Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમાનવત્થુ-અટ્ઠકથા • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ૪. લતાવિમાનવણ્ણના

    4. Latāvimānavaṇṇanā

    લતા ચ સજ્જા પવરા ચ દેવતાતિ લતાવિમાનં. તસ્સ કા ઉપ્પત્તિ? ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને. તેન ચ સમયેન સાવત્થિવાસિનો અઞ્ઞતરસ્સ ઉપાસકસ્સ ધીતા લતા નામ પણ્ડિતા બ્યત્તા મેધાવિની પતિકુલં ગતા ભત્તુ સસ્સુસસુરાનઞ્ચ મનાપચારિની પિયવાદિની પરિજનસ્સ સઙ્ગહકુસલા ગેહે કુટુમ્બભારસ્સ નિત્થરણસમત્થા અક્કોધના સીલાચારસમ્પન્ના દાનસંવિભાગરતા અખણ્ડપઞ્ચસીલા ઉપોસથરક્ખણે ચ અપ્પમત્તા અહોસિ. સા અપરભાગે કાલં કત્વા વેસ્સવણસ્સ મહારાજસ્સ ધીતા હુત્વા નિબ્બત્તિ લતાત્વેવ નામેન. અઞ્ઞાપિ તસ્સા સજ્જા, પવરા, અચ્ચિમતી, સુતાતિ ચતસ્સો ભગિનિયો અહેસું. તા પઞ્ચપિ સક્કેન દેવરાજેન આનેત્વા નાટકિત્થિભાવેન પરિચારિકટ્ઠાને ઠપિતા. લતા પનસ્સ નચ્ચગીતાદીસુ છેકતાય ઇટ્ઠતરા અહોસિ.

    Latāca sajjā pavarā ca devatāti latāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena ca samayena sāvatthivāsino aññatarassa upāsakassa dhītā latā nāma paṇḍitā byattā medhāvinī patikulaṃ gatā bhattu sassusasurānañca manāpacārinī piyavādinī parijanassa saṅgahakusalā gehe kuṭumbabhārassa nittharaṇasamatthā akkodhanā sīlācārasampannā dānasaṃvibhāgaratā akhaṇḍapañcasīlā uposatharakkhaṇe ca appamattā ahosi. Sā aparabhāge kālaṃ katvā vessavaṇassa mahārājassa dhītā hutvā nibbatti latātveva nāmena. Aññāpi tassā sajjā, pavarā, accimatī, sutāti catasso bhaginiyo ahesuṃ. Tā pañcapi sakkena devarājena ānetvā nāṭakitthibhāvena paricārikaṭṭhāne ṭhapitā. Latā panassa naccagītādīsu chekatāya iṭṭhatarā ahosi.

    તાસં એકતો સમાગન્ત્વા સુખનિસજ્જાય નિસિન્નાનં સઙ્ગીતનેપુઞ્ઞં પટિચ્ચ વિવાદો ઉપ્પન્નો. તા સબ્બાપિ વેસ્સવણસ્સ મહારાજસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા પુચ્છિંસુ ‘‘તાત, કતમા અમ્હાકં નચ્ચાદીસુ કુસલા’’તિ? સો એવમાહ ‘‘ગચ્છથ ધીતરો અનોતત્તદહતીરે દેવસમાગમે સઙ્ગીતં પવત્તેથ, તત્થ વો વિસેસો પાકટો ભવિસ્સતી’’તિ. તા તથા અકંસુ. તત્થ દેવપુત્તા લતાય નચ્ચમાનાય અત્તનો સભાવેન ઠાતું નાસક્ખિંસુ, સઞ્જાતપહાસા અચ્છરિયબ્ભુતચિત્તજાતા નિરન્તરં સાધુકારં દેન્તા ઉક્કુટ્ઠિસદ્દે ચેલુક્ખેપે ચ પવત્તેન્તા હિમવન્તં કમ્પયમાના વિય મહન્તં કોલાહલમકંસુ. ઇતરાસુ પન નચ્ચન્તીસુ સિસિરકાલે કોકિલા વિય તુણ્હીભૂતા નિસીદિંસુ. એવં તત્થ સઙ્ગીતે લતાય વિસેસો પાકટો અહોસિ.

