| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चरियापिटक-अट्ठकथा • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā |
३. कुरुराजचरियावण्णना
3. Kururājacariyāvaṇṇanā
२०.
20.
ततिये इन्दपत्थे पुरुत्तमेति इन्दपत्थनामके कुरुरट्ठस्स पुरवरे उत्तमनगरे। राजाति धम्मेन समेन चतूहि सङ्गहवत्थूहि परिसं रञ्जेतीति राजा। कुसले दसहुपागतोति कुसलेहि दसहि समन्नागतो, दानादीहि दसहि पुञ्ञकिरियवत्थूहि, दसहि कुसलकम्मपथेहि वा युत्तोति अत्थो।
Tatiye indapatthe puruttameti indapatthanāmake kururaṭṭhassa puravare uttamanagare. Rājāti dhammena samena catūhi saṅgahavatthūhi parisaṃ rañjetīti rājā. Kusale dasahupāgatoti kusalehi dasahi samannāgato, dānādīhi dasahi puññakiriyavatthūhi, dasahi kusalakammapathehi vā yuttoti attho.
२१. कलिङ्गरट्ठविसयाति कलिङ्गरट्ठसङ्खातविसया। ब्राह्मणा उपगञ्छु मन्ति कलिङ्गराजेन उय्योजिता अट्ठ ब्राह्मणा मं उपसङ्कमिंसु। उपसङ्कमित्वा च पन आयाचुं मं हत्थिनागन्ति हत्थिभूतं महानागं मं आयाचिंसु। धञ्ञन्ति धनायितब्बसिरिसोभग्गप्पत्तं लक्खणसम्पन्नं। मङ्गलसम्मतन्ति ताययेव लक्खणसम्पत्तिया मङ्गलं अभिवुड्ढिकारणन्ति अभिसम्मतं जनेहि।
21.Kaliṅgaraṭṭhavisayāti kaliṅgaraṭṭhasaṅkhātavisayā. Brāhmaṇā upagañchu manti kaliṅgarājena uyyojitā aṭṭha brāhmaṇā maṃ upasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā ca pana āyācuṃ maṃ hatthināganti hatthibhūtaṃ mahānāgaṃ maṃ āyāciṃsu. Dhaññanti dhanāyitabbasirisobhaggappattaṃ lakkhaṇasampannaṃ. Maṅgalasammatanti tāyayeva lakkhaṇasampattiyā maṅgalaṃ abhivuḍḍhikāraṇanti abhisammataṃ janehi.
२२. अवुट्ठिकोति वस्सरहितो। दुब्भिक्खोति दुल्लभभोजनो। छातको महाति महती जिघच्छाबाधा वत्ततीति अत्थो। ददाहीति देहि। नीलन्ति नीलवण्णं। अञ्जनसव्हयन्ति अञ्जनसद्देन अव्हातब्बं, अञ्जननामकन्ति अत्थो। इदं वुत्तं होति – अम्हाकं कलिङ्गरट्ठं अवुट्ठिकं, तेन इदानि महादुब्भिक्खं तत्थ महन्तं छातकभयं उप्पन्नं, तस्स वूपसमत्थाय इमं अञ्जनगिरिसङ्कासं तुय्हं अञ्जननामकं मङ्गलहत्थिं देहि, इमस्मिञ्हि तत्थ नीते देवो वस्सिस्सति, तेन तं सब्बभयं वूपसम्मिस्सतीति। तत्रायं अनुपुब्बिकथा –
22.Avuṭṭhikoti vassarahito. Dubbhikkhoti dullabhabhojano. Chātako mahāti mahatī jighacchābādhā vattatīti attho. Dadāhīti dehi. Nīlanti nīlavaṇṇaṃ. Añjanasavhayanti añjanasaddena avhātabbaṃ, añjananāmakanti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – amhākaṃ kaliṅgaraṭṭhaṃ avuṭṭhikaṃ, tena idāni mahādubbhikkhaṃ tattha mahantaṃ chātakabhayaṃ uppannaṃ, tassa vūpasamatthāya imaṃ añjanagirisaṅkāsaṃ tuyhaṃ añjananāmakaṃ maṅgalahatthiṃ dehi, imasmiñhi tattha nīte devo vassissati, tena taṃ sabbabhayaṃ vūpasammissatīti. Tatrāyaṃ anupubbikathā –
