| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
೭. ಲಕ್ಖಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā
ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavaṇṇanā
೧೯೯. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಲಕ್ಖಣಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಮನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ। ದ್ವತ್ತಿಂಸಿಮಾನೀತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಇಮಾನಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನೀತಿ ಮಹಾಪುರಿಸಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಮಹಾಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಾನಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನನಕಾರಣಾನಿ। ‘‘ಯೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ಮಹಾಪದಾನೇ ವಿತ್ಥಾರಿತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
199.Evaṃme sutanti lakkhaṇasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā. Dvattiṃsimānīti dvattiṃsa imāni. Mahāpurisalakkhaṇānīti mahāpurisabyañjanāni mahāpurisanimittāni ‘‘ayaṃ mahāpuriso’’ti sañjānanakāraṇāni. ‘‘Yehi samannāgatassa mahāpurisassā’’tiādi mahāpadāne vitthāritanayeneva veditabbaṃ.
‘‘ಬಾಹಿರಕಾಪಿ ಇಸಯೋ ಧಾರೇನ್ತಿ, ನೋ ಚ ಖೋ ಜಾನನ್ತಿ ‘ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಇಮಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿಲಭತೀ’ತಿ’’ ಕಸ್ಮಾ ಆಹ? ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನುರೂಪತ್ತಾ। ಇದಞ್ಹಿ ಸುತ್ತಂ ಸಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕಂ। ಸಾ ಪನಸ್ಸ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿ ಕತ್ಥ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ? ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅನ್ತರೇ। ತದಾ ಕಿರ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇಸು ಚ ಗೇಹದ್ವಾರೇಸು ಚ ಸನ್ಥಾಗಾರಾದೀಸು ಚ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಭಗವತೋ ಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ, ಯೇಹಿ ಚ ಭಗವತೋ ಕಾಯೋ, ಸಬ್ಬಫಾಲಿಫುಲ್ಲೋ ವಿಯ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ, ವಿಕಸಿತಮಿವ ಕಮಲವನಂ, ನಾನಾರತನವಿಚಿತ್ತಂ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣತೋರಣಂ, ತಾರಾಮರಿಚಿವಿರೋಚಮಿವ ಗಗನತಲಂ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಧಾವಮಾನಾ ವಿಪ್ಫನ್ದಮಾನಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ಮುಞ್ಚನ್ತೋ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭತಿ। ಭಗವತೋ ಚ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಮ್ಮೇನ ಇದಂ ಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ಕಥಿತಂ ನತ್ಥಿ, ಯಾಗುಉಳುಙ್ಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪನ ಕಟಚ್ಛುಭತ್ತಮತ್ತಂ ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಪಚ್ಚಯಾ ಏವಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸತ್ಥಾ ಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ, ಯೇನಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ।
‘‘Bāhirakāpi isayo dhārenti, no ca kho jānanti ‘imassa kammassa katattā imaṃ lakkhaṇaṃ paṭilabhatī’ti’’ kasmā āha? Aṭṭhuppattiyā anurūpattā. Idañhi suttaṃ saaṭṭhuppattikaṃ. Sā panassa aṭṭhuppatti kattha samuṭṭhitā? Antogāme manussānaṃ antare. Tadā kira sāvatthivāsino attano attano gehesu ca gehadvāresu ca santhāgārādīsu ca nisīditvā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘bhagavato asītianubyañjanāni byāmappabhā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yehi ca bhagavato kāyo, sabbaphāliphullo viya pāricchattako, vikasitamiva kamalavanaṃ, nānāratanavicittaṃ viya suvaṇṇatoraṇaṃ, tārāmaricivirocamiva gaganatalaṃ, ito cito ca vidhāvamānā vipphandamānā chabbaṇṇarasmiyo muñcanto ativiya sobhati. Bhagavato ca iminā nāma kammena idaṃ lakkhaṇaṃ nibbattanti kathitaṃ natthi, yāguuḷuṅkamattampi pana kaṭacchubhattamattaṃ vā pubbe dinnapaccayā evaṃ uppajjatīti bhagavatā vuttaṃ. Kiṃ nu kho satthā kammaṃ akāsi, yenassa imāni lakkhaṇāni nibbattantī’’ti.
ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಚರನ್ತೋ ಇಮಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ ಸುತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ‘‘ಮಯಾ, ಭನ್ತೇ, ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಏಕಾ ಕಥಾ ಸುತಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಭಗವತಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ಆನನ್ದ, ಸುತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಬ್ಬಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನೀ’’ತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಏವಮಾಹ।
Athāyasmā ānando antogāme caranto imaṃ kathāsallāpaṃ sutvā katabhattakicco vihāraṃ āgantvā satthu vattaṃ katvā vanditvā ṭhito ‘‘mayā, bhante, antogāme ekā kathā sutā’’ti āha. Tato bhagavatā ‘‘kiṃ te, ānanda, suta’’nti vutte sabbaṃ ārocesi. Satthā therassa vacanaṃ sutvā parivāretvā nisinne bhikkhū āmantetvā ‘‘dvattiṃsimāni, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇānī’’ti paṭipāṭiyā lakkhaṇāni dassetvā yena kammena yaṃ nibbattaṃ, tassa dassanatthaṃ evamāha.
ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದತಾಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Suppatiṭṭhitapādatālakkhaṇavaṇṇanā
೨೦೧. ಪುರಿಮಂ ಜಾತಿನ್ತಿಆದೀಸು ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಾ ಜಾತವಸೇನ ‘‘ಜಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ತಥಾ ಭವನವಸೇನ ‘‘ಭವೋ’’ತಿ, ನಿವುತ್ಥವಸೇನ ಆಲಯಟ್ಠೇನ ವಾ ‘‘ನಿಕೇತೋ’’ತಿ। ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಪದಾನಂ ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಸನ್ತಾನೇ ಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಖನ್ಧಸನ್ತಾನಂ ದೇವಲೋಕಾದೀಸುಪಿ ವತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣನಿಬ್ಬತ್ತನಸಮತ್ಥಂ ಪನ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ತತ್ಥ ನ ಸುಕರಂ, ಮನುಸ್ಸಭೂತಸ್ಸೇವ ಸುಕರಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾಭೂತೇನ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋತಿ ಆಹ। ಅಕಾರಣಂ ವಾ ಏತಂ। ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಮಿಗಮಹಿಂಸವಾನರಾದಿಭೂತೋಪಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತಿಯೇವ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಏವರೂಪೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಠಿತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖೇನ ದೀಪೇತುಂ, ಮನುಸ್ಸಭಾವೇ ಠಿತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಖೇನ ದೀಪೇತುಂ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಸಮಾನೋ’’ತಿ ಆಹ।
201.Purimaṃjātintiādīsu pubbe nivutthakkhandhā jātavasena ‘‘jātī’’ti vuttā. Tathā bhavanavasena ‘‘bhavo’’ti, nivutthavasena ālayaṭṭhena vā ‘‘niketo’’ti. Tiṇṇampi padānaṃ pubbe nivutthakkhandhasantāne ṭhitoti attho. Idāni yasmā taṃ khandhasantānaṃ devalokādīsupi vattati. Lakkhaṇanibbattanasamatthaṃ pana kusalakammaṃ tattha na sukaraṃ, manussabhūtasseva sukaraṃ. Tasmā yathābhūtena yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ dassento pubbe manussabhūto samānoti āha. Akāraṇaṃ vā etaṃ. Hatthiassamigamahiṃsavānarādibhūtopi mahāpuriso pāramiyo pūretiyeva. Yasmā pana evarūpe attabhāve ṭhitena katakammaṃ na sakkā sukhena dīpetuṃ, manussabhāve ṭhitena katakammaṃ pana sakkā sukhena dīpetuṃ. Tasmā ‘‘pubbe manussabhūto samāno’’ti āha.
ದಳ್ಹಸಮಾದಾನೋತಿ ಥಿರಗಹಣೋ। ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು। ಅವತ್ಥಿತಸಮಾದಾನೋತಿ ನಿಚ್ಚಲಗಹಣೋ ಅನಿವತ್ತಿತಗಹಣೋ। ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಪತ್ವಾ ಕುಕ್ಕುಟಪತ್ತಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಕುಟತಿ, ಕುಸಲಂ ಪತ್ವಾ ವಿತಾನಂ ವಿಯ ಪಸಾರಿಯತಿ। ತಸ್ಮಾ ದಳ್ಹಸಮಾದಾನೋ ಹೋತಿ ಅವತ್ಥಿತಸಮಾದಾನೋ। ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಸಮಣೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ದೇವೇನ ವಾ ಮಾರೇನ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ವಾ ಕುಸಲಸಮಾದಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುಂ।
Daḷhasamādānoti thiragahaṇo. Kusalesu dhammesūti dasakusalakammapathesu. Avatthitasamādānoti niccalagahaṇo anivattitagahaṇo. Mahāsattassa hi akusalakammato aggiṃ patvā kukkuṭapattaṃ viya cittaṃ paṭikuṭati, kusalaṃ patvā vitānaṃ viya pasāriyati. Tasmā daḷhasamādāno hoti avatthitasamādāno. Na sakkā kenaci samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kusalasamādānaṃ vissajjāpetuṃ.
ತತ್ರಿಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ – ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಕಲನ್ದಕಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಥ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ಓಘೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕುಲಾವಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಮೇವ ಪವೇಸೇಸಿ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ‘‘ಪುತ್ತಕೇ ನೀಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ತೇಮೇತ್ವಾ ತೇಮೇತ್ವಾ ಸಮುದ್ದತೋ ಉದಕಂ ಬಹಿ ಖಿಪಿ। ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಆಗಮ್ಮ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ? ಸೋ ತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಮಹಾಸಮುದ್ದತೋ ಉದಕಸ್ಸ ದುನ್ನೀಹರಣೀಯಭಾವಂ ಕಥೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಾದಿಸೇನ ಕುಸೀತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಮಾ ಇಧ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಅಪಸಾರೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಅನೋಮಪುರಿಸೇನ ಗಹಿತಗಹಣಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತು’’ನ್ತಿ ತುಟ್ಠೋ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಕೇ ಆನೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಮಹಾಜನಕಕಾಲೇಪಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ತರಮಾನೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ತರಸೀ’’ತಿ ದೇವತಾಯ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಪಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕುಲಸನ್ತಕೇ ರಟ್ಠೇ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದಾತುಂ ತರಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ದೇವತಾಯ – ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ಚೇವ ಪುಥುಲೋ ಚ, ಕದಾ ನಂ ತರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸೋ ಆಹ ‘‘ತವೇಸೋ ಮಹಾಸಮುದ್ದಸದಿಸೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಆಗಮ್ಮ ಖುದ್ದಕಮಾತಿಕಾ ವಿಯ ಖಾಯತಿ। ತ್ವಂಯೇವ ಮಂ ದಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಸಮುದ್ದಂ ತರಿತ್ವಾ ಸಮುದ್ದಪಾರತೋ ಧನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕುಲಸನ್ತಕಂ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದದಮಾನ’’ನ್ತಿ। ದೇವತಾ ‘‘ಅನೋಮಪುರಿಸೇನ ಗಹಿತಗಹಣಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತು’’ನ್ತಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಲಿಙ್ಗೇತ್ವಾ ಹರಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಪಞ್ಚಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಏವಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಸಮಣೇನ ವಾ…ಪೇ॰… ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ವಾ ಕುಸಲಸಮಾದಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದಳ್ಹಸಮಾದಾನೋ ಅಹೋಸಿ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅವತ್ಥಿತಸಮಾದಾನೋ’’ತಿ।
Tatrimāni vatthūni – pubbe kira mahāpuriso kalandakayoniyaṃ nibbatti. Atha deve vuṭṭhe ogho āgantvā kulāvakaṃ gahetvā samuddameva pavesesi. Mahāpuriso ‘‘puttake nīharissāmī’’ti naṅguṭṭhaṃ temetvā temetvā samuddato udakaṃ bahi khipi. Sattame divase sakko āvajjitvā tattha āgamma ‘‘kiṃ karosī’’ti pucchi? So tassa ārocesi. Sakko mahāsamuddato udakassa dunnīharaṇīyabhāvaṃ kathesi. Bodhisatto tādisena kusītena saddhiṃ kathetumpi na vaṭṭati. ‘‘Mā idha tiṭṭhā’’ti apasāresi. Sakko ‘‘anomapurisena gahitagahaṇaṃ na sakkā vissajjāpetu’’nti tuṭṭho tassa puttake ānetvā adāsi. Mahājanakakālepi mahāsamuddaṃ taramāno ‘‘kasmā mahāsamuddaṃ tarasī’’ti devatāya puṭṭho ‘‘pāraṃ gantvā kulasantake raṭṭhe rajjaṃ gahetvā dānaṃ dātuṃ tarāmī’’ti āha. Tato devatāya – ‘‘ayaṃ mahāsamuddo gambhīro ceva puthulo ca, kadā naṃ tarissatī’’ti vutte so āha ‘‘taveso mahāsamuddasadiso, mayhaṃ pana ajjhāsayaṃ āgamma khuddakamātikā viya khāyati. Tvaṃyeva maṃ dakkhissasi samuddaṃ taritvā samuddapārato dhanaṃ āharitvā kulasantakaṃ rajjaṃ gahetvā dānaṃ dadamāna’’nti. Devatā ‘‘anomapurisena gahitagahaṇaṃ na sakkā vissajjāpetu’’nti bodhisattaṃ āliṅgetvā haritvā uyyāne nipajjāpesi. So chattaṃ ussāpetvā divase divase pañcasatasahassapariccāgaṃ katvā aparabhāge nikkhamma pabbajito. Evaṃ mahāsatto na sakkā kenaci samaṇena vā…pe… brahmunā vā kusalasamādānaṃ vissajjāpetuṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘daḷhasamādāno ahosi kusalesu dhammesu avatthitasamādāno’’ti.
ಇದಾನಿ ಯೇಸು ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅವತ್ಥಿತಸಮಾದಾನೋ ಅಹೋಸಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕಾಯಸುಚರಿತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ದಾನಸಂವಿಭಾಗೇತಿ ಏತ್ಥ ಚ ದಾನಮೇವ ದಿಯ್ಯನವಸೇನ ದಾನಂ, ಸಂವಿಭಾಗಕರಣವಸೇನ ಸಂವಿಭಾಗೋ। ಸೀಲಸಮಾದಾನೇತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲದಸಸೀಲಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಪೂರಣಕಾಲೇ। ಉಪೋಸಥೂಪವಾಸೇತಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಕಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಉಪೋಸಥಸ್ಸ ಉಪವಸನಕಾಲೇ। ಮತ್ತೇಯ್ಯತಾಯಾತಿ ಮಾತುಕಾತಬ್ಬವತ್ತೇ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಞ್ಞತರಞ್ಞತರೇಸು ಚಾತಿ ಅಞ್ಞೇಸು ಚ ಏವರೂಪೇಸು। ಅಧಿಕುಸಲೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಕುಸಲಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಧಿಕುಸಲಾ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಮಾವಚರಾ ಕುಸಲಾ ಕುಸಲಾ ನಾಮ, ರೂಪಾವಚರಾ ಅಧಿಕುಸಲಾ। ಉಭೋಪಿ ತೇ ಕುಸಲಾ ನಾಮ, ಅರೂಪಾವಚರಾ ಅಧಿಕುಸಲಾ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಕುಸಲಾ ನಾಮ, ಸಾವಕಪಾರಮೀಪಟಿಲಾಭಪಚ್ಚಯಾ ಕುಸಲಾ ಅಧಿಕುಸಲಾ ನಾಮ। ತೇಪಿ ಕುಸಲಾ ನಾಮ, ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಪಟಿಲಾಭಪಚ್ಚಯಾ ಕುಸಲಾ ಅಧಿಕುಸಲಾ। ತೇಪಿ ಕುಸಲಾ ನಾಮ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪ್ಪಟಿಲಾಭಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ಕುಸಲಾ ಇಧ ‘‘ಅಧಿಕುಸಲಾ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತೇಸು ಅಧಿಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ದಳ್ಹಸಮಾದಾನೋ ಅಹೋಸಿ ಅವತ್ಥಿತಸಮಾದಾನೋ।
Idāni yesu kusalesu dhammesu avatthitasamādāno ahosi, te dassetuṃ kāyasucaritetiādimāha. Dānasaṃvibhāgeti ettha ca dānameva diyyanavasena dānaṃ, saṃvibhāgakaraṇavasena saṃvibhāgo. Sīlasamādāneti pañcasīladasasīlacatupārisuddhisīlapūraṇakāle. Uposathūpavāseti cātuddasikādibhedassa uposathassa upavasanakāle. Matteyyatāyāti mātukātabbavatte. Sesapadesupi eseva nayo. Aññataraññataresu cāti aññesu ca evarūpesu. Adhikusalesūti ettha atthi kusalā, atthi adhikusalā. Sabbepi kāmāvacarā kusalā kusalā nāma, rūpāvacarā adhikusalā. Ubhopi te kusalā nāma, arūpāvacarā adhikusalā. Sabbepi te kusalā nāma, sāvakapāramīpaṭilābhapaccayā kusalā adhikusalā nāma. Tepi kusalā nāma, paccekabodhipaṭilābhapaccayā kusalā adhikusalā. Tepi kusalā nāma, sabbaññutaññāṇappaṭilābhapaccayā pana kusalā idha ‘‘adhikusalā’’ti adhippetā. Tesu adhikusalesu dhammesu daḷhasamādāno ahosi avatthitasamādāno.