    Tāsaṃ ekato samāgantvā sukhanisajjāya nisinnānaṃ saṅgītanepuññaṃ paṭicca vivādo uppanno. Tā sabbāpi vessavaṇassa mahārājassa santikaṃ gantvā pucchiṃsu ‘‘tāta, katamā amhākaṃ naccādīsu kusalā’’ti? So evamāha ‘‘gacchatha dhītaro anotattadahatīre devasamāgame saṅgītaṃ pavattetha, tattha vo viseso pākaṭo bhavissatī’’ti. Tā tathā akaṃsu. Tattha devaputtā latāya naccamānāya attano sabhāvena ṭhātuṃ nāsakkhiṃsu, sañjātapahāsā acchariyabbhutacittajātā nirantaraṃ sādhukāraṃ dentā ukkuṭṭhisadde celukkhepe ca pavattentā himavantaṃ kampayamānā viya mahantaṃ kolāhalamakaṃsu. Itarāsu pana naccantīsu sisirakāle kokilā viya tuṇhībhūtā nisīdiṃsu. Evaṃ tattha saṅgīte latāya viseso pākaṭo ahosi.

    અથ તાસં દેવધીતાનં સુતાય દેવધીતાય એતદહોસિ ‘‘કિં નુ ખો કમ્મં કત્વા અયં લતા અમ્હે અભિભુય્ય તિટ્ઠતિ વણ્ણેન ચેવ યસસા ચ, યંનૂનાહં લતાય કતકમ્મં પુચ્છેય્ય’’ન્તિ. સા તં પુચ્છિ. ઇતરાપિ તસ્સા એતમત્થં વિસ્સજ્જેસિ. તયિદં સબ્બં વેસ્સવણમહારાજા દેવચારિકવસેન ઉપગતસ્સ આયસ્મતો મહામોગ્ગલ્લાનસ્સ આચિક્ખિ. થેરો તમત્થં પુચ્છાય મૂલકારણતો પટ્ઠાય ભગવતો આરોચેન્તો –

    Atha tāsaṃ devadhītānaṃ sutāya devadhītāya etadahosi ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ayaṃ latā amhe abhibhuyya tiṭṭhati vaṇṇena ceva yasasā ca, yaṃnūnāhaṃ latāya katakammaṃ puccheyya’’nti. Sā taṃ pucchi. Itarāpi tassā etamatthaṃ vissajjesi. Tayidaṃ sabbaṃ vessavaṇamahārājā devacārikavasena upagatassa āyasmato mahāmoggallānassa ācikkhi. Thero tamatthaṃ pucchāya mūlakāraṇato paṭṭhāya bhagavato ārocento –

    ૩૧૬.

    316.

    ‘‘લતા ચ સજ્જા પવરા ચ દેવતા, અચ્ચિમતી રાજવરસ્સ સિરીમતો;

    ‘‘Latā ca sajjā pavarā ca devatā, accimatī rājavarassa sirīmato;

    સુતા ચ રઞ્ઞો વેસ્સવણસ્સ ધીતા, રાજીમતી ધમ્મગુણેહિ સોભથ.

    Sutā ca rañño vessavaṇassa dhītā, rājīmatī dhammaguṇehi sobhatha.

    ૩૧૭.

    317.

    ‘‘પઞ્ચેત્થ નારિયો આગમંસુ ન્હાયિતું, સીતોદકં ઉપ્પલિનિં સિવં નદિં;

    ‘‘Pañcettha nāriyo āgamaṃsu nhāyituṃ, sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadiṃ;

    તા તત્થ ન્હાયિત્વા રમેત્વા દેવતા, નચ્ચિત્વા ગાયિત્વા સુતા લતં બ્રવિ.

    Tā tattha nhāyitvā rametvā devatā, naccitvā gāyitvā sutā lataṃ bravi.

