| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
२. लखुमाविमानवण्णना
2. Lakhumāvimānavaṇṇanā
अभिक्कन्तेन वण्णेनाति लखुमाविमानं। तस्स का उप्पत्ति? भगवति बाराणसियं विहरन्ते केवट्टद्वारं नाम बाराणसिनगरस्स एकं द्वारं, तस्स अविदूरे निविट्ठगामोपि ‘‘केवट्टद्वार’’न्त्वेव पञ्ञायित्थ। तत्थ लखुमा नाम एका इत्थी सद्धा पसन्ना बुद्धिसम्पन्ना तेन द्वारेन पविसन्ते भिक्खू दिस्वा वन्दित्वा अत्तनो गेहं नेत्वा कटच्छुभिक्खं दत्वा तेनेव परिचयेन सद्धाय वड्ढमानाय आसनसालं कारेत्वा तत्थ पविट्ठानं भिक्खूनं आसनं उपनेति, पानीयं परिभोजनीयं उपट्ठपेति। यञ्च ओदनकुम्मासडाकादि अत्तनो गेहे विज्जति, तं भिक्खूनं देति। सा भिक्खूनं सन्तिके धम्मं सुत्वा सरणेसु च सीलेसु च पतिट्ठाय समाहिता हुत्वा विपस्सनाकम्मट्ठानं उग्गहेत्वा विपस्सनं उस्सुक्कापेन्ती उपनिस्सयसम्पन्नताय न चिरस्सेव सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। सा अपरभागे कालं कत्वा तावतिंसभवने महति विमाने निब्बत्ति, अच्छरासहस्सञ्चस्सा परिवारो अहोसि। सा तत्थ दिब्बसम्पत्तिं अनुभवन्ती पमोदमाना विचरति। तं आयस्मा महामोग्गल्लानो देवचारिकं चरन्तो ‘‘अभिक्कन्तेन वण्णेना’’तिआदिगाथाहि पुच्छीति सब्बं वुत्तनयमेव। तेन वुत्तं –
Abhikkantenavaṇṇenāti lakhumāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati bārāṇasiyaṃ viharante kevaṭṭadvāraṃ nāma bārāṇasinagarassa ekaṃ dvāraṃ, tassa avidūre niviṭṭhagāmopi ‘‘kevaṭṭadvāra’’ntveva paññāyittha. Tattha lakhumā nāma ekā itthī saddhā pasannā buddhisampannā tena dvārena pavisante bhikkhū disvā vanditvā attano gehaṃ netvā kaṭacchubhikkhaṃ datvā teneva paricayena saddhāya vaḍḍhamānāya āsanasālaṃ kāretvā tattha paviṭṭhānaṃ bhikkhūnaṃ āsanaṃ upaneti, pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhapeti. Yañca odanakummāsaḍākādi attano gehe vijjati, taṃ bhikkhūnaṃ deti. Sā bhikkhūnaṃ santike dhammaṃ sutvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāya samāhitā hutvā vipassanākammaṭṭhānaṃ uggahetvā vipassanaṃ ussukkāpentī upanissayasampannatāya na cirasseva sotāpattiphale patiṭṭhahi. Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane mahati vimāne nibbatti, accharāsahassañcassā parivāro ahosi. Sā tattha dibbasampattiṃ anubhavantī pamodamānā vicarati. Taṃ āyasmā mahāmoggallāno devacārikaṃ caranto ‘‘abhikkantena vaṇṇenā’’tiādigāthāhi pucchīti sabbaṃ vuttanayameva. Tena vuttaṃ –
१७३.
173.
‘‘अभिक्कन्तेन वण्णेन, या त्वं तिट्ठसि देवते।
‘‘Abhikkantena vaṇṇena, yā tvaṃ tiṭṭhasi devate;
ओभासेन्ती दिसा सब्बा, ओसधी विय तारका॥
Obhāsentī disā sabbā, osadhī viya tārakā.
१७४.
174.
‘‘केन तेतादिसो वण्णो, केन ते इध मिज्झति।
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;
उप्पज्जन्ति च ते भोगा, ये केचि मनसो पिया॥
Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.
१७५.
175.
‘‘पुच्छामि तं देवि महानुभावे, मनुस्सभूता किमकासि पुञ्ञं।
‘‘Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;
केनासि एवं जलितानुभावा, वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
१७६.
176.
‘‘सा देवता अत्तमना, मोग्गल्लानेन पुच्छिता।
‘‘Sā devatā attamanā, moggallānena pucchitā;
पञ्हं पुट्ठा वियाकासि, यस्स कम्मस्सिदं फलं’’॥
Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
१७७.
177.
‘‘केवट्टद्वारा निक्खम्म, अहु मय्हं निवेसनं।
‘‘Kevaṭṭadvārā nikkhamma, ahu mayhaṃ nivesanaṃ;
तत्थ सञ्चरमानानं, सावकानं महेसिनं॥
Tattha sañcaramānānaṃ, sāvakānaṃ mahesinaṃ.
१७८.
178.
‘‘ओदनं कुम्मासं डाकं, लोणसोवीरकञ्चहं।
‘‘Odanaṃ kummāsaṃ ḍākaṃ, loṇasovīrakañcahaṃ;
अदासिं उजुभूतेसु, विप्पसन्नेन चेतसा॥
Adāsiṃ ujubhūtesu, vippasannena cetasā.
१७९.
179.
‘‘चातुद्दसिं पञ्चदसिं, या च पक्खस्स अट्ठमी।
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, yā ca pakkhassa aṭṭhamī;
पाटिहारियपक्खञ्च, अट्ठङ्गसुसमागतं॥
Pāṭihāriyapakkhañca, aṭṭhaṅgasusamāgataṃ.
१८०.
180.
‘‘उपोसथं उपवसिस्सं, सदा सीलेसु संवुता।
‘‘Uposathaṃ upavasissaṃ, sadā sīlesu saṃvutā;
सञ्ञमा संविभागा च, विमानं आवसामहं॥
Saññamā saṃvibhāgā ca, vimānaṃ āvasāmahaṃ.
१८१.
181.
‘‘पाणातिपाता विरता, मुसावादा च सञ्ञता।
‘‘Pāṇātipātā viratā, musāvādā ca saññatā;
थेय्या च अतिचारा च, मज्जपाना च आरका॥
Theyyā ca aticārā ca, majjapānā ca ārakā.
१८२.
182.
‘‘पञ्चसिक्खापदे रता, अरियसच्चान कोविदा।
‘‘Pañcasikkhāpade ratā, ariyasaccāna kovidā;
उपासिका चक्खुमतो, गोतमस्स यसस्सिनो॥
Upāsikā cakkhumato, gotamassa yasassino.
१८३.
183.
‘‘तेन मेतादिसो वण्णो…पे॰… वण्णो च मे सब्बदिसा पभासती’’ति॥
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe… vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.
मम च, भन्ते, वचनेन भगवतो पादे सिरसा वन्देय्यासि ‘‘लखुमा नाम, भन्ते, उपासिका भगवतो पादे सिरसा वन्दती’’ति। अनच्छरियं खो पनेतं, भन्ते, यं मं भगवा अञ्ञतरस्मिं सामञ्ञफले ब्याकरेय्य। तं भगवा सकदागामिफले ब्याकासीति।
Mama ca, bhante, vacanena bhagavato pāde sirasā vandeyyāsi ‘‘lakhumā nāma, bhante, upāsikā bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. Anacchariyaṃ kho panetaṃ, bhante, yaṃ maṃ bhagavā aññatarasmiṃ sāmaññaphale byākareyya. Taṃ bhagavā sakadāgāmiphale byākāsīti.
१७७. तत्थ केवट्टद्वारा निक्खम्माति केवट्टद्वारतो निक्खमनट्ठाने।
177. Tattha kevaṭṭadvārā nikkhammāti kevaṭṭadvārato nikkhamanaṭṭhāne.
१७८. डाकन्ति तण्डुलेय्यकादिसाकब्यञ्जनं। लोणसोवीरकन्ति धञ्ञरसादीहि बहूहि सम्भारेहि सम्पादेतब्बं एकं पानकं। ‘‘आचामकञ्जिकलोणूदक’’न्तिपि वदन्ति।
178.Ḍākanti taṇḍuleyyakādisākabyañjanaṃ. Loṇasovīrakanti dhaññarasādīhi bahūhi sambhārehi sampādetabbaṃ ekaṃ pānakaṃ. ‘‘Ācāmakañjikaloṇūdaka’’ntipi vadanti.
पुच्छाविस्सज्जनावसाने सा थेरस्स धम्मदेसनाय सकदागामिफलं पापुणि। सेसं उत्तराविधाने वुत्तनयानुसारेन एव वेदितब्बं।
Pucchāvissajjanāvasāne sā therassa dhammadesanāya sakadāgāmiphalaṃ pāpuṇi. Sesaṃ uttarāvidhāne vuttanayānusārena eva veditabbaṃ.
लखुमाविमानवण्णना निट्ठिता।
Lakhumāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi / २. लखुमाविमानवत्थु • 2. Lakhumāvimānavatthu
