ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರೇ ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ವಸನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಪಾದಬ್ಭಞ್ಜನತೇಲಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಅವನ್ತಿರಟ್ಠೇ ವೇಳುಕಣ್ಟಕನಗರೇ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ‘‘ನನ್ದೋ’’ತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಮಾತಾ ಪನಸ್ಸ ಕುಮಾ ನಾಮ, ತೇನ ಕುಮಾಪುತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಸೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಲದ್ಧಪ್ಪಸಾದೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕತಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚೋ ಪರಿಯನ್ತಪಬ್ಬತಪಸ್ಸೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಾಯಟ್ಠಾನೇ ವಸನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೩.೨೪-೩೦) –
Sādhusutanti āyasmato kumāputtattherassa gāthā. Kā uppati? So kira purimabuddhesu katādhikāro ito ekanavute kappe ajinacammavasano tāpaso hutvā bandhumatīnagare rājuyyāne vasanto vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso pādabbhañjanatelaṃ adāsi. So tena puññakammena devaloke nibbatto. Tato paṭṭhāya sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde avantiraṭṭhe veḷukaṇṭakanagare gahapatikule nibbatto. ‘‘Nando’’tissa nāmaṃ akaṃsu. Mātā panassa kumā nāma, tena kumāputtoti paññāyittha. So āyasmato sāriputtassa santike dhammaṃ sutvā laddhappasādo pabbajitvā katapubbakicco pariyantapabbatapasse samaṇadhammaṃ karonto visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā kammaṭṭhānaṃ sodhetvā sappāyaṭṭhāne vasanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.53.24-30) –
‘‘ನಗರೇ ಬನ್ಧುಮತಿಯಾ, ರಾಜುಯ್ಯಾನೇ ವಸಾಮಹಂ।
‘‘Nagare bandhumatiyā, rājuyyāne vasāmahaṃ;
ಚಮ್ಮವಾಸೀ ತದಾ ಆಸಿಂ, ಕಮಣ್ಡಲುಧರೋ ಅಹಂ॥
Cammavāsī tadā āsiṃ, kamaṇḍaludharo ahaṃ.
‘‘ಅದ್ದಸಂ ವಿಮಲಂ ಬುದ್ಧಂ, ಸಯಮ್ಭುಂ ಅಪರಾಜಿತಂ।
‘‘Addasaṃ vimalaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ;
ಪಧಾನಂ ಪಹಿತತ್ತಂ ತಂ, ಝಾಯಿಂ ಝಾನರತಂ ವಸಿಂ॥
Padhānaṃ pahitattaṃ taṃ, jhāyiṃ jhānarataṃ vasiṃ.
‘‘ಸಬ್ಬಕಾಮಸಮಿದ್ಧಞ್ಚ, ಓಘತಿಣ್ಣಮನಾಸವಂ।
‘‘Sabbakāmasamiddhañca, oghatiṇṇamanāsavaṃ;
ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಸುಮನೋ, ಅಬ್ಭಞ್ಜನಮದಾಸಹಂ॥
Disvā pasannasumano, abbhañjanamadāsahaṃ.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಅಬ್ಭಞ್ಜನಮದಾಸಹಂ।
‘‘Ekanavutito kappe, abbhañjanamadāsahaṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಅಬ್ಭಞ್ಜನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, abbhañjanassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ಕಾಯದಳ್ಹಿಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ, ದಿಸ್ವಾ ತೇ ಓವದನ್ತೋ ಸಾಸನಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು ಸುತಂ ಸಾಧು ಚರಿತಕ’’ನ್ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā araññe kāyadaḷhibahule bhikkhū, disvā te ovadanto sāsanassa niyyānikabhāvaṃ pakāsento ‘‘sādhu sutaṃ sādhu caritaka’’nti gāthaṃ abhāsi.
೩೬. ತತ್ಥ ಸಾಧೂತಿ ಸುನ್ದರಂ। ಸುತನ್ತಿ ಸವನಂ। ತಞ್ಚ ಖೋ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಿತಂ ವಿಸೇಸತೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ದಸಕಥಾವತ್ಥುಸವನಂ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಸಾಧು ಚರಿತಕನ್ತಿ ತದೇವ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಚರಿತಂ ಚಿಣ್ಣಂ, ಸಾಧುಚರಿತಮೇವ ಹಿ ‘‘ಚರಿತಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪದದ್ವಯೇನಾಪಿ ಬಾಹುಸಚ್ಚಂ ತದನುರೂಪಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಞ್ಚ ‘‘ಸುನ್ದರ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸದಾತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲೇ ನವಕಮಜ್ಝಿಮಥೇರಕಾಲೇ, ಸಬ್ಬೇಸು ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಕ್ಖಣೇಸು। ಅನಿಕೇತವಿಹಾರೋತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾ ನಿಕೇತಾ ನಾಮ, ಲೋಕಿಯಾ ವಾ ಛಳಾರಮ್ಮಣಧಮ್ಮಾ। ಯಥಾಹ – ‘‘ರೂಪನಿಮಿತ್ತನಿಕೇತವಿಸಾರವಿನಿಬನ್ಧಾ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ‘ನಿಕೇತಸಾರೀ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೩)। ತೇಸಂ ನಿಕೇತಾನಂ ಪಹಾನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪದಾ ಅನಿಕೇತವಿಹಾರೋ। ಅತ್ಥಪುಚ್ಛನನ್ತಿ ತಂ ಆಜಾನಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಪರಮತ್ಥಪಭೇದಸ್ಸ ಪುಚ್ಛನಂ, ಕುಸಲಾದಿಭೇದಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಭಾವಧಮ್ಮಸ್ಸ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಕುಸಲಂ, ಕಿಂ ಅಕುಸಲಂ, ಕಿಂ ಸಾವಜ್ಜಂ, ಕಿಂ ಅನವಜ್ಜ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೯೬) ಪುಚ್ಛನಂ ಅತ್ಥಪುಚ್ಛನಂ। ಪದಕ್ಖಿಣಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಂ ಪನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹಿಭಾವೇನ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿ। ಇಧಾಪಿ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಏತಂ ಸಾಮಞ್ಞನ್ತಿ ‘‘ಸಾಧು ಸುತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ ಯಂ ಸುತಂ, ಯಞ್ಚ ಚರಿತಂ, ಯೋ ಚ ಅನಿಕೇತವಿಹಾರೋ , ಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಪುಚ್ಛನಂ, ಯಞ್ಚ ಪದಕ್ಖಿಣಕಮ್ಮಂ, ಏತಂ ಸಾಮಞ್ಞಂ ಏಸೋ ಸಮಣಭಾವೋ। ಯಸ್ಮಾ ಇಮಾಯ ಏವ ಪಟಿಪದಾಯ ಸಮಣಭಾವೋ, ನ ಅಞ್ಞಥಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಾಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಮಗ್ಗಫಲಸ್ಸ ಅಧಿವಚನಂ। ತಸ್ಸ ವಾ ಪನ ಅಯಂ ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಾ, ತಂ ಪನೇತಂ ಸಾಮಞ್ಞಂ ಯಾದಿಸಸ್ಸ ಸಮ್ಭವಾತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಕಿಞ್ಚನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಪರಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ, ಖೇತ್ತವತ್ಥುಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣದಾಸಿದಾಸಾದಿಪರಿಗ್ಗಹಪಟಿಗ್ಗಹಣರಹಿತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
36. Tattha sādhūti sundaraṃ. Sutanti savanaṃ. Tañca kho vivaṭṭūpanissitaṃ visesato appicchatādipaṭisaṃyuttaṃ dasakathāvatthusavanaṃ idhādhippetaṃ. Sādhu caritakanti tadeva appicchatādicaritaṃ ciṇṇaṃ, sādhucaritameva hi ‘‘caritaka’’nti vuttaṃ. Padadvayenāpi bāhusaccaṃ tadanurūpaṃ paṭipattiñca ‘‘sundara’’nti dasseti. Sadāti sabbakāle navakamajjhimatherakāle, sabbesu vā iriyāpathakkhaṇesu. Aniketavihāroti kilesānaṃ nivāsanaṭṭhānaṭṭhena pañcakāmaguṇā niketā nāma, lokiyā vā chaḷārammaṇadhammā. Yathāha – ‘‘rūpanimittaniketavisāravinibandhā kho, gahapati, ‘niketasārī’ti vuccatī’’tiādi (saṃ. ni. 3.3). Tesaṃ niketānaṃ pahānatthāya paṭipadā aniketavihāro. Atthapucchananti taṃ ājānitukāmassa kalyāṇamittaṃ upasaṅkamitvā diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthapabhedassa pucchanaṃ, kusalādibhedassa vā atthassa sabhāvadhammassa ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ, kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajja’’ntiādinā (ma. ni. 3.296) pucchanaṃ atthapucchanaṃ. Padakkhiṇakammanti taṃ pana pucchitvā padakkhiṇaggāhibhāvena tassa ovāde adhiṭṭhānaṃ sammāpaṭipatti. Idhāpi ‘‘sādhū’’ti padaṃ ānetvā yojetabbaṃ. Etaṃ sāmaññanti ‘‘sādhu suta’’ntiādinā vuttaṃ yaṃ sutaṃ, yañca caritaṃ, yo ca aniketavihāro , yañca atthapucchanaṃ, yañca padakkhiṇakammaṃ, etaṃ sāmaññaṃ eso samaṇabhāvo. Yasmā imāya eva paṭipadāya samaṇabhāvo, na aññathā, tasmā ‘‘sāmañña’’nti nippariyāyato maggaphalassa adhivacanaṃ. Tassa vā pana ayaṃ apaṇṇakapaṭipadā, taṃ panetaṃ sāmaññaṃ yādisassa sambhavāti, taṃ dassetuṃ ‘‘akiñcanassā’’ti vuttaṃ. Apariggāhakassa, khettavatthuhiraññasuvaṇṇadāsidāsādipariggahapaṭiggahaṇarahitassāti attho.
ಕುಮಾಪುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kumāputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೬. ಕುಮಾಪುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 6. Kumāputtattheragāthā