    ૩૧૮.

    318.

    ‘‘પુચ્છામિ તં ઉપ્પલમાલધારિનિ, આવેળિનિ કઞ્ચનસન્નિભત્તચે;

    ‘‘Pucchāmi taṃ uppalamāladhārini, āveḷini kañcanasannibhattace;

    તિમિરતમ્બક્ખિ નભેવ સોભને, દીઘાયુકી કેન કતો યસો તવ.

    Timiratambakkhi nabheva sobhane, dīghāyukī kena kato yaso tava.

    ૩૧૯.

    319.

    ‘‘કેનાસિ ભદ્દે પતિનો પિયતરા, વિસિટ્ઠકલ્યાણિતરસ્સુ રૂપતો;

    ‘‘Kenāsi bhadde patino piyatarā, visiṭṭhakalyāṇitarassu rūpato;

    પદક્ખિણા નચ્ચનગીતવાદિતે, આચિક્ખ નો ત્વં નરનારિપુચ્છિતા’’તિ. –

    Padakkhiṇā naccanagītavādite, ācikkha no tvaṃ naranāripucchitā’’ti. –

    સુતાય પુચ્છા.

    Sutāya pucchā.

    ૩૨૦.

    320.

    ‘‘અહં મનુસ્સેસુ મનુસ્સભૂતા, ઉળારભોગે કુલે સુણિસા અહોસિં;

    ‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, uḷārabhoge kule suṇisā ahosiṃ;

    અક્કોધના ભત્તુ વસાનુવત્તિની, ઉપોસથે અપ્પમત્તા અહોસિં.

    Akkodhanā bhattu vasānuvattinī, uposathe appamattā ahosiṃ.

    ૩૨૧.

    321.

    ‘‘મનુસ્સભૂતા દહરા અપાપિકા, પસન્નચિત્તા પતિમાભિરાધયિં;

    ‘‘Manussabhūtā daharā apāpikā, pasannacittā patimābhirādhayiṃ;

    સદેવરં સસ્સસુરં સદાસકં, અભિરાધયિં તમ્હિ કતો યસો મમ.

    Sadevaraṃ sassasuraṃ sadāsakaṃ, abhirādhayiṃ tamhi kato yaso mama.

    ૩૨૨.

    322.

    ‘‘સાહં તેન કુસલેન કમ્મુના, ચતુબ્ભિ ઠાનેહિ વિસેસમજ્ઝગા;

    ‘‘Sāhaṃ tena kusalena kammunā, catubbhi ṭhānehi visesamajjhagā;

    આયુઞ્ચ વણ્ણઞ્ચ સુખં બલઞ્ચ, ખિડ્ડારતિં પચ્ચનુભોમનપ્પકં.

    Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañca, khiḍḍāratiṃ paccanubhomanappakaṃ.

    ૩૨૩.

    323.

    ‘‘સુતં નુ તં ભાસતિ યં અયં લતા, યં નો અપુચ્છિમ્હ અકિત્તયી નો;

    ‘‘Sutaṃ nu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latā, yaṃ no apucchimha akittayī no;

    પતિનો કિરમ્હાકં વિસિટ્ઠ નારીનં, ગતી ચ તાસં પવરા ચ દેવતા.

    Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatā.

    ૩૨૪.

    324.

    ‘‘પતીસુ ધમ્મં પચરામ સબ્બા, પતિબ્બતા યત્થ ભવન્તિ ઇત્થિયો;

    ‘‘Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbā, patibbatā yattha bhavanti itthiyo;

    પતીસુ ધમ્મં પચરિત્વા સબ્બા, લચ્છામસે ભાસતિ યં અયં લતા.

    Patīsu dhammaṃ pacaritvā sabbā, lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latā.

    ૩૨૫.

    325.

    ‘‘સીહો યથા પબ્બતસાનુગોચરો, મહિન્ધરં પબ્બતમાવસિત્વા;

    ‘‘Sīho yathā pabbatasānugocaro, mahindharaṃ pabbatamāvasitvā;

    પસય્હ હન્ત્વા ઇતરે ચતુપ્પદે, ખુદ્દે મિગે ખાદતિ મંસભોજનો.