अतीते कुरुरट्ठे इन्दपत्थनगरे बोधिसत्तो कुरुराजस्स अग्गमहेसिया कुच्छिम्हि पटिसन्धिं गहेत्वा अनुपुब्बेन विञ्ञुतं पत्तो, तक्कसिलं गन्त्वा योगविहितानि सिप्पायतनानि विज्जाट्ठानानि च उग्गहेत्वा पच्चागतो पितरा उपरज्जे ठपितो, अपरभागे पितु अच्चयेन रज्जं पत्वा दस राजधम्मे अकोपेन्तो धम्मेन रज्जं कारेसि धनञ्जयो नाम नामेन। सो चतूसु नगरद्वारेसु नगरमज्झे निवेसनद्वारेति छ दानसालायो कारेत्वा देवसिकं छसतसहस्सं धनं विस्सज्जेन्तो सकलजम्बुदीपं उन्नङ्गलं कत्वा दानं अदासि। तस्स दानज्झासयता दानाभिरति सकलजम्बुदीपं पत्थरि।
Atīte kururaṭṭhe indapatthanagare bodhisatto kururājassa aggamahesiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gahetvā anupubbena viññutaṃ patto, takkasilaṃ gantvā yogavihitāni sippāyatanāni vijjāṭṭhānāni ca uggahetvā paccāgato pitarā uparajje ṭhapito, aparabhāge pitu accayena rajjaṃ patvā dasa rājadhamme akopento dhammena rajjaṃ kāresi dhanañjayo nāma nāmena. So catūsu nagaradvāresu nagaramajjhe nivesanadvāreti cha dānasālāyo kāretvā devasikaṃ chasatasahassaṃ dhanaṃ vissajjento sakalajambudīpaṃ unnaṅgalaṃ katvā dānaṃ adāsi. Tassa dānajjhāsayatā dānābhirati sakalajambudīpaṃ patthari.
तस्मिं काले कलिङ्गरट्ठे दुब्भिक्खभयं छातकभयं रोगभयन्ति तीणि भयानि उप्पज्जिंसु। सकलरट्ठवासिनो दन्तपुरं गन्त्वा राजभवनद्वारे उक्कुट्ठिमकंसु ‘‘देवं वस्सापेहि देवा’’ति। राजा तं सुत्वा ‘‘किंकारणा एते विरवन्ती’’ति अमच्चे पुच्छि। अमच्चा रञ्ञो तमत्थं आरोचेसुं। राजा पोराणकराजानो देवे अवस्सन्ते किं करोन्तीति। ‘‘देवो वस्सतू’’ति दानं दत्वा उपोसथं अधिट्ठाय समादिन्नसीला सिरिगब्भं पविसित्वा दब्बसन्थरे सत्ताहं निपज्जन्तीति। तं सुत्वा तथा अकासि। देवो न वस्सि, एवं राजा अहं मया कत्तब्बकिच्चं अकासिं, देवो न वस्सति, किन्ति करोमाति। देव, इन्दपत्थनगरे धनञ्जयस्स नाम कुरुराजस्स मङ्गलहत्थिम्हि आनीते देवो वस्सिस्सतीति । सो राजा बलवाहनसम्पन्नो दुप्पसहो, कथमस्स हत्थिं आनेस्सामाति। महाराज, तेन सद्धिं युद्धकिच्चं नत्थि, दानज्झासयो सो राजा दानाभिरतो याचितो समानो अलङ्कतसीसम्पि छिन्दित्वा पसादसम्पन्नानि अक्खीनिपि उप्पाटेत्वा सकलरज्जम्पि निय्यातेत्वा ददेय्य, हत्थिम्हि वत्तब्बमेव नत्थि, अवस्सं याचितो समानो दस्सतीति। के पन याचितुं समत्थाति? ब्राह्मणा, महाराजाति। राजा अट्ठ ब्राह्मणे पक्कोसापेत्वा सक्कारसम्मानं कत्वा परिब्बयं दत्वा हत्थियाचनत्थं पेसेसि। ते सब्बत्थ एकरत्तिवासेन तुरितगमनं गन्त्वा कतिपाहं नगरद्वारे दानसालासु भुञ्जन्ता सरीरं सन्तप्पेत्वा रञ्ञो दानग्गं आगमनपथे कालं आगमयमाना पाचीनद्वारे अट्ठंसु।
Tasmiṃ kāle kaliṅgaraṭṭhe dubbhikkhabhayaṃ chātakabhayaṃ rogabhayanti tīṇi bhayāni uppajjiṃsu. Sakalaraṭṭhavāsino dantapuraṃ gantvā rājabhavanadvāre ukkuṭṭhimakaṃsu ‘‘devaṃ vassāpehi devā’’ti. Rājā taṃ sutvā ‘‘kiṃkāraṇā ete viravantī’’ti amacce pucchi. Amaccā rañño tamatthaṃ ārocesuṃ. Rājā porāṇakarājāno deve avassante kiṃ karontīti. ‘‘Devo vassatū’’ti dānaṃ datvā uposathaṃ adhiṭṭhāya samādinnasīlā sirigabbhaṃ pavisitvā dabbasanthare sattāhaṃ nipajjantīti. Taṃ sutvā tathā akāsi. Devo na vassi, evaṃ rājā ahaṃ mayā kattabbakiccaṃ akāsiṃ, devo na vassati, kinti karomāti. Deva, indapatthanagare dhanañjayassa nāma kururājassa maṅgalahatthimhi ānīte devo vassissatīti . So rājā balavāhanasampanno duppasaho, kathamassa hatthiṃ ānessāmāti. Mahārāja, tena saddhiṃ yuddhakiccaṃ natthi, dānajjhāsayo so rājā dānābhirato yācito samāno alaṅkatasīsampi chinditvā pasādasampannāni akkhīnipi uppāṭetvā sakalarajjampi niyyātetvā dadeyya, hatthimhi vattabbameva natthi, avassaṃ yācito samāno dassatīti. Ke pana yācituṃ samatthāti? Brāhmaṇā, mahārājāti. Rājā aṭṭha brāhmaṇe pakkosāpetvā sakkārasammānaṃ katvā paribbayaṃ datvā hatthiyācanatthaṃ pesesi. Te sabbattha ekarattivāsena turitagamanaṃ gantvā katipāhaṃ nagaradvāre dānasālāsu bhuñjantā sarīraṃ santappetvā rañño dānaggaṃ āgamanapathe kālaṃ āgamayamānā pācīnadvāre aṭṭhaṃsu.
बोधिसत्तोपि पातोव न्हातानुलित्तो सब्बालङ्कारप्पटिमण्डितो अलङ्कतवरवारणखन्धगतो महन्तेन राजानुभावेन दानसालं गन्त्वा ओतरित्वा सत्तट्ठजनानं सहत्थेन दानं दत्वा ‘‘इमिनाव नीहारेन देथा’’ति वत्वा हत्थिं अभिरुहित्वा दक्खिणद्वारं अगमासि। ब्राह्मणा पाचीनद्वारे आरक्खस्स बलवताय ओकासं अलभित्वा दक्खिणद्वारं गन्त्वा राजानं आगच्छन्तं उल्लोकयमाना द्वारतो नातिदूरे उन्नतट्ठाने ठिता सम्पत्तं राजानं हत्थे उक्खिपित्वा जयापेसुं। राजा वजिरङ्कुसेन वारणं निवत्तेत्वा तेसं सन्तिकं गन्त्वा ते ब्राह्मणे ‘‘किं इच्छथा’’ति पुच्छि। ब्राह्मणा ‘‘कलिङ्गरट्ठं दुब्भिक्खभयेन छातकभयेन रोगभयेन च उपद्दुतं। सो उपद्दवो इमस्मिं तव मङ्गलहत्थिम्हि नीते वूपसम्मिस्सति। तस्मा इमं अञ्जनवण्णं नागं अम्हाकं देही’’ति आहंसु। तमत्थं पकासेन्तो सत्था आह ‘‘कलिङ्गरट्ठविसया…पे॰… अञ्जनसव्हय’’न्ति। तस्सत्थो वुत्तो एव।
Bodhisattopi pātova nhātānulitto sabbālaṅkārappaṭimaṇḍito alaṅkatavaravāraṇakhandhagato mahantena rājānubhāvena dānasālaṃ gantvā otaritvā sattaṭṭhajanānaṃ sahatthena dānaṃ datvā ‘‘imināva nīhārena dethā’’ti vatvā hatthiṃ abhiruhitvā dakkhiṇadvāraṃ agamāsi. Brāhmaṇā pācīnadvāre ārakkhassa balavatāya okāsaṃ alabhitvā dakkhiṇadvāraṃ gantvā rājānaṃ āgacchantaṃ ullokayamānā dvārato nātidūre unnataṭṭhāne ṭhitā sampattaṃ rājānaṃ hatthe ukkhipitvā jayāpesuṃ. Rājā vajiraṅkusena vāraṇaṃ nivattetvā tesaṃ santikaṃ gantvā te brāhmaṇe ‘‘kiṃ icchathā’’ti pucchi. Brāhmaṇā ‘‘kaliṅgaraṭṭhaṃ dubbhikkhabhayena chātakabhayena rogabhayena ca upaddutaṃ. So upaddavo imasmiṃ tava maṅgalahatthimhi nīte vūpasammissati. Tasmā imaṃ añjanavaṇṇaṃ nāgaṃ amhākaṃ dehī’’ti āhaṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha ‘‘kaliṅgaraṭṭhavisayā…pe… añjanasavhaya’’nti. Tassattho vutto eva.
अथ बोधिसत्तो ‘‘न मेतं पतिरूपं, यं मे याचकानं मनोरथविघातो सिया, मय्हञ्च समादानभेदो सिया’’ति हत्थिक्खन्धतो ओतरित्वा ‘‘सचे अनलङ्कतट्ठानं अत्थि, अलङ्करित्वा दस्सामी’’ति समन्ततो ओलोकेत्वा अनलङ्कतट्ठानं अदिस्वा सोण्डाय नं गहेत्वा ब्राह्मणानं हत्थेसु ठपेत्वा रतनभिङ्गारेन पुप्फगन्धवासितं उदकं पातेत्वा अदासि। तेन वुत्तं –
Atha bodhisatto ‘‘na metaṃ patirūpaṃ, yaṃ me yācakānaṃ manorathavighāto siyā, mayhañca samādānabhedo siyā’’ti hatthikkhandhato otaritvā ‘‘sace analaṅkataṭṭhānaṃ atthi, alaṅkaritvā dassāmī’’ti samantato oloketvā analaṅkataṭṭhānaṃ adisvā soṇḍāya naṃ gahetvā brāhmaṇānaṃ hatthesu ṭhapetvā ratanabhiṅgārena pupphagandhavāsitaṃ udakaṃ pātetvā adāsi. Tena vuttaṃ –
२३.
23.
‘‘न मे याचकमनुप्पत्ते, पटिक्खेपो अनुच्छवो।
‘‘Na me yācakamanuppatte, paṭikkhepo anucchavo;
मा मे भिज्जि समादानं, दस्सामि विपुलं गजं॥
Mā me bhijji samādānaṃ, dassāmi vipulaṃ gajaṃ.
२४.
24.
‘‘नागं गहेत्वा सोण्डाय, भिङ्गारे रतनामये।
‘‘Nāgaṃ gahetvā soṇḍāya, bhiṅgāre ratanāmaye;
जलं हत्थे आकिरित्वा, ब्राह्मणानं अदं गज’’न्ति॥
Jalaṃ hatthe ākiritvā, brāhmaṇānaṃ adaṃ gaja’’nti.
तत्थ याचकमनुप्पत्तेति याचके अनुप्पत्ते। अनुच्छवोति अनुच्छविको पतिरूपो। मा मे भिज्जि समादानन्ति सब्बञ्ञुतञ्ञाणत्थाय सब्बस्स याचकस्स सब्बं अनवज्जं इच्छितं ददन्तो दानपारमिं पूरेस्सामीति यं मय्हं समादानं, तं मा भिज्जि। तस्मा दस्सामि विपुलं गजन्ति महन्तं इमं मङ्गलहत्थिं दस्सामीति। अदन्ति अदासिं।
Tattha yācakamanuppatteti yācake anuppatte. Anucchavoti anucchaviko patirūpo. Mā me bhijji samādānanti sabbaññutaññāṇatthāya sabbassa yācakassa sabbaṃ anavajjaṃ icchitaṃ dadanto dānapāramiṃ pūressāmīti yaṃ mayhaṃ samādānaṃ, taṃ mā bhijji. Tasmā dassāmi vipulaṃ gajanti mahantaṃ imaṃ maṅgalahatthiṃ dassāmīti. Adanti adāsiṃ.
२५.
25.
तस्मिं पन हत्थिम्हि दिन्ने अमच्चा बोधिसत्तं एतदवोचुं – ‘‘कस्मा, महाराज, मङ्गलहत्थिं ददत्थ, ननु अञ्ञो हत्थी दातब्बो, रञ्ञा नाम एवरूपो ओपवय्हो मङ्गलहत्थी इस्सरियं अभिविजयञ्च आकङ्खन्तेन न दातब्बो’’ति । महासत्तो यं मं याचका याचन्ति, तदेव मया दातब्बं, सचे पन मं रज्जं याचेय्युं, रज्जम्पि तेसं ददेय्यं, मय्हं रज्जतोपि जीविततोपि सब्बञ्ञुतञ्ञाणमेव पियतरं, तस्मा तं हत्थिं अदासिन्ति आह। तेन वुत्तं ‘‘तस्स नागे पदिन्नम्ही’’तिआदि। तत्थ तस्साति तस्स तेन, तस्मिं नागे हत्थिम्हि दिन्ने।
Tasmiṃ pana hatthimhi dinne amaccā bodhisattaṃ etadavocuṃ – ‘‘kasmā, mahārāja, maṅgalahatthiṃ dadattha, nanu añño hatthī dātabbo, raññā nāma evarūpo opavayho maṅgalahatthī issariyaṃ abhivijayañca ākaṅkhantena na dātabbo’’ti . Mahāsatto yaṃ maṃ yācakā yācanti, tadeva mayā dātabbaṃ, sace pana maṃ rajjaṃ yāceyyuṃ, rajjampi tesaṃ dadeyyaṃ, mayhaṃ rajjatopi jīvitatopi sabbaññutaññāṇameva piyataraṃ, tasmā taṃ hatthiṃ adāsinti āha. Tena vuttaṃ ‘‘tassa nāge padinnamhī’’tiādi. Tattha tassāti tassa tena, tasmiṃ nāge hatthimhi dinne.
२६. मङ्गलसम्पन्नन्ति मङ्गलगुणेहि समन्नागतं। सङ्गामविजयुत्तमन्ति सङ्गामविजया उत्तमं, सङ्गामविजये वा उत्तमं पधानं पवरं नागं। किं ते रज्जं करिस्सतीति तस्मिं नागे अपगते तव रज्जं किं करिस्सति, रज्जकिच्चं न करिस्सति, रज्जम्पि अपगतमेवाति दस्सेति।
26.Maṅgalasampannanti maṅgalaguṇehi samannāgataṃ. Saṅgāmavijayuttamanti saṅgāmavijayā uttamaṃ, saṅgāmavijaye vā uttamaṃ padhānaṃ pavaraṃ nāgaṃ. Kiṃ te rajjaṃkarissatīti tasmiṃ nāge apagate tava rajjaṃ kiṃ karissati, rajjakiccaṃ na karissati, rajjampi apagatamevāti dasseti.
२७. रज्जम्पि मे ददे सब्बन्ति तिट्ठतु नागो तिरच्छानगतो, इदं मे सब्बं कुरुरट्ठम्पि याचकानं ददेय्यं। सरीरं दज्जमत्तनोति रज्जेपि वा किं वत्तब्बं, अत्तनो सरीरम्पि याचकानं ददेय्यं, सब्बोपि हि मे अज्झत्तिकबाहिरो परिग्गहो लोकहितत्थमेव मया परिच्चत्तो। यस्मा सब्बञ्ञुतं पियं मय्हं सब्बञ्ञुता च दानपारमिं आदिं कत्वा सब्बपारमियो अपूरेन्तेन न सक्का लद्धुं, तस्मा नागं अदासिं अहन्ति दस्सेति।
27.Rajjampi me dade sabbanti tiṭṭhatu nāgo tiracchānagato, idaṃ me sabbaṃ kururaṭṭhampi yācakānaṃ dadeyyaṃ. Sarīraṃ dajjamattanoti rajjepi vā kiṃ vattabbaṃ, attano sarīrampi yācakānaṃ dadeyyaṃ, sabbopi hi me ajjhattikabāhiro pariggaho lokahitatthameva mayā pariccatto. Yasmā sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ sabbaññutā ca dānapāramiṃ ādiṃ katvā sabbapāramiyo apūrentena na sakkā laddhuṃ, tasmā nāgaṃ adāsiṃ ahanti dasseti.
एवम्पि तस्मिं नागे आनीते कलिङ्गरट्ठे देवो न वस्सतेव। कलिङ्गराजा ‘‘इदानिपि न वस्सति, किं नु खो कारण’’न्ति पुच्छित्वा ‘‘कुरुराजा गरुधम्मे रक्खति, तेनस्स रट्ठे अन्वद्धमासं अनुदसाहं देवो वस्सति, रञ्ञो गुणानुभावो एस, न इमस्स तिरच्छानगतस्सा’’ति जानित्वा ‘‘मयम्पि गरुधम्मे रक्खिस्साम, गच्छथ धनञ्चयकोरब्यस्स सन्तिके ते सुवण्णपट्टे लिखापेत्वा आनेथा’’ति अमच्चे पेसेसि। गरुधम्मा वुच्चन्ति पञ्च सीलानि, तानि बोधिसत्तो सुपरिसुद्धानि कत्वा रक्खति, यथा च बोधिसत्तो। एवमस्स माता अग्गमहेसी, कनिट्ठभाता उपराजा, पुरोहितो ब्राह्मणो, रज्जुग्गाहको अमच्चो, सारथि सेट्ठि, दोणमापको दोवारिको, नगरसोभिनी वण्णदासीति। तेन वुत्तं –
Evampi tasmiṃ nāge ānīte kaliṅgaraṭṭhe devo na vassateva. Kaliṅgarājā ‘‘idānipi na vassati, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti pucchitvā ‘‘kururājā garudhamme rakkhati, tenassa raṭṭhe anvaddhamāsaṃ anudasāhaṃ devo vassati, rañño guṇānubhāvo esa, na imassa tiracchānagatassā’’ti jānitvā ‘‘mayampi garudhamme rakkhissāma, gacchatha dhanañcayakorabyassa santike te suvaṇṇapaṭṭe likhāpetvā ānethā’’ti amacce pesesi. Garudhammā vuccanti pañca sīlāni, tāni bodhisatto suparisuddhāni katvā rakkhati, yathā ca bodhisatto. Evamassa mātā aggamahesī, kaniṭṭhabhātā uparājā, purohito brāhmaṇo, rajjuggāhako amacco, sārathi seṭṭhi, doṇamāpako dovāriko, nagarasobhinī vaṇṇadāsīti. Tena vuttaṃ –
‘‘राजा माता महेसी च, उपराजा पुरोहितो।
‘‘Rājā mātā mahesī ca, uparājā purohito;
रज्जुग्गाहो सारथी सेट्ठि, दोणो दोवारिको तथा।
Rajjuggāho sārathī seṭṭhi, doṇo dovāriko tathā;
गणिका ते एकादस, गरुधम्मे पतिट्ठिता’’ति॥
Gaṇikā te ekādasa, garudhamme patiṭṭhitā’’ti.
ते अमच्चा बोधिसत्तं उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा तमत्थं आरोचेसुं। महासत्तो ‘‘मय्हं गरुधम्मे कुक्कुच्चं अत्थि, माता पन मे सुरक्खितं रक्खति, तस्सा सन्तिके गण्हथा’’ति वत्वा तेहि ‘‘महाराज, कुक्कुच्चं नाम सिक्खाकामस्स सल्लेखवुत्तिनो होति, देथ नो’’ति याचितो ‘‘पाणो न हन्तब्बो, अदिन्नं न आदातब्बं, कामेसुमिच्छाचारो न चरितब्बो, मुसा न भणितब्बं, मज्जं न पातब्ब’’न्ति सुवण्णपट्टे लिखापेत्वा ‘‘एवं सन्तेपि मातु सन्तिके गण्हथा’’ति आह।
Te amaccā bodhisattaṃ upasaṅkamitvā vanditvā tamatthaṃ ārocesuṃ. Mahāsatto ‘‘mayhaṃ garudhamme kukkuccaṃ atthi, mātā pana me surakkhitaṃ rakkhati, tassā santike gaṇhathā’’ti vatvā tehi ‘‘mahārāja, kukkuccaṃ nāma sikkhākāmassa sallekhavuttino hoti, detha no’’ti yācito ‘‘pāṇo na hantabbo, adinnaṃ na ādātabbaṃ, kāmesumicchācāro na caritabbo, musā na bhaṇitabbaṃ, majjaṃ na pātabba’’nti suvaṇṇapaṭṭe likhāpetvā ‘‘evaṃ santepi mātu santike gaṇhathā’’ti āha.
दूता राजानं वन्दित्वा तस्सा सन्तिकं गन्त्वा ‘‘देवि, तुम्हे किर गरुधम्मं रक्खथ, तं नो देथा’’ति वदिंसु। बोधिसत्तस्स मातापि तथेव अत्तनो कुक्कुच्चस्स अत्थिभावं वत्वाव तेहि याचिता अदासि। तथा महेसिआदयोपि। ते सब्बेसम्पि सन्तिके सुवण्णपट्टे गरुधम्मे लिखापेत्वा दन्तपुरं गन्त्वा कलिङ्गरञ्ञो दत्वा तं पवत्तिं आरोचेसुं। सोपि राजा तस्मिं धम्मे वत्तमानो पञ्च सीलानि पूरेसि। ततो सकलकलिङ्गरट्ठे देवो वस्सि। तीणि भयानि वूपसन्तानि। रट्ठं खेमं सुभिक्खं अहोसि। बोधिसत्तो यावजीवं दानादीनि पुञ्ञानि कत्वा सपरिसो सग्गपुरं पूरेसि।
Dūtā rājānaṃ vanditvā tassā santikaṃ gantvā ‘‘devi, tumhe kira garudhammaṃ rakkhatha, taṃ no dethā’’ti vadiṃsu. Bodhisattassa mātāpi tatheva attano kukkuccassa atthibhāvaṃ vatvāva tehi yācitā adāsi. Tathā mahesiādayopi. Te sabbesampi santike suvaṇṇapaṭṭe garudhamme likhāpetvā dantapuraṃ gantvā kaliṅgarañño datvā taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Sopi rājā tasmiṃ dhamme vattamāno pañca sīlāni pūresi. Tato sakalakaliṅgaraṭṭhe devo vassi. Tīṇi bhayāni vūpasantāni. Raṭṭhaṃ khemaṃ subhikkhaṃ ahosi. Bodhisatto yāvajīvaṃ dānādīni puññāni katvā sapariso saggapuraṃ pūresi.
तदा गणिकादयो उप्पलवण्णादयो अहेसुं। वुत्तञ्हेतं –
Tadā gaṇikādayo uppalavaṇṇādayo ahesuṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘गणिका उप्पलवण्णा, पुण्णो दोवारिको तदा।
‘‘Gaṇikā uppalavaṇṇā, puṇṇo dovāriko tadā;
रज्जुग्गाहो च कच्चानो, दोणमापको च कोलितो॥
Rajjuggāho ca kaccāno, doṇamāpako ca kolito.
‘‘सारिपुत्तो तदा सेट्ठि, अनुरुद्धो च सारथि।
‘‘Sāriputto tadā seṭṭhi, anuruddho ca sārathi;
ब्राह्मणो कस्सपो थेरो, उपराजानन्दपण्डितो॥
Brāhmaṇo kassapo thero, uparājānandapaṇḍito.
‘‘महेसी राहुलमाता, मायादेवी जनेत्तिका।
‘‘Mahesī rāhulamātā, māyādevī janettikā;
कुरुराजा बोधिसत्तो, एवं धारेथ जातक’’न्ति॥ (ध॰ प॰ अट्ठ॰ २.३६१ हंसघातकभिक्खुवत्थु)।
Kururājā bodhisatto, evaṃ dhāretha jātaka’’nti. (dha. pa. aṭṭha. 2.361 haṃsaghātakabhikkhuvatthu);
इधापि नेक्खम्मपारमिआदयो सेसधम्मा च वुत्तनयेनेव निद्धारेतब्बाति।
Idhāpi nekkhammapāramiādayo sesadhammā ca vuttanayeneva niddhāretabbāti.
कुरुराजचरियावण्णना निट्ठिता।
Kururājacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / चरियापिटकपाळि • Cariyāpiṭakapāḷi / ३. कुरुराजचरिया • 3. Kururājacariyā