ಕಟತ್ತಾ ಉಪಚಿತತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಕಿಮ್ಪಿ ಕತಂ ಕತಮೇವ, ಅಭಿಣ್ಹಕರಣೇನ ಪನ ಉಪಚಿತಂ ಹೋತಿ। ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾತಿ ಪಿಣ್ಡೀಕತಂ ರಾಸೀಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಉಸ್ಸನ್ನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಮಯಾ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧಂ, ಭವಗ್ಗಂ ಅತಿನೀಚಂ, ಏವಂ ಮೇ ಉಸ್ಸನ್ನಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿಪುಲತ್ತಾತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣತ್ತಾ। ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನನ್ತಂ ಅಪರಿಮಾಣಂ ಮಯಾ ಕತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಧಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅಧಿಭವತಿ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ದೇವೇಹಿ ಅತಿರೇಕಂ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಲಭತೀತಿ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ।
Kaṭattā upacitattāti ettha sakimpi kataṃ katameva, abhiṇhakaraṇena pana upacitaṃ hoti. Ussannattāti piṇḍīkataṃ rāsīkataṃ kammaṃ ussannanti vuccati. Tasmā ‘‘ussannattā’’ti vadanto mayā katakammassa cakkavāḷaṃ atisambādhaṃ, bhavaggaṃ atinīcaṃ, evaṃ me ussannaṃ kammanti dasseti. Vipulattāti appamāṇattā. Iminā ‘‘anantaṃ aparimāṇaṃ mayā kataṃ kamma’’nti dasseti. Adhiggaṇhātīti adhibhavati, aññehi devehi atirekaṃ labhatīti attho. Paṭilabhatīti adhigacchati.
ಸಬ್ಬಾವನ್ತೇಹಿ ಪಾದತಲೇಹೀತಿ ಇದಂ ‘‘ಸಮಂ ಪಾದಂ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಕ್ಖಿಪತೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರವಚನಂ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾವನ್ತೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬಪದೇಸವನ್ತೇಹಿ, ನ ಏಕೇನ ಪದೇಸೇನ ಪಠಮಂ ಫುಸತಿ, ನ ಏಕೇನ ಪಚ್ಛಾ, ಸಬ್ಬೇಹೇವ ಪಾದತಲೇಹಿ ಸಮಂ ಫುಸತಿ, ಸಮಂ ಉದ್ಧರತಿ। ಸಚೇಪಿ ಹಿ ತಥಾಗತೋ ‘‘ಅನೇಕಸತಪೋರಿಸಂ ನರಕಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾದಂ ಅಭಿನೀಹರತಿ। ತಾವದೇವ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ವಾತಪೂರಿತಾ ವಿಯ ಕಮ್ಮಾರಭಸ್ತಾ ಉನ್ನಮಿತ್ವಾ ಪಥವಿಸಮಂ ಹೋತಿ। ಉನ್ನತಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸತಿ। ‘‘ದೂರೇ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಭಿನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ಸಿನೇರುಪ್ಪಮಾಣೋಪಿ ಪಬ್ಬತೋ ಸುಸೇದಿತವೇತ್ತಙ್ಕುರೋ ವಿಯ ಓನಮಿತ್ವಾ ಪಾದಸಮೀಪಂ ಆಗಚ್ಛತಿ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಯುಗನ್ಧರಪಬ್ಬತಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾದೇ ಅಭಿನೀಹಟೇ ಪಬ್ಬತೋ ಓನಮಿತ್ವಾ ಪಾದಸಮೀಪಂ ಆಗತೋ। ಸೋಪಿ ತಂ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ದುತಿಯಪಾದೇನ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಅಕ್ಕಮಿ। ನ ಹಿ ಚಕ್ಕಲಕ್ಖಣೇನ ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ವಿಸಮಂ ಭವಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಖಾಣು ವಾ ಕಣ್ಟಕೋ ವಾ ಸಕ್ಖರಾ ವಾ ಕಥಲಾ ವಾ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದೀನಿ ವಾ ಪುರಿಮತರಂ ವಾ ಅಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ವಾ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸನ್ತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹಿ ಸೀಲತೇಜೇನ ಪುಞ್ಞತೇಜೇನ ಧಮ್ಮತೇಜೇನ ದಸನ್ನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಆನುಭಾವೇನ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಸಮ್ಮಾ ಮುದುಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಾ ಹೋತಿ।
Sabbāvantehi pādatalehīti idaṃ ‘‘samaṃ pādaṃ bhūmiyaṃ nikkhipatī’’ti etassa vitthāravacanaṃ. Tattha sabbāvantehīti sabbapadesavantehi, na ekena padesena paṭhamaṃ phusati, na ekena pacchā, sabbeheva pādatalehi samaṃ phusati, samaṃ uddharati. Sacepi hi tathāgato ‘‘anekasataporisaṃ narakaṃ akkamissāmī’’ti pādaṃ abhinīharati. Tāvadeva ninnaṭṭhānaṃ vātapūritā viya kammārabhastā unnamitvā pathavisamaṃ hoti. Unnataṭṭhānampi anto pavisati. ‘‘Dūre akkamissāmī’’ti abhinīharantassa sineruppamāṇopi pabbato suseditavettaṅkuro viya onamitvā pādasamīpaṃ āgacchati. Tathā hissa yamakapāṭihāriyaṃ katvā ‘‘yugandharapabbataṃ akkamissāmī’’ti pāde abhinīhaṭe pabbato onamitvā pādasamīpaṃ āgato. Sopi taṃ akkamitvā dutiyapādena tāvatiṃsabhavanaṃ akkami. Na hi cakkalakkhaṇena patiṭṭhātabbaṭṭhānaṃ visamaṃ bhavituṃ sakkoti. Khāṇu vā kaṇṭako vā sakkharā vā kathalā vā uccārapassāvakheḷasiṅghāṇikādīni vā purimataraṃ vā apagacchanti, tattha tattheva vā pathaviṃ pavisanti. Tathāgatassa hi sīlatejena puññatejena dhammatejena dasannaṃ pāramīnaṃ ānubhāvena ayaṃ mahāpathavī sammā mudupupphābhikiṇṇā hoti.
೨೦೨. ಸಾಗರಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ಸಾಗರಸೀಮಂ। ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾ ರುಕ್ಖೋ ವಾ ಪಬ್ಬತೋ ವಾ ನದೀ ವಾ ಸೀಮಾ ಹೋತಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋವ ಸೀಮಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಾಗರಪರಿಯನ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಖಿಲಮನಿಮಿತ್ತಮಕಣ್ಟಕನ್ತಿ ನಿಚ್ಚೋರಂ। ಚೋರಾ ಹಿ ಖರಸಮ್ಫಸ್ಸಟ್ಠೇನ ಖಿಲಾ, ಉಪದ್ದವಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ನಿಮಿತ್ತಾ, ವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಕಣ್ಟಕಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಇದ್ಧನ್ತಿ ಸಮಿದ್ಧಂ। ಫೀತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಫಾಲಿಫುಲ್ಲಂ। ಖೇಮನ್ತಿ ನಿಬ್ಭಯಂ। ಸಿವನ್ತಿ ನಿರುಪದ್ದವಂ। ನಿರಬ್ಬುದನ್ತಿ ಅಬ್ಬುದವಿರಹಿತಂ, ಗುಮ್ಬಂ ಗುಮ್ಬಂ ಹುತ್ವಾ ಚರನ್ತೇಹಿ ಚೋರೇಹಿ ವಿರಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕ್ಖಮ್ಭಿಯೋತಿ ಅವಿಕ್ಖಮ್ಭನೀಯೋ। ನ ನಂ ಕೋಚಿ ಠಾನತೋ ಚಾಲೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇನಾತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ। ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇನಾತಿ ಪಟಿವಿರುದ್ಧೇನ ಅಮಿತ್ತೇನ। ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಸಪತ್ತವೇವಚನಂ। ಅಬ್ಭನ್ತರೇಹೀತಿ ಅನ್ತೋ ಉಟ್ಠಿತೇಹಿ ರಾಗಾದೀಹಿ।
202.Sāgarapariyantanti sāgarasīmaṃ. Na hi tassa rajjaṃ karontassa antarā rukkho vā pabbato vā nadī vā sīmā hoti mahāsamuddova sīmā. Tena vuttaṃ ‘‘sāgarapariyanta’’nti. Akhilamanimittamakaṇṭakanti niccoraṃ. Corā hi kharasamphassaṭṭhena khilā, upaddavapaccayaṭṭhena nimittā, vijjhanaṭṭhena kaṇṭakāti vuccanti. Iddhanti samiddhaṃ. Phītanti sabbasampattiphāliphullaṃ. Khemanti nibbhayaṃ. Sivanti nirupaddavaṃ. Nirabbudanti abbudavirahitaṃ, gumbaṃ gumbaṃ hutvā carantehi corehi virahitanti attho. Akkhambhiyoti avikkhambhanīyo. Na naṃ koci ṭhānato cāletuṃ sakkoti. Paccatthikenāti paṭipakkhaṃ icchantena. Paccāmittenāti paṭiviruddhena amittena. Ubhayampetaṃ sapattavevacanaṃ. Abbhantarehīti anto uṭṭhitehi rāgādīhi.
ಬಾಹಿರೇಹೀತಿ ಸಮಣಾದೀಹಿ। ತಥಾ ಹಿ ನಂ ಬಾಹಿರಾ ದೇವದತ್ತಕೋಕಾಲಿಕಾದಯೋ ಸಮಣಾಪಿ ಸೋಣದಣ್ಡಕೂಟದಣ್ಡಾದಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿ ಸಕ್ಕಸದಿಸಾ ದೇವತಾಪಿ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ ಮಾರೋಪಿ ಬಕಾದಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋಪಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು।
Bāhirehīti samaṇādīhi. Tathā hi naṃ bāhirā devadattakokālikādayo samaṇāpi soṇadaṇḍakūṭadaṇḍādayo brāhmaṇāpi sakkasadisā devatāpi satta vassāni anubandhamāno māropi bakādayo brahmānopi vikkhambhetuṃ nāsakkhiṃsu.
ಏತ್ತಾವತಾ ಭಗವತಾ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಾನಿಸಂಸೋ ಚ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ದಳ್ಹವೀರಿಯೇನ ಹುತ್ವಾ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ದಳ್ಹೇನ ಹುತ್ವಾ ಕತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಂ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದತಾ। ಲಕ್ಖಣಾನಿಸಂಸೋ ನಾಮ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಹಿ ಅವಿಕ್ಖಮ್ಭನೀಯತಾ।
Ettāvatā bhagavatā kammañca kammasarikkhakañca lakkhaṇañca lakkhaṇānisaṃso ca vutto hoti. Kammaṃ nāma satasahassakappādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni daḷhavīriyena hutvā kataṃ kammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma daḷhena hutvā katabhāvaṃ sadevako loko jānātūti suppatiṭṭhitapādamahāpurisalakkhaṇaṃ. Lakkhaṇaṃ nāma suppatiṭṭhitapādatā. Lakkhaṇānisaṃso nāma paccatthikehi avikkhambhanīyatā.
೨೦೩. ತತ್ಥೇತಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ತತ್ಥ ವುತ್ತೇ ಕಮ್ಮಾದಿಭೇದೇ ಅಪರಮ್ಪಿ ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಗಾಥಾಬನ್ಧಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಏತಾ ಪನ ಗಾಥಾ ಪೋರಾಣಕತ್ಥೇರಾ ‘‘ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಠಪಿತಾ ವಣ್ಣನಾಗಾಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತಾ। ಅಪರಭಾಗೇ ಥೇರಾ ‘‘ಏಕಪದಿಕೋ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರೋ’’ತಿ ಆಹಂಸು।
203.Tatthetaṃvuccatīti tattha vutte kammādibhede aparampi idaṃ vuccati, gāthābandhaṃ sandhāya vuttaṃ. Etā pana gāthā porāṇakattherā ‘‘ānandattherena ṭhapitā vaṇṇanāgāthā’’ti vatvā gatā. Aparabhāge therā ‘‘ekapadiko atthuddhāro’’ti āhaṃsu.
ತತ್ಥ ಸಚ್ಚೇತಿ ವಚೀಸಚ್ಚೇ। ಧಮ್ಮೇತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮೇ। ದಮೇತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮನೇ। ಸಂಯಮೇತಿ ಸೀಲಸಂಯಮೇ। ‘‘ಸೋಚೇಯ್ಯಸೀಲಾಲಯುಪೋಸಥೇಸು ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯಸೋಚೇಯ್ಯಾದಿ ತಿವಿಧಂ ಸೋಚೇಯ್ಯಂ। ಆಲಯಭೂತಂ ಸೀಲಮೇವ ಸೀಲಾಲಯೋ। ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಉಪೋಸಥೋ। ಅಹಿಂಸಾಯಾತಿ ಅವಿಹಿಂಸಾಯ। ಸಮತ್ತಮಾಚರೀತಿ ಸಕಲಂ ಅಚರಿ।
Tattha sacceti vacīsacce. Dhammeti dasakusalakammapathadhamme. Dameti indriyadamane. Saṃyameti sīlasaṃyame. ‘‘Soceyyasīlālayuposathesu cā’’ti ettha kāyasoceyyādi tividhaṃ soceyyaṃ. Ālayabhūtaṃ sīlameva sīlālayo. Uposathakammaṃ uposatho. Ahiṃsāyāti avihiṃsāya. Samattamācarīti sakalaṃ acari.
ಅನ್ವಭೀತಿ ಅನುಭವಿ। ವೇಯ್ಯಞ್ಜನಿಕಾತಿ ಲಕ್ಖಣಪಾಠಕಾ। ಪರಾಭಿಭೂತಿ ಪರೇ ಅಭಿಭವನಸಮತ್ಥೋ। ಸತ್ತುಭೀತಿ ಸಪತ್ತೇಹಿ ಅಕ್ಖಮ್ಭಿಯೋ ಹೋತಿ।
Anvabhīti anubhavi. Veyyañjanikāti lakkhaṇapāṭhakā. Parābhibhūti pare abhibhavanasamattho. Sattubhīti sapattehi akkhambhiyo hoti.
ನ ಸೋ ಗಚ್ಛತಿ ಜಾತು ಖಮ್ಭನನ್ತಿ ಸೋ ಏಕಂಸೇನೇವ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತಬ್ಬತಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಏಸಾ ಹಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮತಾತಿ ತಸ್ಸ ಹಿ ಏಸಾ ಧಮ್ಮತಾ ಅಯಂ ಸಭಾವೋ।
Na so gacchati jātu khambhananti so ekaṃseneva aggapuggalo vikkhambhetabbataṃ na gacchati. Esā hi tassa dhammatāti tassa hi esā dhammatā ayaṃ sabhāvo.
ಪಾದತಲಚಕ್ಕಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Pādatalacakkalakkhaṇavaṇṇanā
೨೦೪. ಉಬ್ಬೇಗಉತ್ತಾಸಭಯನ್ತಿ ಉಬ್ಬೇಗಭಯಞ್ಚೇವ ಉತ್ತಾಸಭಯಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಚೋರತೋ ವಾ ರಾಜತೋ ವಾ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕತೋ ವಾ ವಿಲೋಪನಬನ್ಧನಾದಿನಿಸ್ಸಯಂ ಭಯಂ ಉಬ್ಬೇಗೋ ನಾಮ, ತಂಮುಹುತ್ತಿಕಂ ಚಣ್ಡಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಿ ವಾ ಅಹಿಯಕ್ಖಾದಯೋ ವಾ ಪಟಿಚ್ಚ ಲೋಮಹಂಸನಕರಂ ಭಯಂ ಉತ್ತಾಸಭಯಂ ನಾಮ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಪನುದಿತಾ ವೂಪಸಮೇತಾ। ಸಂವಿಧಾತಾತಿ ಸಂವಿದಹಿತಾ। ಕಥಂ ಸಂವಿದಹತಿ? ಅಟವಿಯಂ ಸಾಸಙ್ಕಟ್ಠಾನೇಸು ದಾನಸಾಲಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಆಗತೇ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇ ದತ್ವಾ ಅತಿವಾಹೇತಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಂ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪವೇಸೇತಿ। ನಗರಾದೀಸುಪಿ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತಿ, ಏವಂ ಸಂವಿದಹತಿ। ಸಪರಿವಾರಞ್ಚ ದಾನಂ ಅದಾಸೀತಿ ಅನ್ನಂ ಪಾನನ್ತಿ ದಸವಿಧಂ ದಾನವತ್ಥುಂ।
204.Ubbegauttāsabhayanti ubbegabhayañceva uttāsabhayañca. Tattha corato vā rājato vā paccatthikato vā vilopanabandhanādinissayaṃ bhayaṃ ubbego nāma, taṃmuhuttikaṃ caṇḍahatthiassādīni vā ahiyakkhādayo vā paṭicca lomahaṃsanakaraṃ bhayaṃ uttāsabhayaṃ nāma. Taṃ sabbaṃ apanuditā vūpasametā. Saṃvidhātāti saṃvidahitā. Kathaṃ saṃvidahati? Aṭaviyaṃ sāsaṅkaṭṭhānesu dānasālaṃ kāretvā tattha āgate bhojetvā manusse datvā ativāheti, taṃ ṭhānaṃ pavisituṃ asakkontānaṃ manusse pesetvā paveseti. Nagarādīsupi tesu tesu ṭhānesu ārakkhaṃ ṭhapeti, evaṃ saṃvidahati. Saparivārañca dānaṃ adāsīti annaṃ pānanti dasavidhaṃ dānavatthuṃ.