    Pasayha hantvā itare catuppade, khudde mige khādati maṃsabhojano.

    ૩૨૬.

    326.

    ‘‘તથેવ સદ્ધા ઇધ અરિયસાવિકા, ભત્તારં નિસ્સાય પતિં અનુબ્બતા;

    ‘‘Tatheva saddhā idha ariyasāvikā, bhattāraṃ nissāya patiṃ anubbatā;

    કોધં વધિત્વા અભિભુય્ય મચ્છરં, સગ્ગમ્હિ સા મોદતિ ધમ્મચારિની’’તિ. –

    Kodhaṃ vadhitvā abhibhuyya maccharaṃ, saggamhi sā modati dhammacārinī’’ti. –

    લતાય વિસ્સજ્જનન્તિ આહ.

    Latāya vissajjananti āha.

    ૩૧૬. તત્થ લતા ચ સજ્જા પવરા અચ્ચિમતી સુતાતિ તાસં નામં. -સદ્દો સમુચ્ચયત્થો. રાજવરસ્સાતિ ચતુન્નં મહારાજાનં વરસ્સ સેટ્ઠસ્સ દેવરાજસ્સ. સક્કસ્સ પરિચારિકાતિ અધિપ્પાયો. રઞ્ઞોતિ મહારાજસ્સ. તેનાહ ‘‘વેસ્સવણસ્સ ધીતા’’તિ, ઇદં પચ્ચેકં યોજેતબ્બં, વચનવિપલ્લાસો વા, ધીતરોતિ અત્થો. રાજતિ વિજ્જોતતીતિ રાજી, રાજીતિ મતા પઞ્ઞાતા રાજીમતી, ઇદં તાસં સબ્બાસં વિસેસનં. નામમેવ એતં એકિસ્સા દેવતાયાતિ કેચિ, તેસં મતેન ‘‘પવરા’’તિ સબ્બાસં વિસેસનમેવ. ધમ્મગુણેહીતિ ધમ્મિયેહિ ધમ્મતો અનપેતેહિ ગુણેહિ, યથાભુચ્ચગુણેહીતિ અત્થો. સોભથાતિ વિરોચથ.

    316. Tattha latā ca sajjā pavarā accimatī sutāti tāsaṃ nāmaṃ. Ca-saddo samuccayattho. Rājavarassāti catunnaṃ mahārājānaṃ varassa seṭṭhassa devarājassa. Sakkassa paricārikāti adhippāyo. Raññoti mahārājassa. Tenāha ‘‘vessavaṇassa dhītā’’ti, idaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ, vacanavipallāso vā, dhītaroti attho. Rājati vijjotatīti rājī, rājīti matā paññātā rājīmatī, idaṃ tāsaṃ sabbāsaṃ visesanaṃ. Nāmameva etaṃ ekissā devatāyāti keci, tesaṃ matena ‘‘pavarā’’ti sabbāsaṃ visesanameva. Dhammaguṇehīti dhammiyehi dhammato anapetehi guṇehi, yathābhuccaguṇehīti attho. Sobhathāti virocatha.

    ૩૧૭. પઞ્ચેત્થ નારિયોતિ પઞ્ચ યથાવુત્તનામા દેવધીતરો એત્થ ઇમસ્મિં હિમવન્તપદેસે. સીતોદકં ઉપ્પલિનિં સિવં નદિન્તિ અનોતત્તદહતો નિક્ખન્તનદિમુખં સન્ધાય વદતિ. નચ્ચિત્વા ગાયિત્વાતિ પિતુ વેસ્સવણસ્સ આણાય દેવસમાગમે તાહિ કતસ્સ નચ્ચગીતસ્સ વસેન વુત્તં. સુતા લતં બ્રવીતિ સુતા દેવધીતા લતં અત્તનો ભગિનિં કથેસિ. ‘‘સુતા લતં બ્રવુ’’ન્તિપિ પઠન્તિ, સુતા ધીતરો વેસ્સવણસ્સ મહારાજસ્સ લતં કથેસુન્તિ અત્થો.

    317.Pañcettha nāriyoti pañca yathāvuttanāmā devadhītaro ettha imasmiṃ himavantapadese. Sītodakaṃ uppaliniṃ sivaṃ nadinti anotattadahato nikkhantanadimukhaṃ sandhāya vadati. Naccitvā gāyitvāti pitu vessavaṇassa āṇāya devasamāgame tāhi katassa naccagītassa vasena vuttaṃ. Sutā lataṃ bravīti sutā devadhītā lataṃ attano bhaginiṃ kathesi. ‘‘Sutā lataṃ bravu’’ntipi paṭhanti, sutā dhītaro vessavaṇassa mahārājassa lataṃ kathesunti attho.

    ૩૧૮. તિમિરતમ્બક્ખીતિ નિચુલકેસરભાસસદિસેહિ તમ્બરાજીહિ સમન્નાગતક્ખિ. નભેવ સોભનેતિ નભં વિય સોભમાને, સરદસમયે અબ્ભમહિકાદિઉપક્કિલેસવિમુત્તં નભં વિય સુવિસુદ્ધઙ્ગપચ્ચઙ્ગતાય વિરાજમાનેતિ અત્થો. અથ વા નભેવાતિ નભે એવ, સમુચ્ચયત્થો એવ-સદ્દો, આકાસટ્ઠવિમાનેસુ હિમવન્તયુગન્ધરાદિભૂમિપટિબદ્ધટ્ઠાનેસુ ચાતિ સબ્બત્થેવ સોભમાનેતિ અત્થો. કેન કતોતિ કેન કીદિસેન પુઞ્ઞેન નિબ્બત્તિતો. યસોતિ પરિવારસમ્પત્તિ કિત્તિસદ્દો ચ. કિત્તિસદ્દગ્ગહણેન ચ કિત્તિસદ્દહેતુભૂતા ગુણા ગય્હન્તિ.

    318.Timiratambakkhīti niculakesarabhāsasadisehi tambarājīhi samannāgatakkhi. Nabheva sobhaneti nabhaṃ viya sobhamāne, saradasamaye abbhamahikādiupakkilesavimuttaṃ nabhaṃ viya suvisuddhaṅgapaccaṅgatāya virājamāneti attho. Atha vā nabhevāti nabhe eva, samuccayattho eva-saddo, ākāsaṭṭhavimānesu himavantayugandharādibhūmipaṭibaddhaṭṭhānesu cāti sabbattheva sobhamāneti attho. Kena katoti kena kīdisena puññena nibbattito. Yasoti parivārasampatti kittisaddo ca. Kittisaddaggahaṇena ca kittisaddahetubhūtā guṇā gayhanti.

    ૩૧૯. પતિનો પિયતરાતિ સામિનો પિયતરા સામિવલ્લભા. તેનસ્સા સુભગતં દસ્સેતિ. વિસિટ્ઠકલ્યાણિતરસ્સૂ રૂપતોતિ રૂપસમ્પત્તિયા વિસિટ્ઠા ઉત્તમા કલ્યાણિતરા સુન્દરતરા, અસ્સૂતિ નિપાતમત્તં. ‘‘વિસિટ્ઠકલ્યાણિતરાસિ રૂપતો’’તિ ચ પઠન્તિ. પદક્ખિણાતિ પકારેહિ, વિસેસેન વા દક્ખિણા કુસલા. નચ્ચનગીતવાદિતેતિ એત્થ નચ્ચનાતિ વિભત્તિલોપો કતો, નચ્ચે ચ ગીતે ચ વાદિતે ચાતિ અત્થો. નરનારિપુચ્છિતાતિ દેવપુત્તેહિ દેવધીતાહિ ચ ‘‘કહં લતા, કિં કરોતિ લતા’’તિ રૂપદસ્સનત્થઞ્ચેવ સિપ્પદસ્સનત્થઞ્ચ પુચ્છિતા.

    319.Patino piyatarāti sāmino piyatarā sāmivallabhā. Tenassā subhagataṃ dasseti. Visiṭṭhakalyāṇitarassū rūpatoti rūpasampattiyā visiṭṭhā uttamā kalyāṇitarā sundaratarā, assūti nipātamattaṃ. ‘‘Visiṭṭhakalyāṇitarāsi rūpato’’ti ca paṭhanti. Padakkhiṇāti pakārehi, visesena vā dakkhiṇā kusalā. Naccanagītavāditeti ettha naccanāti vibhattilopo kato, nacce ca gīte ca vādite cāti attho. Naranāripucchitāti devaputtehi devadhītāhi ca ‘‘kahaṃ latā, kiṃ karoti latā’’ti rūpadassanatthañceva sippadassanatthañca pucchitā.

    ૩૨૧. નિચ્ચં કાયેન અસંસટ્ઠતાય દેવો વિય રમેતિ, દુતિયો વરોતિ વા દેવરો, ભત્તુ કનિટ્ઠભાતા, સહ દેવરેનાતિ સદેવરં. સસ્સુ ચ સસુરો ચ સસુરા, સહ સસુરેહીતિ સસ્સસુરં. સહ દાસેહિ દાસીહિ ચાતિ સદાસકં પતિમાભિરાધયિન્તિ સમ્બન્ધો. તમ્હિ કતોતિ તમ્હિ કુલે, કાલે વા સુણિસાકાલે કતો યસો તન્નિબ્બત્તકપુઞ્ઞસ્સ નિબ્બત્તનેનાતિ અધિપ્પાયો. મમાતિ ઇદં ‘‘કતો’’તિ પદં અપેક્ખિત્વા ‘‘મયા’’તિ પરિણામેતબ્બં.

    321. Niccaṃ kāyena asaṃsaṭṭhatāya devo viya rameti, dutiyo varoti vā devaro, bhattu kaniṭṭhabhātā, saha devarenāti sadevaraṃ. Sassu ca sasuro ca sasurā, saha sasurehīti sassasuraṃ. Saha dāsehi dāsīhi cāti sadāsakaṃ patimābhirādhayinti sambandho. Tamhi katoti tamhi kule, kāle vā suṇisākāle kato yaso tannibbattakapuññassa nibbattanenāti adhippāyo. Mamāti idaṃ ‘‘kato’’ti padaṃ apekkhitvā ‘‘mayā’’ti pariṇāmetabbaṃ.

    ૩૨૨. ચતુબ્ભિ ઠાનેહીતિ ચતૂહિ કારણેહિ, ચતૂસુ વા ઠાનેસુ નિમિત્તભૂતેસુ. વિસેસમજ્ઝગાતિ અઞ્ઞાહિ અતિસયં અધિગતા. આયુઞ્ચ વણ્ણઞ્ચ સુખં બલઞ્ચાતિ ‘‘ચતૂહિ ઠાનેહી’’તિ વુત્તાનં સરૂપતો દસ્સનં. આયુઆદયો એવ હિસ્સા અઞ્ઞાહિ વિસિટ્ઠસભાવતાય વિસેસા તસ્સા તથા સમ્ભાવનાવસેન ગહેતબ્બતાય હેતુભાવતો ‘‘ઠાન’’ન્તિ ચ વુત્તં. વિસેસમજ્ઝગા. કીદિસં? આયુઞ્ચ વણ્ણઞ્ચ સુખઞ્ચ બલઞ્ચાતિ યોજના.

    322.Catubbhiṭhānehīti catūhi kāraṇehi, catūsu vā ṭhānesu nimittabhūtesu. Visesamajjhagāti aññāhi atisayaṃ adhigatā. Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañcāti ‘‘catūhi ṭhānehī’’ti vuttānaṃ sarūpato dassanaṃ. Āyuādayo eva hissā aññāhi visiṭṭhasabhāvatāya visesā tassā tathā sambhāvanāvasena gahetabbatāya hetubhāvato ‘‘ṭhāna’’nti ca vuttaṃ. Visesamajjhagā. Kīdisaṃ? Āyuñca vaṇṇañca sukhañca balañcāti yojanā.

    ૩૨૩. સુતં નુ તં ભાસતિ યં અયં લતાતિ અયં લતા અમ્હાકં જેટ્ઠભગિની યં ભાસતિ, તં તુમ્હેહિ સુતં નુ કિં અસુત’’ન્તિ ઇતરા તિસ્સો ભગિનિયો પુચ્છતિ. યં નોતિ યં અમ્હાકં સંસયિતં. નોતિ નિપાતમત્તં, પુન નોતિ અમ્હાકં, અવધારણે વા ‘‘ન નો સમં અત્થી’’તિઆદીસુ (ખુ॰ પા॰ ૬.૩; સુ॰ નિ॰ ૨૨૬) વિય, તેન અકિત્તયિયેવ, અવિપરીતં બ્યાકાસિયેવાતિ અત્થો. પતિનો કિરમ્હાકં વિસિટ્ઠ નારીનં, ગતી ચ તાસં પવરા ચ દેવતાતિ અનત્થતો પાલનતો પતિનો સામિકા ના અમ્હાકં નારીનં ઇત્થીનં વિસિટ્ઠા ગતિ ચ તાસં પટિસરણઞ્ચ, તાસં માતુગામાનં સરણતો પવરા ઉત્તમા દેવતા ચ સમ્મદેવ આરાધિતા સમ્પતિ આયતિઞ્ચ હિતસુખાવહાતિ અત્થો.

    323.Sutaṃnu taṃ bhāsati yaṃ ayaṃ latāti ayaṃ latā amhākaṃ jeṭṭhabhaginī yaṃ bhāsati, taṃ tumhehi sutaṃ nu kiṃ asuta’’nti itarā tisso bhaginiyo pucchati. Yaṃ noti yaṃ amhākaṃ saṃsayitaṃ. Noti nipātamattaṃ, puna noti amhākaṃ, avadhāraṇe vā ‘‘na no samaṃ atthī’’tiādīsu (khu. pā. 6.3; su. ni. 226) viya, tena akittayiyeva, aviparītaṃ byākāsiyevāti attho. Patino kiramhākaṃ visiṭṭha nārīnaṃ, gatī ca tāsaṃ pavarā ca devatāti anatthato pālanato patino sāmikā nā amhākaṃ nārīnaṃ itthīnaṃ visiṭṭhā gati ca tāsaṃ paṭisaraṇañca, tāsaṃ mātugāmānaṃ saraṇato pavarā uttamā devatā ca sammadeva ārādhitā sampati āyatiñca hitasukhāvahāti attho.

    ૩૨૪. પતીસુ ધમ્મં પચરામ સબ્બાતિ સબ્બાવ મયં પતીસુ અત્તનો સામિકેસુ પુબ્બુટ્ઠાનાદિકં ચરિતબ્બધમ્મં પચરામ. યત્થાતિ યં નિમિત્તં, યસ્મિં વા પતીસુ ચરિતબ્બધમ્મે ચરિયમાને ઇત્થિયો પતિબ્બતા નામ ભવન્તિ. લચ્છામસે ભાસતિ યં અયં લતાતિ અયં લતા યં સમ્પત્તિં એતરહિ લભતીતિ ભાસતિ, તં સમ્પત્તિં પતીસુ ધમ્મં પચરિત્વાતિ લભિસ્સામ.

    324.Patīsu dhammaṃ pacarāma sabbāti sabbāva mayaṃ patīsu attano sāmikesu pubbuṭṭhānādikaṃ caritabbadhammaṃ pacarāma. Yatthāti yaṃ nimittaṃ, yasmiṃ vā patīsu caritabbadhamme cariyamāne itthiyo patibbatā nāma bhavanti. Lacchāmase bhāsati yaṃ ayaṃ latāti ayaṃ latā yaṃ sampattiṃ etarahi labhatīti bhāsati, taṃ sampattiṃ patīsu dhammaṃ pacaritvāti labhissāma.

