| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-પુરાણ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
૬. કુટિકારસિક્ખાપદવણ્ણના
6. Kuṭikārasikkhāpadavaṇṇanā
કિં ભન્તેતિ એત્તકેપિ વુત્તે. પુચ્છિતો યદત્થાય પવિટ્ઠો, તં કથેતું લભતિ પુચ્છિતપઞ્ઞત્તા ભિક્ખાચારવત્તેતિ લિખિતં. હત્થકમ્મં યાચિતો ‘‘ઉપકરણં, મૂલં વા દસ્સતી’’તિ યાચતિ, વટ્ટતિ, ન વટ્ટતીતિ? વટ્ટતિ સેનાસને ઓભાસપરિકથાદીનં લદ્ધત્તાતિ એકે. તિહત્થા વાતિ એત્થ વડ્ઢકિહત્થેન તિહત્થા. ‘‘પમાણયુત્તો મઞ્ચોતિ પકતિવિદત્થિયા નવવિદત્થિપ્પમાણમઞ્ચો, સો તત્થ ઇતો ચ ન સઞ્ચરતિ, તસ્મા ચતુહત્થવિત્થારા ન હોતી’’તિઆદિ લિખિતં. અકુટિયા પન વત્થુદેસનાકિચ્ચં નત્થિ ઉલ્લિત્તાવલિત્તં કાતું વુત્તત્તા. ‘‘ઉલ્લિત્તાદિભાવો…પે॰… ‘છદનમેવ સન્ધાય વુત્તો’તિ યુત્તમિદં. કસ્માતિ ચે? યસ્મા મત્તિકામયભિત્તિં ઉટ્ઠાપેત્વા ઉપરિ ઉલ્લિત્તં વા અવલિત્તં વા ઉભયં વા ભિત્તિયા ઘટિતં કરોન્તસ્સ આપત્તિ એવ વિનાપિ ભિત્તિલેપેના’’તિ લિખિતં. એવમેત્થ થમ્ભતુલાપિટ્ઠસઙ્ઘાટાદિ નિરત્થકં સિયા. તસ્મા વિચારેત્વાવ ગહેતબ્બં. ‘‘ઉપોસથાગારમ્પિ ભવિસ્સતિ, અહમ્પિ વસિસ્સામી’’તિ વા ‘‘ભિક્ખૂહિ વા સામણેરેહિ વા એકતો વસિસ્સામી’’તિ વા કરોન્તસ્સ વટ્ટતિ એવ. કસ્મા? ‘‘અત્તુદ્દેસ’’ન્તિ વુત્તત્તાતિ લિખિતં.
Kiṃ bhanteti ettakepi vutte. Pucchito yadatthāya paviṭṭho, taṃ kathetuṃ labhati pucchitapaññattā bhikkhācāravatteti likhitaṃ. Hatthakammaṃ yācito ‘‘upakaraṇaṃ, mūlaṃ vā dassatī’’ti yācati, vaṭṭati, na vaṭṭatīti? Vaṭṭati senāsane obhāsaparikathādīnaṃ laddhattāti eke. Tihatthā vāti ettha vaḍḍhakihatthena tihatthā. ‘‘Pamāṇayutto mañcoti pakatividatthiyā navavidatthippamāṇamañco, so tattha ito ca na sañcarati, tasmā catuhatthavitthārā na hotī’’tiādi likhitaṃ. Akuṭiyā pana vatthudesanākiccaṃ natthi ullittāvalittaṃ kātuṃ vuttattā. ‘‘Ullittādibhāvo…pe… ‘chadanameva sandhāya vutto’ti yuttamidaṃ. Kasmāti ce? Yasmā mattikāmayabhittiṃ uṭṭhāpetvā upari ullittaṃ vā avalittaṃ vā ubhayaṃ vā bhittiyā ghaṭitaṃ karontassa āpatti eva vināpi bhittilepenā’’ti likhitaṃ. Evamettha thambhatulāpiṭṭhasaṅghāṭādi niratthakaṃ siyā. Tasmā vicāretvāva gahetabbaṃ. ‘‘Uposathāgārampi bhavissati, ahampi vasissāmī’’ti vā ‘‘bhikkhūhi vā sāmaṇerehi vā ekato vasissāmī’’ti vā karontassa vaṭṭati eva. Kasmā? ‘‘Attuddesa’’nti vuttattāti likhitaṃ.
ઇદં પન સિક્ખાપદં ચતુત્થપારાજિકં વિય નિદાનાપેક્ખં. ન હિ વગ્ગુમુદાતીરિયા ભિક્ખૂ સયમેવ અત્તનો અસન્તં ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મં મુસાવાદલક્ખણં પાપેત્વા ભાસિંસુ. અઞ્ઞમઞ્ઞઞ્હિ તે ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મવણ્ણં ભાસિંસુ. ન ચ તાવતા પારાજિકવત્થુ હોતિ, તત્તકેન પન લેસેન ભગવા તં વત્થું નિદાનં કત્વા પારાજિકં પઞ્ઞપેસિ, તથા ઇધાપિ. ન હિ નિદાને ‘‘અદેસિતવત્થુકાયો સારમ્ભાયો અપરિક્કમનાયો’’તિ વુત્તં. ‘‘અપ્પમાણિકાયો’’તિ પન વુત્તત્તા પમાણમતિક્કમન્તસ્સ સઙ્ઘાદિસેસોવ નિદાનાપેક્ખો. તત્થ સારમ્ભે અપરિક્કમને સઙ્ઘાદિસેસપ્પસઙ્ગં વિય દિસ્સમાનં ‘‘વિભઙ્ગો તંનિયમકો’’તિ વુત્તત્તા વિભઙ્ગે ન નિવારેતિ. તથા મહલ્લકે.
Idaṃ pana sikkhāpadaṃ catutthapārājikaṃ viya nidānāpekkhaṃ. Na hi vaggumudātīriyā bhikkhū sayameva attano asantaṃ uttarimanussadhammaṃ musāvādalakkhaṇaṃ pāpetvā bhāsiṃsu. Aññamaññañhi te uttarimanussadhammavaṇṇaṃ bhāsiṃsu. Na ca tāvatā pārājikavatthu hoti, tattakena pana lesena bhagavā taṃ vatthuṃ nidānaṃ katvā pārājikaṃ paññapesi, tathā idhāpi. Na hi nidāne ‘‘adesitavatthukāyo sārambhāyo aparikkamanāyo’’ti vuttaṃ. ‘‘Appamāṇikāyo’’ti pana vuttattā pamāṇamatikkamantassa saṅghādisesova nidānāpekkho. Tattha sārambhe aparikkamane saṅghādisesappasaṅgaṃ viya dissamānaṃ ‘‘vibhaṅgo taṃniyamako’’ti vuttattā vibhaṅge na nivāreti. Tathā mahallake.
એત્થાહ – કિમત્થં માતિકાયં દુક્કટવત્થુ વુત્તં, નનુ વિભઙ્ગે એવ વત્તબ્બં સિયાતિ? એવમેતં. કિં નુ ભિક્ખૂ અભિનેતબ્બા વત્થુદેસનાય, તેહિ ભિક્ખૂહિ વત્થુ દેસેતબ્બં, કીદિસં? અનારમ્ભં સપરિક્કમનન્તિ. ઇતરઞ્હિ ‘‘સારમ્ભે ચે ભિક્ખુ વત્થુસ્મિં અપરિક્કમને’’તિ એવં અનુપ્પસઙ્ગવસેન આગતત્તા વુત્તં. યસ્મા વત્થુ નામ અત્થિ સારમ્ભં અપરિક્કમનં, અત્થિ અનારમ્ભં સપરિક્કમનં, અત્થિ સારમ્ભં સપરિક્કમનં, અત્થિ અનારમ્ભં અપરિક્કમનન્તિ બહુવિધં, તસ્મા બહુવિધત્તા વત્થુ દેસેતબ્બં અનારમ્ભં સપરિક્કમનં, નેતરન્તિ વુત્તં હોતિ. કિમત્થિકા પનેત્થ વત્થુદેસનાતિ ચે? ગરુકાપત્તિપઞ્ઞાપનહેતુપરિવજ્જનુપાયત્તા. વત્થુઅદેસના હિ ગરુકાપત્તિપઞ્ઞાપનહેતુભૂતા. ગરુકાપત્તિપઞ્ઞાપનં અકતવિઞ્ઞત્તિગિહિપીળાજનનં, અત્તદુક્ખપરદુક્ખહેતુભૂતો ચ સારમ્ભભાવોતિ એતે વત્થુદેસનાપદેસેન ઉપાયેન પરિવજ્જિતા હોન્તિ. ન હિ ભિક્ખૂ અકપ્પિયકુટિકરણત્થં ગિહીનં વા પીળાનિમિત્તં, સારમ્ભવત્થુકુટિકરણત્થં વા વત્થું દેસેન્તીતિ. હોન્તિ ચેત્થ –
Etthāha – kimatthaṃ mātikāyaṃ dukkaṭavatthu vuttaṃ, nanu vibhaṅge eva vattabbaṃ siyāti? Evametaṃ. Kiṃ nu bhikkhū abhinetabbā vatthudesanāya, tehi bhikkhūhi vatthu desetabbaṃ, kīdisaṃ? Anārambhaṃ saparikkamananti. Itarañhi ‘‘sārambhe ce bhikkhu vatthusmiṃ aparikkamane’’ti evaṃ anuppasaṅgavasena āgatattā vuttaṃ. Yasmā vatthu nāma atthi sārambhaṃ aparikkamanaṃ, atthi anārambhaṃ saparikkamanaṃ, atthi sārambhaṃ saparikkamanaṃ, atthi anārambhaṃ aparikkamananti bahuvidhaṃ, tasmā bahuvidhattā vatthu desetabbaṃ anārambhaṃ saparikkamanaṃ, netaranti vuttaṃ hoti. Kimatthikā panettha vatthudesanāti ce? Garukāpattipaññāpanahetuparivajjanupāyattā. Vatthuadesanā hi garukāpattipaññāpanahetubhūtā. Garukāpattipaññāpanaṃ akataviññattigihipīḷājananaṃ, attadukkhaparadukkhahetubhūto ca sārambhabhāvoti ete vatthudesanāpadesena upāyena parivajjitā honti. Na hi bhikkhū akappiyakuṭikaraṇatthaṃ gihīnaṃ vā pīḷānimittaṃ, sārambhavatthukuṭikaraṇatthaṃ vā vatthuṃ desentīti. Honti cettha –
‘‘દુક્કટસ્સ હિ વત્થૂનં, માતિકાય પકાસના;
‘‘Dukkaṭassa hi vatthūnaṃ, mātikāya pakāsanā;
ગરુકાપત્તિહેતૂનં, તેસં એવં પકાસિતા.
Garukāpattihetūnaṃ, tesaṃ evaṃ pakāsitā.
‘‘વત્થુસ્સ દેસનુપાયેન, ગરુકાપત્તિહેતુયો;
‘‘Vatthussa desanupāyena, garukāpattihetuyo;
વજ્જિતા હોન્તિ યં તસ્મા, સારમ્ભાદિ જહાપિત’’ન્તિ.
Vajjitā honti yaṃ tasmā, sārambhādi jahāpita’’nti.
કુટિકારસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kuṭikārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