ತತ್ಥ ಅನ್ನನ್ತಿ ಯಾಗುಭತ್ತಂ। ತಂ ದದನ್ತೋ ನ ದ್ವಾರೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ಅಥ ಖೋ ಅನ್ತೋನಿವೇಸನೇ ಹರಿತುಪಲಿತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಲಾಜಾ ಚೇವ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಚ ವಿಕಿರಿತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಧೂಮಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಅದಾಸಿ। ಯಾಗುಂ ದೇನ್ತೋ ಚ ಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅದಾಸಿ। ಯಾಗುಪಾನಾವಸಾನೇ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ತೇಲೇನ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ಅನನ್ತಂ ಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅನೇಕಸೂಪಂ ಅನೇಕಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಅದಾಸಿ । ಪಾನಂ ದೇನ್ತೋ ಅಮ್ಬಪಾನಾದಿಅಟ್ಠವಿಧಂ ಪಾನಂ ಅದಾಸಿ, ತಮ್ಪಿ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ದತ್ವಾ। ವತ್ಥಂ ದೇನ್ತೋ ನ ಸುದ್ಧವತ್ಥಮೇವ ಅದಾಸಿ, ಏಕಪಟ್ಟದುಪಟ್ಟಾದಿಪಹೋನಕಂ ಪನ ದತ್ವಾ ಸುಚಿಮ್ಪಿ ಅದಾಸಿ, ಸುತ್ತಮ್ಪಿ ಅದಾಸಿ, ಸುತ್ತಂ ವಟ್ಟೇಸಿ, ಸೂಚಿಕಮ್ಮಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಸನಾನಿ, ಯಾಗುಭತ್ತಂ, ಪಾದಮಕ್ಖನಂ, ಪಿಟ್ಠಿಮಕ್ಖನಂ, ರಜನಂ, ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಂ, ರಜನದೋಣಿಕಂ, ಅನ್ತಮಸೋ ಚೀವರರಜನಕಂ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಮ್ಪಿ ಅದಾಸಿ।
Tattha annanti yāgubhattaṃ. Taṃ dadanto na dvāre ṭhapetvā adāsi, atha kho antonivesane haritupalittaṭṭhāne lājā ceva pupphāni ca vikiritvā āsanaṃ paññapetvā vitānaṃ bandhitvā gandhadhūmādīhi sakkāraṃ katvā bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā yāguṃ adāsi. Yāguṃ dento ca sabyañjanaṃ adāsi. Yāgupānāvasāne pāde dhovitvā telena makkhetvā nānappakārakaṃ anantaṃ khajjakaṃ datvā pariyosāne anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ paṇītabhojanaṃ adāsi . Pānaṃ dento ambapānādiaṭṭhavidhaṃ pānaṃ adāsi, tampi yāgubhattaṃ datvā. Vatthaṃ dento na suddhavatthameva adāsi, ekapaṭṭadupaṭṭādipahonakaṃ pana datvā sucimpi adāsi, suttampi adāsi, suttaṃ vaṭṭesi, sūcikammakaraṇaṭṭhāne bhikkhūnaṃ āsanāni, yāgubhattaṃ, pādamakkhanaṃ, piṭṭhimakkhanaṃ, rajanaṃ, paṇḍupalāsaṃ, rajanadoṇikaṃ, antamaso cīvararajanakaṃ kappiyakārakampi adāsi.
ಯಾನನ್ತಿ ಉಪಾಹನಂ। ತಂ ದದನ್ತೋಪಿ ಉಪಾಹನತ್ಥವಿಕಂ ಉಪಾಹನದಣ್ಡಕಂ ಮಕ್ಖನತೇಲಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನಿ ಚ ಅನ್ನಾದೀನಿ ತಸ್ಸೇವ ಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಮಾಲಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ನ ಸುದ್ಧಮಾಲಮೇವ ಅದಾಸಿ, ಅಥ ಖೋ ನಂ ಗನ್ಧೇಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ತಸ್ಸೇವ ಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಬೋಧಿಚೇತಿಯಆಸನಪೋತ್ಥಕಾದಿಪೂಜನತ್ಥಾಯ ಚೇವ ಚೇತಿಯಘರಧೂಪನತ್ಥಾಯ ಚ ಗನ್ಧಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ನ ಸುದ್ಧಗನ್ಧಮೇವ ಅದಾಸಿ, ಗನ್ಧಪಿಸನಕನಿಸದಾಯ ಚೇವ ಪಕ್ಖಿಪನಕಭಾಜನೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಚೇತಿಯಪೂಜಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಾಚೀನಪಿಟ್ಠಾದಿವಿಲೇಪನಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ನ ಸುದ್ಧವಿಲೇಪನಮೇವ ಅದಾಸಿ, ವಿಲೇಪನಭಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಿ ಛ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ। ತಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ನ ಸುದ್ಧಕಮೇವ ಅದಾಸಿ, ಕೋಜವಕಮ್ಬಲಪಚ್ಚತ್ಥರಣಮಞ್ಚಪ್ಪಟಿಪಾದಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಮಙ್ಗುಲಸೋಧನದಣ್ಡಕಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಿ ಚ ಸತ್ತ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಆವಸಥಂ ದೇನ್ತೋಪಿ ನ ಗೇಹಮತ್ತಮೇವ ಅದಾಸಿ, ಅಥ ಖೋ ನಂ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಸುಪಞ್ಞತ್ತಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಪದೀಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪದೀಪತೇಲಂ। ತಂ ದೇನ್ತೋ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ಬೋಧಿಯಙ್ಗಣೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಗ್ಗೇ ವಸನಗೇಹೇ ಪೋತ್ಥಕವಾಚನಟ್ಠಾನೇ ಇಮಿನಾ ದೀಪಂ ಜಾಲಾಪೇಥಾತಿ ನ ಸುದ್ಧತೇಲಮೇವ ಅದಾಸಿ, ವಟ್ಟಿ ಕಪಲ್ಲಕತೇಲಭಾಜನಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಿ ನವ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸುವಿಭತ್ತನ್ತರಾನೀತಿ ಸುವಿಭತ್ತಅನ್ತರಾನಿ।
Yānanti upāhanaṃ. Taṃ dadantopi upāhanatthavikaṃ upāhanadaṇḍakaṃ makkhanatelaṃ heṭṭhā vuttāni ca annādīni tasseva parivāraṃ katvā adāsi. Mālaṃ dentopi na suddhamālameva adāsi, atha kho naṃ gandhehi missetvā heṭṭhimāni cattāri tasseva parivāraṃ katvā adāsi. Bodhicetiyaāsanapotthakādipūjanatthāya ceva cetiyagharadhūpanatthāya ca gandhaṃ dentopi na suddhagandhameva adāsi, gandhapisanakanisadāya ceva pakkhipanakabhājanena ca saddhiṃ heṭṭhimāni pañca tassa parivāraṃ katvā adāsi. Cetiyapūjādīnaṃ atthāya haritālamanosilācīnapiṭṭhādivilepanaṃ dentopi na suddhavilepanameva adāsi, vilepanabhājanena saddhiṃ heṭṭhimāni cha tassa parivāraṃ katvā adāsi. Seyyāti mañcapīṭhaṃ. Taṃ dentopi na suddhakameva adāsi, kojavakambalapaccattharaṇamañcappaṭipādakehi saddhiṃ antamaso maṅgulasodhanadaṇḍakaṃ heṭṭhimāni ca satta tassa parivāraṃ katvā adāsi. Āvasathaṃ dentopi na gehamattameva adāsi, atha kho naṃ mālākammalatākammapaṭimaṇḍitaṃ supaññattaṃ mañcapīṭhaṃ kāretvā heṭṭhimāni aṭṭha tassa parivāraṃ katvā adāsi. Padīpeyyanti padīpatelaṃ. Taṃ dento cetiyaṅgaṇe bodhiyaṅgaṇe dhammassavanagge vasanagehe potthakavācanaṭṭhāne iminā dīpaṃ jālāpethāti na suddhatelameva adāsi, vaṭṭi kapallakatelabhājanādīhi saddhiṃ heṭṭhimāni nava tassa parivāraṃ katvā adāsi. Suvibhattantarānīti suvibhattaantarāni.
ರಾಜಾನೋತಿ ಅಭಿಸಿತ್ತಾ। ಭೋಗಿಯಾತಿ ಭೋಜಕಾ ಕುಮಾರಾತಿ ರಾಜಕುಮಾರಾ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸಪರಿವಾರಂ ದಾನಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಸಪರಿವಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಾನಂ ಅದಾಸೀತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಜಾನಾತೂತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಚಕ್ಕಲಕ್ಖಣಂ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ತದೇವ ಚಕ್ಕಲಕ್ಖಣಂ। ಆನಿಸಂಸೋ ಮಹಾಪರಿವಾರತಾ।
Rājānoti abhisittā. Bhogiyāti bhojakā kumārāti rājakumārā. Idha kammaṃ nāma saparivāraṃ dānaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma saparivāraṃ katvā dānaṃ adāsīti iminā kāraṇena sadevako loko jānātūti nibbattaṃ cakkalakkhaṇaṃ. Lakkhaṇaṃ nāma tadeva cakkalakkhaṇaṃ. Ānisaṃso mahāparivāratā.
೨೦೫. ತತ್ಥೇತಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಇಮಾ ತದತ್ಥಪರಿದೀಪನಾ ಗಾಥಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ದುವಿಧಾ ಹಿ ಗಾಥಾ ಹೋನ್ತಿ – ತದತ್ಥಪರಿದೀಪನಾ ಚ ವಿಸೇಸತ್ಥಪರಿದೀಪನಾ ಚ। ತತ್ಥ ಪಾಳಿಆಗತಮೇವ ಅತ್ಥಂ ಪರಿದೀಪನಾ ತದತ್ಥಪರಿದೀಪನಾ ನಾಮ। ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಂ ಪರಿದೀಪನಾ ವಿಸೇಸತ್ಥಪರಿದೀಪನಾ ನಾಮ। ಇಮಾ ಪನ ತದತ್ಥಪರಿದೀಪನಾ। ತತ್ಥ ಪುರೇತಿ ಪುಬ್ಬೇ। ಪುರತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಪುರಿಮಾಸು ಜಾತೀಸೂತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಜಾತಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇಕತಕಮ್ಮಪಟಿಕ್ಖೇಪದೀಪನಂ। ಉಬ್ಬೇಗಉತ್ತಾಸಭಯಾಪನೂದನೋತಿ ಉಬ್ಬೇಗಭಯಸ್ಸ ಚ ಉತ್ತಾಸಭಯಸ್ಸ ಚ ಅಪನೂದನೋ। ಉಸ್ಸುಕೋತಿ ಅಧಿಮುತ್ತೋ।
205.Tatthetaṃ vuccatīti imā tadatthaparidīpanā gāthā vuccanti. Duvidhā hi gāthā honti – tadatthaparidīpanā ca visesatthaparidīpanā ca. Tattha pāḷiāgatameva atthaṃ paridīpanā tadatthaparidīpanā nāma. Pāḷiyaṃ anāgataṃ paridīpanā visesatthaparidīpanā nāma. Imā pana tadatthaparidīpanā. Tattha pureti pubbe. Puratthāti tasseva vevacanaṃ. Purimāsu jātīsūti imissā jātiyā pubbekatakammapaṭikkhepadīpanaṃ. Ubbegauttāsabhayāpanūdanoti ubbegabhayassa ca uttāsabhayassa ca apanūdano. Ussukoti adhimutto.
ಸತಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಸತೇನ ಸತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಏಕೇಕಂ ಲಕ್ಖಣಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಯೋ ಕೋಚಿ ಬುದ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ನ ರೋಚಯಿಂಸು, ಅನನ್ತೇಸು ಪನ ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಏಕೇಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಸತಕ್ಖತ್ತುಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಏತ್ತಕೇಹಿ ಜನೇಹಿ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕೋವ ಏಕೇಕಂ ಸತಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸತಪುಞ್ಞಲಕ್ಖಣೋ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ರೋಚಯಿಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾಸುರಸಕ್ಕರಕ್ಖಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ಅಸುರಾ ಚ ಸಕ್ಕಾ ಚ ರಕ್ಖಸಾ ಚ।
Satapuññalakkhaṇanti satena satena puññakammena nibbattaṃ ekekaṃ lakkhaṇaṃ. Evaṃ sante yo koci buddho bhaveyyāti na rocayiṃsu, anantesu pana cakkavāḷesu sabbe sattā ekekaṃ kammaṃ satakkhattuṃ kareyyuṃ, ettakehi janehi kataṃ kammaṃ bodhisatto ekova ekekaṃ sataguṇaṃ katvā nibbatto. Tasmā ‘‘satapuññalakkhaṇo’’ti imamatthaṃ rocayiṃsu. Manussāsurasakkarakkhasāti manussā ca asurā ca sakkā ca rakkhasā ca.
ಆಯತಪಣ್ಹಿತಾದಿತಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Āyatapaṇhitāditilakkhaṇavaṇṇanā
೨೦೬. ಅನ್ತರಾತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಸರಸಚುತಿಯಾ ಅನ್ತರೇ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರತಿ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪದಸದ್ದಸವನಭಯಾ ಅಗ್ಗಗ್ಗಪಾದೇಹಿ ಅಕ್ಕಮನ್ತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಂ ಪಾತೇನ್ತಿ। ಅಥ ತೇ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ತೇಸಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಅನ್ತೋವಙ್ಕಪಾದಾ ವಾ ಬಹಿವಙ್ಕಪಾದಾ ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಪಾದಾ ವಾ ಅಗ್ಗಕೋಣ್ಡಾ ವಾ ಪಣ್ಹಿಕೋಣ್ಡಾ ವಾ ಭವನ್ತಿ। ಅಗ್ಗಪಾದೇಹಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಅಮಾರಿತಭಾವಂ ಪನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಆಯತಪಣ್ಹಿ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ । ತಥಾ ಪರಂ ಘಾತೇನ್ತಾ ಉನ್ನತಕಾಯೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಅಞ್ಞೇ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಓನತಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಂ ಘಾತೇನ್ತಿ। ಅಥ ತೇ ಏವಮಿಮೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಂ ಘಾತಯಿಂಸೂತಿ ನೇಸಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಪರೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಖುಜ್ಜಾ ವಾ ವಾಮನಾ ವಾ ಪೀಠಸಪ್ಪಿ ವಾ ಭವನ್ತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಏವಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಅಘಾತಿತಭಾವಂ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಬ್ರಹ್ಮುಜುಗತ್ತಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ತಥಾ ಪರಂ ಘಾತೇನ್ತಾ ಆವುಧಂ ವಾ ಮುಗ್ಗರಂ ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಮುಟ್ಠಿಕತಹತ್ಥಾ ಪರಂ ಘಾತೇನ್ತಿ। ತೇ ಏವಂ ತೇಸಂ ಪರಸ್ಸ ಘಾತಿತಭಾವಂ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ರಸ್ಸಙ್ಗುಲೀ ವಾ ರಸ್ಸಹತ್ಥಾ ವಾ ವಙ್ಕಙ್ಗುಲೀ ವಾ ಫಣಹತ್ಥಕಾ ವಾ ಭವನ್ತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಏವಂ ಪರೇಸಂ ಅಘಾತಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ದೀಘಙ್ಗುಲಿಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಇದಮೇತ್ಥ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ। ಇದಮೇವ ಪನ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಂ ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ। ದೀಘಾಯುಕಭಾವೋ ಲಕ್ಖಣಾನಿಸಂಸೋ।
206.Antarāti paṭisandhito sarasacutiyā antare. Idha kammaṃ nāma pāṇātipātā virati. Kammasarikkhakaṃ nāma pāṇātipātaṃ karonto padasaddasavanabhayā aggaggapādehi akkamantā gantvā paraṃ pātenti. Atha te iminā kāraṇena tesaṃ taṃ kammaṃ jano jānātūti antovaṅkapādā vā bahivaṅkapādā vā ukkuṭikapādā vā aggakoṇḍā vā paṇhikoṇḍā vā bhavanti. Aggapādehi gantvā parassa amāritabhāvaṃ pana tathāgatassa sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti āyatapaṇhi mahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati . Tathā paraṃ ghātentā unnatakāyena gacchantā aññe passissantīti onatā gantvā paraṃ ghātenti. Atha te evamime gantvā paraṃ ghātayiṃsūti nesaṃ taṃ kammaṃ iminā kāraṇena paro jānātūti khujjā vā vāmanā vā pīṭhasappi vā bhavanti. Tathāgatassa pana evaṃ gantvā paresaṃ aghātitabhāvaṃ iminā kāraṇena sadevako loko jānātūti brahmujugattamahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati. Tathā paraṃ ghātentā āvudhaṃ vā muggaraṃ vā gaṇhitvā muṭṭhikatahatthā paraṃ ghātenti. Te evaṃ tesaṃ parassa ghātitabhāvaṃ iminā kāraṇena jano jānātūti rassaṅgulī vā rassahatthā vā vaṅkaṅgulī vā phaṇahatthakā vā bhavanti. Tathāgatassa pana evaṃ paresaṃ aghātitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti dīghaṅgulimahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati. Idamettha kammasarikkhakaṃ. Idameva pana lakkhaṇattayaṃ lakkhaṇaṃ nāma. Dīghāyukabhāvo lakkhaṇānisaṃso.