    ૩૨૫. પબ્બતસાનુગોચરોતિ પબ્બતવનસણ્ડચારી. મહિન્ધરં પબ્બતમાવસિત્વાતિ મહિં ધારેતીતિ મહિન્ધરનામકં પબ્બતં અચલં આવસિત્વા અધિવસિત્વા, તત્થ વસન્તોતિ અત્થો. ‘‘આવસિત્વા’’તિ હિ પદં અપેક્ખિત્વા ભુમ્મત્થે ચેતં ઉપયોગવચનં. પસય્હાતિ અભિભવિત્વા. ખુદ્દેતિ બલવસેનનિહીને પમાણતો પન મહન્તે હત્થિઆદિકેપિ મિગે સો હન્તિયેવ.

    325.Pabbatasānugocaroti pabbatavanasaṇḍacārī. Mahindharaṃ pabbatamāvasitvāti mahiṃ dhāretīti mahindharanāmakaṃ pabbataṃ acalaṃ āvasitvā adhivasitvā, tattha vasantoti attho. ‘‘Āvasitvā’’ti hi padaṃ apekkhitvā bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ. Pasayhāti abhibhavitvā. Khuddeti balavasenanihīne pamāṇato pana mahante hatthiādikepi mige so hantiyeva.

    ૩૨૬. તથેવાતિ ગાથાય અયં ઉપમાસંસન્દનેન સદ્ધિં અત્થયોજના – યથા સીહો અત્તનો નિવાસગોચરટ્ઠાનભૂતં પબ્બતં નિસ્સાય વસન્તો અત્તનો યથિચ્છિતમત્થં સાધેતિ, એવમેવ સા સદ્ધા પસન્ના અરિયસાવિકા ઘાસચ્છાદનાદીહિ ભરણતો પોસનતો ભત્તારં પતિં સામિકં નિસ્સાય વસન્તી સબ્બત્થાપિ પતિઅનુકૂલતાસઙ્ખાતેન વતેન તં અનુબ્બતા પરિજનાદીસુ ઉપ્પજ્જનકં કોધં વધિત્વા પજહિત્વા પરિગ્ગહવત્થૂસુ ઉપ્પજ્જનકં મચ્છેરં અભિભુય્ય અભિભવિત્વા અનુપ્પાદેત્વા પતિબ્બતાધમ્મસ્સ ચ ઉપાસિકાધમ્મસ્સ ચ સમ્મદેવ ચરણતો ધમ્મચારિની સા સગ્ગમ્હિ દેવલોકે મોદતિ, પમોદં આપજ્જતીતિ. સેસં વુત્તનયમેવ.

    326.Tathevāti gāthāya ayaṃ upamāsaṃsandanena saddhiṃ atthayojanā – yathā sīho attano nivāsagocaraṭṭhānabhūtaṃ pabbataṃ nissāya vasanto attano yathicchitamatthaṃ sādheti, evameva sā saddhā pasannā ariyasāvikā ghāsacchādanādīhi bharaṇato posanato bhattāraṃ patiṃ sāmikaṃ nissāya vasantī sabbatthāpi patianukūlatāsaṅkhātena vatena taṃ anubbatā parijanādīsu uppajjanakaṃ kodhaṃ vadhitvā pajahitvā pariggahavatthūsu uppajjanakaṃ maccheraṃ abhibhuyya abhibhavitvā anuppādetvā patibbatādhammassa ca upāsikādhammassa ca sammadeva caraṇato dhammacārinī sā saggamhi devaloke modati, pamodaṃ āpajjatīti. Sesaṃ vuttanayameva.

    લતાવિમાનવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Latāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / વિમાનવત્થુપાળિ • Vimānavatthupāḷi / ૪. લતાવિમાનવત્થુ • 4. Latāvimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact