| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / દીઘનિકાય • Dīghanikāya |
૫. કૂટદન્તસુત્તં
5. Kūṭadantasuttaṃ
ખાણુમતકબ્રાહ્મણગહપતિકા
Khāṇumatakabrāhmaṇagahapatikā
૩૨૩. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા મગધેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ યેન ખાણુમતં નામ મગધાનં બ્રાહ્મણગામો તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા ખાણુમતે વિહરતિ અમ્બલટ્ઠિકાયં. તેન ખો પન સમયેન કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ખાણુમતં અજ્ઝાવસતિ સત્તુસ્સદં સતિણકટ્ઠોદકં સધઞ્ઞં રાજભોગ્ગં રઞ્ઞા માગધેન સેનિયેન બિમ્બિસારેન દિન્નં રાજદાયં બ્રહ્મદેય્યં. તેન ખો પન સમયેન કૂટદન્તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ મહાયઞ્ઞો ઉપક્ખટો હોતિ. સત્ત ચ ઉસભસતાનિ સત્ત ચ વચ્છતરસતાનિ સત્ત ચ વચ્છતરીસતાનિ સત્ત ચ અજસતાનિ સત્ત ચ ઉરબ્ભસતાનિ થૂણૂપનીતાનિ હોન્તિ યઞ્ઞત્થાય.
323. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena khāṇumataṃ nāma magadhānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ. Tena kho pana samayena kūṭadanto brāhmaṇo khāṇumataṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā māgadhena seniyena bimbisārena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ. Tena kho pana samayena kūṭadantassa brāhmaṇassa mahāyañño upakkhaṭo hoti. Satta ca usabhasatāni satta ca vacchatarasatāni satta ca vacchatarīsatāni satta ca ajasatāni satta ca urabbhasatāni thūṇūpanītāni honti yaññatthāya.
૩૨૪. અસ્સોસું ખો ખાણુમતકા બ્રાહ્મણગહપતિકા – ‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો મગધેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ ખાણુમતં અનુપ્પત્તો ખાણુમતે વિહરતિ અમ્બલટ્ઠિકાયં. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ . સો ઇમં લોકં સદેવકં સમારકં સબ્રહ્મકં સસ્સમણબ્રાહ્મણિં પજં સદેવમનુસ્સં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેતિ. સો ધમ્મં દેસેતિ આદિકલ્યાણં મજ્ઝેકલ્યાણં પરિયોસાનકલ્યાણં સાત્થં સબ્યઞ્જનં કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં પકાસેતિ. સાધુ ખો પન તથારૂપાનં અરહતં દસ્સનં હોતી’’તિ.
324. Assosuṃ kho khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito magadhesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi khāṇumataṃ anuppatto khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti . So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
૩૨૫. અથ ખો ખાણુમતકા બ્રાહ્મણગહપતિકા ખાણુમતા નિક્ખમિત્વા સઙ્ઘસઙ્ઘી ગણીભૂતા યેન અમ્બલટ્ઠિકા તેનુપસઙ્કમન્તિ.
325. Atha kho khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā khāṇumatā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamanti.
૩૨૬. તેન ખો પન સમયેન કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ઉપરિપાસાદે દિવાસેય્યં ઉપગતો હોતિ. અદ્દસા ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ખાણુમતકે બ્રાહ્મણગહપતિકે ખાણુમતા નિક્ખમિત્વા સઙ્ઘસઙ્ઘી ગણીભૂતે યેન અમ્બલટ્ઠિકા તેનુપસઙ્કમન્તે. દિસ્વા ખત્તં આમન્તેસિ – ‘‘કિં નુ ખો, ભો ખત્તે, ખાણુમતકા બ્રાહ્મણગહપતિકા ખાણુમતા નિક્ખમિત્વા સઙ્ઘસઙ્ઘી ગણીભૂતા યેન અમ્બલટ્ઠિકા તેનુપસઙ્કમન્તી’’તિ?
326. Tena kho pana samayena kūṭadanto brāhmaṇo uparipāsāde divāseyyaṃ upagato hoti. Addasā kho kūṭadanto brāhmaṇo khāṇumatake brāhmaṇagahapatike khāṇumatā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūte yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamante. Disvā khattaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, bho khatte, khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā khāṇumatā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamantī’’ti?
૩૨૭. ‘‘અત્થિ ખો, ભો, સમણો ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો મગધેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ ખાણુમતં અનુપ્પત્તો, ખાણુમતે વિહરતિ અમ્બલટ્ઠિકાયં. તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ. તમેતે ભવન્તં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમન્તી’’તિ.
327. ‘‘Atthi kho, bho, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito magadhesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi khāṇumataṃ anuppatto, khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Tamete bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamantī’’ti.
૩૨૮. અથ ખો કૂટદન્તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સુતં ખો પન મેતં – ‘સમણો ગોતમો તિવિધં યઞ્ઞસમ્પદં સોળસપરિક્ખારં જાનાતી’તિ. ન ખો પનાહં જાનામિ તિવિધં યઞ્ઞસમ્પદં સોળસપરિક્ખારં. ઇચ્છામિ ચાહં મહાયઞ્ઞં યજિતું. યંનૂનાહં સમણં ગોતમં ઉપસઙ્કમિત્વા તિવિધં યઞ્ઞસમ્પદં સોળસપરિક્ખારં પુચ્છેય્ય’’ન્તિ.
328. Atha kho kūṭadantassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ – ‘samaṇo gotamo tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ jānātī’ti. Na kho panāhaṃ jānāmi tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ. Icchāmi cāhaṃ mahāyaññaṃ yajituṃ. Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ puccheyya’’nti.
૩૨૯. અથ ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ખત્તં આમન્તેસિ – ‘‘તેન હિ, ભો ખત્તે, યેન ખાણુમતકા બ્રાહ્મણગહપતિકા તેનુપસઙ્કમ. ઉપસઙ્કમિત્વા ખાણુમતકે બ્રાહ્મણગહપતિકે એવં વદેહિ – ‘કૂટદન્તો, ભો, બ્રાહ્મણો એવમાહ – ‘‘આગમેન્તુ કિર ભવન્તો, કૂટદન્તોપિ બ્રાહ્મણો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતી’’’તિ. ‘‘એવં, ભો’’તિ ખો સો ખત્તા કૂટદન્તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પટિસ્સુત્વા યેન ખાણુમતકા બ્રાહ્મણગહપતિકા તેનુપસઙ્કમિ. ઉપસઙ્કમિત્વા ખાણુમતકે બ્રાહ્મણગહપતિકે એતદવોચ – ‘‘કૂટદન્તો, ભો, બ્રાહ્મણો એવમાહ – ‘આગમેન્તુ કિર ભોન્તો, કૂટદન્તોપિ બ્રાહ્મણો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતી’’’તિ.
329. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo khattaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, bho khatte, yena khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama. Upasaṅkamitvā khāṇumatake brāhmaṇagahapatike evaṃ vadehi – ‘kūṭadanto, bho, brāhmaṇo evamāha – ‘‘āgamentu kira bhavanto, kūṭadantopi brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho so khattā kūṭadantassa brāhmaṇassa paṭissutvā yena khāṇumatakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā khāṇumatake brāhmaṇagahapatike etadavoca – ‘‘kūṭadanto, bho, brāhmaṇo evamāha – ‘āgamentu kira bhonto, kūṭadantopi brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti.
કૂટદન્તગુણકથા
Kūṭadantaguṇakathā
૩૩૦. તેન ખો પન સમયેન અનેકાનિ બ્રાહ્મણસતાનિ ખાણુમતે પટિવસન્તિ – ‘‘કૂટદન્તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ મહાયઞ્ઞં અનુભવિસ્સામા’’તિ. અસ્સોસું ખો તે બ્રાહ્મણા – ‘‘કૂટદન્તો કિર બ્રાહ્મણો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતી’’તિ. અથ ખો તે બ્રાહ્મણા યેન કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો તેનુપસઙ્કમિંસુ.
330. Tena kho pana samayena anekāni brāhmaṇasatāni khāṇumate paṭivasanti – ‘‘kūṭadantassa brāhmaṇassa mahāyaññaṃ anubhavissāmā’’ti. Assosuṃ kho te brāhmaṇā – ‘‘kūṭadanto kira brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti. Atha kho te brāhmaṇā yena kūṭadanto brāhmaṇo tenupasaṅkamiṃsu.
૩૩૧. ઉપસઙ્કમિત્વા કૂટદન્તં બ્રાહ્મણં એતદવોચું – ‘‘સચ્ચં કિર ભવં કૂટદન્તો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતી’’તિ? ‘‘એવં ખો મે, ભો, હોતિ – ‘અહમ્પિ સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સામી’’’તિ.
331. Upasaṅkamitvā kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘saccaṃ kira bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti? ‘‘Evaṃ kho me, bho, hoti – ‘ahampi samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissāmī’’’ti.
‘‘મા ભવં કૂટદન્તો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિ. ન અરહતિ ભવં કૂટદન્તો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. સચે ભવં કૂટદન્તો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સતિ, ભોતો કૂટદન્તસ્સ યસો હાયિસ્સતિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ યસો અભિવડ્ઢિસ્સતિ. યમ્પિ ભોતો કૂટદન્તસ્સ યસો હાયિસ્સતિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ યસો અભિવડ્ઢિસ્સતિ, ઇમિનાપઙ્ગેન ન અરહતિ ભવં કૂટદન્તો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. સમણો ત્વેવ ગોતમો અરહતિ ભવન્તં કૂટદન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું .
‘‘Mā bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkami. Na arahati bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Sace bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissati, bhoto kūṭadantassa yaso hāyissati, samaṇassa gotamassa yaso abhivaḍḍhissati. Yampi bhoto kūṭadantassa yaso hāyissati, samaṇassa gotamassa yaso abhivaḍḍhissati, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇo tveva gotamo arahati bhavantaṃ kūṭadantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ .
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન. યમ્પિ ભવં કૂટદન્તો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન, ઇમિનાપઙ્ગેન ન અરહતિ ભવં કૂટદન્તો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. સમણો ત્વેવ ગોતમો અરહતિ ભવન્તં કૂટદન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું.
‘‘Bhavañhi kūṭadanto ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Yampi bhavaṃ kūṭadanto ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇo tveva gotamo arahati bhavantaṃ kūṭadantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો અડ્ઢો મહદ્ધનો મહાભોગો પહૂતવિત્તૂપકરણો પહૂતજાતરૂપરજતો…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtavittūpakaraṇo pahūtajātarūparajato…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો અજ્ઝાયકો મન્તધરો તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં પદકો વેય્યાકરણો લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો અભિરૂપો દસ્સનીયો પાસાદિકો પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતો બ્રહ્મવણ્ણી બ્રહ્મવચ્છસી અખુદ્દાવકાસો દસ્સનાય…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો સીલવા વુદ્ધસીલી વુદ્ધસીલેન સમન્નાગતો…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો કલ્યાણવાચો કલ્યાણવાક્કરણો પોરિયા વાચાય સમન્નાગતો વિસ્સટ્ઠાય અનેલગલાય અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનિયા…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો બહૂનં આચરિયપાચરિયો તીણિ માણવકસતાનિ મન્તે વાચેતિ, બહૂ ખો પન નાનાદિસા નાનાજનપદા માણવકા આગચ્છન્તિ ભોતો કૂટદન્તસ્સ સન્તિકે મન્તત્થિકા મન્તે અધિયિતુકામા…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto bahūnaṃ ācariyapācariyo tīṇi māṇavakasatāni mante vāceti, bahū kho pana nānādisā nānājanapadā māṇavakā āgacchanti bhoto kūṭadantassa santike mantatthikā mante adhiyitukāmā…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો જિણ્ણો વુદ્ધો મહલ્લકો અદ્ધગતો વયોઅનુપ્પત્તો. સમણો ગોતમો તરુણો ચેવ તરુણપબ્બજિતો ચ…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto. Samaṇo gotamo taruṇo ceva taruṇapabbajito ca…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ સક્કતો ગરુકતો માનિતો પૂજિતો અપચિતો…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો બ્રાહ્મણસ્સ પોક્ખરસાતિસ્સ સક્કતો ગરુકતો માનિતો પૂજિતો અપચિતો…પે॰…
‘‘Bhavañhi kūṭadanto brāhmaṇassa pokkharasātissa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘ભવઞ્હિ કૂટદન્તો ખાણુમતં અજ્ઝાવસતિ સત્તુસ્સદં સતિણકટ્ઠોદકં સધઞ્ઞં રાજભોગ્ગં રઞ્ઞા માગધેન સેનિયેન બિમ્બિસારેન દિન્નં રાજદાયં બ્રહ્મદેય્યં. યમ્પિ ભવં કૂટદન્તો ખાણુમતં અજ્ઝાવસતિ સત્તુસ્સદં સતિણકટ્ઠોદકં સધઞ્ઞં રાજભોગ્ગં, રઞ્ઞા માગધેન સેનિયેન બિમ્બિસારેન દિન્નં રાજદાયં બ્રહ્મદેય્યં, ઇમિનાપઙ્ગેન ન અરહતિ ભવં કૂટદન્તો સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. સમણોત્વેવ ગોતમો અરહતિ ભવન્તં કૂટદન્તં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતુ’’ન્તિ.
‘‘Bhavañhi kūṭadanto khāṇumataṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā māgadhena seniyena bimbisārena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ. Yampi bhavaṃ kūṭadanto khāṇumataṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ, raññā māgadhena seniyena bimbisārena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ kūṭadanto samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇotveva gotamo arahati bhavantaṃ kūṭadantaṃ dassanāya upasaṅkamitu’’nti.
બુદ્ધગુણકથા
Buddhaguṇakathā
૩૩૨. એવં વુત્તે કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો તે બ્રાહ્મણે એતદવોચ –
332. Evaṃ vutte kūṭadanto brāhmaṇo te brāhmaṇe etadavoca –
‘‘તેન હિ, ભો, મમપિ સુણાથ, યથા મયમેવ અરહામ તં ભવન્તં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું, ન ત્વેવ અરહતિ સો ભવં ગોતમો અમ્હાકં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન. યમ્પિ, ભો, સમણો ગોતમો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન, ઇમિનાપઙ્ગેન ન અરહતિ સો ભવં ગોતમો અમ્હાકં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. અથ ખો મયમેવ અરહામ તં ભવન્તં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું.
‘‘Tena hi, bho, mamapi suṇātha, yathā mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ, na tveva arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Samaṇo khalu, bho, gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Yampi, bho, samaṇo gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, imināpaṅgena na arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો મહન્તં ઞાતિસઙ્ઘં ઓહાય પબ્બજિતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo mahantaṃ ñātisaṅghaṃ ohāya pabbajito…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો પહૂતં હિરઞ્ઞસુવણ્ણં ઓહાય પબ્બજિતો ભૂમિગતઞ્ચ વેહાસટ્ઠં ચ…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ ohāya pabbajito bhūmigatañca vehāsaṭṭhaṃ ca…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો દહરોવ સમાનો યુવા સુસુકાળકેસો ભદ્રેન યોબ્બનેન સમન્નાગતો પઠમેન વયસા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo daharova samāno yuvā susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો અકામકાનં માતાપિતૂનં અસ્સુમુખાનં રુદન્તાનં કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rudantānaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો અભિરૂપો દસ્સનીયો પાસાદિકો પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતો બ્રહ્મવણ્ણી બ્રહ્મવચ્છસી અખુદ્દાવકાસો દસ્સનાય …પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya …pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સીલવા અરિયસીલી કુસલસીલી કુસલસીલેન સમન્નાગતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo sīlavā ariyasīlī kusalasīlī kusalasīlena samannāgato…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો કલ્યાણવાચો કલ્યાણવાક્કરણો પોરિયા વાચાય સમન્નાગતો વિસ્સટ્ઠાય અનેલગલાય અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનિયા…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો બહૂનં આચરિયપાચરિયો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo bahūnaṃ ācariyapācariyo…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ખીણકામરાગો વિગતચાપલ્લો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo khīṇakāmarāgo vigatacāpallo…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો કમ્મવાદી કિરિયવાદી અપાપપુરેક્ખારો બ્રહ્મઞ્ઞાય પજાય…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo kammavādī kiriyavādī apāpapurekkhāro brahmaññāya pajāya…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ઉચ્ચા કુલા પબ્બજિતો અસમ્ભિન્નખત્તિયકુલા…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo uccā kulā pabbajito asambhinnakhattiyakulā…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો અડ્ઢા કુલા પબ્બજિતો મહદ્ધના મહાભોગા…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo aḍḍhā kulā pabbajito mahaddhanā mahābhogā…pe…
‘‘સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં તિરોરટ્ઠા તિરોજનપદા પઞ્હં પુચ્છિતું આગચ્છન્તિ…પે॰…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ tiroraṭṭhā tirojanapadā pañhaṃ pucchituṃ āgacchanti…pe…
‘‘સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં અનેકાનિ દેવતાસહસ્સાનિ પાણેહિ સરણં ગતાનિ…પે॰…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ anekāni devatāsahassāni pāṇehi saraṇaṃ gatāni…pe…
‘‘સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’ તિ…પે॰…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ ti…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો દ્વત્તિંસમહાપુરિસલક્ખણેહિ સમન્નાગતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો એહિસ્વાગતવાદી સખિલો સમ્મોદકો અબ્ભાકુટિકો ઉત્તાનમુખો પુબ્બભાસી…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo ehisvāgatavādī sakhilo sammodako abbhākuṭiko uttānamukho pubbabhāsī…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ચતુન્નં પરિસાનં સક્કતો ગરુકતો માનિતો પૂજિતો અપચિતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo catunnaṃ parisānaṃ sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘સમણે ખલુ, ભો, ગોતમે બહૂ દેવા ચ મનુસ્સા ચ અભિપ્પસન્ના…પે॰…
‘‘Samaṇe khalu, bho, gotame bahū devā ca manussā ca abhippasannā…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો યસ્મિં ગામે વા નિગમે વા પટિવસતિ ન તસ્મિં ગામે વા નિગમે વા અમનુસ્સા મનુસ્સે વિહેઠેન્તિ…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo yasmiṃ gāme vā nigame vā paṭivasati na tasmiṃ gāme vā nigame vā amanussā manusse viheṭhenti…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો સઙ્ઘી ગણી ગણાચરિયો પુથુતિત્થકરાનં અગ્ગમક્ખાયતિ, યથા ખો પન, ભો, એતેસં સમણબ્રાહ્મણાનં યથા વા તથા વા યસો સમુદાગચ્છતિ, ન હેવં સમણસ્સ ગોતમસ્સ યસો સમુદાગતો. અથ ખો અનુત્તરાય વિજ્જાચરણસમ્પદાય સમણસ્સ ગોતમસ્સ યસો સમુદાગતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo saṅghī gaṇī gaṇācariyo puthutitthakarānaṃ aggamakkhāyati, yathā kho pana, bho, etesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ yathā vā tathā vā yaso samudāgacchati, na hevaṃ samaṇassa gotamassa yaso samudāgato. Atha kho anuttarāya vijjācaraṇasampadāya samaṇassa gotamassa yaso samudāgato…pe…
‘‘સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો સપુત્તો સભરિયો સપરિસો સામચ્ચો પાણેહિ સરણં ગતો…પે॰…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ rājā māgadho seniyo bimbisāro saputto sabhariyo sapariso sāmacco pāṇehi saraṇaṃ gato…pe…
‘‘સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં રાજા પસેનદિ કોસલો સપુત્તો સભરિયો સપરિસો સામચ્ચો પાણેહિ સરણં ગતો…પે॰…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ rājā pasenadi kosalo saputto sabhariyo sapariso sāmacco pāṇehi saraṇaṃ gato…pe…
‘‘સમણં ખલુ, ભો, ગોતમં બ્રાહ્મણો પોક્ખરસાતિ સપુત્તો સભરિયો સપરિસો સામચ્ચો પાણેહિ સરણં ગતો…પે॰…
‘‘Samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ brāhmaṇo pokkharasāti saputto sabhariyo sapariso sāmacco pāṇehi saraṇaṃ gato…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ સક્કતો ગરુકતો માનિતો પૂજિતો અપચિતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો રઞ્ઞો પસેનદિસ્સ કોસલસ્સ સક્કતો ગરુકતો માનિતો પૂજિતો અપચિતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo rañño pasenadissa kosalassa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો બ્રાહ્મણસ્સ પોક્ખરસાતિસ્સ સક્કતો ગરુકતો માનિતો પૂજિતો અપચિતો…પે॰…
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo brāhmaṇassa pokkharasātissa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe…
‘‘સમણો ખલુ, ભો, ગોતમો ખાણુમતં અનુપ્પત્તો ખાણુમતે વિહરતિ અમ્બલટ્ઠિકાયં. યે ખો પન, ભો, કેચિ સમણા વા બ્રાહ્મણા વા અમ્હાકં ગામખેત્તં આગચ્છન્તિ, અતિથી નો તે હોન્તિ. અતિથી ખો પનમ્હેહિ સક્કાતબ્બા ગરુકાતબ્બા માનેતબ્બા પૂજેતબ્બા અપચેતબ્બા. યમ્પિ, ભો, સમણો ગોતમો ખાણુમતં અનુપ્પત્તો ખાણુમતે વિહરતિ અમ્બલટ્ઠિકાયં, અતિથિમ્હાકં સમણો ગોતમો. અતિથિ ખો પનમ્હેહિ સક્કાતબ્બો ગરુકાતબ્બો માનેતબ્બો પૂજેતબ્બો અપચેતબ્બો. ઇમિનાપઙ્ગેન નારહતિ સો ભવં ગોતમો અમ્હાકં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. અથ ખો મયમેવ અરહામ તં ભવન્તં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું. એત્તકે ખો અહં, ભો, તસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ વણ્ણે પરિયાપુણામિ, નો ચ ખો સો ભવં ગોતમો એત્તકવણ્ણો. અપરિમાણવણ્ણો હિ સો ભવં ગોતમો’’તિ.
‘‘Samaṇo khalu, bho, gotamo khāṇumataṃ anuppatto khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ. Ye kho pana, bho, keci samaṇā vā brāhmaṇā vā amhākaṃ gāmakhettaṃ āgacchanti, atithī no te honti. Atithī kho panamhehi sakkātabbā garukātabbā mānetabbā pūjetabbā apacetabbā. Yampi, bho, samaṇo gotamo khāṇumataṃ anuppatto khāṇumate viharati ambalaṭṭhikāyaṃ, atithimhākaṃ samaṇo gotamo. Atithi kho panamhehi sakkātabbo garukātabbo mānetabbo pūjetabbo apacetabbo. Imināpaṅgena nārahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Ettake kho ahaṃ, bho, tassa bhoto gotamassa vaṇṇe pariyāpuṇāmi, no ca kho so bhavaṃ gotamo ettakavaṇṇo. Aparimāṇavaṇṇo hi so bhavaṃ gotamo’’ti.
૩૩૩. એવં વુત્તે, તે બ્રાહ્મણા કૂટદન્તં બ્રાહ્મણં એતદવોચું – ‘‘યથા ખો ભવં કૂટદન્તો સમણસ્સ ગોતમસ્સ વણ્ણે ભાસતિ, ઇતો ચેપિ સો ભવં ગોતમો યોજનસતે વિહરતિ, અલમેવ સદ્ધેન કુલપુત્તેન દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું અપિ પુટોસેના’’તિ. ‘‘તેન હિ, ભો, સબ્બેવ મયં સમણં ગોતમં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ.
333. Evaṃ vutte, te brāhmaṇā kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘yathā kho bhavaṃ kūṭadanto samaṇassa gotamassa vaṇṇe bhāsati, ito cepi so bhavaṃ gotamo yojanasate viharati, alameva saddhena kulaputtena dassanāya upasaṅkamituṃ api puṭosenā’’ti. ‘‘Tena hi, bho, sabbeva mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissāmā’’ti.
મહાવિજિતરાજયઞ્ઞકથા
Mahāvijitarājayaññakathā
૩૩૪. અથ ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો મહતા બ્રાહ્મણગણેન સદ્ધિં યેન અમ્બલટ્ઠિકા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ . સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. ખાણુમતકાપિ ખો બ્રાહ્મણગહપતિકા અપ્પેકચ્ચે ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ; અપ્પેકચ્ચે ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિંસુ, સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ; અપ્પેકચ્ચે યેન ભગવા તેનઞ્જલિં પણામેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ; અપ્પેકચ્ચે નામગોત્તં સાવેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ; અપ્પેકચ્ચે તુણ્હીભૂતા એકમન્તં નિસીદિંસુ.
334. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṃ yena ambalaṭṭhikā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi . Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Khāṇumatakāpi kho brāhmaṇagahapatikā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
૩૩૫. એકમન્તં નિસિન્નો ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભો ગોતમ – ‘સમણો ગોતમો તિવિધં યઞ્ઞસમ્પદં સોળસપરિક્ખારં જાનાતી’તિ. ન ખો પનાહં જાનામિ તિવિધં યઞ્ઞસમ્પદં સોળસપરિક્ખારં. ઇચ્છામિ ચાહં મહાયઞ્ઞં યજિતું. સાધુ મે ભવં ગોતમો તિવિધં યઞ્ઞસમ્પદં સોળસપરિક્ખારં દેસેતૂ’’તિ.
335. Ekamantaṃ nisinno kho kūṭadanto brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho gotama – ‘samaṇo gotamo tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ jānātī’ti. Na kho panāhaṃ jānāmi tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ. Icchāmi cāhaṃ mahāyaññaṃ yajituṃ. Sādhu me bhavaṃ gotamo tividhaṃ yaññasampadaṃ soḷasaparikkhāraṃ desetū’’ti.
૩૩૬. ‘‘તેન હિ, બ્રાહ્મણ, સુણાહિ સાધુકં મનસિકરોહિ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભો’’તિ ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. ભગવા એતદવોચ – ‘‘ભૂતપુબ્બં, બ્રાહ્મણ , રાજા મહાવિજિતો નામ અહોસિ અડ્ઢો મહદ્ધનો મહાભોગો પહૂતજાતરૂપરજતો પહૂતવિત્તૂપકરણો પહૂતધનધઞ્ઞો પરિપુણ્ણકોસકોટ્ઠાગારો. અથ ખો, બ્રાહ્મણ, રઞ્ઞો મહાવિજિતસ્સ રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – ‘અધિગતા ખો મે વિપુલા માનુસકા ભોગા, મહન્તં પથવિમણ્ડલં અભિવિજિય અજ્ઝાવસામિ , યંનૂનાહં મહાયઞ્ઞં યજેય્યં, યં મમ અસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’તિ.
336. ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho kūṭadanto brāhmaṇo bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca – ‘‘bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa , rājā mahāvijito nāma ahosi aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro. Atha kho, brāhmaṇa, rañño mahāvijitassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘adhigatā kho me vipulā mānusakā bhogā, mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasāmi , yaṃnūnāhaṃ mahāyaññaṃ yajeyyaṃ, yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti.
૩૩૭. ‘‘અથ ખો, બ્રાહ્મણ, રાજા મહાવિજિતો પુરોહિતં બ્રાહ્મણં આમન્તેત્વા એતદવોચ – ‘ઇધ મય્હં, બ્રાહ્મણ, રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – અધિગતા ખો મે વિપુલા માનુસકા ભોગા , મહન્તં પથવિમણ્ડલં અભિવિજિય અજ્ઝાવસામિ. યંનૂનાહં મહાયઞ્ઞં યજેય્યં યં મમ અસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’તિ. ઇચ્છામહં, બ્રાહ્મણ, મહાયઞ્ઞં યજિતું. અનુસાસતુ મં ભવં યં મમ અસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’’’તિ.
337. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, rājā mahāvijito purohitaṃ brāhmaṇaṃ āmantetvā etadavoca – ‘idha mayhaṃ, brāhmaṇa, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – adhigatā kho me vipulā mānusakā bhogā , mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasāmi. Yaṃnūnāhaṃ mahāyaññaṃ yajeyyaṃ yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti. Icchāmahaṃ, brāhmaṇa, mahāyaññaṃ yajituṃ. Anusāsatu maṃ bhavaṃ yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’’ti.
૩૩૮. ‘‘એવં વુત્તે, બ્રાહ્મણ, પુરોહિતો બ્રાહ્મણો રાજાનં મહાવિજિતં એતદવોચ – ‘ભોતો ખો રઞ્ઞો જનપદો સકણ્ટકો સઉપ્પીળો, ગામઘાતાપિ દિસ્સન્તિ, નિગમઘાતાપિ દિસ્સન્તિ, નગરઘાતાપિ દિસ્સન્તિ , પન્થદુહનાપિ દિસ્સન્તિ. ભવં ખો પન રાજા એવં સકણ્ટકે જનપદે સઉપ્પીળે બલિમુદ્ધરેય્ય, અકિચ્ચકારી અસ્સ તેન ભવં રાજા. સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો એવમસ્સ – ‘‘અહમેતં દસ્સુખીલં વધેન વા બન્ધેન વા જાનિયા વા ગરહાય વા પબ્બાજનાય વા સમૂહનિસ્સામી’’તિ, ન ખો પનેતસ્સ દસ્સુખીલસ્સ એવં સમ્મા સમુગ્ઘાતો હોતિ. યે તે હતાવસેસકા ભવિસ્સન્તિ, તે પચ્છા રઞ્ઞો જનપદં વિહેઠેસ્સન્તિ. અપિ ચ ખો ઇદં સંવિધાનં આગમ્મ એવમેતસ્સ દસ્સુખીલસ્સ સમ્મા સમુગ્ઘાતો હોતિ. તેન હિ ભવં રાજા યે ભોતો રઞ્ઞો જનપદે ઉસ્સહન્તિ કસિગોરક્ખે, તેસં ભવં રાજા બીજભત્તં અનુપ્પદેતુ. યે ભોતો રઞ્ઞો જનપદે ઉસ્સહન્તિ વાણિજ્જાય, તેસં ભવં રાજા પાભતં અનુપ્પદેતુ. યે ભોતો રઞ્ઞો જનપદે ઉસ્સહન્તિ રાજપોરિસે, તેસં ભવં રાજા ભત્તવેતનં પકપ્પેતુ. તે ચ મનુસ્સા સકમ્મપસુતા રઞ્ઞો જનપદં ન વિહેઠેસ્સન્તિ; મહા ચ રઞ્ઞો રાસિકો ભવિસ્સતિ. ખેમટ્ઠિતા જનપદા અકણ્ટકા અનુપ્પીળા. મનુસ્સા મુદા મોદમાના ઉરે પુત્તે નચ્ચેન્તા અપારુતઘરા મઞ્ઞે વિહરિસ્સન્તી’તિ. ‘એવં, ભો’તિ ખો, બ્રાહ્મણ, રાજા મહાવિજિતો પુરોહિતસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પટિસ્સુત્વા યે રઞ્ઞો જનપદે ઉસ્સહિંસુ કસિગોરક્ખે, તેસં રાજા મહાવિજિતો બીજભત્તં અનુપ્પદાસિ. યે ચ રઞ્ઞો જનપદે ઉસ્સહિંસુ વાણિજ્જાય, તેસં રાજા મહાવિજિતો પાભતં અનુપ્પદાસિ. યે ચ રઞ્ઞો જનપદે ઉસ્સહિંસુ રાજપોરિસે, તેસં રાજા મહાવિજિતો ભત્તવેતનં પકપ્પેસિ. તે ચ મનુસ્સા સકમ્મપસુતા રઞ્ઞો જનપદં ન વિહેઠિંસુ, મહા ચ રઞ્ઞો રાસિકો અહોસિ. ખેમટ્ઠિતા જનપદા અકણ્ટકા અનુપ્પીળા મનુસ્સા મુદા મોદમાના ઉરે પુત્તે નચ્ચેન્તા અપારુતઘરા મઞ્ઞે વિહરિંસુ. અથ ખો, બ્રાહ્મણ, રાજા મહાવિજિતો પુરોહિતં બ્રાહ્મણં આમન્તેત્વા એતદવોચ – ‘સમૂહતો ખો મે ભોતો દસ્સુખીલો, ભોતો સંવિધાનં આગમ્મ મહા ચ મે રાસિકો. ખેમટ્ઠિતા જનપદા અકણ્ટકા અનુપ્પીળા મનુસ્સા મુદા મોદમાના ઉરે પુત્તે નચ્ચેન્તા અપારુતઘરા મઞ્ઞે વિહરન્તિ. ઇચ્છામહં બ્રાહ્મણ મહાયઞ્ઞં યજિતું. અનુસાસતુ મં ભવં યં મમ અસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’તિ.
338. ‘‘Evaṃ vutte, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rājānaṃ mahāvijitaṃ etadavoca – ‘bhoto kho rañño janapado sakaṇṭako sauppīḷo, gāmaghātāpi dissanti, nigamaghātāpi dissanti, nagaraghātāpi dissanti , panthaduhanāpi dissanti. Bhavaṃ kho pana rājā evaṃ sakaṇṭake janapade sauppīḷe balimuddhareyya, akiccakārī assa tena bhavaṃ rājā. Siyā kho pana bhoto rañño evamassa – ‘‘ahametaṃ dassukhīlaṃ vadhena vā bandhena vā jāniyā vā garahāya vā pabbājanāya vā samūhanissāmī’’ti, na kho panetassa dassukhīlassa evaṃ sammā samugghāto hoti. Ye te hatāvasesakā bhavissanti, te pacchā rañño janapadaṃ viheṭhessanti. Api ca kho idaṃ saṃvidhānaṃ āgamma evametassa dassukhīlassa sammā samugghāto hoti. Tena hi bhavaṃ rājā ye bhoto rañño janapade ussahanti kasigorakkhe, tesaṃ bhavaṃ rājā bījabhattaṃ anuppadetu. Ye bhoto rañño janapade ussahanti vāṇijjāya, tesaṃ bhavaṃ rājā pābhataṃ anuppadetu. Ye bhoto rañño janapade ussahanti rājaporise, tesaṃ bhavaṃ rājā bhattavetanaṃ pakappetu. Te ca manussā sakammapasutā rañño janapadaṃ na viheṭhessanti; mahā ca rañño rāsiko bhavissati. Khemaṭṭhitā janapadā akaṇṭakā anuppīḷā. Manussā mudā modamānā ure putte naccentā apārutagharā maññe viharissantī’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho, brāhmaṇa, rājā mahāvijito purohitassa brāhmaṇassa paṭissutvā ye rañño janapade ussahiṃsu kasigorakkhe, tesaṃ rājā mahāvijito bījabhattaṃ anuppadāsi. Ye ca rañño janapade ussahiṃsu vāṇijjāya, tesaṃ rājā mahāvijito pābhataṃ anuppadāsi. Ye ca rañño janapade ussahiṃsu rājaporise, tesaṃ rājā mahāvijito bhattavetanaṃ pakappesi. Te ca manussā sakammapasutā rañño janapadaṃ na viheṭhiṃsu, mahā ca rañño rāsiko ahosi. Khemaṭṭhitā janapadā akaṇṭakā anuppīḷā manussā mudā modamānā ure putte naccentā apārutagharā maññe vihariṃsu. Atha kho, brāhmaṇa, rājā mahāvijito purohitaṃ brāhmaṇaṃ āmantetvā etadavoca – ‘samūhato kho me bhoto dassukhīlo, bhoto saṃvidhānaṃ āgamma mahā ca me rāsiko. Khemaṭṭhitā janapadā akaṇṭakā anuppīḷā manussā mudā modamānā ure putte naccentā apārutagharā maññe viharanti. Icchāmahaṃ brāhmaṇa mahāyaññaṃ yajituṃ. Anusāsatu maṃ bhavaṃ yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti.
ચતુપરિક્ખારં
Catuparikkhāraṃ
૩૩૯. ‘‘તેન હિ ભવં રાજા યે ભોતો રઞ્ઞો જનપદે ખત્તિયા આનુયન્તા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ તે ભવં રાજા આમન્તયતં – ‘ઇચ્છામહં, ભો, મહાયઞ્ઞં યજિતું, અનુજાનન્તુ મે ભવન્તો યં મમ અસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’તિ. યે ભોતો રઞ્ઞો જનપદે અમચ્ચા પારિસજ્જા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ…પે॰… બ્રાહ્મણમહાસાલા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ…પે॰… ગહપતિનેચયિકા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ, તે ભવં રાજા આમન્તયતં – ‘ઇચ્છામહં, ભો, મહાયઞ્ઞં યજિતું, અનુજાનન્તુ મે ભવન્તો યં મમ અસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’તિ. ‘એવં, ભો’તિ ખો, બ્રાહ્મણ, રાજા મહાવિજિતો પુરોહિતસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પટિસ્સુત્વા યે રઞ્ઞો જનપદે ખત્તિયા આનુયન્તા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ, તે રાજા મહાવિજિતો આમન્તેસિ – ‘ઇચ્છામહં, ભો, મહાયઞ્ઞં યજિતું, અનુજાનન્તુ મે ભવન્તો યં મમ અસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’’તિ. ‘યજતં ભવં રાજા યઞ્ઞં, યઞ્ઞકાલો મહારાજા’તિ. યે રઞ્ઞો જનપદે અમચ્ચા પારિસજ્જા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ…પે॰… બ્રાહ્મણમહાસાલા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ…પે॰… ગહપતિનેચયિકા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ, તે રાજા મહાવિજિતો આમન્તેસિ – ‘ઇચ્છામહં, ભો , મહાયઞ્ઞં યજિતું. અનુજાનન્તુ મે ભવન્તો યં મમ અસ્સ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’તિ. ‘યજતં ભવં રાજા યઞ્ઞં, યઞ્ઞકાલો મહારાજા’તિ. ઇતિમે ચત્તારો અનુમતિપક્ખા તસ્સેવ યઞ્ઞસ્સ પરિક્ખારા ભવન્તિ.
339. ‘‘Tena hi bhavaṃ rājā ye bhoto rañño janapade khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca te bhavaṃ rājā āmantayataṃ – ‘icchāmahaṃ, bho, mahāyaññaṃ yajituṃ, anujānantu me bhavanto yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti. Ye bhoto rañño janapade amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca…pe… brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca…pe… gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca, te bhavaṃ rājā āmantayataṃ – ‘icchāmahaṃ, bho, mahāyaññaṃ yajituṃ, anujānantu me bhavanto yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho, brāhmaṇa, rājā mahāvijito purohitassa brāhmaṇassa paṭissutvā ye rañño janapade khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca, te rājā mahāvijito āmantesi – ‘icchāmahaṃ, bho, mahāyaññaṃ yajituṃ, anujānantu me bhavanto yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. ‘Yajataṃ bhavaṃ rājā yaññaṃ, yaññakālo mahārājā’ti. Ye rañño janapade amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca…pe… brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca…pe… gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca, te rājā mahāvijito āmantesi – ‘icchāmahaṃ, bho , mahāyaññaṃ yajituṃ. Anujānantu me bhavanto yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti. ‘Yajataṃ bhavaṃ rājā yaññaṃ, yaññakālo mahārājā’ti. Itime cattāro anumatipakkhā tasseva yaññassa parikkhārā bhavanti.
અટ્ઠ પરિક્ખારા
Aṭṭha parikkhārā
૩૪૦. ‘‘રાજા મહાવિજિતો અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો, ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન અભિરૂપો દસ્સનીયો પાસાદિકો પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતો બ્રહ્મવણ્ણી બ્રહ્મવચ્છસી અખુદ્દાવકાસો દસ્સનાય; અડ્ઢો મહદ્ધનો મહાભોગો પહૂતજાતરૂપરજતો પહૂતવિત્તૂપકરણો પહૂતધનધઞ્ઞો પરિપુણ્ણકોસકોટ્ઠાગારો; બલવા ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય સમન્નાગતો અસ્સવાય ઓવાદપટિકરાય સહતિ 1 મઞ્ઞે પચ્ચત્થિકે યસસા; સદ્ધો દાયકો દાનપતિ અનાવટદ્વારો સમણબ્રાહ્મણકપણદ્ધિકવણિબ્બકયાચકાનં ઓપાનભૂતો પુઞ્ઞાનિ કરોતિ; બહુસ્સુતો તસ્સ તસ્સ સુતજાતસ્સ, તસ્સ તસ્સેવ ખો પન ભાસિતસ્સ અત્થં જાનાતિ ‘અયં ઇમસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થો અયં ઇમસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થો’તિ; પણ્ડિતો, વિયત્તો, મેધાવી, પટિબલો, અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્ને અત્થે ચિન્તેતું. રાજા મહાવિજિતો ઇમેહિ અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો. ઇતિ ઇમાનિપિ અટ્ઠઙ્ગાનિ તસ્સેવ યઞ્ઞસ્સ પરિક્ખારા ભવન્તિ.
340. ‘‘Rājā mahāvijito aṭṭhahaṅgehi samannāgato, ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya; aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro; balavā caturaṅginiyā senāya samannāgato assavāya ovādapaṭikarāya sahati 2 maññe paccatthike yasasā; saddho dāyako dānapati anāvaṭadvāro samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ opānabhūto puññāni karoti; bahussuto tassa tassa sutajātassa, tassa tasseva kho pana bhāsitassa atthaṃ jānāti ‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho ayaṃ imassa bhāsitassa attho’ti; paṇḍito, viyatto, medhāvī, paṭibalo, atītānāgatapaccuppanne atthe cintetuṃ. Rājā mahāvijito imehi aṭṭhahaṅgehi samannāgato. Iti imānipi aṭṭhaṅgāni tasseva yaññassa parikkhārā bhavanti.
ચતુપરિક્ખારં
Catuparikkhāraṃ
૩૪૧. ‘‘પુરોહિતો 3 બ્રાહ્મણો ચતુહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો. ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન; અજ્ઝાયકો મન્તધરો તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં પદકો વેય્યાકરણો લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો; સીલવા વુદ્ધસીલી વુદ્ધસીલેન સમન્નાગતો; પણ્ડિતો વિયત્તો મેધાવી પઠમો વા દુતિયો વા સુજં પગ્ગણ્હન્તાનં. પુરોહિતો બ્રાહ્મણો ઇમેહિ ચતૂહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો. ઇતિ ઇમાનિ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ તસ્સેવ યઞ્ઞસ્સ પરિક્ખારા ભવન્તિ.
341. ‘‘Purohito 4 brāhmaṇo catuhaṅgehi samannāgato. Ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena; ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo; sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato; paṇḍito viyatto medhāvī paṭhamo vā dutiyo vā sujaṃ paggaṇhantānaṃ. Purohito brāhmaṇo imehi catūhaṅgehi samannāgato. Iti imāni cattāri aṅgāni tasseva yaññassa parikkhārā bhavanti.
તિસ્સો વિધા
Tisso vidhā
૩૪૨. ‘‘અથ ખો, બ્રાહ્મણ, પુરોહિતો બ્રાહ્મણો રઞ્ઞો મહાવિજિતસ્સ પુબ્બેવ યઞ્ઞા તિસ્સો વિધા દેસેસિ. સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યિટ્ઠુકામસ્સ 5 કોચિદેવ વિપ્પટિસારો – ‘મહા વત મે ભોગક્ખન્ધો વિગચ્છિસ્સતી’તિ, સો ભોતા રઞ્ઞા વિપ્પટિસારો ન કરણીયો. સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ કોચિદેવ વિપ્પટિસારો – ‘મહા વત મે ભોગક્ખન્ધો વિગચ્છતી’તિ, સો ભોતા રઞ્ઞા વિપ્પટિસારો ન કરણીયો. સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યિટ્ઠસ્સ કોચિદેવ વિપ્પટિસારો – ‘મહા વત મે ભોગક્ખન્ધો વિગતો’તિ, સો ભોતા રઞ્ઞા વિપ્પટિસારો ન કરણીયો’’તિ. ઇમા ખો, બ્રાહ્મણ, પુરોહિતો બ્રાહ્મણો રઞ્ઞો મહાવિજિતસ્સ પુબ્બેવ યઞ્ઞા તિસ્સો વિધા દેસેસિ.
342. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa pubbeva yaññā tisso vidhā desesi. Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yiṭṭhukāmassa 6 kocideva vippaṭisāro – ‘mahā vata me bhogakkhandho vigacchissatī’ti, so bhotā raññā vippaṭisāro na karaṇīyo. Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vippaṭisāro – ‘mahā vata me bhogakkhandho vigacchatī’ti, so bhotā raññā vippaṭisāro na karaṇīyo. Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yiṭṭhassa kocideva vippaṭisāro – ‘mahā vata me bhogakkhandho vigato’ti, so bhotā raññā vippaṭisāro na karaṇīyo’’ti. Imā kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa pubbeva yaññā tisso vidhā desesi.
દસ આકારા
Dasa ākārā
૩૪૩. ‘‘અથ ખો, બ્રાહ્મણ, પુરોહિતો બ્રાહ્મણો રઞ્ઞો મહાવિજિતસ્સ પુબ્બેવ યઞ્ઞા દસહાકારેહિ પટિગ્ગાહકેસુ વિપ્પટિસારં પટિવિનેસિ. ‘આગમિસ્સન્તિ ખો ભોતો યઞ્ઞં પાણાતિપાતિનોપિ પાણાતિપાતા પટિવિરતાપિ. યે તત્થ પાણાતિપાતિનો, તેસઞ્ઞેવ તેન. યે તત્થ પાણાતિપાતા પટિવિરતા, તે આરબ્ભ યજતં ભવં, સજ્જતં ભવં, મોદતં ભવં, ચિત્તમેવ ભવં અન્તરં પસાદેતુ. આગમિસ્સન્તિ ખો ભોતો યઞ્ઞં અદિન્નાદાયિનોપિ અદિન્નાદાના પટિવિરતાપિ…પે॰… કામેસુ મિચ્છાચારિનોપિ કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતાપિ… મુસાવાદિનોપિ મુસાવાદા પટિવિરતાપિ… પિસુણવાચિનોપિ પિસુણાય વાચાય પટિવિરતાપિ… ફરુસવાચિનોપિ ફરુસાય વાચાય પટિવિરતાપિ… સમ્ફપ્પલાપિનોપિ સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતાપિ … અભિજ્ઝાલુનોપિ અનભિજ્ઝાલુનોપિ… બ્યાપન્નચિત્તાપિ અબ્યાપન્નચિત્તાપિ… મિચ્છાદિટ્ઠિકાપિ સમ્માદિટ્ઠિકાપિ…. યે તત્થ મિચ્છાદિટ્ઠિકા, તેસઞ્ઞેવ તેન. યે તત્થ સમ્માદિટ્ઠિકા, તે આરબ્ભ યજતં ભવં, સજ્જતં ભવં, મોદતં ભવં, ચિત્તમેવ ભવં અન્તરં પસાદેતૂ’તિ. ઇમેહિ ખો, બ્રાહ્મણ, પુરોહિતો બ્રાહ્મણો રઞ્ઞો મહાવિજિતસ્સ પુબ્બેવ યઞ્ઞા દસહાકારેહિ પટિગ્ગાહકેસુ વિપ્પટિસારં પટિવિનેસિ.
343. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa pubbeva yaññā dasahākārehi paṭiggāhakesu vippaṭisāraṃ paṭivinesi. ‘Āgamissanti kho bhoto yaññaṃ pāṇātipātinopi pāṇātipātā paṭiviratāpi. Ye tattha pāṇātipātino, tesaññeva tena. Ye tattha pāṇātipātā paṭiviratā, te ārabbha yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu. Āgamissanti kho bhoto yaññaṃ adinnādāyinopi adinnādānā paṭiviratāpi…pe… kāmesu micchācārinopi kāmesumicchācārā paṭiviratāpi… musāvādinopi musāvādā paṭiviratāpi… pisuṇavācinopi pisuṇāya vācāya paṭiviratāpi… pharusavācinopi pharusāya vācāya paṭiviratāpi… samphappalāpinopi samphappalāpā paṭiviratāpi … abhijjhālunopi anabhijjhālunopi… byāpannacittāpi abyāpannacittāpi… micchādiṭṭhikāpi sammādiṭṭhikāpi…. Ye tattha micchādiṭṭhikā, tesaññeva tena. Ye tattha sammādiṭṭhikā, te ārabbha yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetū’ti. Imehi kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa pubbeva yaññā dasahākārehi paṭiggāhakesu vippaṭisāraṃ paṭivinesi.
સોળસ આકારા
Soḷasa ākārā
૩૪૪. ‘‘અથ ખો, બ્રાહ્મણ, પુરોહિતો બ્રાહ્મણો રઞ્ઞો મહાવિજિતસ્સ મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ સોળસહાકારેહિ ચિત્તં સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ કોચિદેવ વત્તા – ‘રાજા ખો મહાવિજિતો મહાયઞ્ઞં યજતિ, નો ચ ખો તસ્સ આમન્તિતા ખત્તિયા આનુયન્તા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ; અથ ચ પન ભવં રાજા એવરૂપં મહાયઞ્ઞં યજતી’તિ . એવમ્પિ ભોતો રઞ્ઞો વત્તા ધમ્મતો નત્થિ. ભોતા ખો પન રઞ્ઞા આમન્તિતા ખત્તિયા આનુયન્તા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ . ઇમિનાપેતં ભવં રાજા જાનાતુ, યજતં ભવં, સજ્જતં ભવં, મોદતં ભવં, ચિત્તમેવ ભવં અન્તરં પસાદેતુ.
344. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa mahāyaññaṃ yajamānassa soḷasahākārehi cittaṃ sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati, no ca kho tassa āmantitā khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca; atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti . Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhotā kho pana raññā āmantitā khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca . Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ કોચિદેવ વત્તા – ‘રાજા ખો મહાવિજિતો મહાયઞ્ઞં યજતિ, નો ચ ખો તસ્સ આમન્તિતા અમચ્ચા પારિસજ્જા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ…પે॰… બ્રાહ્મણમહાસાલા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ…પે॰… ગહપતિનેચયિકા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ, અથ ચ પન ભવં રાજા એવરૂપં મહાયઞ્ઞં યજતી’તિ. એવમ્પિ ભોતો રઞ્ઞો વત્તા ધમ્મતો નત્થિ. ભોતા ખો પન રઞ્ઞા આમન્તિતા ગહપતિનેચયિકા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ. ઇમિનાપેતં ભવં રાજા જાનાતુ, યજતં ભવં, સજ્જતં ભવં, મોદતં ભવં, ચિત્તમેવ ભવં અન્તરં પસાદેતુ.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati, no ca kho tassa āmantitā amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca…pe… brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca…pe… gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca, atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti. Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhotā kho pana raññā āmantitā gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ કોચિદેવ વત્તા – ‘રાજા ખો મહાવિજિતો મહાયઞ્ઞં યજતિ, નો ચ ખો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન, અથ ચ પન ભવં રાજા એવરૂપં મહાયઞ્ઞં યજતી’તિ. એવમ્પિ ભોતો રઞ્ઞો વત્તા ધમ્મતો નત્થિ. ભવં ખો પન રાજા ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન. ઇમિનાપેતં ભવં રાજા જાનાતુ, યજતં ભવં, સજ્જતં ભવં, મોદતં ભવં, ચિત્તમેવ ભવં અન્તરં પસાદેતુ.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati, no ca kho ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti. Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhavaṃ kho pana rājā ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ કોચિદેવ વત્તા – ‘રાજા ખો મહાવિજિતો મહાયઞ્ઞં યજતિ નો ચ ખો અભિરૂપો દસ્સનીયો પાસાદિકો પરમાય વણ્ણપોક્ખરતાય સમન્નાગતો બ્રહ્મવણ્ણી બ્રહ્મવચ્છસી અખુદ્દાવકાસો દસ્સનાય…પે॰… નો ચ ખો અડ્ઢો મહદ્ધનો મહાભોગો પહૂતજાતરૂપરજતો પહૂતવિત્તૂપકરણો પહૂતધનધઞ્ઞો પરિપુણ્ણકોસકોટ્ઠાગારો…પે॰… નો ચ ખો બલવા ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય સમન્નાગતો અસ્સવાય ઓવાદપટિકરાય સહતિ મઞ્ઞે પચ્ચત્થિકે યસસા…પે॰… નો ચ ખો સદ્ધો દાયકો દાનપતિ અનાવટદ્વારો સમણબ્રાહ્મણકપણદ્ધિકવણિબ્બકયાચકાનં ઓપાનભૂતો પુઞ્ઞાનિ કરોતિ…પે॰… નો ચ ખો બહુસ્સુતો તસ્સ તસ્સ સુતજાતસ્સ…પે॰… નો ચ ખો તસ્સ તસ્સેવ ખો પન ભાસિતસ્સ અત્થં જાનાતિ ‘‘અયં ઇમસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થો, અયં ઇમસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થો’’તિ…પે॰… નો ચ ખો પણ્ડિતો વિયત્તો મેધાવી પટિબલો અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્ને અત્થે ચિન્તેતું, અથ ચ પન ભવં રાજા એવરૂપં મહાયઞ્ઞં યજતી’તિ . એવમ્પિ ભોતો રઞ્ઞો વત્તા ધમ્મતો નત્થિ. ભવં ખો પન રાજા પણ્ડિતો વિયત્તો મેધાવી પટિબલો અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્ને અત્થે ચિન્તેતું. ઇમિનાપેતં ભવં રાજા જાનાતુ , યજતં ભવં, સજ્જતં ભવં, મોદતં ભવં, ચિત્તમેવ ભવં અન્તરં પસાદેતુ.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati no ca kho abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya…pe… no ca kho aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro…pe… no ca kho balavā caturaṅginiyā senāya samannāgato assavāya ovādapaṭikarāya sahati maññe paccatthike yasasā…pe… no ca kho saddho dāyako dānapati anāvaṭadvāro samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ opānabhūto puññāni karoti…pe… no ca kho bahussuto tassa tassa sutajātassa…pe… no ca kho tassa tasseva kho pana bhāsitassa atthaṃ jānāti ‘‘ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa attho’’ti…pe… no ca kho paṇḍito viyatto medhāvī paṭibalo atītānāgatapaccuppanne atthe cintetuṃ, atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti . Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhavaṃ kho pana rājā paṇḍito viyatto medhāvī paṭibalo atītānāgatapaccuppanne atthe cintetuṃ. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu , yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ કોચિદેવ વત્તા – ‘રાજા ખો મહાવિજિતો મહાયઞ્ઞં યજતિ. નો ચ ખ્વસ્સ પુરોહિતો બ્રાહ્મણો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન; અથ ચ પન ભવં રાજા એવરૂપં મહાયઞ્ઞં યજતી’તિ. એવમ્પિ ભોતો રઞ્ઞો વત્તા ધમ્મતો નત્થિ. ભોતો ખો પન રઞ્ઞો પુરોહિતો બ્રાહ્મણો ઉભતો સુજાતો માતિતો ચ પિતિતો ચ સંસુદ્ધગહણિકો યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અક્ખિત્તો અનુપક્કુટ્ઠો જાતિવાદેન. ઇમિનાપેતં ભવં રાજા જાનાતુ, યજતં ભવં, સજ્જતં ભવં, મોદતં ભવં, ચિત્તમેવ ભવં અન્તરં પસાદેતુ.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati. No ca khvassa purohito brāhmaṇo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena; atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti. Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhoto kho pana rañño purohito brāhmaṇo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetu.
‘‘સિયા ખો પન ભોતો રઞ્ઞો મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ કોચિદેવ વત્તા – ‘રાજા ખો મહાવિજિતો મહાયઞ્ઞં યજતિ. નો ચ ખ્વસ્સ પુરોહિતો બ્રાહ્મણો અજ્ઝાયકો મન્તધરો તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ સનિઘણ્ડુકેટુભાનં સાક્ખરપ્પભેદાનં ઇતિહાસપઞ્ચમાનં પદકો વેય્યાકરણો લોકાયતમહાપુરિસલક્ખણેસુ અનવયો…પે॰… નો ચ ખ્વસ્સ પુરોહિતો બ્રાહ્મણો સીલવા વુદ્ધસીલી વુદ્ધસીલેન સમન્નાગતો…પે॰… નો ચ ખ્વસ્સ પુરોહિતો બ્રાહ્મણો પણ્ડિતો વિયત્તો મેધાવી પઠમો વા દુતિયો વા સુજં પગ્ગણ્હન્તાનં, અથ ચ પન ભવં રાજા એવરૂપં મહાયઞ્ઞં યજતી’તિ. એવમ્પિ ભોતો રઞ્ઞો વત્તા ધમ્મતો નત્થિ. ભોતો ખો પન રઞ્ઞો પુરોહિતો બ્રાહ્મણો પણ્ડિતો વિયત્તો મેધાવી પઠમો વા દુતિયો વા સુજં પગ્ગણ્હન્તાનં. ઇમિનાપેતં ભવં રાજા જાનાતુ, યજતં ભવં, સજ્જતં ભવં, મોદતં ભવં, ચિત્તમેવ ભવં અન્તરં પસાદેતૂતિ. ઇમેહિ ખો, બ્રાહ્મણ, પુરોહિતો બ્રાહ્મણો રઞ્ઞો મહાવિજિતસ્સ મહાયઞ્ઞં યજમાનસ્સ સોળસહિ આકારેહિ ચિત્તં સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ.
‘‘Siyā kho pana bhoto rañño mahāyaññaṃ yajamānassa kocideva vattā – ‘rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati. No ca khvassa purohito brāhmaṇo ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo…pe… no ca khvassa purohito brāhmaṇo sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato…pe… no ca khvassa purohito brāhmaṇo paṇḍito viyatto medhāvī paṭhamo vā dutiyo vā sujaṃ paggaṇhantānaṃ, atha ca pana bhavaṃ rājā evarūpaṃ mahāyaññaṃ yajatī’ti. Evampi bhoto rañño vattā dhammato natthi. Bhoto kho pana rañño purohito brāhmaṇo paṇḍito viyatto medhāvī paṭhamo vā dutiyo vā sujaṃ paggaṇhantānaṃ. Imināpetaṃ bhavaṃ rājā jānātu, yajataṃ bhavaṃ, sajjataṃ bhavaṃ, modataṃ bhavaṃ, cittameva bhavaṃ antaraṃ pasādetūti. Imehi kho, brāhmaṇa, purohito brāhmaṇo rañño mahāvijitassa mahāyaññaṃ yajamānassa soḷasahi ākārehi cittaṃ sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.
૩૪૫. ‘‘તસ્મિં ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞે નેવ ગાવો હઞ્ઞિંસુ, ન અજેળકા હઞ્ઞિંસુ, ન કુક્કુટસૂકરા હઞ્ઞિંસુ, ન વિવિધા પાણા સંઘાતં આપજ્જિંસુ, ન રુક્ખા છિજ્જિંસુ યૂપત્થાય, ન દબ્ભા લૂયિંસુ બરિહિસત્થાય 7. યેપિસ્સ અહેસું દાસાતિ વા પેસ્સાતિ વા કમ્મકરાતિ વા, તેપિ ન દણ્ડતજ્જિતા ન ભયતજ્જિતા ન અસ્સુમુખા રુદમાના પરિકમ્માનિ અકંસુ. અથ ખો યે ઇચ્છિંસુ, તે અકંસુ, યે ન ઇચ્છિંસુ, ન તે અકંસુ; યં ઇચ્છિંસુ, તં અકંસુ, યં ન ઇચ્છિંસુ, ન તં અકંસુ. સપ્પિતેલનવનીતદધિમધુફાણિતેન ચેવ સો યઞ્ઞો નિટ્ઠાનમગમાસિ.
345. ‘‘Tasmiṃ kho, brāhmaṇa, yaññe neva gāvo haññiṃsu, na ajeḷakā haññiṃsu, na kukkuṭasūkarā haññiṃsu, na vividhā pāṇā saṃghātaṃ āpajjiṃsu, na rukkhā chijjiṃsu yūpatthāya, na dabbhā lūyiṃsu barihisatthāya 8. Yepissa ahesuṃ dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā, tepi na daṇḍatajjitā na bhayatajjitā na assumukhā rudamānā parikammāni akaṃsu. Atha kho ye icchiṃsu, te akaṃsu, ye na icchiṃsu, na te akaṃsu; yaṃ icchiṃsu, taṃ akaṃsu, yaṃ na icchiṃsu, na taṃ akaṃsu. Sappitelanavanītadadhimadhuphāṇitena ceva so yañño niṭṭhānamagamāsi.
૩૪૬. ‘‘અથ ખો, બ્રાહ્મણ, ખત્તિયા આનુયન્તા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ, અમચ્ચા પારિસજ્જા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ, બ્રાહ્મણમહાસાલા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ, ગહપતિનેચયિકા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ પહૂતં સાપતેય્યં આદાય રાજાનં મહાવિજિતં ઉપસઙ્કમિત્વા એવમાહંસુ – ‘ઇદં, દેવ, પહૂતં સાપતેય્યં દેવઞ્ઞેવ ઉદ્દિસ્સાભતં, તં દેવો પટિગ્ગણ્હાતૂ’તિ. ‘અલં, ભો, મમાપિદં પહૂતં સાપતેય્યં ધમ્મિકેન બલિના અભિસઙ્ખતં; તઞ્ચ વો હોતુ, ઇતો ચ ભિય્યો હરથા’તિ. તે રઞ્ઞા પટિક્ખિત્તા એકમન્તં અપક્કમ્મ એવં સમચિન્તેસું – ‘ન ખો એતં અમ્હાકં પતિરૂપં, યં મયં ઇમાનિ સાપતેય્યાનિ પુનદેવ સકાનિ ઘરાનિ પટિહરેય્યામ. રાજા ખો મહાવિજિતો મહાયઞ્ઞં યજતિ, હન્દસ્સ મયં અનુયાગિનો હોમા’તિ.
346. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca, amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca, brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca, gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca pahūtaṃ sāpateyyaṃ ādāya rājānaṃ mahāvijitaṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘idaṃ, deva, pahūtaṃ sāpateyyaṃ devaññeva uddissābhataṃ, taṃ devo paṭiggaṇhātū’ti. ‘Alaṃ, bho, mamāpidaṃ pahūtaṃ sāpateyyaṃ dhammikena balinā abhisaṅkhataṃ; tañca vo hotu, ito ca bhiyyo harathā’ti. Te raññā paṭikkhittā ekamantaṃ apakkamma evaṃ samacintesuṃ – ‘na kho etaṃ amhākaṃ patirūpaṃ, yaṃ mayaṃ imāni sāpateyyāni punadeva sakāni gharāni paṭihareyyāma. Rājā kho mahāvijito mahāyaññaṃ yajati, handassa mayaṃ anuyāgino homā’ti.
૩૪૭. ‘‘અથ ખો, બ્રાહ્મણ, પુરત્થિમેન યઞ્ઞવાટસ્સ 9 ખત્તિયા આનુયન્તા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ દાનાનિ પટ્ઠપેસું. દક્ખિણેન યઞ્ઞવાટસ્સ અમચ્ચા પારિસજ્જા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ દાનાનિ પટ્ઠપેસું. પચ્છિમેન યઞ્ઞવાટસ્સ બ્રાહ્મણમહાસાલા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ દાનાનિ પટ્ઠપેસું. ઉત્તરેન યઞ્ઞવાટસ્સ ગહપતિનેચયિકા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ દાનાનિ પટ્ઠપેસું.
347. ‘‘Atha kho, brāhmaṇa, puratthimena yaññavāṭassa 10 khattiyā ānuyantā negamā ceva jānapadā ca dānāni paṭṭhapesuṃ. Dakkhiṇena yaññavāṭassa amaccā pārisajjā negamā ceva jānapadā ca dānāni paṭṭhapesuṃ. Pacchimena yaññavāṭassa brāhmaṇamahāsālā negamā ceva jānapadā ca dānāni paṭṭhapesuṃ. Uttarena yaññavāṭassa gahapatinecayikā negamā ceva jānapadā ca dānāni paṭṭhapesuṃ.
‘‘તેસુપિ ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞેસુ નેવ ગાવો હઞ્ઞિંસુ, ન અજેળકા હઞ્ઞિંસુ, ન કુક્કુટસૂકરા હઞ્ઞિંસુ, ન વિવિધા પાણા સંઘાતં આપજ્જિંસુ, ન રુક્ખા છિજ્જિંસુ યૂપત્થાય, ન દબ્ભા લૂયિંસુ બરિહિસત્થાય. યેપિ નેસં અહેસું દાસાતિ વા પેસ્સાતિ વા કમ્મકરાતિ વા, તેપિ ન દણ્ડતજ્જિતા ન ભયતજ્જિતા ન અસ્સુમુખા રુદમાના પરિકમ્માનિ અકંસુ. અથ ખો યે ઇચ્છિંસુ, તે અકંસુ, યે ન ઇચ્છિંસુ, ન તે અકંસુ; યં ઇચ્છિંસુ, તં અકંસુ, યં ન ઇચ્છિંસુ ન તં અકંસુ. સપ્પિતેલનવનીતદધિમધુફાણિતેન ચેવ તે યઞ્ઞા નિટ્ઠાનમગમંસુ.
‘‘Tesupi kho, brāhmaṇa, yaññesu neva gāvo haññiṃsu, na ajeḷakā haññiṃsu, na kukkuṭasūkarā haññiṃsu, na vividhā pāṇā saṃghātaṃ āpajjiṃsu, na rukkhā chijjiṃsu yūpatthāya, na dabbhā lūyiṃsu barihisatthāya. Yepi nesaṃ ahesuṃ dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā, tepi na daṇḍatajjitā na bhayatajjitā na assumukhā rudamānā parikammāni akaṃsu. Atha kho ye icchiṃsu, te akaṃsu, ye na icchiṃsu, na te akaṃsu; yaṃ icchiṃsu, taṃ akaṃsu, yaṃ na icchiṃsu na taṃ akaṃsu. Sappitelanavanītadadhimadhuphāṇitena ceva te yaññā niṭṭhānamagamaṃsu.
‘‘ઇતિ ચત્તારો ચ અનુમતિપક્ખા, રાજા મહાવિજિતો અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો, પુરોહિતો બ્રાહ્મણો ચતૂહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો; તિસ્સો ચ વિધા અયં વુચ્ચતિ બ્રાહ્મણ તિવિધા યઞ્ઞસમ્પદા સોળસપરિક્ખારા’’તિ.
‘‘Iti cattāro ca anumatipakkhā, rājā mahāvijito aṭṭhahaṅgehi samannāgato, purohito brāhmaṇo catūhaṅgehi samannāgato; tisso ca vidhā ayaṃ vuccati brāhmaṇa tividhā yaññasampadā soḷasaparikkhārā’’ti.
૩૪૮. એવં વુત્તે, તે બ્રાહ્મણા ઉન્નાદિનો ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા અહેસું – ‘‘અહો યઞ્ઞો, અહો યઞ્ઞસમ્પદા’’તિ! કૂટદન્તો પન બ્રાહ્મણો તૂણ્હીભૂતોવ નિસિન્નો હોતિ. અથ ખો તે બ્રાહ્મણા કૂટદન્તં બ્રાહ્મણં એતદવોચું – ‘‘કસ્મા પન ભવં કૂટદન્તો સમણસ્સ ગોતમસ્સ સુભાસિતં સુભાસિતતો નાબ્ભનુમોદતી’’તિ? ‘‘નાહં, ભો, સમણસ્સ ગોતમસ્સ સુભાસિતં સુભાસિતતો નાબ્ભનુમોદામિ. મુદ્ધાપિ તસ્સ વિપતેય્ય, યો સમણસ્સ ગોતમસ્સ સુભાસિતં સુભાસિતતો નાબ્ભનુમોદેય્ય. અપિ ચ મે, ભો, એવં હોતિ – સમણો ગોતમો ન એવમાહ – ‘એવં મે સુત’ન્તિ વા ‘એવં અરહતિ ભવિતુ’ન્તિ વા; અપિ ચ સમણો ગોતમો – ‘એવં તદા આસિ, ઇત્થં તદા આસિ’ ત્વેવ ભાસતિ. તસ્સ મય્હં ભો એવં હોતિ – ‘અદ્ધા સમણો ગોતમો તેન સમયેન રાજા વા અહોસિ મહાવિજિતો યઞ્ઞસ્સામિ પુરોહિતો વા બ્રાહ્મણો તસ્સ યઞ્ઞસ્સ યાજેતા’તિ. અભિજાનાતિ પન ભવં ગોતમો એવરૂપં યઞ્ઞં યજિત્વા વા યાજેત્વા વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જિતાતિ’’? ‘‘અભિજાનામહં, બ્રાહ્મણ, એવરૂપં યઞ્ઞં યજિત્વા વા યાજેત્વા વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જિતા, અહં તેન સમયેન પુરોહિતો બ્રાહ્મણો અહોસિં તસ્સ યઞ્ઞસ્સ યાજેતા’’તિ.
348. Evaṃ vutte, te brāhmaṇā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘aho yañño, aho yaññasampadā’’ti! Kūṭadanto pana brāhmaṇo tūṇhībhūtova nisinno hoti. Atha kho te brāhmaṇā kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘kasmā pana bhavaṃ kūṭadanto samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodatī’’ti? ‘‘Nāhaṃ, bho, samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodāmi. Muddhāpi tassa vipateyya, yo samaṇassa gotamassa subhāsitaṃ subhāsitato nābbhanumodeyya. Api ca me, bho, evaṃ hoti – samaṇo gotamo na evamāha – ‘evaṃ me suta’nti vā ‘evaṃ arahati bhavitu’nti vā; api ca samaṇo gotamo – ‘evaṃ tadā āsi, itthaṃ tadā āsi’ tveva bhāsati. Tassa mayhaṃ bho evaṃ hoti – ‘addhā samaṇo gotamo tena samayena rājā vā ahosi mahāvijito yaññassāmi purohito vā brāhmaṇo tassa yaññassa yājetā’ti. Abhijānāti pana bhavaṃ gotamo evarūpaṃ yaññaṃ yajitvā vā yājetvā vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjitāti’’? ‘‘Abhijānāmahaṃ, brāhmaṇa, evarūpaṃ yaññaṃ yajitvā vā yājetvā vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjitā, ahaṃ tena samayena purohito brāhmaṇo ahosiṃ tassa yaññassa yājetā’’ti.
નિચ્ચદાનઅનુકુલયઞ્ઞં
Niccadānaanukulayaññaṃ
‘‘અત્થિ ખો, બ્રાહ્મણ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘કતમો પન સો, ભો ગોતમ, યઞ્ઞો ઇમાય તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘યાનિ ખો પન તાનિ, બ્રાહ્મણ, નિચ્ચદાનાનિ અનુકુલયઞ્ઞાનિ સીલવન્તે પબ્બજિતે ઉદ્દિસ્સ દિય્યન્તિ; અયં ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞો ઇમાય તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Yāni kho pana tāni, brāhmaṇa, niccadānāni anukulayaññāni sīlavante pabbajite uddissa diyyanti; ayaṃ kho, brāhmaṇa, yañño imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘કો નુ ખો, ભો ગોતમ, હેતુ કો પચ્ચયો, યેન તં નિચ્ચદાનં અનુકુલયઞ્ઞં ઇમાય તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય અપ્પટ્ઠતરઞ્ચ અપ્પસમારમ્ભતરઞ્ચ મહપ્ફલતરઞ્ચ મહાનિસંસતરઞ્ચા’’તિ ?
‘‘Ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo, yena taṃ niccadānaṃ anukulayaññaṃ imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhatarañca appasamārambhatarañca mahapphalatarañca mahānisaṃsatarañcā’’ti ?
‘‘ન ખો, બ્રાહ્મણ, એવરૂપં યઞ્ઞં ઉપસઙ્કમન્તિ અરહન્તો વા અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્ના. તં કિસ્સ હેતુ? દિસ્સન્તિ હેત્થ, બ્રાહ્મણ, દણ્ડપ્પહારાપિ ગલગ્ગહાપિ, તસ્મા એવરૂપં યઞ્ઞં ન ઉપસઙ્કમન્તિ અરહન્તો વા અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્ના. યાનિ ખો પન તાનિ, બ્રાહ્મણ, નિચ્ચદાનાનિ અનુકુલયઞ્ઞાનિ સીલવન્તે પબ્બજિતે ઉદ્દિસ્સ દિય્યન્તિ; એવરૂપં ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞં ઉપસઙ્કમન્તિ અરહન્તો વા અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્ના. તં કિસ્સ હેતુ? ન હેત્થ, બ્રાહ્મણ, દિસ્સન્તિ દણ્ડપ્પહારાપિ ગલગ્ગહાપિ, તસ્મા એવરૂપં યઞ્ઞં ઉપસઙ્કમન્તિ અરહન્તો વા અરહત્તમગ્ગં વા સમાપન્ના. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, હેતુ અયં પચ્ચયો, યેન તં નિચ્ચદાનં અનુકુલયઞ્ઞં ઇમાય તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય અપ્પટ્ઠતરઞ્ચ અપ્પસમારમ્ભતરઞ્ચ મહપ્ફલતરઞ્ચ મહાનિસંસતરઞ્ચા’’તિ.
‘‘Na kho, brāhmaṇa, evarūpaṃ yaññaṃ upasaṅkamanti arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā. Taṃ kissa hetu? Dissanti hettha, brāhmaṇa, daṇḍappahārāpi galaggahāpi, tasmā evarūpaṃ yaññaṃ na upasaṅkamanti arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā. Yāni kho pana tāni, brāhmaṇa, niccadānāni anukulayaññāni sīlavante pabbajite uddissa diyyanti; evarūpaṃ kho, brāhmaṇa, yaññaṃ upasaṅkamanti arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā. Taṃ kissa hetu? Na hettha, brāhmaṇa, dissanti daṇḍappahārāpi galaggahāpi, tasmā evarūpaṃ yaññaṃ upasaṅkamanti arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, hetu ayaṃ paccayo, yena taṃ niccadānaṃ anukulayaññaṃ imāya tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya appaṭṭhatarañca appasamārambhatarañca mahapphalatarañca mahānisaṃsatarañcā’’ti.
૩૫૦. ‘‘અત્થિ પન, ભો ગોતમ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
350. ‘‘Atthi pana, bho gotama, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘અત્થિ ખો, બ્રાહ્મણ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘કતમો પન સો, ભો ગોતમ, યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘યો ખો, બ્રાહ્મણ, ચાતુદ્દિસં સઙ્ઘં ઉદ્દિસ્સ વિહારં કરોતિ, અયં ખો , બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Yo kho, brāhmaṇa, cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa vihāraṃ karoti, ayaṃ kho , brāhmaṇa, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
૩૫૧. ‘‘અત્થિ પન, ભો ગોતમ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
351. ‘‘Atthi pana, bho gotama, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘અત્થિ ખો, બ્રાહ્મણ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘કતમો પન સો, ભો ગોતમ, યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘યો ખો, બ્રાહ્મણ, પસન્નચિત્તો બુદ્ધં સરણં ગચ્છતિ, ધમ્મં સરણં ગચ્છતિ, સઙ્ઘં સરણં ગચ્છતિ; અયં ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Yo kho, brāhmaṇa, pasannacitto buddhaṃ saraṇaṃ gacchati, dhammaṃ saraṇaṃ gacchati, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchati; ayaṃ kho, brāhmaṇa, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
૩૫૨. ‘‘અત્થિ પન, ભો ગોતમ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન ઇમેહિ ચ સરણગમનેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
352. ‘‘Atthi pana, bho gotama, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘અત્થિ ખો, બ્રાહ્મણ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન ઇમેહિ ચ સરણગમનેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘કતમો પન સો, ભો ગોતમ, યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન ઇમેહિ ચ સરણગમનેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘યો ખો, બ્રાહ્મણ, પસન્નચિત્તો સિક્ખાપદાનિ સમાદિયતિ – પાણાતિપાતા વેરમણિં, અદિન્નાદાના વેરમણિં, કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણિં, મુસાવાદા વેરમણિં, સુરામેરયમજ્જપમાદટ્ઠાના વેરમણિં. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન ઇમેહિ ચ સરણગમનેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Yo kho, brāhmaṇa, pasannacitto sikkhāpadāni samādiyati – pāṇātipātā veramaṇiṃ, adinnādānā veramaṇiṃ, kāmesumicchācārā veramaṇiṃ, musāvādā veramaṇiṃ, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇiṃ. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
૩૫૩. ‘‘અત્થિ પન, ભો ગોતમ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન ઇમેહિ ચ સરણગમનેહિ ઇમેહિ ચ સિક્ખાપદેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
353. ‘‘Atthi pana, bho gotama, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi imehi ca sikkhāpadehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘અત્થિ ખો, બ્રાહ્મણ, અઞ્ઞો યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન ઇમેહિ ચ સરણગમનેહિ ઇમેહિ ચ સિક્ખાપદેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ.
‘‘Atthi kho, brāhmaṇa, añño yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi imehi ca sikkhāpadehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti.
‘‘કતમો પન સો, ભો ગોતમ, યઞ્ઞો ઇમાય ચ તિવિધાય યઞ્ઞસમ્પદાય સોળસપરિક્ખારાય ઇમિના ચ નિચ્ચદાનેન અનુકુલયઞ્ઞેન ઇમિના ચ વિહારદાનેન ઇમેહિ ચ સરણગમનેહિ ઇમેહિ ચ સિક્ખાપદેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચા’’તિ?
‘‘Katamo pana so, bho gotama, yañño imāya ca tividhāya yaññasampadāya soḷasaparikkhārāya iminā ca niccadānena anukulayaññena iminā ca vihāradānena imehi ca saraṇagamanehi imehi ca sikkhāpadehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cā’’ti?
‘‘ઇધ, બ્રાહ્મણ, તથાગતો લોકે ઉપ્પજ્જતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો…પે॰… (યથા ૧૯૦-૨૧૨ અનુચ્છેદેસુ, એવં વિત્થારેતબ્બં). એવં ખો, બ્રાહ્મણ, ભિક્ખુ સીલસમ્પન્નો હોતિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞો પુરિમેહિ યઞ્ઞેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચ…પે॰… દુતિયં ઝાનં…પે॰… તતિયં ઝાનં…પે॰… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયમ્પિ ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞો પુરિમેહિ યઞ્ઞેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચાતિ. ઞાણદસ્સનાય ચિત્તં અભિનીહરતિ અભિનિન્નામેતિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞો પુરિમેહિ યઞ્ઞેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચ…પે॰… નાપરં ઇત્થત્તાયાતિ પજાનાતિ. અયમ્પિ ખો, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞો પુરિમેહિ યઞ્ઞેહિ અપ્પટ્ઠતરો ચ અપ્પસમારમ્ભતરો ચ મહપ્ફલતરો ચ મહાનિસંસતરો ચ. ઇમાય ચ, બ્રાહ્મણ, યઞ્ઞસમ્પદાય અઞ્ઞા યઞ્ઞસમ્પદા ઉત્તરિતરા વા પણીતતરા વા નત્થી’’તિ.
‘‘Idha, brāhmaṇa, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho…pe… (yathā 190-212 anucchedesu, evaṃ vitthāretabbaṃ). Evaṃ kho, brāhmaṇa, bhikkhu sīlasampanno hoti…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ kho, brāhmaṇa, yañño purimehi yaññehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro ca…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayampi kho, brāhmaṇa, yañño purimehi yaññehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro cāti. Ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti…pe… ayampi kho, brāhmaṇa, yañño purimehi yaññehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro ca…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. Ayampi kho, brāhmaṇa, yañño purimehi yaññehi appaṭṭhataro ca appasamārambhataro ca mahapphalataro ca mahānisaṃsataro ca. Imāya ca, brāhmaṇa, yaññasampadāya aññā yaññasampadā uttaritarā vā paṇītatarā vā natthī’’ti.
કૂટદન્તઉપાસકત્તપટિવેદના
Kūṭadantaupāsakattapaṭivedanā
૩૫૪. એવં વુત્તે, કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ! સેય્યથાપિ ભો ગોતમ, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય ‘ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તી’તિ; એવમેવં ભોતા ગોતમેન અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં ભવન્તં ગોતમં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગતં. એસાહં ભો ગોતમ સત્ત ચ ઉસભસતાનિ સત્ત ચ વચ્છતરસતાનિ સત્ત ચ વચ્છતરીસતાનિ સત્ત ચ અજસતાનિ સત્ત ચ ઉરબ્ભસતાનિ મુઞ્ચામિ, જીવિતં દેમિ, હરિતાનિ ચેવ તિણાનિ ખાદન્તુ, સીતાનિ ચ પાનીયાનિ પિવન્તુ, સીતો ચ નેસં વાતો ઉપવાયતૂ’’તિ.
354. Evaṃ vutte, kūṭadanto brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ. Esāhaṃ bho gotama satta ca usabhasatāni satta ca vacchatarasatāni satta ca vacchatarīsatāni satta ca ajasatāni satta ca urabbhasatāni muñcāmi, jīvitaṃ demi, haritāni ceva tiṇāni khādantu, sītāni ca pānīyāni pivantu, sīto ca nesaṃ vāto upavāyatū’’ti.
સોતાપત્તિફલસચ્છિકિરિયા
Sotāpattiphalasacchikiriyā
૩૫૫. અથ ખો ભગવા કૂટદન્તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ અનુપુબ્બિં કથં કથેસિ, સેય્યથિદં, દાનકથં સીલકથં સગ્ગકથં; કામાનં આદીનવં ઓકારં સંકિલેસં નેક્ખમ્મે આનિસંસં પકાસેસિ. યદા ભગવા અઞ્ઞાસિ કૂટદન્તં બ્રાહ્મણં કલ્લચિત્તં મુદુચિત્તં વિનીવરણચિત્તં ઉદગ્ગચિત્તં પસન્નચિત્તં, અથ યા બુદ્ધાનં સામુક્કંસિકા ધમ્મદેસના, તં પકાસેસિ – દુક્ખં સમુદયં નિરોધં મગ્ગં. સેય્યથાપિ નામ સુદ્ધં વત્થં અપગતકાળકં સમ્મદેવ રજનં પટિગ્ગણ્હેય્ય, એવમેવ કૂટદન્તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ તસ્મિઞ્ઞેવ આસને વિરજં વીતમલં ધમ્મચક્ખું ઉદપાદિ – ‘‘યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં, સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’’ન્તિ.
355. Atha kho bhagavā kūṭadantassa brāhmaṇassa anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ, dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā bhagavā aññāsi kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva kūṭadantassa brāhmaṇassa tasmiññeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
૩૫૬. અથ ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો દિટ્ઠધમ્મો પત્તધમ્મો વિદિતધમ્મો પરિયોગાળ્હધમ્મો તિણ્ણવિચિકિચ્છો વિગતકથંકથો વેસારજ્જપ્પત્તો અપરપ્પચ્ચયો સત્થુસાસને ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અધિવાસેતુ મે ભવં ગોતમો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન.
356. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
૩૫૭. અથ ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ. અથ ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન સકે યઞ્ઞવાટે પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા ભગવતો કાલં આરોચાપેસિ – ‘‘કાલો, ભો ગોતમ; નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ.
357. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo tassā rattiyā accayena sake yaññavāṭe paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bho gotama; niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
૩૫૮. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન યેન કૂટદન્તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ યઞ્ઞવાટો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ.
358. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena kūṭadantassa brāhmaṇassa yaññavāṭo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
અથ ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં પણીતેન ખાદનીયેન ભોજનીયેન સહત્થા સન્તપ્પેસિ સમ્પવારેસિ. અથ ખો કૂટદન્તો બ્રાહ્મણો ભગવન્તં ભુત્તાવિં ઓનીતપત્તપાણિં અઞ્ઞતરં નીચં આસનં ગહેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો કૂટદન્તં બ્રાહ્મણં ભગવા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામીતિ.
Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho kūṭadanto brāhmaṇo bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho kūṭadantaṃ brāhmaṇaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmīti.
કૂટદન્તસુત્તં નિટ્ઠિતં પઞ્ચમં.
Kūṭadantasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / દીઘ નિકાય (અટ્ઠકથા) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ૫. કૂટદન્તસુત્તવણ્ણના • 5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / દીઘનિકાય (ટીકા) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ૫. કૂટદન્તસુત્તવણ્ણના • 5. Kūṭadantasuttavaṇṇanā