೨೦೭. ಮರಣವಧಭಯತ್ತನೋತಿ ಏತ್ಥ ಮರಣಸಙ್ಖಾತೋ ವಧೋ ಮರಣವಧೋ, ಮರಣವಧತೋ ಭಯಂ ಮರಣವಧಭಯಂ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಪಟಿವಿರತೋ ಪರಂಮಾರಣಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಮಯ್ಹಂ ಮರಣತೋ ಭಯಂ ಮಮ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯಂ, ಏವಂ ಪರೇಸಮ್ಪೀತಿ ಞತ್ವಾ ಪರಂ ಮಾರಣತೋ ಪಟಿವಿರತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸುಚರಿತೇನಾತಿ ಸುಚಿಣ್ಣೇನ। ಸಗ್ಗಮಗಮಾತಿ ಸಗ್ಗಂ ಗತೋ।
207.Maraṇavadhabhayattanoti ettha maraṇasaṅkhāto vadho maraṇavadho, maraṇavadhato bhayaṃ maraṇavadhabhayaṃ, taṃ attano jānitvā. Paṭivirato paraṃmāraṇāyāti yathā mayhaṃ maraṇato bhayaṃ mama jīvitaṃ piyaṃ, evaṃ paresampīti ñatvā paraṃ māraṇato paṭivirato ahosi. Sucaritenāti suciṇṇena. Saggamagamāti saggaṃ gato.
ಚವಿಯ ಪುನರಿಧಾಗತೋತಿ ಚವಿತ್ವಾ ಪುನ ಇಧಾಗತೋ। ದೀಘಪಾಸಣ್ಹಿಕೋತಿ ದೀಘಪಣ್ಹಿಕೋ। ಬ್ರಹ್ಮಾವ ಸುಜೂತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಯ ಸುಟ್ಠು ಉಜು।
Caviya punaridhāgatoti cavitvā puna idhāgato. Dīghapāsaṇhikoti dīghapaṇhiko. Brahmāva sujūti brahmā viya suṭṭhu uju.
ಸುಭುಜೋತಿ ಸುನ್ದರಭುಜೋ। ಸುಸೂತಿ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇಪಿ ತರುಣರೂಪೋ। ಸುಸಣ್ಠಿತೋತಿ ಸುಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಮುದುತಲುನಙ್ಗುಲಿಯಸ್ಸಾತಿ ಮುದೂ ಚ ತಲುನಾ ಚ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಅಸ್ಸ। ತೀಭೀತಿ ತೀಹಿ। ಪುರಿಸವರಗ್ಗಲಕ್ಖಣೇಹೀತಿ ಪುರಿಸವರಸ್ಸ ಅಗ್ಗಲಕ್ಖಣೇಹಿ। ಚಿರಯಪನಾಯಾತಿ ಚಿರಂ ಯಾಪನಾಯ, ದೀಘಾಯುಕಭಾವಾಯ।
Subhujoti sundarabhujo. Susūti mahallakakālepi taruṇarūpo. Susaṇṭhitoti susaṇṭhānasampanno. Mudutalunaṅguliyassāti mudū ca talunā ca aṅguliyo assa. Tībhīti tīhi. Purisavaraggalakkhaṇehīti purisavarassa aggalakkhaṇehi. Cirayapanāyāti ciraṃ yāpanāya, dīghāyukabhāvāya.
ಚಿರಂ ಯಪೇತೀತಿ ಚಿರಂ ಯಾಪೇತಿ। ಚಿರತರಂ ಪಬ್ಬಜತಿ ಯದಿ ತತೋತಿ ತತೋ ಚಿರತರಂ ಯಾಪೇತಿ, ಯದಿ ಪಬ್ಬಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಾಪಯತಿ ಚ ವಸಿದ್ಧಿಭಾವನಾಯಾತಿ ವಸಿಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಭಾವನಾಯ ಯಾಪೇತಿ।
Ciraṃ yapetīti ciraṃ yāpeti. Cirataraṃ pabbajati yadi tatoti tato cirataraṃ yāpeti, yadi pabbajatīti attho. Yāpayatica vasiddhibhāvanāyāti vasippatto hutvā iddhibhāvanāya yāpeti.
ಸತ್ತುಸ್ಸದತಾಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Sattussadatālakkhaṇavaṇṇanā
೨೦೮. ರಸಿತಾನನ್ತಿ ರಸಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ। ‘‘ಖಾದನೀಯಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಖಾದನೀಯಾನಿ ನಾಮ ಪಿಟ್ಠಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ। ಭೋಜನೀಯಾನೀತಿ ಪಞ್ಚ ಭೋಜನಾನಿ। ಸಾಯನೀಯಾನೀತಿ ಸಾಯಿತಬ್ಬಾನಿ ಸಪ್ಪಿನವನೀತಾದೀನಿ। ಲೇಹನೀಯಾನೀತಿ ನಿಲ್ಲೇಹಿತಬ್ಬಾನಿ ಪಿಟ್ಠಪಾಯಾಸಾದೀನಿ। ಪಾನಾನೀತಿ ಅಟ್ಠ ಪಾನಕಾನಿ।
208.Rasitānanti rasasampannānaṃ. ‘‘Khādanīyāna’’ntiādīsu khādanīyāni nāma piṭṭhakhajjakādīni. Bhojanīyānīti pañca bhojanāni. Sāyanīyānīti sāyitabbāni sappinavanītādīni. Lehanīyānīti nillehitabbāni piṭṭhapāyāsādīni. Pānānīti aṭṭha pānakāni.
ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ದಿನ್ನಂ ಇದಂ ಪಣೀತಭೋಜನದಾನಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಲೂಖಭೋಜನೇ ಕುಚ್ಛಿಗತೇ ಲೋಹಿತಂ ಸುಸ್ಸತಿ, ಮಂಸಂ ಮಿಲಾಯತಿ। ತಸ್ಮಾ ಲೂಖದಾಯಕಾ ಸತ್ತಾ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ನೇಸಂ ಲೂಖಭೋಜನಸ್ಸ ದಿನ್ನಭಾವಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಅಪ್ಪಮಂಸಾ ಅಪ್ಪಲೋಹಿತಾ ಮನುಸ್ಸಪೇತಾ ವಿಯ ದುಲ್ಲಭನ್ನಪಾನಾ ಭವನ್ತಿ। ಪಣೀತಭೋಜನೇ ಪನ ಕುಚ್ಛಿಗತೇ ಮಂಸಲೋಹಿತಂ ವಡ್ಢತಿ, ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ ಅಭಿರೂಪದಸ್ಸನಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಪಣೀತಭೋಜನದಾಯಕತ್ತಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಸತ್ತುಸ್ಸದಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಸತ್ತುಸ್ಸದಲಕ್ಖಣಮೇವ। ಪಣೀತಲಾಭಿತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
Idha kammaṃ nāma kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni dinnaṃ idaṃ paṇītabhojanadānaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma lūkhabhojane kucchigate lohitaṃ sussati, maṃsaṃ milāyati. Tasmā lūkhadāyakā sattā iminā kāraṇena nesaṃ lūkhabhojanassa dinnabhāvaṃ jano jānātūti appamaṃsā appalohitā manussapetā viya dullabhannapānā bhavanti. Paṇītabhojane pana kucchigate maṃsalohitaṃ vaḍḍhati, paripuṇṇakāyā pāsādikā abhirūpadassanā honti. Tasmā tathāgatassa dīgharattaṃ paṇītabhojanadāyakattaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti sattussadamahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma sattussadalakkhaṇameva. Paṇītalābhitā ānisaṃso.
೨೦೯. ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಮಥಲೇಯ್ಯಸಾಯಿತನ್ತಿ ಖಜ್ಜಕಞ್ಚ ಭೋಜನಞ್ಚ ಲೇಹನೀಯಞ್ಚ ಸಾಯನೀಯಞ್ಚ। ಉತ್ತಮಗ್ಗರಸದಾಯಕೋತಿ ಉತ್ತಮೋ ಅಗ್ಗರಸದಾಯಕೋ, ಉತ್ತಮಾನಂ ವಾ ಅಗ್ಗರಸಾನಂ ದಾಯಕೋ।
209.Khajjabhojjamathaleyyasāyitanti khajjakañca bhojanañca lehanīyañca sāyanīyañca. Uttamaggarasadāyakoti uttamo aggarasadāyako, uttamānaṃ vā aggarasānaṃ dāyako.
ಸತ್ತ ಚುಸ್ಸದೇತಿ ಸತ್ತ ಚ ಉಸ್ಸದೇ। ತದತ್ಥಜೋತಕನ್ತಿ ಖಜ್ಜಭೋಜ್ಜಾದಿಜೋತಕಂ, ತೇಸಂ ಲಾಭಸಂವತ್ತನಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಬ್ಬಜಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ಪಬ್ಬಜಮಾನೋಪಿ ಚ। ತದಾಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ತಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ। ಲಾಭಿರುತ್ತಮನ್ತಿ ಲಾಭಿ ಉತ್ತಮಂ।
Satta cussadeti satta ca ussade. Tadatthajotakanti khajjabhojjādijotakaṃ, tesaṃ lābhasaṃvattanikanti attho. Pabbajampi cāti pabbajamānopi ca. Tadādhigacchatīti taṃ adhigacchati. Lābhiruttamanti lābhi uttamaṃ.
ಕರಚರಣಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Karacaraṇādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೧೦. ದಾನೇನಾತಿಆದೀಸು ಏಕಚ್ಚೋ ದಾನೇನೇವ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತಂ ದಾನೇನ ಸಙ್ಗಹೇಸಿ। ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪಬ್ಬಜಿತಪರಿಕ್ಖಾರಂ, ಗಿಹೀನಂ ಗಿಹಿಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಅದಾಸಿ।
210.Dānenātiādīsu ekacco dāneneva saṅgaṇhitabbo hoti, taṃ dānena saṅgahesi. Pabbajitānaṃ pabbajitaparikkhāraṃ, gihīnaṃ gihiparikkhāraṃ adāsi.
ಪೇಯ್ಯವಜ್ಜೇನಾತಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ‘‘ಅಯಂ ದಾತಬ್ಬಂ ನಾಮ ದೇತಿ, ಏಕೇನ ಪನ ವಚನೇನ ಸಬ್ಬಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಾಸೇತಿ, ಕಿಂ ಏತಸ್ಸ ದಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಏಕಚ್ಚೋ ‘‘ಅಯಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ದಾನಂ ನ ದೇತಿ, ಕಥೇನ್ತೋ ಪನ ತೇಲೇನ ವಿಯ ಮಕ್ಖೇತಿ। ಏಸೋ ದೇತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ವಚನಮೇವ ತಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಂ ಅಗ್ಘತೀ’’ತಿ ವತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಾನಂ ನ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ಪಿಯವಚನಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ। ತಂ ಪಿಯವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹೇಸಿ।
Peyyavajjenāti ekacco hi ‘‘ayaṃ dātabbaṃ nāma deti, ekena pana vacanena sabbaṃ makkhetvā nāseti, kiṃ etassa dāna’’nti vattā hoti. Ekacco ‘‘ayaṃ kiñcāpi dānaṃ na deti, kathento pana telena viya makkheti. Eso detu vā mā vā, vacanameva tassa sahassaṃ agghatī’’ti vattā hoti. Evarūpo puggalo dānaṃ na paccāsīsati, piyavacanameva paccāsīsati. Taṃ piyavacanena saṅgahesi.
ಅತ್ಥಚರಿಯಾಯಾತಿ ಅತ್ಥಸಂವಡ್ಢನಕಥಾಯ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ನೇವ ದಾನಂ, ನ ಪಿಯವಚನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ। ಅತ್ತನೋ ಹಿತಕಥಂ ವಡ್ಢಿತಕಥಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ। ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ‘‘ಇದಂ ತೇ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ತೇ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ, ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ಥಚರಿಯಾಯ ಸಙ್ಗಹೇಸಿ।
Atthacariyāyāti atthasaṃvaḍḍhanakathāya. Ekacco hi neva dānaṃ, na piyavacanaṃ paccāsīsati. Attano hitakathaṃ vaḍḍhitakathameva paccāsīsati. Evarūpaṃ puggalaṃ ‘‘idaṃ te kātabbaṃ, idaṃ te na kātabbaṃ. Evarūpo puggalo sevitabbo, evarūpo puggalo na sevitabbo’’ti evaṃ atthacariyāya saṅgahesi.
ಸಮಾನತ್ತತಾಯಾತಿ ಸಮಾನಸುಖದುಕ್ಖಭಾವೇನ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ದಾನಾದೀಸು ಏಕಮ್ಪಿ ನ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ, ಏಕಾಸನೇ ನಿಸಜ್ಜಂ, ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಸಯನಂ, ಏಕತೋ ಭೋಜನನ್ತಿ ಏವಂ ಸಮಾನಸುಖದುಕ್ಖತಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ। ತತ್ಥ ಜಾತಿಯಾ ಹೀನೋ ಭೋಗೇನ ಅಧಿಕೋ ದುಸ್ಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಪರಿಭೋಗೋ ಕಾತುಂ, ತಥಾ ಅಕರಿಯಮಾನೇ ಚ ಸೋ ಕುಜ್ಝತಿ। ಭೋಗೇನ ಹೀನೋ ಜಾತಿಯಾ ಅಧಿಕೋಪಿ ದುಸ್ಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ಅಹಂ ಜಾತಿಮಾ’’ತಿ ಭೋಗಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಪರಿಭೋಗಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಕರಿಯಮಾನೇ ಕುಜ್ಝತಿ। ಉಭೋಹಿಪಿ ಹೀನೋ ಪನ ಸುಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಸೋ ಇತರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಪರಿಭೋಗಂ ಇಚ್ಛತಿ, ನ ಅಕರಿಯಮಾನೇ ಚ ಕುಜ್ಝತಿ। ಉಭೋಹಿ ಸದಿಸೋಪಿ ಸುಸಙ್ಗಹೋಯೇವ। ಭಿಕ್ಖೂಸು ದುಸ್ಸೀಲೋ ದುಸ್ಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಪರಿಭೋಗೋ ಕಾತುಂ, ತಥಾ ಅಕರಿಯಮಾನೇ ಚ ಕುಜ್ಝತಿ। ಸೀಲವಾ ಸುಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತಿ। ಸೀಲವಾ ಹಿ ಅದೀಯಮಾನೇಪಿ ಅಕರಿಯಮಾನೇಪಿ ನ ಕುಜ್ಝತಿ। ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಭೋಗಂ ಅಕರೋನ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಾಪಕೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪಸ್ಸತಿ। ಪರಿಭೋಗೋಪಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸುಕರೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಏವಂ ಸಮಾನತ್ತತಾಯ ಸಙ್ಗಹೇಸಿ।
Samānattatāyāti samānasukhadukkhabhāvena. Ekacco hi dānādīsu ekampi na paccāsīsati, ekāsane nisajjaṃ, ekapallaṅke sayanaṃ, ekato bhojananti evaṃ samānasukhadukkhataṃ paccāsīsati. Tattha jātiyā hīno bhogena adhiko dussaṅgaho hoti. Na hi sakkā tena saddhiṃ ekaparibhogo kātuṃ, tathā akariyamāne ca so kujjhati. Bhogena hīno jātiyā adhikopi dussaṅgaho hoti. So hi ‘‘ahaṃ jātimā’’ti bhogasampannena saddhiṃ ekaparibhogaṃ na icchati, tasmiṃ akariyamāne kujjhati. Ubhohipi hīno pana susaṅgaho hoti. Na hi so itarena saddhiṃ ekaparibhogaṃ icchati, na akariyamāne ca kujjhati. Ubhohi sadisopi susaṅgahoyeva. Bhikkhūsu dussīlo dussaṅgaho hoti. Na hi sakkā tena saddhiṃ ekaparibhogo kātuṃ, tathā akariyamāne ca kujjhati. Sīlavā susaṅgaho hoti. Sīlavā hi adīyamānepi akariyamānepi na kujjhati. Aññaṃ attanā saddhiṃ paribhogaṃ akarontampi na pāpakena cittena passati. Paribhogopi tena saddhiṃ sukaro hoti. Tasmā evarūpaṃ puggalaṃ evaṃ samānattatāya saṅgahesi.
ಸುಸಙ್ಗಹಿತಾಸ್ಸ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸುಸಙ್ಗಹಿತಾ ಅಸ್ಸ ಹೋನ್ತಿ। ದೇತು ವಾ ಮಾ ವಾ ದೇತು, ಕರೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ ಕರೋತು, ಸುಸಙ್ಗಹಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ। ‘‘ಯದಾಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ದೇತಿ। ಇದಾನಿ ಮಞ್ಞೇ ನತ್ಥಿ, ತೇನ ನ ದೇತಿ। ಕಿಂ ಮಯಂ ದದಮಾನಮೇವ ಉಪಟ್ಠಹಾಮ? ಅದೇನ್ತಂ ಅಕರೋನ್ತಂ ನ ಉಪಟ್ಠಹಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ।
Susaṅgahitāssa hontīti susaṅgahitā assa honti. Detu vā mā vā detu, karotu vā mā vā karotu, susaṅgahitāva honti, na bhijjanti. ‘‘Yadāssa dātabbaṃ hoti, tadā deti. Idāni maññe natthi, tena na deti. Kiṃ mayaṃ dadamānameva upaṭṭhahāma? Adentaṃ akarontaṃ na upaṭṭhahāmā’’ti evaṃ cintenti.
ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಕತಂ ದಾನಾದಿಸಙ್ಗಹಕಮ್ಮಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಯೋ ಏವಂ ಅಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನಸ್ಸ ಅಸಙ್ಗಾಹಕಭಾವಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಥದ್ಧಹತ್ಥಪಾದೋ ಚೇವ ಹೋತಿ, ವಿಸಮಟ್ಠಿತಾವಯವಲಕ್ಖಣೋ ಚ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ದೀಘರತ್ತಂ ಸಙ್ಗಾಹಕಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ। ಸುಸಙ್ಗಹಿತಪರಿಜನತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ kataṃ dānādisaṅgahakammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma yo evaṃ asaṅgāhako hoti, so iminā kāraṇenassa asaṅgāhakabhāvaṃ jano jānātūti thaddhahatthapādo ceva hoti, visamaṭṭhitāvayavalakkhaṇo ca. Tathāgatassa pana dīgharattaṃ saṅgāhakabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti imāni dve lakkhaṇāni nibbattanti. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Susaṅgahitaparijanatā ānisaṃso.
೨೧೧. ಕರಿಯಾತಿ ಕರಿತ್ವಾ। ಚರಿಯಾತಿ ಚರಿತ್ವಾ। ಅನವಮತೇನಾತಿ ಅನವಞ್ಞಾತೇನ। ‘‘ಅನಪಮೋದೇನಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ನ ಅಪ್ಪಮೋದೇನ, ನ ದೀನೇನ ನ ಗಬ್ಭಿತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
211.Kariyāti karitvā. Cariyāti caritvā. Anavamatenāti anavaññātena. ‘‘Anapamodenā’’tipi pāṭho, na appamodena, na dīnena na gabbhitenāti attho.
ಚವಿಯಾತಿ ಚವಿತ್ವಾ। ಅತಿರುಚಿರ ಸುವಗ್ಗು ದಸ್ಸನೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತಿರುಚಿರಞ್ಚ ಸುಪಾಸಾದಿಕಂ ಸುವಗ್ಗು ಚ ಸುಟ್ಠು ಛೇಕಂ ದಸ್ಸನೇಯ್ಯಞ್ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಯುತ್ತಂ। ಸುಸು ಕುಮಾರೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಸುಕುಮಾರೋ।
Caviyāti cavitvā. Atirucira suvaggu dassaneyyanti atirucirañca supāsādikaṃ suvaggu ca suṭṭhu chekaṃ dassaneyyañca daṭṭhabbayuttaṃ. Susu kumāroti suṭṭhu sukumāro.
ಪರಿಜನಸ್ಸವೋತಿ ಪರಿಜನೋ ಅಸ್ಸವೋ ವಚನಕರೋ। ವಿಧೇಯ್ಯೋತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಾಕತ್ತಬ್ಬೇಸು ಯಥಾರುಚಿ ವಿಧಾತಬ್ಬೋ। ಮಹಿಮನ್ತಿ ಮಹಿಂ ಇಮಂ। ಪಿಯವದೂ ಹಿತಸುಖತಂ ಜಿಗೀಸಮಾನೋತಿ ಪಿಯವದೋ ಹುತ್ವಾ ಹಿತಞ್ಚ ಸುಖಞ್ಚ ಪರಿಯೇಸಮಾನೋ। ವಚನಪಟಿಕರಸ್ಸಾ ಭಿಪ್ಪಸನ್ನಾತಿ ವಚನಪಟಿಕರಾ ಅಸ್ಸ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನಾ। ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮನ್ತಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಅನುಧಮ್ಮಞ್ಚ।
Parijanassavoti parijano assavo vacanakaro. Vidheyyoti kattabbākattabbesu yathāruci vidhātabbo. Mahimanti mahiṃ imaṃ. Piyavadū hitasukhataṃ jigīsamānoti piyavado hutvā hitañca sukhañca pariyesamāno. Vacanapaṭikarassā bhippasannāti vacanapaṭikarā assa abhippasannā. Dhammānudhammanti dhammañca anudhammañca.
ಉಸ್ಸಙ್ಖಪಾದಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Ussaṅkhapādādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೧೨. ಅತ್ಥೂಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕತ್ಥನಿಸ್ಸಿತಂ। ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥನಿಸ್ಸಿತಂ। ಬಹುಜನಂ ನಿದಂಸೇಸೀತಿ ಬಹುಜನಸ್ಸ ನಿದಂಸನಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಪಾಣೀನನ್ತಿ ಸತ್ತಾನಂ। ‘‘ಅಗ್ಗೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಾನಿ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಭಾಸಿತಾ ಉದ್ಧಙ್ಗಮನೀಯಾ ಅತ್ಥೂಪಸಂಹಿತಾ ವಾಚಾ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಯೋ ಏವರೂಪಂ ಉಗ್ಗತವಾಚಂ ನ ಭಾಸತಿ, ಸೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಉಗ್ಗತವಾಚಾಯ ಅಭಾಸನಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಅಧೋಸಙ್ಖಪಾದೋ ಚ ಹೋತಿ ಅಧೋನತಲೋಮೋ ಚ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ದೀಘರತ್ತಂ ಏವರೂಪಾಯ ಉಗ್ಗತವಾಚಾಯ ಭಾಸಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಉಸ್ಸಙ್ಖಪಾದಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಉದ್ಧಗ್ಗಲೋಮಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ। ಉತ್ತಮಭಾವೋ ಆನಿಸಂಸೋ।
212.Atthūpasaṃhitanti idhalokaparalokatthanissitaṃ. Dhammūpasaṃhitanti dasakusalakammapathanissitaṃ. Bahujanaṃ nidaṃsesīti bahujanassa nidaṃsanakathaṃ kathesi. Pāṇīnanti sattānaṃ. ‘‘Aggo’’tiādīni sabbāni aññamaññavevacanāni. Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ bhāsitā uddhaṅgamanīyā atthūpasaṃhitā vācā. Kammasarikkhakaṃ nāma yo evarūpaṃ uggatavācaṃ na bhāsati, so iminā kāraṇena uggatavācāya abhāsanaṃ jano jānātūti adhosaṅkhapādo ca hoti adhonatalomo ca. Tathāgatassa pana dīgharattaṃ evarūpāya uggatavācāya bhāsitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti ussaṅkhapādalakkhaṇañca uddhaggalomalakkhaṇañca nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Uttamabhāvo ānisaṃso.
೨೧೩. ಏರಯನ್ತಿ ಭಣನ್ತೋ। ಬಹುಜನಂ ನಿದಂಸಯೀತಿ ಬಹುಜನಸ್ಸ ಹಿತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧಮ್ಮಯಾಗನ್ತಿ ಧಮ್ಮದಾನಯಞ್ಞಂ।
213.Erayanti bhaṇanto. Bahujanaṃ nidaṃsayīti bahujanassa hitaṃ dasseti. Dhammayāganti dhammadānayaññaṃ.
ಉಬ್ಭಮುಪ್ಪತಿತಲೋಮವಾ ಸಸೋತಿ ಸೋ ಏಸ ಉದ್ಧಗ್ಗತಲೋಮವಾ ಹೋತಿ। ಪಾದಗಣ್ಠಿರಹೂತಿ ಪಾದಗೋಪ್ಫಕಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸಾಧುಸಣ್ಠಿತಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಣ್ಠಿತಾ। ಮಂಸಲೋಹಿತಾಚಿತಾತಿ ಮಂಸೇನ ಚ ಲೋಹಿತೇನ ಚ ಆಚಿತಾ। ತಚೋತ್ಥತಾತಿ ತಚೇನ ಪರಿಯೋನದ್ಧಾ ನಿಗುಳ್ಹಾ। ವಜತೀತಿ ಗಚ್ಛತಿ। ಅನೋಮನಿಕ್ಕಮೋತಿ ಅನೋಮವಿಹಾರೀ ಸೇಟ್ಠವಿಹಾರೀ।
Ubbhamuppatitalomavā sasoti so esa uddhaggatalomavā hoti. Pādagaṇṭhirahūti pādagopphakā ahesuṃ. Sādhusaṇṭhitāti suṭṭhu saṇṭhitā. Maṃsalohitācitāti maṃsena ca lohitena ca ācitā. Tacotthatāti tacena pariyonaddhā niguḷhā. Vajatīti gacchati. Anomanikkamoti anomavihārī seṭṭhavihārī.
ಏಣಿಜಙ್ಘಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Eṇijaṅghalakkhaṇavaṇṇanā
೨೧೪. ಸಿಪ್ಪಂ ವಾತಿಆದೀಸು ಸಿಪ್ಪಂ ನಾಮ ದ್ವೇ ಸಿಪ್ಪಾನಿ – ಹೀನಞ್ಚ ಸಿಪ್ಪಂ, ಉಕ್ಕಟ್ಠಞ್ಚ ಸಿಪ್ಪಂ। ಹೀನಂ ನಾಮ ಸಿಪ್ಪಂ ನಳಕಾರಸಿಪ್ಪಂ, ಕುಮ್ಭಕಾರಸಿಪ್ಪಂ ಪೇಸಕಾರಸಿಪ್ಪಂ ನಹಾಪಿತಸಿಪ್ಪಂ। ಉಕ್ಕಟ್ಠಂ ನಾಮ ಸಿಪ್ಪಂ ಲೇಖಾ ಮುದ್ದಾ ಗಣನಾ। ವಿಜ್ಜಾತಿ ಅಹಿವಿಜ್ಜಾದಿಅನೇಕವಿಧಾ। ಚರಣನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ದಸಸೀಲಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ। ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಜಾನನಪಞ್ಞಾ। ಕಿಲಿಸ್ಸೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಕಿಲಮೇಯ್ಯುಂ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತಂ ನಾಮ ದುಕ್ಖಂ, ತಂ ನೇಸಂ ಮಾ ಚಿರಮಹೋಸೀತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ।
214.Sippaṃ vātiādīsu sippaṃ nāma dve sippāni – hīnañca sippaṃ, ukkaṭṭhañca sippaṃ. Hīnaṃ nāma sippaṃ naḷakārasippaṃ, kumbhakārasippaṃ pesakārasippaṃ nahāpitasippaṃ. Ukkaṭṭhaṃ nāma sippaṃ lekhā muddā gaṇanā. Vijjāti ahivijjādianekavidhā. Caraṇanti pañcasīlaṃ dasasīlaṃ pātimokkhasaṃvarasīlaṃ. Kammanti kammassakatājānanapaññā. Kilisseyyunti kilameyyuṃ. Antevāsikavattaṃ nāma dukkhaṃ, taṃ nesaṃ mā ciramahosīti cintesi.
ರಾಜಾರಹಾನೀತಿ ರಞ್ಞೋ ಅನುರೂಪಾನಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದೀನಿ, ತಾನಿಯೇವ ರಞ್ಞೋ ಸೇನಾಯ ಅಙ್ಗಭೂತತ್ತಾ ರಾಜಙ್ಗಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ರಾಜೂಪಭೋಗಾನೀತಿ ರಞ್ಞೋ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಭಣ್ಡಾನಿ, ತಾನಿ ಚೇವ ಸತ್ತರತನಾನಿ ಚ। ರಾಜಾನುಚ್ಛವಿಕಾನೀತಿ ರಞ್ಞೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾನಿ। ತೇಸಂಯೇವ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಇದಂ ಗಹಣಂ। ಸಮಣಾರಹಾನೀತಿ ಸಮಣಾನಂ ಅನುರೂಪಾನಿ ಚೀವರಾದೀನಿ। ಸಮಣಙ್ಗಾನೀತಿ ಸಮಣಾನಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಭೂತಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪರಿಸಾ। ಸಮಣೂಪಭೋಗಾನೀತಿ ಸಮಣಾನಂ ಉಪಭೋಗಪರಿಕ್ಖಾರಾ। ಸಮಣಾನುಚ್ಛವಿಕಾನೀತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಅಧಿವಚನಂ।
Rājārahānīti rañño anurūpāni hatthiassādīni, tāniyeva rañño senāya aṅgabhūtattā rājaṅgānīti vuccanti. Rājūpabhogānīti rañño upabhogaparibhogabhaṇḍāni, tāni ceva sattaratanāni ca. Rājānucchavikānīti rañño anucchavikāni. Tesaṃyeva sabbesaṃ idaṃ gahaṇaṃ. Samaṇārahānīti samaṇānaṃ anurūpāni cīvarādīni. Samaṇaṅgānīti samaṇānaṃ koṭṭhāsabhūtā catasso parisā. Samaṇūpabhogānīti samaṇānaṃ upabhogaparikkhārā. Samaṇānucchavikānīti tesaṃyeva adhivacanaṃ.
ಇಧ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸಿಪ್ಪಾದಿವಾಚನಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಯೋ ಏವಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಅವಾಚೇನ್ತೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಾಸನಜಙ್ಘಪೇಸನಿಕಾದೀಹಿ ಕಿಲಮೇತಿ, ತಸ್ಸ ಜಙ್ಘಮಂಸಂ ಲಿಖಿತ್ವಾ ಪಾತಿತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ವಾಚಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಅನುಪುಬ್ಬಉಗ್ಗತವಟ್ಟಿತಂ ಏಣಿಜಙ್ಘಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣಂ। ಅನುಚ್ಛವಿಕಲಾಭಿತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
Idha pana kammaṃ nāma dīgharattaṃ sakkaccaṃ sippādivācanaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma yo evaṃ sakkaccaṃ sippaṃ avācento antevāsike ukkuṭikāsanajaṅghapesanikādīhi kilameti, tassa jaṅghamaṃsaṃ likhitvā pātitaṃ viya hoti. Tathāgatassa pana sakkaccaṃ vācitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti anupubbauggatavaṭṭitaṃ eṇijaṅghalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Anucchavikalābhitā ānisaṃso.
೨೧೫. ಯದೂಪಘಾತಾಯಾತಿ ಯಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಕಸ್ಸಚಿ ಉಪಘಾತಾಯ ನ ಹೋತಿ। ಕಿಲಿಸ್ಸತೀತಿ ಕಿಲಮಿಸ್ಸತಿ। ಸುಖುಮತ್ತಚೋತ್ಥತಾತಿ ಸುಖುಮತ್ತಚೇನ ಪರಿಯೋನದ್ಧಾ। ಕಿಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಞ್ಞಂ ಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀತಿ? ನ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಯಂ ಪನ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ವುತ್ತಂ।
215.Yadūpaghātāyāti yaṃ sippaṃ kassaci upaghātāya na hoti. Kilissatīti kilamissati. Sukhumattacotthatāti sukhumattacena pariyonaddhā. Kiṃ pana aññena kammena aññaṃ lakkhaṇaṃ nibbattatīti? Na nibbattati. Yaṃ pana nibbattati, taṃ anubyañjanaṃ hoti, tasmā idha vuttaṃ.
ಸುಖುಮಚ್ಛವಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Sukhumacchavilakkhaṇavaṇṇanā
೨೧೬. ಸಮಣಂ ವಾತಿ ಸಮಿತಪಾಪಟ್ಠೇನ ಸಮಣಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾತಿ ಬಾಹಿತಪಾಪಟ್ಠೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ।
216.Samaṇaṃ vāti samitapāpaṭṭhena samaṇaṃ. Brāhmaṇaṃ vāti bāhitapāpaṭṭhena brāhmaṇaṃ.
ಮಹಾಪಞ್ಞೋತಿಆದೀಸು ಮಹಾಪಞ್ಞಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ರಿದಂ ಮಹಾಪಞ್ಞಾದೀನಂ ನಾನತ್ತಂ।
Mahāpaññotiādīsu mahāpaññādīhi samannāgato hotīti attho. Tatridaṃ mahāpaññādīnaṃ nānattaṃ.
ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ? ಮಹನ್ತೇ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ, ಮಹನ್ತೇ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೇ ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಕ್ಖನ್ಧೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ। ಮಹನ್ತಾನಿ ಠಾನಾಠಾನಾನಿ ಮಹನ್ತಾ ವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಮಹನ್ತಾನಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಮಹನ್ತೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ ಇದ್ಧಿಪಾದೇ ಮಹನ್ತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಬಲಾನಿ ಮಹನ್ತೇ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಮಹನ್ತೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಮಹನ್ತಾನಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಮಹನ್ತಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಮಹನ್ತಂ ಪರಮತ್ಥಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ।
Tattha katamā mahāpaññā? Mahante sīlakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante samādhikkhandhe paññākkhandhe vimuttikkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā. Mahantāni ṭhānāṭhānāni mahantā vihārasamāpattiyo mahantāni ariyasaccāni mahante satipaṭṭhāne sammappadhāne iddhipāde mahantāni indriyāni balāni mahante bojjhaṅge mahante ariyamagge mahantāni sāmaññaphalāni mahantā abhiññāyo mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti mahāpaññā.
ಕತಮಾ ಪುಥುಪಞ್ಞಾ? ಪುಥುನಾನಾಖನ್ಧೇಸು ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪುಥುಪಞ್ಞಾ। ಪುಥುನಾನಾಧಾತೂಸು ಪುಥುನಾನಾಆಯತನೇಸು ಪುಥುನಾನಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇಸು ಪುಥುನಾನಾಸುಞ್ಞತಮನುಪಲಬ್ಭೇಸು ಪುಥುನಾನಾಅತ್ಥೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ನಿರುತ್ತೀಸು ಪಟಿಭಾನೇಸು। ಪುಥುನಾನಾಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಪುಥುನಾನಾಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿವಿಮುತ್ತಿಞಾದಸ್ಸನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಪುಥುನಾನಾಠಾನಾಠಾನೇಸು ಪುಥುನಾನಾವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಪುಥುನಾನಾಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಪುಥುನಾನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇಸು ಇದ್ಧಿಪಾದೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಬಲೇಸು ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇಸು ಪುಥುನಾನಾಅರಿಯಮಗ್ಗೇಸು ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇಸು ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಪುಥುಜ್ಜನಸಾಧಾರಣೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಪರಮತ್ಥೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪುಥುಪಞ್ಞಾ।
Katamā puthupaññā? Puthunānākhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. Puthunānādhātūsu puthunānāāyatanesu puthunānāpaṭiccasamuppādesu puthunānāsuññatamanupalabbhesu puthunānāatthesu dhammesu niruttīsu paṭibhānesu. Puthunānāsīlakkhandhesu puthunānāsamādhipaññāvimuttivimuttiñādassanakkhandhesu puthunānāṭhānāṭhānesu puthunānāvihārasamāpattīsu puthunānāariyasaccesu puthunānāsatipaṭṭhānesu sammappadhānesu iddhipādesu indriyesu balesu bojjhaṅgesu puthunānāariyamaggesu sāmaññaphalesu abhiññāsu puthujjanasādhāraṇe dhamme samatikkamma paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā.
ಕತಮಾ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಹಾಸಬಹುಲೋ ವೇದಬಹುಲೋ ತುಟ್ಠಿಬಹುಲೋ ಪಾಮೋಜ್ಜಬಹುಲೋ ಸೀಲಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಂ ಜಾಗರಿಯಾನುಯೋಗಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಂ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ। ಹಾಸಬಹುಲೋ…ಪೇ॰… ಪಾಮೋಜ್ಜಬಹುಲೋ ಠಾನಾಠಾನಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ। ಹಾಸಬಹುಲೋ ವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ। ಹಾಸಬಹುಲೋ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ ಇದ್ಧಿಪಾದೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಬಲಾನಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ। ಹಾಸಬಹುಲೋ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀತಿ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ। ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ। ಹಾಸಬಹುಲೋ ವೇದತುಟ್ಠಿಪಾಮೋಜ್ಜಬಹುಲೋ ಪರಮತ್ಥಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀತಿ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ।
Katamā hāsapaññā? Idhekacco hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo sīlaṃ paripūreti indriyasaṃvaraṃ paripūreti bhojane mattaññutaṃ jāgariyānuyogaṃ sīlakkhandhaṃ samādhikkhandhaṃ paññākkhandhaṃ vimuttikkhandhaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti hāsapaññā. Hāsabahulo…pe… pāmojjabahulo ṭhānāṭhānaṃ paṭivijjhatīti hāsapaññā. Hāsabahulo vihārasamāpattiyo paripūretīti hāsapaññā. Hāsabahulo ariyasaccāni paṭivijjhatīti hāsapaññā. Satipaṭṭhāne sammappadhāne iddhipāde indriyāni balāni bojjhaṅge ariyamaggaṃ bhāvetīti hāsapaññā. Hāsabahulo sāmaññaphalāni sacchikarotīti hāsapaññā. Abhiññāyo paṭivijjhatīti hāsapaññā. Hāsabahulo vedatuṭṭhipāmojjabahulo paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti hāsapaññā.
ಕತಮಾ ಜವನಪಞ್ಞಾ? ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಯಂ ದೂರೇ ಸನ್ತಿಕೇ ವಾ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಜವತೀತಿ ಜವನಪಞ್ಞಾ। ದುಕ್ಖತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಅನತ್ತತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಜವತೀತಿ ಜವನಪಞ್ಞಾ। ಯಾ ಕಾಚಿ ವೇದನಾ…ಪೇ॰… ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದುಕ್ಖತೋ ಅನತ್ತತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಜವತೀತಿ ಜವನಪಞ್ಞಾ। ಚಕ್ಖು…ಪೇ॰… ಜರಾಮರಣಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದುಕ್ಖತೋ ಅನತ್ತತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಜವತೀತಿ ಜವನಪಞ್ಞಾ। ರೂಪಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ಖಯಟ್ಠೇನ ದುಕ್ಖಂ ಭಯಟ್ಠೇನ ಅನತ್ತಾ ಅಸಾರಕಟ್ಠೇನಾತಿ ತುಲಯಿತ್ವಾ ತೀರಯಿತ್ವಾ ವಿಭಾವಯಿತ್ವಾ ವಿಭೂತಂ ಕತ್ವಾ ರೂಪನಿರೋಧೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಖಿಪ್ಪಂ ಜವತೀತಿ ಜವನಪಞ್ಞಾ। ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಕ್ಖು…ಪೇ॰… ಜರಾಮರಣಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ಖಯಟ್ಠೇನ…ಪೇ॰… ವಿಭೂತಂ ಕತ್ವಾ ಜರಾಮರಣನಿರೋಧೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಖಿಪ್ಪಂ ಜವತೀತಿ ಜವನಪಞ್ಞಾ। ರೂಪಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ । ಚಕ್ಖುಂ…ಪೇ॰… ಜರಾಮರಣಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ಸಙ್ಖತಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ ಖಯಧಮ್ಮಂ ವಯಧಮ್ಮಂ ವಿರಾಗಧಮ್ಮಂ ನಿರೋಧಧಮ್ಮನ್ತಿ ತುಲಯಿತ್ವಾ ತೀರಯಿತ್ವಾ ವಿಭಾವಯಿತ್ವಾ ವಿಭೂತಂ ಕತ್ವಾ ಜರಾಮರಣನಿರೋಧೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಖಿಪ್ಪಂ ಜವತೀತಿ ಜವನಪಞ್ಞಾ।
Katamā javanapaññā? Yaṃkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ taṃ rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā. Dukkhato khippaṃ anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Yā kāci vedanā…pe… yaṃkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ, sabbaṃ taṃ viññāṇaṃ aniccato dukkhato anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato dukkhato anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā. Vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena…pe… vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ . Cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā.
ಕತಮಾ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಾ? ಖಿಪ್ಪಂ ಕಿಲೇಸೇ ಛಿನ್ದತೀತಿ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಾ। ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ, ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ, ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇ ಪಾಪಕೇ ಅಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ರಾಗಂ ದೋಸಂ ಮೋಹಂ ಕೋಧಂ ಉಪನಾಹಂ ಮಕ್ಖಂ ಪಳಾಸಂ ಇಸ್ಸಂ ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಮಾಯಂ ಸಾಠೇಯ್ಯಂ ಥಮ್ಭಂ ಸಾರಮ್ಭಂ ಮಾನಂ ಅತಿಮಾನಂ ಮದಂ ಪಮಾದಂ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲೇಸೇ ಸಬ್ಬೇ ದುಚ್ಚರಿತೇ ಸಬ್ಬೇ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೇ ಸಬ್ಬೇ ಭವಗಾಮಿಕಮ್ಮೇ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ ಪಜಹತಿ ವಿನೋದೇತಿ ಬ್ಯನ್ತೀ ಕರೋತಿ ಅನಭಾವಂ ಗಮೇತೀತಿ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಾ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆಸನೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯೋ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಅಧಿಗತಾ ಹೋನ್ತಿ ಸಚ್ಛಿಕತಾ ಫಸ್ಸಿತಾ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಾ।
Katamā tikkhapaññā? Khippaṃ kilese chindatīti tikkhapaññā. Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti, uppannaṃ byāpādavitakkaṃ, uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ, uppannuppanne pāpake akusale dhamme uppannaṃ rāgaṃ dosaṃ mohaṃ kodhaṃ upanāhaṃ makkhaṃ paḷāsaṃ issaṃ macchariyaṃ māyaṃ sāṭheyyaṃ thambhaṃ sārambhaṃ mānaṃ atimānaṃ madaṃ pamādaṃ sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaṅkhāre sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā. Ekasmiṃ āsane cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti tikkhapaññā.
ಕತಮಾ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞಾ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಬ್ಬೇಗಬಹುಲೋ ಹೋತಿ ಉತ್ತಾಸಬಹುಲೋ ಉಕ್ಕಣ್ಠನಬಹುಲೋ ಅರತಿಬಹುಲೋ ಅನಭಿರತಿಬಹುಲೋ ಬಹಿಮುಖೋ ನ ರಮತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು, ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪುಬ್ಬಂ ಅಪದಾಲಿತಪುಬ್ಬಂ ಲೋಭಕ್ಖನ್ಧಂ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝತಿ ಪದಾಲೇತೀತಿ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞಾ। ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪುಬ್ಬಂ ಅಪದಾಲಿತಪುಬ್ಬಂ ದೋಸಕ್ಖನ್ಧಂ ಮೋಹಕ್ಖನ್ಧಂ ಕೋಧಂ ಉಪನಾಹಂ…ಪೇ॰… ಸಬ್ಬೇ ಭವಗಾಮಿಕಮ್ಮೇ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝತಿ ಪದಾಲೇತೀತಿ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞಾತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೩)।
Katamā nibbedhikapaññā? Idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā. Anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ mohakkhandhaṃ kodhaṃ upanāhaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññāti (paṭi. ma. 3.3).
೨೧೭. ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಉಪಾಸಿತಾತಿ ಪಣ್ಡಿತಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಯಿರುಪಾಸಿತಾ। ಅತ್ಥನ್ತರೋತಿ ಯಥಾ ಏಕೇ ರನ್ಧಗವೇಸಿನೋ ಉಪಾರಮ್ಭಚಿತ್ತತಾಯ ದೋಸಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಕರಿತ್ವಾ ನಿಸಾಮಯನ್ತಿ, ಏವಂ ಅನಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥಯುತ್ತಂ ಕಥಂ ನಿಸಾಮಯಿ ಉಪಧಾರಯಿ।
217.Pabbajitaṃ upāsitāti paṇḍitaṃ pabbajitaṃ upasaṅkamitvā payirupāsitā. Atthantaroti yathā eke randhagavesino upārambhacittatāya dosaṃ abbhantaraṃ karitvā nisāmayanti, evaṃ anisāmetvā atthaṃ abbhantaraṃ katvā atthayuttaṃ kathaṃ nisāmayi upadhārayi.
ಪಟಿಲಾಭಗತೇನಾತಿ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ ಗತೇನ। ಉಪ್ಪಾದನಿಮಿತ್ತಕೋವಿದಾತಿ ಉಪ್ಪಾದೇ ಚ ನಿಮಿತ್ತೇ ಚ ಛೇಕಾ। ಅವೇಚ್ಚ ದಕ್ಖಿತೀತಿ ಞತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ।
Paṭilābhagatenāti paṭilābhatthāya gatena. Uppādanimittakovidāti uppāde ca nimitte ca chekā. Avecca dakkhitīti ñatvā passissati.
ಅತ್ಥಾನುಸಿಟ್ಠೀಸು ಪರಿಗ್ಗಹೇಸು ಚಾತಿ ಯೇ ಅತ್ಥಾನುಸಾಸನೇಸು ಪರಿಗ್ಗಹಾ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಪರಿಗ್ಗಾಹಕಾನಿ ಞಾಣಾನಿ, ತೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
Atthānusiṭṭhīsu pariggahesu cāti ye atthānusāsanesu pariggahā atthānatthaṃ pariggāhakāni ñāṇāni, tesūti attho.
ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Suvaṇṇavaṇṇalakkhaṇavaṇṇanā
೨೧೮. ಅಕ್ಕೋಧನೋತಿ ನ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಕೋಧಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ಸಚೇಪಿ ಮೇ ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಂ ಪಟಿವಿನೋದೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏವಂ ಅಕ್ಕೋಧವಸಿಕತ್ತಾ। ನಾಭಿಸಜ್ಜೀತಿ ಕುಟಿಲಕಣ್ಟಕೋ ವಿಯ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಮಮ್ಮಂ ತುದನ್ತೋ ವಿಯ ನ ಲಗ್ಗಿ। ನ ಕುಪ್ಪಿ ನ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜೀತಿಆದೀಸು ಪುಬ್ಬುಪ್ಪತ್ತಿಕೋ ಕೋಪೋ। ತತೋ ಬಲವತರೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ತತೋ ಬಲವತರಾ ಪತಿತ್ಥಿಯನಾ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ನ ಕುಪ್ಪಿ ನ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜಿ ನ ಪತಿತ್ಥಿಯಿ। ಅಪ್ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ। ನ ಪಾತ್ವಾಕಾಸೀತಿ ನ ಕಾಯವಿಕಾರೇನ ವಾ ವಚೀವಿಕಾರೇನ ವಾ ಪಾಕಟಮಕಾಸಿ।
218.Akkodhanoti na anāgāmimaggena kodhassa pahīnattā, atha kho sacepi me kodho uppajjeyya, khippameva naṃ paṭivinodeyyanti evaṃ akkodhavasikattā. Nābhisajjīti kuṭilakaṇṭako viya tattha tattha mammaṃ tudanto viya na laggi. Na kuppi na byāpajjītiādīsu pubbuppattiko kopo. Tato balavataro byāpādo. Tato balavatarā patitthiyanā. Taṃ sabbaṃ akaronto na kuppi na byāpajji na patitthiyi. Appaccayanti domanassaṃ. Na pātvākāsīti na kāyavikārena vā vacīvikārena vā pākaṭamakāsi.
ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಕ್ಕೋಧನತಾ ಚೇವ ಸುಖುಮತ್ಥರಣಾದಿದಾನಞ್ಚ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಕೋಧನಸ್ಸ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಆವಿಲೋ ಹೋತಿ ಮುಖಂ ದುದ್ದಸಿಯಂ ವತ್ಥಚ್ಛಾದನಸದಿಸಞ್ಚ ಮಣ್ಡನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಕೋಧನೋ ಚೇವ ವತ್ಥಚ್ಛಾದನಾನಞ್ಚ ಅದಾತಾ, ಸೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನಸ್ಸ ಜನೋ ಕೋಧನಾದಿಭಾವಂ ಜಾನಾತೂತಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣೋ ಹೋತಿ ದುಸ್ಸಣ್ಠಾನೋ। ಅಕ್ಕೋಧನಸ್ಸ ಪನ ಮುಖಂ ವಿರೋಚತಿ, ಛವಿವಣ್ಣೋ ವಿಪ್ಪಸೀದತಿ। ಸತ್ತಾ ಹಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪಾಸಾದಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಆಮಿಸದಾನೇನ ವಾ ವತ್ಥದಾನೇನ ವಾ ಸಮ್ಮಜ್ಜನೇನ ವಾ ಅಕ್ಕೋಧನತಾಯ ವಾ। ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಕಾರಣಾನಿ ದೀಘರತ್ತಂ ತಥಾಗತೇನ ಕತಾನೇವ। ತೇನಸ್ಸ ಇಮೇಸಂ ಕತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣಂ। ಸುಖುಮತ್ಥರಣಾದಿಲಾಭಿತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ akkodhanatā ceva sukhumattharaṇādidānañca. Kammasarikkhakaṃ nāma kodhanassa chavivaṇṇo āvilo hoti mukhaṃ duddasiyaṃ vatthacchādanasadisañca maṇḍanaṃ nāma natthi. Tasmā yo kodhano ceva vatthacchādanānañca adātā, so iminā kāraṇenassa jano kodhanādibhāvaṃ jānātūti dubbaṇṇo hoti dussaṇṭhāno. Akkodhanassa pana mukhaṃ virocati, chavivaṇṇo vippasīdati. Sattā hi catūhi kāraṇehi pāsādikā honti āmisadānena vā vatthadānena vā sammajjanena vā akkodhanatāya vā. Imāni cattāripi kāraṇāni dīgharattaṃ tathāgatena katāneva. Tenassa imesaṃ katabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti suvaṇṇavaṇṇaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Sukhumattharaṇādilābhitā ānisaṃso.
೨೧೯. ಅಭಿವಿಸ್ಸಜೀತಿ ಅಭಿವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಮಹಿಮಿವ ಸುರೋ ಅಭಿವಸ್ಸನ್ತಿ ಸುರೋ ವುಚ್ಚತಿ ದೇವೋ, ಮಹಾಪಥವಿಂ ಅಭಿವಸ್ಸನ್ತೋ ದೇವೋ ವಿಯ।
219.Abhivissajīti abhivissajjesi. Mahimiva suro abhivassanti suro vuccati devo, mahāpathaviṃ abhivassanto devo viya.
ಸುರವರತರೋರಿವ ಇನ್ದೋತಿ ಸುರಾನಂ ವರತರೋ ಇನ್ದೋ ವಿಯ।
Suravarataroriva indoti surānaṃ varataro indo viya.
ಅಪಬ್ಬಜ್ಜಮಿಚ್ಛನ್ತಿ ಅಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ। ಮಹತಿಮಹಿನ್ತಿ ಮಹನ್ತಿಂ ಪಥವಿಂ।
Apabbajjamicchanti apabbajjaṃ gihibhāvaṃ icchanto. Mahatimahinti mahantiṃ pathaviṃ.
ಅಚ್ಛಾದನವತ್ಥಮೋಕ್ಖಪಾವುರಣಾನನ್ತಿ ಅಚ್ಛಾದನಾನಞ್ಚೇವ ವತ್ಥಾನಞ್ಚ ಉತ್ತಮಪಾವುರಣಾನಞ್ಚ। ಪನಾಸೋತಿ ವಿನಾಸೋ।
Acchādanavatthamokkhapāvuraṇānanti acchādanānañceva vatthānañca uttamapāvuraṇānañca. Panāsoti vināso.
ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Kosohitavatthaguyhalakkhaṇavaṇṇanā
೨೨೦. ಮಾತರಮ್ಪಿ ಪುತ್ತೇನ ಸಮಾನೇತಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಇಮಂ ಕಮ್ಮಂ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ। ತಸ್ಮಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರಯಮಾನೋ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಚತುಕ್ಕಾದೀಸು ಚತೂಸು ನಗರದ್ವಾರೇಸು ಬಹಿನಗರೇ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಇಮಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಠಪೇಸಿ। ತೇ ಮಾತರಂ ಕುಹಿಂ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಪುತ್ತಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿಲಪನ್ತಿಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಹಿ, ಅಮ್ಮ, ಪುತ್ತಂ ದಕ್ಖಸೀತಿ ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ನಹಾಪೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಪುತ್ತಮಸ್ಸಾ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
220.Mātarampiputtena samānetā ahosīti imaṃ kammaṃ rajje patiṭṭhitena sakkā kātuṃ. Tasmā bodhisattopi rajjaṃ kārayamāno antonagare catukkādīsu catūsu nagaradvāresu bahinagare catūsu disāsu imaṃ kammaṃ karothāti manusse ṭhapesi. Te mātaraṃ kuhiṃ me putto puttaṃ na passāmīti vilapantiṃ pariyesamānaṃ disvā ehi, amma, puttaṃ dakkhasīti taṃ ādāya gantvā nahāpetvā bhojetvā puttamassā pariyesitvā dassenti. Esa nayo sabbattha.
ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಞಾತೀನಂ ಸಮಙ್ಗಿಭಾವಕರಣಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಞಾತಯೋ ಹಿ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ವಜ್ಜಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ತೇ ಕಲಹಕಾಲೇ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏಕಸ್ಸ ಪನ ದೋಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಞ್ಞಂ ಜಾನಾಪೇತುಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಯಂ ನಾಮ ಏತಸ್ಸ ದೋಸೋತಿ ವುತ್ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕೇನ ದಿಟ್ಠಂ ಕೇನ ಸುತಂ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತೀಸು ಏವರೂಪಂ ಕತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ। ತಥಾಗತೇನ ಚ ತಂ ಞಾತಿಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೇನ ದೀಘರತ್ತಂ ಇದಂ ವಜ್ಜಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಕತಂ ಹೋತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತಭಾವಂ ಜಾನಾತೂತಿ ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣಂ। ಪಹೂತಪುತ್ತತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ ñātīnaṃ samaṅgibhāvakaraṇaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma ñātayo hi samaṅgībhūtā aññamaññassa vajjaṃ paṭicchādenti. Kiñcāpi hi te kalahakāle kalahaṃ karonti, ekassa pana dose uppanne aññaṃ jānāpetuṃ na icchanti. Ayaṃ nāma etassa dosoti vutte sabbe uṭṭhahitvā kena diṭṭhaṃ kena sutaṃ, amhākaṃ ñātīsu evarūpaṃ kattā nāma natthīti. Tathāgatena ca taṃ ñātisaṅgahaṃ karontena dīgharattaṃ idaṃ vajjappaṭicchādanakammaṃ nāma kataṃ hoti. Athassa sadevako loko iminā kāraṇena evarūpassa kammassa katabhāvaṃ jānātūti kosohitavatthaguyhalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Pahūtaputtatā ānisaṃso.
೨೨೧. ವತ್ಥಛಾದಿಯನ್ತಿ ವತ್ಥೇನ ಛಾದೇತಬ್ಬಂ ವತ್ಥಗುಯ್ಹಂ।
221.Vatthachādiyanti vatthena chādetabbaṃ vatthaguyhaṃ.
ಅಮಿತ್ತತಾಪನಾತಿ ಅಮಿತ್ತಾನಂ ಪತಾಪನಾ। ಗಿಹಿಸ್ಸ ಪೀತಿಂ ಜನನಾತಿ ಗಿಹಿಭೂತಸ್ಸ ಸತೋ ಪೀತಿಜನನಾ।
Amittatāpanāti amittānaṃ patāpanā. Gihissa pītiṃ jananāti gihibhūtassa sato pītijananā.
ಪರಿಮಣ್ಡಲಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Parimaṇḍalādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೨೨. ಸಮಂ ಜಾನಾತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ತಾರುಕ್ಖಸಮೋ ಅಯಂ ಪೋಕ್ಖರಸಾತಿಸಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ತೇನ ತೇನ ಸಮಂ ಜಾನಾತಿ। ಸಾಮಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಸಯಂ ಜಾನಾತಿ। ಪುರಿಸಂ ಜಾನಾತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ಸೇಟ್ಠಸಮ್ಮತೋ’’ತಿ ಪುರಿಸಂ ಜಾನಾತಿ। ಪುರಿಸವಿಸೇಸಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಮುಗ್ಗಂ ಮಾಸೇನ ಸಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಿಸೇಸಂ ಜಾನಾತಿ। ಅಯಮಿದಮರಹತೀತಿ ಅಯಂ ಪುರಿಸೋ ಇದಂ ನಾಮ ದಾನಸಕ್ಕಾರಂ ಅರಹತಿ । ಪುರಿಸವಿಸೇಸಕರೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಪುರಿಸವಿಸೇಸಂ ಞತ್ವಾ ಕಾರಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಯೋ ಯಂ ಅರಹತಿ, ತಸ್ಸೇವ ತಂ ಅದಾಸಿ। ಯೋ ಹಿ ಕಹಾಪಣಾರಹಸ್ಸ ಅಡ್ಢಂ ದೇತಿ, ಸೋ ಪರಸ್ಸ ಅಡ್ಢಂ ನಾಸೇತಿ। ಯೋ ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ ದೇತಿ, ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಕಹಾಪಣಂ ನಾಸೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇದಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ಯೋ ಯಂ ಅರಹತಿ, ತಸ್ಸ ತದೇವ ಅದಾಸಿ। ಸದ್ಧಾಧನನ್ತಿಆದೀಸು ಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಲಾಭಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಧನಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
222.Samaṃ jānātīti ‘‘ayaṃ tārukkhasamo ayaṃ pokkharasātisamo’’ti evaṃ tena tena samaṃ jānāti. Sāmaṃ jānātīti sayaṃ jānāti. Purisaṃ jānātīti ‘‘ayaṃ seṭṭhasammato’’ti purisaṃ jānāti. Purisavisesaṃ jānātīti muggaṃ māsena samaṃ akatvā guṇavisiṭṭhassa visesaṃ jānāti. Ayamidamarahatīti ayaṃ puriso idaṃ nāma dānasakkāraṃ arahati . Purisavisesakaro ahosīti purisavisesaṃ ñatvā kārako ahosi. Yo yaṃ arahati, tasseva taṃ adāsi. Yo hi kahāpaṇārahassa aḍḍhaṃ deti, so parassa aḍḍhaṃ nāseti. Yo dve kahāpaṇe deti, so attano kahāpaṇaṃ nāseti. Tasmā idaṃ ubhayampi akatvā yo yaṃ arahati, tassa tadeva adāsi. Saddhādhanantiādīsu sampattipaṭilābhaṭṭhena saddhādīnaṃ dhanabhāvo veditabbo.
ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಪುರಿಸವಿಸೇಸಂ ಞತ್ವಾ ಕತಂ ಸಮಸಙ್ಗಹಕಮ್ಮಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ತದಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ। ಧನಸಮ್ಪತ್ತಿ ಆನಿಸಂಸೋ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ purisavisesaṃ ñatvā kataṃ samasaṅgahakammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma tadassa kammaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti imāni dve lakkhaṇāni nibbattanti. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Dhanasampatti ānisaṃso.
೨೨೩. ತುಲಿಯಾತಿ ತುಲಯಿತ್ವಾ। ಪಟಿವಿಚಯಾತಿ ಪಟಿವಿಚಿನಿತ್ವಾ। ಮಹಾಜನಸಙ್ಗಾಹಕನ್ತಿ ಮಹಾಜನಸಙ್ಗಹಣಂ। ಸಮೇಕ್ಖಮಾನೋತಿ ಸಮಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ। ಅತಿನಿಪುಣಾ ಮನುಜಾತಿ ಅತಿನಿಪುಣಾ ಸುಖುಮಪಞ್ಞಾ ಲಕ್ಖಣಪಾಠಕಮನುಸ್ಸಾ। ಬಹುವಿವಿಧಾ ಗಿಹೀನಂ ಅರಹಾನೀತಿ ಬಹೂ ವಿವಿಧಾನಿ ಗಿಹೀನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾನಿ ಪಟಿಲಭತಿ। ದಹರೋ ಸುಸು ಕುಮಾರೋ ‘‘ಅಯಂ ದಹರೋ ಕುಮಾರೋ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಂಸು ಮಹೀಪತಿಸ್ಸಾತಿ ರಞ್ಞೋ।
223.Tuliyāti tulayitvā. Paṭivicayāti paṭivicinitvā. Mahājanasaṅgāhakanti mahājanasaṅgahaṇaṃ. Samekkhamānoti samaṃ pekkhamāno. Atinipuṇāmanujāti atinipuṇā sukhumapaññā lakkhaṇapāṭhakamanussā. Bahuvividhā gihīnaṃ arahānīti bahū vividhāni gihīnaṃ anucchavikāni paṭilabhati. Daharo susu kumāro ‘‘ayaṃ daharo kumāro paṭilabhissatī’’ti byākaṃsu mahīpatissāti rañño.
ಸೀಹಪುಬ್ಬದ್ಧಕಾಯಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Sīhapubbaddhakāyādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೨೪. ಯೋಗಕ್ಖೇಮಕಾಮೋತಿ ಯೋಗತೋ ಖೇಮಕಾಮೋ। ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಪಞ್ಞಾಯ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅತ್ಥಕಾಮತಾ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ತಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅತ್ಥಕಾಮತಾಯ ವಡ್ಢಿಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಇಮಾನಿ ಸಮನ್ತಪರಿಪೂರಾನಿ ಅಪರಿಹೀನಾನಿ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಂ। ಧನಾದೀಹಿ ಚೇವ ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಚ ಅಪರಿಹಾನಿ ಆನಿಸಂಸೋ।
224.Yogakkhemakāmoti yogato khemakāmo. Paññāyāti kammassakatapaññāya. Idha kammaṃ nāma mahājanassa atthakāmatā. Kammasarikkhakaṃ nāma taṃ mahājanassa atthakāmatāya vaḍḍhimeva paccāsīsitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti imāni samantaparipūrāni aparihīnāni tīṇi lakkhaṇāni nibbattanti. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇattayaṃ. Dhanādīhi ceva saddhādīhi ca aparihāni ānisaṃso.
೨೨೫. ಸದ್ಧಾಯಾತಿ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾಯ ಪಸಾದಸದ್ಧಾಯ। ಸೀಲೇನಾತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲೇನ ದಸಸೀಲೇನ। ಸುತೇನಾತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಸವನೇನ। ಬುದ್ಧಿಯಾತಿ ಏತೇಸಂ ಬುದ್ಧಿಯಾ , ‘‘ಕಿನ್ತಿ ಏತೇಹಿ ವಡ್ಢೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮೇನ। ಬಹೂಹಿ ಸಾಧೂಹೀತಿ ಅಞ್ಞೇಹಿಪಿ ಬಹೂಹಿ ಉತ್ತಮಗುಣೇಹಿ। ಅಸಹಾನಧಮ್ಮತನ್ತಿ ಅಪರಿಹೀನಧಮ್ಮಂ।
225.Saddhāyāti okappanasaddhāya pasādasaddhāya. Sīlenāti pañcasīlena dasasīlena. Sutenāti pariyattisavanena. Buddhiyāti etesaṃ buddhiyā , ‘‘kinti etehi vaḍḍheyyu’’nti evaṃ cintesīti attho. Dhammenāti lokiyadhammena. Bahūhi sādhūhīti aññehipi bahūhi uttamaguṇehi. Asahānadhammatanti aparihīnadhammaṃ.
ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗಿತಾಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Rasaggasaggitālakkhaṇavaṇṇanā
೨೨೬. ಸಮಾಭಿವಾಹಿನಿಯೋತಿ ಯಥಾ ತಿಲಫಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪಿತಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಫರತಿ, ಏವಂ ಸಮಾ ಹುತ್ವಾ ವಹನ್ತಿ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಅವಿಹೇಠನಕಮ್ಮಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಪಾಣಿಆದೀಹಿ ಪಹಾರಂ ಲದ್ಧಸ್ಸ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಲೋಹಿತಂ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಗಣ್ಠಿ ಗಣ್ಠಿ ಹುತ್ವಾ ಅನ್ತೋವ ಪುಬ್ಬಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅನ್ತೋವ ಭಿಜ್ಜತಿ, ಏವಂ ಸೋ ಬಹುರೋಗೋ ಹೋತಿ। ತಥಾಗತೇನ ಪನ ದೀಘರತ್ತಂ ಇಮಂ ಆರೋಗ್ಯಕರಣಕಮ್ಮಂ ಕತಂ। ತದಸ್ಸ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಆರೋಗ್ಯಕರಂ ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗಿಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣಂ। ಅಪ್ಪಾಬಾಧತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
226.Samābhivāhiniyoti yathā tilaphalamattampi jivhagge ṭhapitaṃ sabbattha pharati, evaṃ samā hutvā vahanti. Idha kammaṃ nāma aviheṭhanakammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma pāṇiādīhi pahāraṃ laddhassa tattha tattha lohitaṃ saṇṭhāti, gaṇṭhi gaṇṭhi hutvā antova pubbaṃ gaṇhāti, antova bhijjati, evaṃ so bahurogo hoti. Tathāgatena pana dīgharattaṃ imaṃ ārogyakaraṇakammaṃ kataṃ. Tadassa sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti ārogyakaraṃ rasaggasaggilakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Appābādhatā ānisaṃso.
೨೨೭. ಮರಣವಧೇನಾತಿ ‘‘ಏತಂ ಮಾರೇಥ ಏತಂ ಘಾತೇಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆಣತ್ತೇನ ಮರಣವಧೇನ। ಉಬ್ಬಾಧನಾಯಾತಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರಪ್ಪವೇಸನೇನ।
227.Maraṇavadhenāti ‘‘etaṃ māretha etaṃ ghātethā’’ti evaṃ āṇattena maraṇavadhena. Ubbādhanāyāti bandhanāgārappavesanena.
ಅಭಿನೀಲನೇತ್ತಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Abhinīlanettādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೨೮. ನ ಚ ವಿಸಟನ್ತಿ ಕಕ್ಕಟಕೋ ವಿಯ ಅಕ್ಖೀನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ನ ಕೋಧವಸೇನ ಪೇಕ್ಖಿತಾ ಅಹೋಸಿ। ನ ಚ ವಿಸಾಚೀತಿ ವಙ್ಕಕ್ಖಿಕೋಟಿಯಾ ಪೇಕ್ಖಿತಾಪಿ ನಾಹೋಸಿ। ನ ಚ ಪನ ವಿಚೇಯ್ಯ ಪೇಕ್ಖಿತಾತಿ ವಿಚೇಯ್ಯ ಪೇಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಯೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಯದಾ ನಂ ಪರೋ ಓಲೋಕೇತಿ, ತದಾ ನಿಮ್ಮೀಲೇತಿ ನ ಓಲೋಕೇತಿ, ಪುನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇತಿ, ಏವರೂಪೋ ನಾಹೋಸಿ। ‘‘ವಿನೇಯ್ಯಪೇಕ್ಖಿತಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಉಜುಂ ತಥಾ ಪಸಟಮುಜುಮನೋತಿ ಉಜುಮನೋ ಹುತ್ವಾ ಉಜು ಪೇಕ್ಖಿತಾ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಚ ಉಜುಂ, ತಥಾ ಪಸಟಂ ವಿಪುಲಂ ವಿತ್ಥತಂ ಪೇಕ್ಖಿತಾ ಹೋತಿ। ಪಿಯದಸ್ಸನೋತಿ ಪಿಯಾಯಮಾನೇಹಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬೋ।
228.Na ca visaṭanti kakkaṭako viya akkhīni nīharitvā na kodhavasena pekkhitā ahosi. Na ca visācīti vaṅkakkhikoṭiyā pekkhitāpi nāhosi. Na ca pana viceyya pekkhitāti viceyya pekkhitā nāma yo kujjhitvā yadā naṃ paro oloketi, tadā nimmīleti na oloketi, puna gacchantaṃ kujjhitvā oloketi, evarūpo nāhosi. ‘‘Vineyyapekkhitā’’tipi pāṭho, ayamevattho. Ujuṃ tathā pasaṭamujumanoti ujumano hutvā uju pekkhitā hoti, yathā ca ujuṃ, tathā pasaṭaṃ vipulaṃ vitthataṃ pekkhitā hoti. Piyadassanoti piyāyamānehi passitabbo.
ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಿಯಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕನಕಮ್ಮಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಾಣೋ ವಿಯ ಕಾಕಕ್ಖಿ ವಿಯ ಹೋತಿ, ವಙ್ಕಕ್ಖಿ ಪನ ಆವಿಲಕ್ಖಿ ಚ ಹೋತಿಯೇವ। ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಓಲೋಕಯತೋ ಅಕ್ಖೀನಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೋ ಪಸಾದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತಥಾಗತೋ ಚ ತಥಾ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ತಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಪಿಯಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಇಮಾನಿ ನೇತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿಕರಾನಿ ದ್ವೇ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ। ಪಿಯದಸ್ಸನತಾ ಆನಿಸಂಸೋ। ಅಭಿಯೋಗಿನೋತಿ ಲಕ್ಖಣಸತ್ಥೇ ಯುತ್ತಾ।
Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ mahājanassa piyacakkhunā olokanakammaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma kujjhitvā olokento kāṇo viya kākakkhi viya hoti, vaṅkakkhi pana āvilakkhi ca hotiyeva. Pasannacittassa pana olokayato akkhīnaṃ pañcavaṇṇo pasādo paññāyati. Tathāgato ca tathā olokesi. Athassa taṃ dīgharattaṃ piyacakkhunā olokitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti imāni nettasampattikarāni dve mahāpurisalakkhaṇāni nibbattanti. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Piyadassanatā ānisaṃso. Abhiyoginoti lakkhaṇasatthe yuttā.
ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Uṇhīsasīsalakkhaṇavaṇṇanā
೨೩೦. ಬಹುಜನಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಬಹುಜನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಅಹೋಸಿ ಗಣಜೇಟ್ಠಕೋ। ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಂ ಅಞ್ಞೇ ಆಪಜ್ಜಿಂಸು। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತಾ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಯೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಹುತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಅಮಙ್ಕುಭೂತೋ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಸೋ ವಿಚರತಿ, ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಚ ಹೋತಿ। ತಥಾಗತೋ ಚ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಇದಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಕಮ್ಮಂ ಜಾನಾತೂತಿ ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣಂ। ಮಹಾಜನಾನುವತ್ತನತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
230.Bahujanapubbaṅgamo ahosīti bahujanassa pubbaṅgamo ahosi gaṇajeṭṭhako. Tassa diṭṭhānugatiṃ aññe āpajjiṃsu. Idha kammaṃ nāma pubbaṅgamatā. Kammasarikkhakaṃ nāma yo pubbaṅgamo hutvā dānādīni kusalakammāni karoti, so amaṅkubhūto sīsaṃ ukkhipitvā pītipāmojjena paripuṇṇasīso vicarati, mahāpuriso ca hoti. Tathāgato ca tathā akāsi. Athassa sadevako loko iminā kāraṇena idaṃ pubbaṅgamakammaṃ jānātūti uṇhīsasīsalakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Mahājanānuvattanatā ānisaṃso.
೨೩೧. ಬಹುಜನಂ ಹೇಸ್ಸತೀತಿ ಬಹುಜನಸ್ಸ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಪಟಿಭೋಗಿಯಾತಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಾ, ಏತಸ್ಸ ಬಹೂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಹರನ್ತಿ ತದಾತಿ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ತದಾ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಿ। ಪಟಿಹಾರಕನ್ತಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಭಾವಂ। ವಿಸವೀತಿ ಚಿಣ್ಣವಸೀ।
231.Bahujanaṃhessatīti bahujanassa bhavissati. Paṭibhogiyāti veyyāvaccakarā, etassa bahū veyyāvaccakarā bhavissantīti attho. Abhiharanti tadāti daharakāleyeva tadā evaṃ byākaronti. Paṭihārakanti veyyāvaccakarabhāvaṃ. Visavīti ciṇṇavasī.
ಏಕೇಕಲೋಮತಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Ekekalomatādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೩೨. ಉಪವತ್ತತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಅನುವತ್ತತಿ, ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಸಚ್ಚಕಥನಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಅದ್ವೇಜ್ಝಕಥಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧಕಥಾಯ ಕಥಿತಭಾವಮಸ್ಸ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಏಕೇಕಲೋಮಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಉಣ್ಣಾಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ। ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುಕೂಲೇನ ಅನುವತ್ತನತಾ ಆನಿಸಂಸೋ। ಏಕೇಕಲೋಮೂಪಚಿತಙ್ಗವಾತಿ ಏಕೇಕೇಹಿ ಲೋಮೇಹಿ ಉಪಚಿತಸರೀರೋ।
232.Upavattatīti ajjhāsayaṃ anuvattati, idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ saccakathanaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma dīgharattaṃ advejjhakathāya parisuddhakathāya kathitabhāvamassa sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti ekekalomalakkhaṇañca uṇṇālakkhaṇañca nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Mahājanassa ajjhāsayānukūlena anuvattanatā ānisaṃso. Ekekalomūpacitaṅgavāti ekekehi lomehi upacitasarīro.
ಚತ್ತಾಲೀಸಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Cattālīsādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೩೪. ಅಭೇಜ್ಜಪರಿಸೋತಿ ಅಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಪರಿಸೋ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಪಿಸುಣವಾಚಾಯ ಕಥನಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಪಿಸುಣವಾಚಸ್ಸ ಕಿರ ಸಮಗ್ಗಭಾವಂ ಭಿನ್ದನತೋ ದನ್ತಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಚೇವ ಹೋನ್ತಿ ವಿರಳಾ ಚ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಪಿಸುಣವಾಚತಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಇದಂ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ। ಅಭೇಜ್ಜಪರಿಸತಾ ಆನಿಸಂಸೋ। ಚತುರೋ ದಸಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ದಸ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ।
234.Abhejjaparisoti abhinditabbapariso. Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ apisuṇavācāya kathanaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma pisuṇavācassa kira samaggabhāvaṃ bhindanato dantā aparipuṇṇā ceva honti viraḷā ca. Tathāgatassa pana dīgharattaṃ apisuṇavācataṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti idaṃ lakkhaṇadvayaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Abhejjaparisatā ānisaṃso. Caturo dasāti cattāro dasa cattālīsaṃ.
ಪಹೂತಜಿವ್ಹಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Pahūtajivhādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೩೬. ಆದೇಯ್ಯವಾಚೋ ಹೋತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬವಚನೋ ಹೋತಿ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಫರುಸವಾದಿತಾ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಯೇ ಫರುಸವಾಚಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ನೇಸಂ ಜಿವ್ಹಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಫರುಸವಾಚಾಯ ಕಥಿತಭಾವಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಬದ್ಧಜಿವ್ಹಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ಗೂಳ್ಹಜಿವ್ಹಾ ವಾ ದ್ವಿಜಿವ್ಹಾ ವಾ ಮಮ್ಮನಾ ವಾ। ಯೇ ಪನ ಜಿವ್ಹಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಫರುಸವಾಚಂ ನ ವದನ್ತಿ, ತೇ ಬದ್ಧಜಿವ್ಹಾ ಗೂಳ್ಹಜಿವ್ಹಾ ದ್ವಿಜಿವ್ಹಾ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಮುದು ನೇಸಂ ಜಿವ್ಹಾ ಹೋತಿ ರತ್ತಕಮ್ಬಲವಣ್ಣಾ। ತಸ್ಮಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಜಿವ್ಹಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಫರುಸಾಯ ವಾಚಾಯ ಅಕಥಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಪಹೂತಜಿವ್ಹಾಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಫರುಸವಾಚಂ ಕಥೇನ್ತಾನಞ್ಚ ಸದ್ದೋ ಭಿಜ್ಜತಿ। ತೇ ಸದ್ದಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಫರುಸವಾಚಾಯ ಕಥಿತಭಾವಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಛಿನ್ನಸ್ಸರಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ಭಿನ್ನಸ್ಸರಾ ವಾ ಕಾಕಸ್ಸರಾ ವಾ। ಯೇ ಪನ ಸರಭೇದಕರಂ ಫರುಸವಾಚಂ ನ ಕಥೇನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸದ್ದೋ ಮಧುರೋ ಚ ಹೋತಿ ಪೇಮನೀಯೋ। ತಸ್ಮಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಸರಭೇದಕರಾಯ ಫರುಸವಾಚಾಯ ಅಕಥಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ। ಆದೇಯ್ಯವಚನತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
236.Ādeyyavāco hotīti gahetabbavacano hoti. Idha kammaṃ nāma dīgharattaṃ apharusavāditā. Kammasarikkhakaṃ nāma ye pharusavācā honti, te iminā kāraṇena nesaṃ jivhaṃ parivattetvā parivattetvā pharusavācāya kathitabhāvaṃ jano jānātūti baddhajivhā vā honti, gūḷhajivhā vā dvijivhā vā mammanā vā. Ye pana jivhaṃ parivattetvā parivattetvā pharusavācaṃ na vadanti, te baddhajivhā gūḷhajivhā dvijivhā na honti. Mudu nesaṃ jivhā hoti rattakambalavaṇṇā. Tasmā tathāgatassa dīgharattaṃ jivhaṃ parivattetvā pharusāya vācāya akathitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti pahūtajivhālakkhaṇaṃ nibbattati. Pharusavācaṃ kathentānañca saddo bhijjati. Te saddabhedaṃ katvā pharusavācāya kathitabhāvaṃ jano jānātūti chinnassarā vā honti bhinnassarā vā kākassarā vā. Ye pana sarabhedakaraṃ pharusavācaṃ na kathenti, tesaṃ saddo madhuro ca hoti pemanīyo. Tasmā tathāgatassa dīgharattaṃ sarabhedakarāya pharusavācāya akathitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti brahmassaralakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Ādeyyavacanatā ānisaṃso.
೨೩೭. ಉಬ್ಬಾಧಿಕನ್ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಯುತ್ತತ್ತಾ ಆಬಾಧಕರಿಂ ಬಹುಜನಪ್ಪಮದ್ದನನ್ತಿ ಬಹುಜನಾನಂ ಪಮದ್ದನಿಂ ಅಬಾಳ್ಹಂ ಗಿರಂ ಸೋ ನ ಭಣಿ ಫರುಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಕಾರೋ ಪರತೋ ಭಣಿಸದ್ದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಬಾಳ್ಹನ್ತಿ ಬಲವಂ ಅತಿಫರುಸಂ। ಬಾಳ್ಹಂ ಗಿರಂ ಸೋ ನ ಅಭಣೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಸುಸಂಹಿತನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಪೇಮಸಞ್ಹಿತಂ। ಸಖಿಲನ್ತಿ ಮುದುಕಂ। ವಾಚಾತಿ ವಾಚಾಯೋ। ಕಣ್ಣಸುಖಾತಿ ಕಣ್ಣಸುಖಾಯೋ। ‘‘ಕಣ್ಣಸುಖ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಯಥಾ ಕಣ್ಣಾನಂ ಸುಖಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಏರಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೇದಯಥಾತಿ ವೇದಯಿತ್ಥ। ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರತ್ತನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರತಂ। ಬಹುನೋ ಬಹುನ್ತಿ ಬಹುಜನಸ್ಸ ಬಹುಂ। ‘‘ಬಹೂನಂ ಬಹುನ್ತಿ’’ಪಿ ಪಾಠೋ, ಬಹುಜನಾನಂ ಬಹುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
237.Ubbādhikanti akkosayuttattā ābādhakariṃ bahujanappamaddananti bahujanānaṃ pamaddaniṃ abāḷhaṃ giraṃ so na bhaṇi pharusanti ettha akāro parato bhaṇisaddena yojetabbo. Bāḷhanti balavaṃ atipharusaṃ. Bāḷhaṃ giraṃ so na abhaṇīti ayamettha attho. Susaṃhitanti suṭṭhu pemasañhitaṃ. Sakhilanti mudukaṃ. Vācāti vācāyo. Kaṇṇasukhāti kaṇṇasukhāyo. ‘‘Kaṇṇasukha’’ntipi pāṭho, yathā kaṇṇānaṃ sukhaṃ hoti, evaṃ erayatīti attho. Vedayathāti vedayittha. Brahmassarattanti brahmassarataṃ. Bahuno bahunti bahujanassa bahuṃ. ‘‘Bahūnaṃ bahunti’’pi pāṭho, bahujanānaṃ bahunti attho.
ಸೀಹಹನುಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Sīhahanulakkhaṇavaṇṇanā
೨೩೮. ಅಪ್ಪಧಂಸಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಗುಣತೋ ವಾ ಠಾನತೋ ವಾ ಪಧಂಸೇತುಂ ಚಾವೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಪಲಾಪಕಥಾಯ ಅಕಥನಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಯೇ ತಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ತೇ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ನೇಸಂ ಹನುಕಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಪಲಾಪಕಥಾಯ ಕಥಿತಭಾವಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠಹನುಕಾ ವಾ ವಙ್ಕಹನುಕಾ ವಾ ಪಬ್ಭಾರಹನುಕಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಥಾಗತೋ ಪನ ತಥಾ ನ ಕಥೇಸಿ। ತೇನಸ್ಸ ಹನುಕಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಚಾಲೇತ್ವಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಪಲಾಪಕಥಾಯ ಅಕಥಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಸೀಹಹನುಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣಂ। ಅಪ್ಪಧಂಸಿಕತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
238.Appadhaṃsiko hotīti guṇato vā ṭhānato vā padhaṃsetuṃ cāvetuṃ asakkuṇeyyo. Idha kammaṃ nāma palāpakathāya akathanaṃ. Kammasarikkhakaṃ nāma ye taṃ kathenti, te iminā kāraṇena nesaṃ hanukaṃ cāletvā cāletvā palāpakathāya kathitabhāvaṃ jano jānātūti antopaviṭṭhahanukā vā vaṅkahanukā vā pabbhārahanukā vā honti. Tathāgato pana tathā na kathesi. Tenassa hanukaṃ cāletvā cāletvā dīgharattaṃ palāpakathāya akathitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti sīhahanulakkhaṇaṃ nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇaṃ. Appadhaṃsikatā ānisaṃso.
೨೩೯. ಅವಿಕಿಣ್ಣವಚನಬ್ಯಪ್ಪಥೋ ಚಾತಿ ಅವಿಕಿಣ್ಣವಚನಾನಂ ವಿಯ ಪುರಿಮಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ವಚನಪಥೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅವಿಕಿಣ್ಣವಚನಬ್ಯಪ್ಪಥೋ। ದ್ವಿದುಗಮವರತರಹನುತ್ತಮಲತ್ಥಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ದ್ವಿದುಗಮೋ, ದ್ವೀಹಿ ದ್ವೀಹೀತಿ ಚತೂಹಿ, ಚತುಪ್ಪದಾನಂ ವರತರಸ್ಸ ಸೀಹಸ್ಸೇವ ಹನುಭಾವಂ ಅಲತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನುಜಾಧಿಪತೀತಿ ಮನುಜಾನಂ ಅಧಿಪತಿ। ತಥತ್ತೋತಿ ತಥಸಭಾವೋ।
239.Avikiṇṇavacanabyappatho cāti avikiṇṇavacanānaṃ viya purimabodhisattānaṃ vacanapatho assāti avikiṇṇavacanabyappatho. Dvidugamavaratarahanuttamalatthāti dvīhi dvīhi gacchatīti dvidugamo, dvīhi dvīhīti catūhi, catuppadānaṃ varatarassa sīhasseva hanubhāvaṃ alatthāti attho. Manujādhipatīti manujānaṃ adhipati. Tathattoti tathasabhāvo.
ಸಮದನ್ತಾದಿಲಕ್ಖಣವಣ್ಣನಾ
Samadantādilakkhaṇavaṇṇanā
೨೪೦. ಸುಚಿಪರಿವಾರೋತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಪರಿವಾರೋ। ಇಧ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾಜೀವತಾ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ನಾಮ ಯೋ ವಿಸಮೇನ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾಜೀವೇನ ಜೀವಿತಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ದನ್ತಾಪಿ ವಿಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ ದಾಠಾಪಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಾ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಸಮೇನ ಸುದ್ಧಾಜೀವೇನ ಜೀವಿತಂ ಕಪ್ಪಿತಭಾವಂ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಾತೂತಿ ಸಮದನ್ತಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಸುಸುಕ್ಕದಾಠಾಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮ ಇದಮೇವ ಲಕ್ಖಣದ್ವಯಂ। ಸುಚಿಪರಿವಾರತಾ ಆನಿಸಂಸೋ।
240.Suciparivāroti parisuddhaparivāro. Idha kammaṃ nāma sammājīvatā. Kammasarikkhakaṃ nāma yo visamena saṃkiliṭṭhājīvena jīvitaṃ kappeti, tassa dantāpi visamā honti dāṭhāpi kiliṭṭhā. Tathāgatassa pana samena suddhājīvena jīvitaṃ kappitabhāvaṃ sadevako loko iminā kāraṇena jānātūti samadantalakkhaṇañca susukkadāṭhālakkhaṇañca nibbattati. Lakkhaṇaṃ nāma idameva lakkhaṇadvayaṃ. Suciparivāratā ānisaṃso.
೨೪೧. ಅವಸ್ಸಜೀತಿ ಪಹಾಸಿ ತಿದಿವಪುರವರಸಮೋತಿ ತಿದಿವಪುರವರೇನ ಸಕ್ಕೇನ ಸಮೋ। ಲಪನಜನ್ತಿ ಮುಖಜಂ, ದನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಜಸಮಸುಕ್ಕಸುಚಿಸೋಭನದನ್ತೋತಿ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಜಾತತ್ತಾ ದಿಜನಾಮಕಾ ಸುಕ್ಕಾ ಸುಚಿ ಸೋಭನಾ ಚ ದನ್ತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ದಿಜಸಮಸುಕ್ಕಸುಚಿಸೋಭನದನ್ತೋ। ನ ಚ ಜನಪದತುದನನ್ತಿ ಯೋ ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ ಜನಪದೋ, ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇನ ತುದನಂ ಪೀಳಾ ವಾ ಆಬಾಧೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ಹಿತಮಪಿ ಚ ಬಹುಜನ ಸುಖಞ್ಚ ಚರನ್ತೀತಿ ಬಹುಜನಾ ಸಮಾನಸುಖದುಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಹಿತಞ್ಚೇವ ಸುಖಞ್ಚ ಚರನ್ತಿ। ವಿಪಾಪೋತಿ ವಿಗತಪಾಪೋ। ವಿಗತದರಥಕಿಲಮಥೋತಿ ವಿಗತಕಾಯಿಕದರಥಕಿಲಮಥೋ। ಮಲಖಿಲಕಲಿಕಿಲೇಸೇ ಪನುದೇಹೀತಿ ರಾಗಾದಿಮಲಾನಞ್ಚೇವ ರಾಗಾದಿಖಿಲಾನಞ್ಚ ದೋಸಕಲೀನಞ್ಚ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ಅಪನುದೇಹಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
241.Avassajīti pahāsi tidivapuravarasamoti tidivapuravarena sakkena samo. Lapanajanti mukhajaṃ, dantanti attho. Dijasamasukkasucisobhanadantoti dve vāre jātattā dijanāmakā sukkā suci sobhanā ca dantā assāti dijasamasukkasucisobhanadanto. Na ca janapadatudananti yo tassa cakkavāḷaparicchinno janapado, tassa aññena tudanaṃ pīḷā vā ābādho vā natthi. Hitamapi ca bahujana sukhañca carantīti bahujanā samānasukhadukkhā hutvā tasmiṃ janapade aññamaññassa hitañceva sukhañca caranti. Vipāpoti vigatapāpo. Vigatadarathakilamathoti vigatakāyikadarathakilamatho. Malakhilakalikilese panudehīti rāgādimalānañceva rāgādikhilānañca dosakalīnañca sabbakilesānañca apanudehi. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ಲಕ್ಖಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Lakkhaṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೭. ಲಕ್ಖಣಸುತ್ತಂ • 7. Lakkhaṇasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೭. ಲಕ್ಖಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā
