Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཛཱཏཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[༣༤༣] ༣. ཀུནྟིནཱིཛཱཏཀཝཎྞནཱ
[343] 3. Kuntinījātakavaṇṇanā
ཨཝསིམྷ ཏཝཱགཱརེཏི ཨིདཾ སཏྠཱ ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟོ ཀོསལརཉྙོ གེཧེ ནིཝུཏྠཾ ཀུནྟིནཱིསཀུཎིཀཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐེསི། སཱ ཀིར རཉྙོ དཱུཏེཡྻཧཱརིཀཱ ཨཧོསི། དྭེ པོཏཀཱཔིསྶཱ ཨཏྠི, རཱཛཱ ཏཾ སཀུཎིཀཾ ཨེཀསྶ རཉྙོ པཎྞཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ པེསེསི། ཏསྶཱ གཏཀཱལེ རཱཛཀུལེ དཱརཀཱ ཏེ སཀུཎཔོཏཀེ ཧཏྠེཧི པརིམདྡནྟཱ མཱརེསུཾ། སཱ ཨཱགནྟྭཱ ཏེ པོཏཀེ མཏེ པསྶནྟཱི ‘‘ཀེན མེ པུཏྟཀཱ མཱརིཏཱ’’ཏི པུཙྪི། ‘‘ཨསུཀེན ཙ ཨསུཀེན ཙཱ’’ཏི། ཏསྨིཉྩ ཀཱལེ རཱཛཀུལེ པོསཱཝནིཀབྱགྒྷོ ཨཏྠི ཀཀྑལོ༹ ཕརུསོ, བནྡྷནབལེན ཏིཊྛཏི། ཨཐ ཏེ དཱརཀཱ ཏཾ བྱགྒྷཾ དསྶནཱཡ ཨགམཾསུ། སཱཔི སཀུཎིཀཱ ཏེཧི སདྡྷིཾ གནྟྭཱ ‘‘ཡཐཱ ཨིམེཧི མམ པུཏྟཀཱ མཱརིཏཱ, ཏཐེཝ ནེ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཏེ དཱརཀེ གཧེཏྭཱ བྱགྒྷསྶ པཱདམཱུལེ ཁིཔི, བྱགྒྷོ མུརཱམུརཱཔེཏྭཱ ཁཱདི། སཱ ‘‘ཨིདཱནི མེ མནོརཐོ པརིཔུཎྞོ’’ཏི ཨུཔྤཏིཏྭཱ ཧིམཝནྟམེཝ གཏཱ། ཏཾ ཀཱརཎཾ སུཏྭཱ བྷིཀྑཱུ དྷམྨསབྷཱཡཾ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུཾ ‘‘ཨཱཝུསོ, རཱཛཀུལེ ཀིར ཨསུཀཱ ནཱམ ཀུནྟིནཱི སཀུཎིཀཱ ཡེ ཧིསྶཱ པོཏཀཱ མཱརིཏཱ, ཏེ དཱརཀེ བྱགྒྷསྶ པཱདམཱུལེ ཁིཔིཏྭཱ ཧིམཝནྟམེཝ གཏཱ’’ཏི། སཏྠཱ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཀཱཡ ནུཏྠ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཏརཧི ཀཐཱཡ སནྣིསིནྣཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, ཨིདཱནེཝ, པུབྦེཔེསཱ ཨཏྟནོ པོཏཀགྷཱཏཀེ དཱརཀེ གཧེཏྭཱ བྱགྒྷསྶ པཱདམཱུལེ ཁིཔིཏྭཱ ཧིམཝནྟམེཝ གཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཏཱིཏཾ ཨཱཧརི།
Avasimha tavāgāreti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarañño gehe nivutthaṃ kuntinīsakuṇikaṃ ārabbha kathesi. Sā kira rañño dūteyyahārikā ahosi. Dve potakāpissā atthi, rājā taṃ sakuṇikaṃ ekassa rañño paṇṇaṃ gāhāpetvā pesesi. Tassā gatakāle rājakule dārakā te sakuṇapotake hatthehi parimaddantā māresuṃ. Sā āgantvā te potake mate passantī ‘‘kena me puttakā māritā’’ti pucchi. ‘‘Asukena ca asukena cā’’ti. Tasmiñca kāle rājakule posāvanikabyaggho atthi kakkhaḷo pharuso, bandhanabalena tiṭṭhati. Atha te dārakā taṃ byagghaṃ dassanāya agamaṃsu. Sāpi sakuṇikā tehi saddhiṃ gantvā ‘‘yathā imehi mama puttakā māritā, tatheva ne karissāmī’’ti te dārake gahetvā byagghassa pādamūle khipi, byaggho murāmurāpetvā khādi. Sā ‘‘idāni me manoratho paripuṇṇo’’ti uppatitvā himavantameva gatā. Taṃ kāraṇaṃ sutvā bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, rājakule kira asukā nāma kuntinī sakuṇikā ye hissā potakā māritā, te dārake byagghassa pādamūle khipitvā himavantameva gatā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesā attano potakaghātake dārake gahetvā byagghassa pādamūle khipitvā himavantameva gatā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ཨཏཱིཏེ བཱརཱཎསིཡཾ བོདྷིསཏྟོ དྷམྨེན སམེན རཛྫཾ ཀཱརེསི། ཏསྶ ནིཝེསནེ ཨེཀཱ ཀུནྟིནཱི སཀུཎིཀཱ དཱུཏེཡྻཧཱརིཀཱཏི སབྦཾ པུརིམསདིསམེཝ། ཨཡཾ པན ཝིསེསོ། ཨཡཾ ཀུནྟིནཱི བྱགྒྷེན དཱརཀེ མཱརཱཔེཏྭཱ ཙིནྟེསི ‘‘ཨིདཱནི ན སཀྐཱ མཡཱ ཨིདྷ ཝསིཏུཾ, གམིསྶཱམི, གཙྪནྟཱི ཙ པན རཉྙོ ཨནཱརོཙེཏྭཱ ན གམིསྶཱམི, ཨཱརོཙེཏྭཱཝ གམིསྶཱམཱི’’ཏི། སཱ རཱཛཱནཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཝནྡིཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཋིཏཱ ‘‘སཱམི, ཏུམྷཱཀཾ པམཱདེན མམ པུཏྟཀེ དཱརཀཱ མཱརེསུཾ, ཨཧཾ ཀོདྷཝསིཀཱ ཧུཏྭཱ ཏེ དཱརཀེ པཊིམཱརེསིཾ, ཨིདཱནི མཡཱ ཨིདྷ ཝསིཏུཾ ན སཀྐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ པཋམཾ གཱཐམཱཧ –
Atīte bārāṇasiyaṃ bodhisatto dhammena samena rajjaṃ kāresi. Tassa nivesane ekā kuntinī sakuṇikā dūteyyahārikāti sabbaṃ purimasadisameva. Ayaṃ pana viseso. Ayaṃ kuntinī byagghena dārake mārāpetvā cintesi ‘‘idāni na sakkā mayā idha vasituṃ, gamissāmi, gacchantī ca pana rañño anārocetvā na gamissāmi, ārocetvāva gamissāmī’’ti. Sā rājānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhitā ‘‘sāmi, tumhākaṃ pamādena mama puttake dārakā māresuṃ, ahaṃ kodhavasikā hutvā te dārake paṭimāresiṃ, idāni mayā idha vasituṃ na sakkā’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
༡༦༥.
165.
‘‘ཨཝསིམྷ ཏཝཱགཱརེ, ནིཙྩཾ སཀྐཏཔཱུཛིཏཱ,
‘‘Avasimha tavāgāre, niccaṃ sakkatapūjitā,
ཏྭམེཝ དཱནིམཀརི, ཧནྡ རཱཛ ཝཛཱམཧ’’ནྟི༎
Tvameva dānimakari, handa rāja vajāmaha’’nti.
ཏཏྠ ཏྭམེཝ དཱནིམཀརཱིཏི མཾ པཎྞཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ པེསེཏྭཱ ཨཏྟནོ པམཱདེན མམ པིཡཔུཏྟཀེ ཨརཀྑནྟོ ཏྭཉྙེཝ ཨིདཱནི ཨེཏཾ མམ དོམནསྶཀཱརཎཾ ཨཀརི། ཧནྡཱཏི ཝཝསྶགྒཏྠེ ནིཔཱཏོ། རཱཛཱཏི བོདྷིསཏྟཾ ཨཱལཔཏི། ཝཛཱམཧནྟི ཨཧཾ ཧིམཝནྟཾ གཙྪཱམཱིཏི།
Tattha tvameva dānimakarīti maṃ paṇṇaṃ gāhāpetvā pesetvā attano pamādena mama piyaputtake arakkhanto tvaññeva idāni etaṃ mama domanassakāraṇaṃ akari. Handāti vavassaggatthe nipāto. Rājāti bodhisattaṃ ālapati. Vajāmahanti ahaṃ himavantaṃ gacchāmīti.
ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ –
Taṃ sutvā rājā dutiyaṃ gāthamāha –
༡༦༦.
166.
‘‘ཡོ ཝེ ཀཏེ པཊིཀཏེ, ཀིབྦིསེ པཊིཀིབྦིསེ།
‘‘Yo ve kate paṭikate, kibbise paṭikibbise;
ཨེཝཾ ཏཾ སམྨཏཱི ཝེརཾ, ཝས ཀུནྟིནི མཱགམཱ’’ཏི༎
Evaṃ taṃ sammatī veraṃ, vasa kuntini māgamā’’ti.
ཏསྶཏྠོ – ཡོ པུགྒལོ པརེན ཀཏེ ཀིབྦིསེ ཨཏྟནོ པུཏྟམཱརཎཱདིཀེ དཱརུཎེ ཀམྨེ ཀཏེ པུན ཨཏྟནོ ཏསྶ པུགྒལསྶ པཊིཀཏེ པཊིཀིབྦིསེ ‘‘པཊིཀཏཾ མཡཱ ཏསྶཱ’’ཏི ཛཱནཱཏི། ཨེཝཾ ཏཾ སམྨཏཱི ཝེརནྟི ཨེཏྟཀེན ཏཾ ཝེརཾ སམྨཏི ཝཱུཔསནྟཾ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝས ཀུནྟིནི མཱགམཱཏི།
Tassattho – yo puggalo parena kate kibbise attano puttamāraṇādike dāruṇe kamme kate puna attano tassa puggalassa paṭikate paṭikibbise ‘‘paṭikataṃ mayā tassā’’ti jānāti. Evaṃ taṃ sammatī veranti ettakena taṃ veraṃ sammati vūpasantaṃ hoti, tasmā vasa kuntini māgamāti.
ཏཾ སུཏྭཱ ཀུནྟིནཱི ཏཏིཡཾ གཱཐམཱཧ –
Taṃ sutvā kuntinī tatiyaṃ gāthamāha –
༡༦༧.
167.
‘‘ན ཀཏསྶ ཙ ཀཏྟཱ ཙ, མེཏྟི སནྡྷཱིཡཏེ པུན།
‘‘Na katassa ca kattā ca, metti sandhīyate puna;
ཧདཡཾ ནཱནུཛཱནཱཏི, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷཱ’’ཏི༎
Hadayaṃ nānujānāti, gacchaññeva rathesabhā’’ti.
ཏཏྠ ན ཀཏསྶ ཙ ཀཏྟཱ ཙཱཏི ཀཏསྶ ཙ ཨབྷིབྷཱུཏསྶ ཨུཔཔཱིལི༹ཏསྶ པུགྒལསྶ, ཨིདཱནི ཝིབྷཏྟིཝིཔརིཎཱམཾ ཀཏྭཱ ཡོ ཀཏྟཱ ཏསྶ ཙཱཏི ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ པུགྒལཱནཾ པུན མིཏྟབྷཱཝོ ནཱམ ན སནྡྷཱིཡཏི ན གྷཊཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཧདཡཾ ནཱནུཛཱནཱཏཱིཏི ཏེན ཀཱརཎེན མམ ཧདཡཾ ཨིདྷ ཝཱསཾ ནཱནུཛཱནཱཏི། གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷཱཏི ཏསྨཱ ཨཧཾ མཧཱརཱཛ གམིསྶཱམིཡེཝཱཏི།
Tattha na katassa ca kattā cāti katassa ca abhibhūtassa upapīḷitassa puggalassa, idāni vibhattivipariṇāmaṃ katvā yo kattā tassa cāti imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ puna mittabhāvo nāma na sandhīyati na ghaṭīyatīti attho. Hadayaṃ nānujānātīti tena kāraṇena mama hadayaṃ idha vāsaṃ nānujānāti. Gacchaññeva rathesabhāti tasmā ahaṃ mahārāja gamissāmiyevāti.
ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ ཙཏུཏྠཾ གཱཐམཱཧ –
Taṃ sutvā rājā catutthaṃ gāthamāha –
༡༦༨.
168.
‘‘ཀཏསྶ ཙེཝ ཀཏྟཱ ཙ, མེཏྟི སནྡྷཱིཡཏེ པུན།
‘‘Katassa ceva kattā ca, metti sandhīyate puna;
དྷཱིརཱནཾ ནོ ཙ བཱལཱནཾ, ཝས ཀུནྟིནི མཱགམཱ’’ཏི༎
Dhīrānaṃ no ca bālānaṃ, vasa kuntini māgamā’’ti.
ཏསྶཏྠོ – ཀཏསྶ ཙེཝ པུགྒལསྶ, ཡོ ཙ ཀཏྟཱ ཏསྶ མེཏྟི སནྡྷཱིཡཏེ པུན, སཱ པན དྷཱིརཱནཾ, ནོ ཙ བཱལཱནཾ། དྷཱིརཱནཉྷི མེཏྟི བྷིནྣཱཔི པུན གྷཊཱིཡཏི, བཱལཱནཾ པན སཀིཾ བྷིནྣཱ བྷིནྣཱཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝས ཀུནྟིནི མཱགམཱཏི།
Tassattho – katassa ceva puggalassa, yo ca kattā tassa metti sandhīyate puna, sā pana dhīrānaṃ, no ca bālānaṃ. Dhīrānañhi metti bhinnāpi puna ghaṭīyati, bālānaṃ pana sakiṃ bhinnā bhinnāva hoti, tasmā vasa kuntini māgamāti.
སཀུཎིཀཱ ‘‘ཨེཝཾ སནྟེཔི ན སཀྐཱ མཡཱ ཨིདྷ ཝསིཏུཾ སཱམཱི’’ཏི རཱཛཱནཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨུཔྤཏིཏྭཱ ཧིམཝནྟམེཝ གཏཱ།
Sakuṇikā ‘‘evaṃ santepi na sakkā mayā idha vasituṃ sāmī’’ti rājānaṃ vanditvā uppatitvā himavantameva gatā.
སཏྠཱ ཨིམཾ དྷམྨདེསནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསི – ‘‘ཏདཱ ཀུནྟིནཱིཡེཝ ཨེཏརཧི ཀུནྟིནཱི ཨཧོསི, བཱརཱཎསིརཱཛཱ པན ཨཧམེཝ ཨཧོསི’’ནྟི།
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kuntinīyeva etarahi kuntinī ahosi, bārāṇasirājā pana ahameva ahosi’’nti.
ཀུནྟིནཱིཛཱཏཀཝཎྞནཱ ཏཏིཡཱ།
Kuntinījātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཛཱཏཀཔཱལི༹ • Jātakapāḷi / ༣༤༣. ཀུནྟིནཱིཛཱཏཀཾ • 343. Kuntinījātakaṃ