| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೬. ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
6. Kuṭikārasikkhāpadavaṇṇanā
ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಪನಾತಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಅತ್ತವಾಚಕೋ ತತಿಯತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಯಾಚಿಕಾತಿ ಭಾವಸಾಧನೋ, ತೇಸಞ್ಚ ಮಜ್ಝೇಪದಲೋಪಸಮಾಸೋ। ಪನಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಯಂ ಪವತ್ತಿತಯಾಚನಾ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ। ಯಾ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಪವತ್ತಿತಾ, ಸಾ ಅತ್ತನೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ। ನನು ನ ಸಕ್ಕಾ ಯಾಚನಾಯೇವ ಕುಟಿಂ ಕಾತುನ್ತಿ ಅನುಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ತಸ್ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಯಂ ಯಾಚಿತಕೇಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಯಂ ಯಾಚಿತಕೇಹೀತಿ ‘‘ವಾಸಿಂ ದೇಥ, ಫರಸುಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೩೪೨) ಸಯಂ ಯಾಚಿತಕೇಹಿ। ಉಪಕರಣೇಹೀತಿ ವಾಸಿಯಾದೀಹಿ। ಪರೇನ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕೇನ ‘‘ಮಮ ಇದ’’ನ್ತಿ ಅಪರಿಚ್ಚಾಗಾರಕ್ಖಣಗೋಪನವಸೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಂ, ಪರಸನ್ತಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಮೂಲಚ್ಛೇದವಸೇನಾತಿ ಮೂಲಸ್ಸ ಛಿನ್ದನವಸೇನ, ಪರಸನ್ತಕಭಾವತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಅಞ್ಞಾತಕಅಪ್ಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ಯಾಚನ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಕವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕಟಂ। ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಪನ ವಟ್ಟತೀತಿ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಯಾಚಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಕಕಮ್ಮಂ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸಿಕ್ಖಾಪದರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾಪಿ ನ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಯಾಚಿತಾ ಹಿ ತೇ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಮಿಗೇಪಿ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆಹರೇಯ್ಯುಂ। ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಪನ ‘‘ವಿಹಾರೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಕುಟಿ ನಾಮ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾ ವಾ ಹೋತಿ, ಅವಲಿತ್ತಾ ವಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾವಲಿತ್ತಾ ವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೪೫) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಕುಟಿನ್ತಿ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಉದ್ಧಂ ಮುಖಂ ಲಿತ್ತಾ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾ। ಅನ್ತೋ ಲಿಮ್ಪನ್ತಾ ಹಿ ಏವಂ ಲಿಮ್ಪನ್ತಿ। ಅಧೋ ಮುಖಂ ಲಿತ್ತಾ ಅವಲಿತ್ತಾ। ಬಹಿ ಲಿಮ್ಪನ್ತಾ ಹಿ ಏವಂ ಲಿಮ್ಪನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟೋತಿ ದ್ವಾರಬಾಹಾ। ‘‘ಸುಧಾಯ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಲೇಪೇ ಅವಸೇಸೋ ಭಸ್ಮಾಗೋಮಯಾದಿಭೇದೋ ಅಲೇಪೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Saññācikāyapanāti ettha santi attavācako tatiyatthe nipāto, yācikāti bhāvasādhano, tesañca majjhepadalopasamāso. Panāti nipātamattameva. Tenāha ‘‘sayaṃ pavattitayācanā vuccatī’’ti. Yā hi attanā pavattitā, sā attano nāma hotīti āha ‘‘tasmā’’tiādi. Nanu na sakkā yācanāyeva kuṭiṃ kātunti anuyogaṃ sandhāya tassādhippāyatthaṃ dassetuṃ ‘‘sayaṃ yācitakehī’’tiādimāha. Tattha sayaṃ yācitakehīti ‘‘vāsiṃ detha, pharasuṃ dethā’’tiādinā (pārā. 342) sayaṃ yācitakehi. Upakaraṇehīti vāsiyādīhi. Parena bhaṇḍasāmikena ‘‘mama ida’’nti apariccāgārakkhaṇagopanavasena pariggahitaṃ parapariggahitakaṃ, parasantakanti vuttaṃ hoti. Mūlacchedavasenāti mūlassa chindanavasena, parasantakabhāvato mocetvā attano santakaṃ katvāti vuttaṃ hoti. Evañhi aññātakaappavāritaṭṭhānato yācantassa aññātakaviññattiyā dukkaṭaṃ. Tāvakālikaṃ pana vaṭṭatīti tāvakālikaṃ katvā yācituṃ vaṭṭati. Sakakammaṃ na yācitabbāti pāṇātipātasikkhāpadarakkhaṇatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Hatthakammaṃ dethā’’ti aniyametvāpi na yācitabbā. Evaṃ yācitā hi te ‘‘sādhu, bhante’’ti bhikkhuṃ uyyojetvā migepi māretvā āhareyyuṃ. Niyametvā pana ‘‘vihāre kiñci kattabbaṃ atthi, tattha hatthakammaṃ dethā’’ti yācitabbā. ‘‘Kuṭi nāma ullittā vā hoti, avalittā vā ullittāvalittā vā’’ti (pārā. 345) padabhājane vuttattā ‘‘kuṭinti ullittādīsu aññatara’’nti vuttaṃ. Tattha uddhaṃ mukhaṃ littā ullittā. Anto limpantā hi evaṃ limpanti. Adho mukhaṃ littā avalittā. Bahi limpantā hi evaṃ limpanti. Tenāha ‘‘tattha ullittā nāmā’’tiādi. Piṭṭhasaṅghāṭoti dvārabāhā. ‘‘Sudhāya vā mattikāya vā’’ti etena ṭhapetvā ime dve lepe avaseso bhasmāgomayādibhedo alepoti dasseti.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ಇಧ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಯಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೇನ ಆಣತ್ತಿಯಾ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸಯಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಲಬ್ಭಮಾನಮತ್ಥಮಾಹ, ನ ತು ಪದತ್ಥತೋ। ‘‘ಆಣತ್ತಿಯಾ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೪೮-೩೪೯) ಪನ ಪದತ್ಥತೋ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಯದಿ ಪನ ‘‘ಕರೋನ್ತೇನ ವಾ ಕಾರಾಪೇನ್ತೇನ ವಾ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ವಿಲೋಮಿತಂ ಭವೇಯ್ಯ। ನ ಹಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತೋ ಕರೋನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಏದಿಸೀ ಚೋದನಾ ಅನವಕಾಸಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ನತ್ಥಿ ಸಾಮೀ ಪತಿ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅಸಾಮಿಕಾ, ತಂ ಅಸಾಮಿಕಂ, ಅನಿಸ್ಸರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಿಸ್ಸರತಾ ಚೇತ್ಥ ಕಾರಾಪನೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾರೇತಾ ದಾಯಕೇನ ವಿರಹಿತ’’ನ್ತಿ। ಉದ್ದೇಸೋತಿ ಉದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ।
Yasmā pana saññācikāya kuṭiṃ karontenāpi idha vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ, tasmā ‘‘sayaṃ vā karontena āṇattiyā vā kārāpentenā’’ti vuttaṃ. Ettha ca ‘‘sayaṃ vā karontenā’’ti iminā sāmatthiyato labbhamānamatthamāha, na tu padatthato. ‘‘Āṇattiyā vā kārāpentenā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.348-349) pana padatthato. Evañca katvā yadi pana ‘‘karontena vā kārāpentena vā’’ti vadeyya, byañjanaṃ vilomitaṃ bhaveyya. Na hi kārāpento karonto nāma hotīti edisī codanā anavakāsāti daṭṭhabbaṃ. Natthi sāmī pati etissāti asāmikā, taṃ asāmikaṃ, anissaranti attho. Anissaratā cettha kārāpanenāti āha ‘‘kāretā dāyakena virahita’’nti. Uddesoti uddisitabbo.
ತತ್ರಾತಿ ಸಾಮಿಸ್ಮಿಂ ಭುಮ್ಮವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸಾ ಕುಟಿಯಾ’’ತಿ। ದೀಘಸೋತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದೀಘತೋ’’ತಿ। ಬಹಿಕುಟ್ಟೇತಿ ಕುಟ್ಟಸ್ಸ ಬಹಿ, ಥುಸೇನ ಮಿಸ್ಸಕೋ ಪಿಣ್ಡೋ ಥುಸಪಿಣ್ಡೋ, ತಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತೋ ಥುಸಪಿಣ್ಡಪರಿಯನ್ತೋ, ತೇನ, ಥುಸಮಿಸ್ಸಕಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಪರಿಯನ್ತೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಥುಸಪಿಣ್ಡಸ್ಸೂಪರಿ ಸೇತಕಮ್ಮಂ ಪನ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ। ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಭವೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮೋ, ತೇನ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಸಂ ಕುಟಿಯಂ। ಪಮಾಣಯುತ್ತೋತಿ ಪಕತಿವಿದತ್ಥಿಯಾ ನವವಿದತ್ಥಿಪಮಾಣೋ। ‘‘ತಿರಿಯಂ ಸತ್ತನ್ತರಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೪೮) ಉಕ್ಕಂಸತೋ ಪಮಾಣಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಚತುಹತ್ಥವಿತ್ಥಾರಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Tatrāti sāmismiṃ bhummavacananti āha ‘‘tassā kuṭiyā’’ti. Dīghasoti nissakkavacananti āha ‘‘dīghato’’ti. Bahikuṭṭeti kuṭṭassa bahi, thusena missako piṇḍo thusapiṇḍo, tassa pariyanto thusapiṇḍapariyanto, tena, thusamissakamattikāpiṇḍapariyantenāti vuttaṃ hoti. Thusapiṇḍassūpari setakammaṃ pana abbohārikaṃ. Abbhantare bhavo abbhantarimo, tena. Yatthāti yassaṃ kuṭiyaṃ. Pamāṇayuttoti pakatividatthiyā navavidatthipamāṇo. ‘‘Tiriyaṃ sattantarā’’ti (pārā. 348) ukkaṃsato pamāṇassa vuttattā ‘‘heṭṭhimakoṭiyā catuhatthavitthārā na hotī’’ti vuttaṃ.
ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಸಮತಲಸೀಮಮಣ್ಡಲಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ। ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಙ್ಘಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಙ್ಘಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ ‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಂ ಕುಟಿವತ್ಥುಓಲೋಕನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೪೯) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ। ಸಙ್ಘೇನ ವಾ ಸಮ್ಮತಾತಿ ಪದಭಾಜನಿಯಂ (ಪಾರಾ॰ ೩೫೦) ವುತ್ತೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯಕಮ್ಮೇನ, ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮವಸೇನ ವಾ ಸಙ್ಘೇನ ಸಮ್ಮತಾ। ವತ್ಥೂತಿ ಕುಟಿವತ್ಥು। ಅನಾರಮ್ಭನ್ತಿ ಅನುಪದ್ದವಂ। ಪರಿತೋ ಕಮತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ತೇನ ಸಹ ವತ್ತತೀತಿ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಸಉಪಚಾರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Sodhetvāti samatalasīmamaṇḍalasadisaṃ katvā. Padabhājane vuttanayena saṅghaṃ tikkhattuṃ yācitvāti ‘‘saṅghaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo ‘ahaṃ, bhante, saññācikāya kuṭiṃ kattukāmo asāmikaṃ attuddesaṃ, sohaṃ, bhante, saṅghaṃ kuṭivatthuolokanaṃ yācāmī’’’ti (pārā. 349) padabhājane vuttanayena tikkhattuṃ yācitvā. Saṅghena vā sammatāti padabhājaniyaṃ (pārā. 350) vuttena ñattidutiyakammena, apalokanakammavasena vā saṅghena sammatā. Vatthūti kuṭivatthu. Anārambhanti anupaddavaṃ. Parito kamati gacchati etthāti parikkamanaṃ, tena saha vattatīti saparikkamanaṃ, saupacāranti attho. Tenāha ‘‘tehi bhikkhūhī’’tiādi.
ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೫೩) ನಾಮ ರತ್ತಕಾಳಪಿಙ್ಗಲಾದಿಭೇದಾ ಯಾ ಕಾಚಿ, ತಾ ಆದಿ ಯೇಸಂ ತಾನಿ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾದೀನಿ, ತೇಸಂ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಉಪಚಿಕಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹಣಂ। ಆಸಯೋತಿ ನಿಬದ್ಧವಸನಟ್ಠಾನಂ, ಸೋ ಆದಿ ಯೇಸಂ ತೇ ಆಸಯಾದಯೋ, ತೇಹಿ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಚೇತ್ಥ ನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ ಗಹಣಂ। ಸೋಳಸಹಿ ಉಪದ್ದವೇಹೀತಿ ‘‘ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಾನಂ ವಾ ಆಸಯೋ ಹೋತಿ, ಉಪಚಿಕಾನಂ ವಾ ಉನ್ದೂರಾನಂ ವಾ ಅಹೀನಂ ವಾ ವಿಚ್ಛಿಕಾನಂ ವಾ ಸತಪದೀನಂ ವಾ ಹತ್ಥೀನಂ ವಾ ಅಸ್ಸಾನಂ ವಾ ಸೀಹಾನಂ ವಾ ಬ್ಯಗ್ಘಾನಂ ವಾ ದೀಪೀನಂ ವಾ ಅಚ್ಛಾನಂ ವಾ ತರಚ್ಛಾನಂ ವಾ ಯೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಪಾಣಾನಂ ವಾ ಆಸಯೋ ಹೋತಿ, ಪುಬ್ಬಣ್ಣನಿಸ್ಸಿತಂ ವಾ ಹೋತಿ, ಅಪರಣ್ಣಅಬ್ಭಾಘಾತಆಘಾತನಸುಸಾನಉಯ್ಯಾನರಾಜವತ್ಥುಹತ್ಥಿಸಾಲಾಅಸ್ಸಸಾಲಾಬನ್ಧನಾಗಾರಪಾನಾಗಾರಸೂನರಚ್ಛಾಚಚ್ಚರಸಭಾಸಂಸರಣನಿಸ್ಸಿತಂ ವಾ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೫೩) ಏವಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಸೋಳಸಹಿ ಉಪದ್ದವೇಹಿ। ತತ್ಥ ಚ ಅಬ್ಭಾಘಾತಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೫೩) ನಾಮ ಕಾರಣಾಘರಂ। ಆಘಾತನಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮಗನ್ಧಿಕಾ। ಸುಸಾನನ್ತಿ ಮಹಾಸುಸಾನಂ। ಸಂಸರಣಂ ನಾಮ ಅನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಗಮನೀಯೋ ಗತಪಚ್ಚಾಗತಮಗ್ಗೋ।
Kipillikādīnanti ettha kipillikā (pārā. aṭṭha. 2.353) nāma rattakāḷapiṅgalādibhedā yā kāci, tā ādi yesaṃ tāni kipillikādīni, tesaṃ. Ādisaddena upacikādīnaṃ saṅgahaṇaṃ. Āsayoti nibaddhavasanaṭṭhānaṃ, so ādi yesaṃ te āsayādayo, tehi. Ādisaddena cettha nissitassa gahaṇaṃ. Soḷasahi upaddavehīti ‘‘kipillikānaṃ vā āsayo hoti, upacikānaṃ vā undūrānaṃ vā ahīnaṃ vā vicchikānaṃ vā satapadīnaṃ vā hatthīnaṃ vā assānaṃ vā sīhānaṃ vā byagghānaṃ vā dīpīnaṃ vā acchānaṃ vā taracchānaṃ vā yesaṃ kesañci tiracchānagatānaṃ pāṇānaṃ vā āsayo hoti, pubbaṇṇanissitaṃ vā hoti, aparaṇṇaabbhāghātaāghātanasusānauyyānarājavatthuhatthisālāassasālābandhanāgārapānāgārasūnaracchācaccarasabhāsaṃsaraṇanissitaṃ vā hotī’’ti (pārā. 353) evaṃ vuttehi soḷasahi upaddavehi. Tattha ca abbhāghātaṃ (pārā. aṭṭha. 2.353) nāma kāraṇāgharaṃ. Āghātanaṃ nāma dhammagandhikā. Susānanti mahāsusānaṃ. Saṃsaraṇaṃ nāma anibbijjhagamanīyo gatapaccāgatamaggo.
ಆವಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯಾತಿ ಛಿನ್ನತಟಾದೀನಮಭಾವತೋ ಅನುಪರಿಯಾಯಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ। ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ ಕುಟಿಕಾರಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ। ಯಾಚಿತೇಹೀತಿ ‘‘ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ವುಡ್ಢಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಏವಮಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ ‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಂ ಕುಟಿವತ್ಥುದೇಸನಂ ಯಾಚಾಮೀ’’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೫೧) ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಯಾಚಿತೇಹಿ। ಞತ್ತಿದುತಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ –
Āvijjhituṃ sakkuṇeyyatāyāti chinnataṭādīnamabhāvato anupariyāyituṃ sakkuṇeyyatāya. Tena bhikkhunāti kuṭikārakena bhikkhunā. Yācitehīti ‘‘ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo ‘ahaṃ, bhante, saññācikāya kuṭiṃ kattukāmo asāmikaṃ attuddesaṃ, sohaṃ, bhante, saṅghaṃ kuṭivatthudesanaṃ yācāmī’’’ti (pārā. 351) tikkhattuṃ yācitehi. Ñattidutiyena kammenāti –
‘‘ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋ ಸಙ್ಘಂ ಕುಟಿವತ್ಥುದೇಸನಂ ಯಾಚತಿ। ಯದಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪತ್ತಕಲ್ಲಂ, ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ದೇಸೇಯ್ಯ। ಏಸಾ ಞತ್ತಿ। ಸುಣಾತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘೋ, ಅಯಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಞ್ಞಾಚಿಕಾಯ ಕುಟಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಅಸಾಮಿಕಂ ಅತ್ತುದ್ದೇಸಂ, ಸೋ ಸಙ್ಘಂ ಕುಟಿವತ್ಥುದೇಸನಂ ಯಾಚತಿ। ಸಙ್ಘೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕುಟಿವತ್ಥುಂ ದೇಸೇತಿ, ಯಸ್ಸಾಯಸ್ಮತೋ ಖಮತಿ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕುಟಿವತ್ಥುಸ್ಸ ದೇಸನಾ, ಸೋ ತುಣ್ಹಸ್ಸ। ಯಸ್ಸ ನಕ್ಖಮತಿ, ಸೋ ಭಾಸೇಯ್ಯ। ದೇಸಿತಂ ಸಙ್ಘೇನ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕುಟಿವತ್ಥು, ಖಮತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ತುಣ್ಹೀ, ಏವಮೇತಂ ಧಾರಯಾಮೀ’’ತಿ –
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu saññācikāya kuṭiṃ kattukāmo asāmikaṃ attuddesaṃ, so saṅghaṃ kuṭivatthudesanaṃ yācati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmassa bhikkhuno kuṭivatthuṃ deseyya. Esā ñatti. Suṇātu me, bhante, saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu saññācikāya kuṭiṃ kattukāmo asāmikaṃ attuddesaṃ, so saṅghaṃ kuṭivatthudesanaṃ yācati. Saṅgho itthannāmassa bhikkhuno kuṭivatthuṃ deseti, yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno kuṭivatthussa desanā, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Desitaṃ saṅghena itthannāmassa bhikkhuno kuṭivatthu, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti –
ಏವಂ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತೇನ ಞತ್ತಿದುತಿಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ। ಆಳವಿಕಾ ನಾಮ ಆಳವಿರಟ್ಠೇ ಜಾತಾ ದಾರಕಾ, ತೇ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲೇಪಿ ‘‘ಆಳವಿಕಾ’’ತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು। ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಆಳವಿಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ। ಲೇಪೇ ಘಟಿತೇತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೫೩) ಅನ್ತೋಲೇಪೇ ವಾ ಅನ್ತೋಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿತ್ತಿಞ್ಚ ಛದನಞ್ಚ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಘಟಿತೇ, ಬಹಿಲೇಪೇ ವಾ ಬಹಿಲೇಪೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟಿತೇ। ದ್ವೇ ಚ ದುಕ್ಕಟಾನಿ ಸಾರಮ್ಭಅಪರಿಕ್ಕಮನವಸೇನ। ಉಭಯವಿಪನ್ನಾತಿ ಉಭಯೇಹಿ ದೇಸನಾಪಮಾಣೇಹಿ ವಿಪನ್ನಾ ವಿರಹಿತಾ ಉಭಯವಿಪನ್ನಾ, ಅದೇಸಿತವತ್ಥುಕಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ದ್ವಾರಬನ್ಧೇ ವಾ ವಾತಪಾನೇ ವಾ। ಲೇಪೋ ನ ಘಟಿಯತೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಲೇಪೋ ದ್ವಾರಬನ್ಧೇನ ವಾ ವಾತಪಾನೇನ ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಘಟಿಯತಿ, ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಹುತ್ವಾ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತನ್ತಿ ದ್ವಾರಬನ್ಧಂ ವಾ ವಾತಪಾನಂ ವಾ ಪರಾಮಸತಿ। ಪಠಮಮೇವಾತಿ ಲೇಪಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ದ್ವಾರಬನ್ಧವಾತಪಾನಾನಂ ಠಪನತೋ ಪುಬ್ಬೇಯೇವ, ಲೇಪಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಿತಕ್ಖಣೇಯೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಿಕಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ಸಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ। ಭಿಕ್ಖು ಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ ದೇಸಿತವತ್ಥುಕಂ ಪಮಾಣಿಕಂ ಅನಾರಮ್ಭಂ ಅಪರಿಕ್ಕಮನಂ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೫೫) ಪದಭಾಜನಿಯಂ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಕೇವಲಂ ಸಾರಮ್ಭಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಪ್ಪಕತನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠಿತಂ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದದತೋ ಚಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ದದತೋ ಚ। ಗುಹಾ ನಾಮ ಇಟ್ಠಕಗುಹಾ ವಾ ಸಿಲಾಗುಹಾ ವಾ ದಾರುಗುಹಾ ವಾ ಭೂಮಿಗುಹಾ ವಾ। ತಿಣಕುಟಿ ನಾಮ ಸತ್ತಭೂಮಿಕೋಪಿ ಪಾಸಾದೋ ತಿಣಚ್ಛದನೋ ‘‘ತಿಣಕುಟಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ। ವಾಸಾಗಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೬೪) ಅತ್ತನೋ ವಸನತ್ಥಾಯ ವಾಸಾಗಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಉಪೋಸಥಾಗಾರಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಜನ್ತಾಘರಭೋಜನಸಾಲಾಅಗ್ಗಿಸಾಲಾನಂ ಗಹಣಂ। ಹೇಟ್ಠಿಮಪಮಾಣಸಮ್ಭವೋತಿ ಚತುಹತ್ಥವಿತ್ಥಿಣ್ಣತಾ। ಅದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಕರೋತೋತಿ ವತ್ಥುಂ ಅದೇಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ವಾ ಕರೋತೋ। ಏತ್ಥ ಚ ವತ್ಥುನೋ ಅದೇಸಾಪನಂ ಅಕಿರಿಯಾ। ಕುಟಿಕರಣಂ ಕಿರಿಯಾ।
Evaṃ padabhājane vuttena ñattidutiyena kammena. Āḷavikā nāma āḷaviraṭṭhe jātā dārakā, te pabbajitakālepi ‘‘āḷavikā’’tveva paññāyiṃsu. Te sandhāya vuttaṃ āḷavike bhikkhū’’ti. Lepe ghaṭiteti (pārā. aṭṭha. 2.353) antolepe vā antolepena saddhiṃ bhittiñca chadanañca ekābaddhaṃ katvā ghaṭite, bahilepe vā bahilepena saddhiṃ ghaṭite. Dve ca dukkaṭāni sārambhaaparikkamanavasena. Ubhayavipannāti ubhayehi desanāpamāṇehi vipannā virahitā ubhayavipannā, adesitavatthukā pamāṇātikkantāti attho. Tasminti dvārabandhe vā vātapāne vā. Lepo na ghaṭiyatīti pubbe dinnalepo dvārabandhena vā vātapānena vā saddhiṃ na ghaṭiyati, ekābaddhaṃ hutvā na tiṭṭhatīti vuttaṃ hoti. Tanti dvārabandhaṃ vā vātapānaṃ vā parāmasati. Paṭhamamevāti lepakiccassa niṭṭhitattā dvārabandhavātapānānaṃ ṭhapanato pubbeyeva, lepassa niṭṭhitakkhaṇeyevāti adhippāyo. ‘‘Bhikkhu kuṭiṃ karoti desitavatthukaṃ pamāṇikaṃ sārambhaṃ saparikkamanaṃ, āpatti dukkaṭassa. Bhikkhu kuṭiṃ karoti desitavatthukaṃ pamāṇikaṃ anārambhaṃ aparikkamanaṃ, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 355) padabhājaniyaṃ vuttattā ‘‘kevalaṃ sārambhāyā’’tiādi vuttaṃ. Vippakatanti aniṭṭhitaṃ. Aññassa dadato cāti aññassa puggalassa vā saṅghassa vā dadato ca. Guhā nāma iṭṭhakaguhā vā silāguhā vā dāruguhā vā bhūmiguhā vā. Tiṇakuṭi nāma sattabhūmikopi pāsādo tiṇacchadano ‘‘tiṇakuṭikā’’ti vuccati. Aññassāti ācariyassa vā upajjhāyassa vā saṅghassa vā. Vāsāgāraṃ ṭhapetvāti (pārā. aṭṭha. 2.364) attano vasanatthāya vāsāgāraṃ ṭhapetvā. Uposathāgārādīsūti ettha ādisaddena jantāgharabhojanasālāaggisālānaṃ gahaṇaṃ. Heṭṭhimapamāṇasambhavoti catuhatthavitthiṇṇatā. Adesāpetvā karototi vatthuṃ adesāpetvā pamāṇātikkantaṃ, pamāṇayuttaṃ vā karoto. Ettha ca vatthuno adesāpanaṃ akiriyā. Kuṭikaraṇaṃ kiriyā.
ಕುಟಿಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kuṭikārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
