Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi

    २०. सत्ततिनिपातो

    20. Sattatinipāto

    ५३१. कुसजातकं (१)

    531. Kusajātakaṃ (1)

    १.

    1.

    ‘‘इदं ते रट्ठं सधनं सयोग्गं, सकायुरं सब्बकामूपपन्‍नं।

    ‘‘Idaṃ te raṭṭhaṃ sadhanaṃ sayoggaṃ, sakāyuraṃ sabbakāmūpapannaṃ;

    इदं ते रज्‍जं 1 अनुसास अम्म, गच्छामहं यत्थ पिया पभावती’’॥

    Idaṃ te rajjaṃ 2 anusāsa amma, gacchāmahaṃ yattha piyā pabhāvatī’’.

    २.

    2.

    ‘‘अनुज्‍जुभूतेन हरं महन्तं, दिवा च रत्तो च निसीथकाले 3।

    ‘‘Anujjubhūtena haraṃ mahantaṃ, divā ca ratto ca nisīthakāle 4;

    पटिगच्छ त्वं खिप्पं कुसावतिं कुस 5, निच्छामि दुब्बण्णमहं वसन्तं’’॥

    Paṭigaccha tvaṃ khippaṃ kusāvatiṃ kusa 6, nicchāmi dubbaṇṇamahaṃ vasantaṃ’’.

    ३.

    3.

    ‘‘नाहं गमिस्सामि इतो कुसावतिं, पभावती वण्णपलोभितो तव।

    ‘‘Nāhaṃ gamissāmi ito kusāvatiṃ, pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava;

    रमामि मद्दस्स निकेतरम्मे, हित्वान रट्ठं तव दस्सने रतो॥

    Ramāmi maddassa niketaramme, hitvāna raṭṭhaṃ tava dassane rato.

    ४.

    4.

    ‘‘पभावती वण्णपलोभितो तव, सम्मूळ्हरूपो विचरामि मेदिनिं 7।

    ‘‘Pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava, sammūḷharūpo vicarāmi mediniṃ 8;

    दिसं न जानामि कुतोम्हि आगतो, तयम्हि मत्तो मिगमन्दलोचने॥

    Disaṃ na jānāmi kutomhi āgato, tayamhi matto migamandalocane.

    ५.

    5.

    ‘‘सुवण्णचीरवसने, जातरूपसुमेखले।

    ‘‘Suvaṇṇacīravasane, jātarūpasumekhale;

    सुस्सोणि तव कामा हि 9, नाहं रज्‍जेन मत्थिको’’॥

    Sussoṇi tava kāmā hi 10, nāhaṃ rajjena matthiko’’.

    ६.

    6.

    ‘‘अब्भूति 11 तस्स भो होति, यो अनिच्छन्तमिच्छति।

    ‘‘Abbhūti 12 tassa bho hoti, yo anicchantamicchati;

    अकामं राज कामेसि 13, अकन्तं कन्तु 14 मिच्छसि’’॥

    Akāmaṃ rāja kāmesi 15, akantaṃ kantu 16 micchasi’’.

    ७.

    7.

    ‘‘अकामं वा सकामं वा, यो नरो लभते पियं।

    ‘‘Akāmaṃ vā sakāmaṃ vā, yo naro labhate piyaṃ;

    लाभमेत्थ पसंसाम, अलाभो तत्थ पापको’’॥

    Lābhamettha pasaṃsāma, alābho tattha pāpako’’.

    ८.

    8.

    ‘‘पासाणसारं खणसि, कणिकारस्स दारुना।

    ‘‘Pāsāṇasāraṃ khaṇasi, kaṇikārassa dārunā;

    वातं जालेन बाधेसि, यो अनिच्छन्तमिच्छसि’’॥

    Vātaṃ jālena bādhesi, yo anicchantamicchasi’’.

    ९.

    9.

    ‘‘पासाणो नून ते हदये, ओहितो मुदुलक्खणे।

    ‘‘Pāsāṇo nūna te hadaye, ohito mudulakkhaṇe;

    यो ते सातं न विन्दामि, तिरोजनपदागतो॥

    Yo te sātaṃ na vindāmi, tirojanapadāgato.

    १०.

    10.

    ‘‘यदा मं भकुटिं 17 कत्वा, राजपुत्ती उदिक्खति 18।

    ‘‘Yadā maṃ bhakuṭiṃ 19 katvā, rājaputtī udikkhati 20;

    आळारिको तदा होमि, रञ्‍ञो मद्दस्सन्तेपुरे 21॥

    Āḷāriko tadā homi, rañño maddassantepure 22.

    ११.

    11.

    ‘‘यदा उम्हयमाना मं, राजपुत्ती उदिक्खति 23।

    ‘‘Yadā umhayamānā maṃ, rājaputtī udikkhati 24;

    नाळारिको तदा होमि, राजा होमि तदा कुसो’’॥

    Nāḷāriko tadā homi, rājā homi tadā kuso’’.

    १२.

    12.

    ‘‘सचे हि वचनं सच्‍चं, नेमित्तानं भविस्सति।

    ‘‘Sace hi vacanaṃ saccaṃ, nemittānaṃ bhavissati;

    नेव मे त्वं पती अस्स, कामं छिन्दन्तु सत्तधा’’॥

    Neva me tvaṃ patī assa, kāmaṃ chindantu sattadhā’’.

    १३.

    13.

    ‘‘सचे हि वचनं सच्‍चं, अञ्‍ञेसं यदि वा ममं।

    ‘‘Sace hi vacanaṃ saccaṃ, aññesaṃ yadi vā mamaṃ;

    नेव तुय्हं पती अत्थि, अञ्‍ञो सीहस्सरा कुसा’’॥

    Neva tuyhaṃ patī atthi, añño sīhassarā kusā’’.

    १४.

    14.

    ‘‘नेक्खं गीवं ते कारेस्सं, पत्वा खुज्‍जे कुसावतिं।

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    सचे मं नागनासूरू, ओलोकेय्य पभावती॥

    Sace maṃ nāganāsūrū, olokeyya pabhāvatī.

    १५.

    15.

    ‘‘नेक्खं गीवं ते कारेस्सं, पत्वा खुज्‍जे कुसावतिं।

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    सचे मं नागनासूरू, आलपेय्य पभावती॥

    Sace maṃ nāganāsūrū, ālapeyya pabhāvatī.

    १६.

    16.

    ‘‘नेक्खं गीवं ते कारेस्सं, पत्वा खुज्‍जे कुसावतिं।

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    सचे मं नागनासूरू, उम्हायेय्य पभावती॥

    Sace maṃ nāganāsūrū, umhāyeyya pabhāvatī.

    १७.

    17.

    ‘‘नेक्खं गीवं ते कारेस्सं, पत्वा खुज्‍जे कुसावतिं।

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    सचे मं नागनासूरू, पम्हायेय्य पभावती॥

    Sace maṃ nāganāsūrū, pamhāyeyya pabhāvatī.

    १८.

    18.

    ‘‘नेक्खं गीवं ते कारेस्सं, पत्वा खुज्‍जे कुसावतिं।

    ‘‘Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ, patvā khujje kusāvatiṃ;

    सचे मे नागनासूरू, पाणीहि उपसम्फुसे’’॥

    Sace me nāganāsūrū, pāṇīhi upasamphuse’’.

    १९.

    19.

    ‘‘न हि नूनायं राजपुत्ती, कुसे सातम्पि विन्दति।

    ‘‘Na hi nūnāyaṃ rājaputtī, kuse sātampi vindati;

    आळारिके भते पोसे, वेतनेन अनत्थिके’’॥

    Āḷārike bhate pose, vetanena anatthike’’.

    २०.

    20.

    ‘‘न हि नूनायं सा 25 खुज्‍जा, लभति जिव्हाय छेदनं।

    ‘‘Na hi nūnāyaṃ sā 26 khujjā, labhati jivhāya chedanaṃ;

    सुनिसितेन सत्थेन, एवं दुब्भासितं भणं’’॥

    Sunisitena satthena, evaṃ dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ’’.

    २१.

    21.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    महायसोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Mahāyasoti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    २२.

    22.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    महद्धनोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Mahaddhanoti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    २३.

    23.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    महब्बलोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Mahabbaloti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    २४.

    24.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    महारट्ठोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Mahāraṭṭhoti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    २५.

    25.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    महाराजाति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Mahārājāti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    २६.

    26.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    सीहस्सरोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Sīhassaroti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    २७.

    27.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    वग्गुस्सरोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Vaggussaroti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    २८.

    28.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    बिन्दुस्सरोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Bindussaroti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    २९.

    29.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    मञ्‍जुस्सरोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Mañjussaroti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ३०.

    30.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    मधुस्सरोति 27 कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Madhussaroti 28 katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ३१.

    31.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    सतसिप्पोति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Satasippoti katvāna, karassu rucire piyaṃ.

    ३२.

    32.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    खत्तियोतिपि कत्वान 29, करस्सु रुचिरे पियं॥

    Khattiyotipi katvāna 30, karassu rucire piyaṃ.

    ३३.

    33.

    ‘‘मा नं रूपेन पामेसि, आरोहेन पभावति।

    ‘‘Mā naṃ rūpena pāmesi, ārohena pabhāvati;

    कुसराजाति कत्वान, करस्सु रुचिरे पियं’’॥

    Kusarājāti katvāna, karassu rucire piyaṃ’’.

    ३४.

    34.

    ‘‘एते नागा उपत्थद्धा, सब्बे तिट्ठन्ति वम्मिता 31।

    ‘‘Ete nāgā upatthaddhā, sabbe tiṭṭhanti vammitā 32;

    पुरा मद्दन्ति पाकारं, आनेन्तेतं पभावतिं’’॥

    Purā maddanti pākāraṃ, ānentetaṃ pabhāvatiṃ’’.

    ३५.

    35.

    ‘‘सत्त बिले 33 करित्वान, अहमेतं पभावतिं।

    ‘‘Satta bile 34 karitvāna, ahametaṃ pabhāvatiṃ;

    खत्तियानं पदस्सामि, ये मं हन्तुं इधागता’’॥

    Khattiyānaṃ padassāmi, ye maṃ hantuṃ idhāgatā’’.

    ३६.

    36.

    ‘‘अवुट्ठहि राजपुत्ती, सामा कोसेय्यवासिनी।

    ‘‘Avuṭṭhahi rājaputtī, sāmā koseyyavāsinī;

    अस्सुपुण्णेहि नेत्तेहि, दासीगणपुरक्खता’’॥

    Assupuṇṇehi nettehi, dāsīgaṇapurakkhatā’’.

    ३७.

    37.

    ‘‘तं नून कक्‍कूपनिसेवितं मुखं, आदासदन्ताथरुपच्‍चवेक्खितं।

    ‘‘Taṃ nūna kakkūpanisevitaṃ mukhaṃ, ādāsadantātharupaccavekkhitaṃ;

    सुभं सुनेत्तं विरजं अनङ्गणं, छुद्धं वने ठस्सति खत्तियेहि॥

    Subhaṃ sunettaṃ virajaṃ anaṅgaṇaṃ, chuddhaṃ vane ṭhassati khattiyehi.

    ३८.

    38.

    ‘‘ते नून मे असिते वेल्‍लितग्गे, केसे मुदू चन्दनसारलित्ते।

    ‘‘Te nūna me asite vellitagge, kese mudū candanasāralitte;

    समाकुले सीवथिकाय मज्झे, पादेहि गिज्झा परिकड्ढिस्सन्ति 35॥

    Samākule sīvathikāya majjhe, pādehi gijjhā parikaḍḍhissanti 36.

    ३९.

    39.

    ‘‘ता नून मे तम्बनखा सुलोमा, बाहा मुदू चन्दनसारलित्ता।

    ‘‘Tā nūna me tambanakhā sulomā, bāhā mudū candanasāralittā;

    छिन्‍ना वने उज्झिता खत्तियेहि, गय्ह धङ्को 37 गच्छति येन कामं॥

    Chinnā vane ujjhitā khattiyehi, gayha dhaṅko 38 gacchati yena kāmaṃ.

    ४०.

    40.

    ‘‘ते नून तालूपनिभे अलम्बे, निसेविते कासिकचन्दनेन।

    ‘‘Te nūna tālūpanibhe alambe, nisevite kāsikacandanena;

    थनेसु मे लम्बिस्सति 39 सिङ्गालो 40, मातूव पुत्तो तरुणो तनूजो॥

    Thanesu me lambissati 41 siṅgālo 42, mātūva putto taruṇo tanūjo.

    ४१.

    41.

    ‘‘तं नून सोणिं पुथुलं सुकोट्टितं, निसेवितं कञ्‍चनमेखलाहि।

    ‘‘Taṃ nūna soṇiṃ puthulaṃ sukoṭṭitaṃ, nisevitaṃ kañcanamekhalāhi;

    छिन्‍नं वने खत्तियेही अवत्थं, सिङ्गालसङ्घा परिकड्ढिस्सन्ति 43॥

    Chinnaṃ vane khattiyehī avatthaṃ, siṅgālasaṅghā parikaḍḍhissanti 44.

    ४२.

    42.

    ‘‘सोणा धङ्का 45 सिङ्गाला च, ये चञ्‍ञे सन्ति दाठिनो।

    ‘‘Soṇā dhaṅkā 46 siṅgālā ca, ye caññe santi dāṭhino;

    अजरा नून हेस्सन्ति, भक्खयित्वा पभावतिं॥

    Ajarā nūna hessanti, bhakkhayitvā pabhāvatiṃ.

    ४३.

    43.

    ‘‘सचे मंसानि हरिंसु, खत्तिया दूरगामिनो।

    ‘‘Sace maṃsāni hariṃsu, khattiyā dūragāmino;

    अट्ठीनि अम्म याचित्वा, अनुपथे दहाथ नं॥

    Aṭṭhīni amma yācitvā, anupathe dahātha naṃ.

    ४४.

    44.

    ‘‘खेत्तानि अम्म कारेत्वा, कणिकारेत्थ रोपय 47।

    ‘‘Khettāni amma kāretvā, kaṇikārettha ropaya 48;

    यदा ते पुप्फिता अस्सु, हेमन्तानं हिमच्‍चये।

    Yadā te pupphitā assu, hemantānaṃ himaccaye;

    सरेय्याथ ममं 49 अम्म, एवंवण्णा पभावती’’॥

    Sareyyātha mamaṃ 50 amma, evaṃvaṇṇā pabhāvatī’’.

    ४५.

    45.

    ‘‘तस्सा माता उदट्ठासि, खत्तिया देववण्णिनी।

    ‘‘Tassā mātā udaṭṭhāsi, khattiyā devavaṇṇinī;

    दिस्वा असिञ्‍च सूनञ्‍च, रञ्‍ञो मद्दस्सन्तेपुरे’’॥

    Disvā asiñca sūnañca, rañño maddassantepure’’.

    ४६.

    46.

    ‘‘इमिना नून असिना, सुसञ्‍ञं तनुमज्झिमं।

    ‘‘Iminā nūna asinā, susaññaṃ tanumajjhimaṃ;

    धीतरं मद्द 51 हन्त्वान, खत्तियानं पदस्ससि’’ 52॥

    Dhītaraṃ madda 53 hantvāna, khattiyānaṃ padassasi’’ 54.

    ४७.

    47.

    ‘‘न मे अकासि वचनं, अत्थकामाय पुत्तिके।

    ‘‘Na me akāsi vacanaṃ, atthakāmāya puttike;

    साज्‍ज लोहितसञ्छन्‍ना, गच्छसि 55 यमसाधनं॥

    Sājja lohitasañchannā, gacchasi 56 yamasādhanaṃ.

    ४८.

    48.

    ‘‘एवमापज्‍जती पोसो, पापियञ्‍च निगच्छति।

    ‘‘Evamāpajjatī poso, pāpiyañca nigacchati;

    यो वे हितानं वचनं, न करोति 57 अत्थदस्सिनं॥

    Yo ve hitānaṃ vacanaṃ, na karoti 58 atthadassinaṃ.

    ४९.

    49.

    ‘‘सचे च अज्‍ज 59 धारेसि 60, कुमारं चारुदस्सनं।

    ‘‘Sace ca ajja 61 dhāresi 62, kumāraṃ cārudassanaṃ;

    कुसेन जातं खत्तियं, सुवण्णमणिमेखलं।

    Kusena jātaṃ khattiyaṃ, suvaṇṇamaṇimekhalaṃ;

    पूजितं 63 ञातिसङ्घेहि, न गच्छसि 64 यमक्खयं॥

    Pūjitaṃ 65 ñātisaṅghehi, na gacchasi 66 yamakkhayaṃ.

    ५०.

    50.

    ‘‘यत्थस्सु भेरी नदति, कुञ्‍जरो च निकूजति 67।

    ‘‘Yatthassu bherī nadati, kuñjaro ca nikūjati 68;

    खत्तियानं कुले भद्दे, किं नु सुखतरं ततो॥

    Khattiyānaṃ kule bhadde, kiṃ nu sukhataraṃ tato.

    ५१.

    51.

    ‘‘अस्सो च सिसति 69 द्वारे, कुमारो उपरोदति।

    ‘‘Asso ca sisati 70 dvāre, kumāro uparodati;

    खत्तियानं कुले भद्दे, किं नु सुखतरं ततो॥

    Khattiyānaṃ kule bhadde, kiṃ nu sukhataraṃ tato.

    ५२.

    52.

    ‘‘मयूरकोञ्‍चाभिरुदे, कोकिलाभिनिकूजिते।

    ‘‘Mayūrakoñcābhirude, kokilābhinikūjite;

    खत्तियानं कुले भद्दे, किं नु सुखतरं ततो’’॥

    Khattiyānaṃ kule bhadde, kiṃ nu sukhataraṃ tato’’.

    ५३.

    53.

    ‘‘कहं नु सो सत्तुमद्दनो, पररट्ठप्पमद्दनो।

    ‘‘Kahaṃ nu so sattumaddano, pararaṭṭhappamaddano;

    कुसो सोळारपञ्‍ञाणो, यो नो दुक्खा पमोचये’’॥

    Kuso soḷārapaññāṇo, yo no dukkhā pamocaye’’.

    ५४.

    54.

    ‘‘इधेव सो सत्तुमद्दनो, पररट्ठप्पमद्दनो।

    ‘‘Idheva so sattumaddano, pararaṭṭhappamaddano;

    कुसो सोळारपञ्‍ञाणो, यो ते सब्बे वधिस्सति’’ 71॥

    Kuso soḷārapaññāṇo, yo te sabbe vadhissati’’ 72.

    ५५.

    55.

    ‘‘उम्मत्तिका नु भणसि, अन्धबाला पभाससि 73।

    ‘‘Ummattikā nu bhaṇasi, andhabālā pabhāsasi 74;

    कुसो चे आगतो अस्स, किं न 75 जानेमु तं मयं’’॥

    Kuso ce āgato assa, kiṃ na 76 jānemu taṃ mayaṃ’’.

    ५६.

    56.

    ‘‘एसो आळारिको पोसो, कुमारीपुरमन्तरे।

    ‘‘Eso āḷāriko poso, kumārīpuramantare;

    दळ्हं कत्वान संवेल्‍लिं, कुम्भिं धोवति ओणतो’’॥

    Daḷhaṃ katvāna saṃvelliṃ, kumbhiṃ dhovati oṇato’’.

    ५७.

    57.

    ‘‘वेणी त्वमसि चण्डाली, अदूसि कुलगन्धिनी।

    ‘‘Veṇī tvamasi caṇḍālī, adūsi kulagandhinī;

    कथं मद्दकुले जाता, दासं कयिरासि कामुकं’’॥

    Kathaṃ maddakule jātā, dāsaṃ kayirāsi kāmukaṃ’’.

    ५८.

    58.

    ‘‘नम्हि वेणी न चण्डाली, न चम्हि कुलगन्धिनी।

    ‘‘Namhi veṇī na caṇḍālī, na camhi kulagandhinī;

    ओक्‍काकपुत्तो भद्दन्ते, त्वं नु दासोति मञ्‍ञसि’’॥

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi’’.

    ५९.

    59.

    ‘‘यो ब्राह्मणसहस्सानि, सदा भोजेति वीसतिं।

    ‘‘Yo brāhmaṇasahassāni, sadā bhojeti vīsatiṃ;

    ओक्‍काकपुत्तो भद्दन्ते, त्वं नु दासोति मञ्‍ञसि’’॥

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi’’.

    ६०.

    60.

    ‘‘यस्स नागसहस्सानि, सदा योजेन्ति वीसतिं।

    ‘‘Yassa nāgasahassāni, sadā yojenti vīsatiṃ;

    ओक्‍काकपुत्तो भद्दन्ते, त्वं नु दासोति मञ्‍ञसि॥

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi.

    ६१.

    61.

    ‘‘यस्स अस्ससहस्सानि, सदा योजेन्ति वीसतिं।

    ‘‘Yassa assasahassāni, sadā yojenti vīsatiṃ;

    ओक्‍काकपुत्तो भद्दन्ते, त्वं नु दासोति मञ्‍ञसि॥

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi.

    ६२.

    62.

    ‘‘यस्स रथसहस्सानि, सदा योजेन्ति वीसतिं।

    ‘‘Yassa rathasahassāni, sadā yojenti vīsatiṃ;

    ओक्‍काकपुत्तो भद्दन्ते, त्वं नु दासोति मञ्‍ञसि॥

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi.

    77 (‘‘यस्स उसभसहस्सानि, सदा योजेन्ति वीसतिं।

    78 (‘‘Yassa usabhasahassāni, sadā yojenti vīsatiṃ;

    ओक्‍काकपुत्तो भद्दन्ते, त्वं नु दासोति मञ्‍ञसि) 79॥

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi) 80.

    ६३.

    63.

    ‘‘यस्स धेनुसहस्सानि, सदा दुहन्ति वीसतिं 81।

    ‘‘Yassa dhenusahassāni, sadā duhanti vīsatiṃ 82;

    ओक्‍काकपुत्तो भद्दन्ते, त्वं नु दासोति मञ्‍ञसि’’॥

    Okkākaputto bhaddante, tvaṃ nu dāsoti maññasi’’.

    ६४.

    64.

    ‘‘तग्घ ते दुक्‍कटं बाले, यं खत्तियं महब्बलं।

    ‘‘Taggha te dukkaṭaṃ bāle, yaṃ khattiyaṃ mahabbalaṃ;

    नागं मण्डूकवण्णेन, न नं 83 अक्खासिधागतं’’ 84॥

    Nāgaṃ maṇḍūkavaṇṇena, na naṃ 85 akkhāsidhāgataṃ’’ 86.

    ६५.

    65.

    ‘‘अपराधं महाराज, त्वं नो खम रथेसभ।

    ‘‘Aparādhaṃ mahārāja, tvaṃ no khama rathesabha;

    यं तं अञ्‍ञातवेसेन, नाञ्‍ञासिम्हा इधागतं’’॥

    Yaṃ taṃ aññātavesena, nāññāsimhā idhāgataṃ’’.

    ६६.

    66.

    ‘‘मादिसस्स न तं छन्‍नं, योहं आळारिको भवे।

    ‘‘Mādisassa na taṃ channaṃ, yohaṃ āḷāriko bhave;

    त्वञ्‍ञेव मे पसीदस्सु, नत्थि ते देव दुक्‍कटं’’॥

    Tvaññeva me pasīdassu, natthi te deva dukkaṭaṃ’’.

    ६७.

    67.

    ‘‘गच्छ बाले खमापेहि, कुसराजं महब्बलं।

    ‘‘Gaccha bāle khamāpehi, kusarājaṃ mahabbalaṃ;

    खमापितो कुसो राजा 87, सो ते दस्सति जीवितं’’॥

    Khamāpito kuso rājā 88, so te dassati jīvitaṃ’’.

    ६८.

    68.

    ‘‘पितुस्स वचनं सुत्वा, देववण्णी पभावती।

    ‘‘Pitussa vacanaṃ sutvā, devavaṇṇī pabhāvatī;

    सिरसा अग्गही पादे, कुसराजं महब्बलं’’॥

    Sirasā aggahī pāde, kusarājaṃ mahabbalaṃ’’.

    ६९.

    69.

    ‘‘यामा रत्यो अतिक्‍कन्ता, तामा देव तया विना।

    ‘‘Yāmā ratyo atikkantā, tāmā deva tayā vinā;

    वन्दे ते सिरसा पादे, मा मे कुज्झं रथेसभ॥

    Vande te sirasā pāde, mā me kujjhaṃ rathesabha.

    ७०.

    70.

    ‘‘सब्बं 89 ते पटिजानामि, महाराज सुणोहि मे।

    ‘‘Sabbaṃ 90 te paṭijānāmi, mahārāja suṇohi me;

    न चापि अप्पियं तुय्हं, करेय्यामि अहं पुन॥

    Na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ, kareyyāmi ahaṃ puna.

    ७१.

    71.

    ‘‘एवं चे याचमानाय, वचनं मे न काहसि।

    ‘‘Evaṃ ce yācamānāya, vacanaṃ me na kāhasi;

    इदानि मं तातो हन्त्वा, खत्तियानं पदस्सति’’॥

    Idāni maṃ tāto hantvā, khattiyānaṃ padassati’’.

    ७२.

    72.

    ‘‘एवं ते याचमानाय, किं न काहामि ते वचो।

    ‘‘Evaṃ te yācamānāya, kiṃ na kāhāmi te vaco;

    विकुद्धो त्यस्मि कल्याणि, मा त्वं भायि पभावति॥

    Vikuddho tyasmi kalyāṇi, mā tvaṃ bhāyi pabhāvati.

    ७३.

    73.

    ‘‘सब्बं ते पटिजानामि, राजपुत्ति सुणोहि मे।

    ‘‘Sabbaṃ te paṭijānāmi, rājaputti suṇohi me;

    न चापि अप्पियं तुय्हं, करेय्यामि अहं पुन॥

    Na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ, kareyyāmi ahaṃ puna.

    ७४.

    74.

    ‘‘तव कामा हि सुस्सोणि, पहु 91 दुक्खं तितिक्खिसं 92।

    ‘‘Tava kāmā hi sussoṇi, pahu 93 dukkhaṃ titikkhisaṃ 94;

    बहुं मद्दकुलं हन्त्वा, नयितुं तं पभावति’’॥

    Bahuṃ maddakulaṃ hantvā, nayituṃ taṃ pabhāvati’’.

    ७५.

    75.

    ‘‘योजयन्तु रथे अस्से, नानाचित्ते समाहिते।

    ‘‘Yojayantu rathe asse, nānācitte samāhite;

    अथ दक्खथ मे वेगं, विधमन्तस्स 95 सत्तवो’’॥

    Atha dakkhatha me vegaṃ, vidhamantassa 96 sattavo’’.

    ७६.

    76.

    ‘‘तञ्‍च तत्थ उदिक्खिंसु, रञ्‍ञो मद्दस्सन्तेपुरे।

    ‘‘Tañca tattha udikkhiṃsu, rañño maddassantepure;

    विजम्भमानं सीहंव, फोटेन्तं दिगुणं भुजं॥

    Vijambhamānaṃ sīhaṃva, phoṭentaṃ diguṇaṃ bhujaṃ.

    ७७.

    77.

    ‘‘हत्थिक्खन्धञ्‍च आरुय्ह, आरोपेत्वा पभावतिं।

    ‘‘Hatthikkhandhañca āruyha, āropetvā pabhāvatiṃ;

    सङ्गामं ओतरित्वान, सीहनादं नदी कुसो॥

    Saṅgāmaṃ otaritvāna, sīhanādaṃ nadī kuso.

    ७८.

    78.

    ‘‘तस्स तं नदतो सुत्वा, सीहस्सेवितरे मिगा।

    ‘‘Tassa taṃ nadato sutvā, sīhassevitare migā;

    खत्तिया विपलायिंसु, कुससद्दभयट्टिता 97॥

    Khattiyā vipalāyiṃsu, kusasaddabhayaṭṭitā 98.

    ७९.

    79.

    ‘‘हत्थारोहा अनीकट्ठा, रथिका पत्तिकारका।

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    अञ्‍ञमञ्‍ञस्स छिन्दन्ति, कुससद्दभयट्टिता॥

    Aññamaññassa chindanti, kusasaddabhayaṭṭitā.

    ८०.

    80.

    ‘‘तस्मिं सङ्गामसीसस्मिं, पस्सित्वा हट्ठ 99 मानसो।

    ‘‘Tasmiṃ saṅgāmasīsasmiṃ, passitvā haṭṭha 100 mānaso;

    कुसस्स रञ्‍ञो देविन्दो, अदा वेरोचनं मणिं॥

    Kusassa rañño devindo, adā verocanaṃ maṇiṃ.

    ८१.

    81.

    ‘‘सो तं विजित्वा सङ्गामं, लद्धा वेरोचनं मणिं।

    ‘‘So taṃ vijitvā saṅgāmaṃ, laddhā verocanaṃ maṇiṃ;

    हत्थिक्खन्धगतो राजा, पावेक्खि नगरं पुरं॥

    Hatthikkhandhagato rājā, pāvekkhi nagaraṃ puraṃ.

    ८२.

    82.

    ‘‘जीवग्गाहं 101 गहेत्वान, बन्धित्वा सत्त खत्तिये।

    ‘‘Jīvaggāhaṃ 102 gahetvāna, bandhitvā satta khattiye;

    ससुरस्सुपनामेसि, इमे ते देव सत्तवो॥

    Sasurassupanāmesi, ime te deva sattavo.

    ८३.

    83.

    ‘‘सब्बेव ते वसं गता, अमित्ता विहता तव।

    ‘‘Sabbeva te vasaṃ gatā, amittā vihatā tava;

    कामं करोहि ते तया, मुञ्‍च वा ते हनस्सु वा’’॥

    Kāmaṃ karohi te tayā, muñca vā te hanassu vā’’.

    ८४.

    84.

    ‘‘तुय्हेव सत्तवो एते, न हि ते मय्ह सत्तवो।

    ‘‘Tuyheva sattavo ete, na hi te mayha sattavo;

    त्वञ्‍ञेव नो महाराज, मुञ्‍च वा ते हनस्सु वा’’॥

    Tvaññeva no mahārāja, muñca vā te hanassu vā’’.

    ८५.

    85.

    ‘‘इमा ते धीतरो सत्त, देवकञ्‍ञूपमा सुभा।

    ‘‘Imā te dhītaro satta, devakaññūpamā subhā;

    ददाहि नेसं एकेकं, होन्तु जामातरो तव’’॥

    Dadāhi nesaṃ ekekaṃ, hontu jāmātaro tava’’.

    ८६.

    86.

    ‘‘अम्हाकञ्‍चेव तासञ्‍च, त्वं नो सब्बेसमिस्सरो।

    ‘‘Amhākañceva tāsañca, tvaṃ no sabbesamissaro;

    त्वञ्‍ञेव नो महाराज, देहि नेसं यदिच्छसि’’॥

    Tvaññeva no mahārāja, dehi nesaṃ yadicchasi’’.

    ८७.

    87.

    ‘‘एकमेकस्स एकेकं, अदा सीहस्सरो कुसो।

    ‘‘Ekamekassa ekekaṃ, adā sīhassaro kuso;

    खत्तियानं तदा तेसं, रञ्‍ञो मद्दस्स धीतरो॥

    Khattiyānaṃ tadā tesaṃ, rañño maddassa dhītaro.

    ८८.

    88.

    ‘‘पीणिता तेन लाभेन, तुट्ठा सीहस्सरे कुसे।

    ‘‘Pīṇitā tena lābhena, tuṭṭhā sīhassare kuse;

    सकरट्ठानि पायिंसु, खत्तिया सत्त तावदे॥

    Sakaraṭṭhāni pāyiṃsu, khattiyā satta tāvade.

    ८९.

    89.

    ‘‘पभावतिञ्‍च आदाय, मणिं वेरोचनं सुभं 103।

    ‘‘Pabhāvatiñca ādāya, maṇiṃ verocanaṃ subhaṃ 104;

    कुसावतिं कुसो राजा, अगमासि महब्बलो॥

    Kusāvatiṃ kuso rājā, agamāsi mahabbalo.

    ९०.

    90.

    ‘‘त्यस्सु एकरथे यन्ता, पविसन्ता कुसावतिं।

    ‘‘Tyassu ekarathe yantā, pavisantā kusāvatiṃ;

    समाना वण्णरूपेन, नाञ्‍ञमञ्‍ञातिरोचिसुं 105॥

    Samānā vaṇṇarūpena, nāññamaññātirocisuṃ 106.

    ९१.

    91.

    ‘‘माता पुत्तेन सङ्गच्छि 107, उभयो च जयम्पती।

    ‘‘Mātā puttena saṅgacchi 108, ubhayo ca jayampatī;

    समग्गा ते तदा आसुं, फीतं धरणिमावसु’’न्ति॥

    Samaggā te tadā āsuṃ, phītaṃ dharaṇimāvasu’’nti.

    कुसजातकं पठमं।

    Kusajātakaṃ paṭhamaṃ.




    Next: ५३२. सोणनन्दजातकं • 532. Soṇanandajātakaṃ




    Footnotes:
    1. रट्ठं (क॰)
    2. raṭṭhaṃ (ka.)
    3. निसीद काले (क॰)
    4. nisīda kāle (ka.)
    5. कुसावतिं (स्या॰ क॰)
    6. kusāvatiṃ (syā. ka.)
    7. मेदनिं (स्या॰ क॰)
    8. medaniṃ (syā. ka.)
    9. कामेहि (सी॰ स्या॰ पी॰)
    10. kāmehi (sī. syā. pī.)
    11. अब्भू हि (सी॰), अभूति (स्या॰), अब्भु हि (पी॰)
    12. abbhū hi (sī.), abhūti (syā.), abbhu hi (pī.)
    13. कामेहि (सी॰ पी॰)
    14. अकन्तो कन्त (सी॰ स्या॰ पी॰)
    15. kāmehi (sī. pī.)
    16. akanto kanta (sī. syā. pī.)
    17. भूकुटिं (सी॰ पी॰)
    18. राजपुत्ति उदिक्खसि (सी॰ पी॰)
    19. bhūkuṭiṃ (sī. pī.)
    20. rājaputti udikkhasi (sī. pī.)
    21. मद्दस्स थीपुरे (सी॰ पी॰) एवमुपरिपि
    22. maddassa thīpure (sī. pī.) evamuparipi
    23. राजपुत्ति उदिक्खसि (सी॰ पी॰)
    24. rājaputti udikkhasi (sī. pī.)
    25. नून अयं (सी॰ स्या॰)
    26. nūna ayaṃ (sī. syā.)
    27. मधुरस्सरोति (सी॰)
    28. madhurassaroti (sī.)
    29. करित्वान (सी॰)
    30. karitvāna (sī.)
    31. वम्मिका (स्या॰)
    32. vammikā (syā.)
    33. खण्डे (सी॰ पी॰)
    34. khaṇḍe (sī. pī.)
    35. परिकड्ढयन्ति (सी॰ स्या॰ पी॰)
    36. parikaḍḍhayanti (sī. syā. pī.)
    37. वको (पी॰)
    38. vako (pī.)
    39. लम्बहीति (पी॰)
    40. सिगालो (सी॰ स्या॰ पी॰)
    41. lambahīti (pī.)
    42. sigālo (sī. syā. pī.)
    43. गय्हा वको गच्छति येनकामं (पी॰)
    44. gayhā vako gacchati yenakāmaṃ (pī.)
    45. वका (पी॰)
    46. vakā (pī.)
    47. रोपये (क॰)
    48. ropaye (ka.)
    49. मम (पी॰)
    50. mama (pī.)
    51. मम (सी॰), मद्दो (पी॰)
    52. पदस्सति (पी॰ क॰)
    53. mama (sī.), maddo (pī.)
    54. padassati (pī. ka.)
    55. गञ्छिसि (सी॰ पी॰)
    56. gañchisi (sī. pī.)
    57. न करं (सी॰)
    58. na karaṃ (sī.)
    59. त्वं अम्म (सी॰)
    60. वारेसि (पी॰)
    61. tvaṃ amma (sī.)
    62. vāresi (pī.)
    63. पूजिता (पी॰)
    64. गञ्छिसि (सी॰ पी॰)
    65. pūjitā (pī.)
    66. gañchisi (sī. pī.)
    67. निकुञ्‍जति (पी॰)
    68. nikuñjati (pī.)
    69. अस्सो हसिसति (सी॰), अस्सो हसियति (स्या॰), अस्सो च सिंसति (पी॰)
    70. asso hasisati (sī.), asso hasiyati (syā.), asso ca siṃsati (pī.)
    71. यो नो दुक्खा पमोचये (सी॰), सो नो सब्बे वधिस्सति (पी॰)
    72. yo no dukkhā pamocaye (sī.), so no sabbe vadhissati (pī.)
    73. आदु बालाव भाससि (सी॰ पी॰)
    74. ādu bālāva bhāsasi (sī. pī.)
    75. किन्‍नु (स्या॰ क॰)
    76. kinnu (syā. ka.)
    77. ( ) अयं गाथा सी॰ पी॰ पोत्थकेसुयेव दिस्सति
    78. ( ) ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesuyeva dissati
    79. ( ) अयं गाथा सी॰ पी॰ पोत्थकेसुयेव दिस्सति
    80. ( ) ayaṃ gāthā sī. pī. potthakesuyeva dissati
    81. दुय्हन्ति वीसति (सी॰ पी॰)
    82. duyhanti vīsati (sī. pī.)
    83. न तं (सी॰ पी॰)
    84. अक्खासि आगतं (सी॰)
    85. na taṃ (sī. pī.)
    86. akkhāsi āgataṃ (sī.)
    87. कुसराजा (सब्बत्थ)
    88. kusarājā (sabbattha)
    89. सच्‍चं (सी॰ स्या॰ पी॰)
    90. saccaṃ (sī. syā. pī.)
    91. बहु (स्या॰), बहू (पी॰), बहुं (क॰)
    92. तितिक्खिस्सं (सी॰ पी॰)
    93. bahu (syā.), bahū (pī.), bahuṃ (ka.)
    94. titikkhissaṃ (sī. pī.)
    95. विधमेन्तस्स (सब्बत्थ)
    96. vidhamentassa (sabbattha)
    97. कुससद्दभयट्ठिता (पी॰)
    98. kusasaddabhayaṭṭhitā (pī.)
    99. तुट्ठ (सी॰)
    100. tuṭṭha (sī.)
    101. जीवगाहं (सी॰ पी॰)
    102. jīvagāhaṃ (sī. pī.)
    103. तदा (पी॰)
    104. tadā (pī.)
    105. नाञ्‍ञमञ्‍ञमतिरोचयुं (सी॰)
    106. nāññamaññamatirocayuṃ (sī.)
    107. सङ्गञ्छि (सी॰ स्या॰ पी॰)
    108. saṅgañchi (sī. syā. pī.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५३१] १. कुसजातकवण्णना • [531] 1. Kusajātakavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact