| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૬. લટુકિકોપમસુત્તં
6. Laṭukikopamasuttaṃ
૧૪૮. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા અઙ્ગુત્તરાપેસુ વિહરતિ આપણં નામ અઙ્ગુત્તરાપાનં નિગમો. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય આપણં પિણ્ડાય પાવિસિ. આપણે પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તો યેનઞ્ઞતરો વનસણ્ડો તેનુપસઙ્કમિ દિવાવિહારાય. તં વનસણ્ડં અજ્ઝોગાહેત્વા અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે દિવાવિહારં નિસીદિ. આયસ્માપિ ખો ઉદાયી પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય આપણં પિણ્ડાય પાવિસિ. આપણે પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તો યેન સો વનસણ્ડો તેનુપસઙ્કમિ દિવાવિહારાય. તં વનસણ્ડં અજ્ઝોગાહેત્વા અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે દિવાવિહારં નિસીદિ. અથ ખો આયસ્મતો ઉદાયિસ્સ રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – ‘‘બહૂનં 1 વત નો ભગવા દુક્ખધમ્માનં અપહત્તા, બહૂનં વત નો ભગવા સુખધમ્માનં ઉપહત્તા; બહૂનં વત નો ભગવા અકુસલાનં ધમ્માનં અપહત્તા, બહૂનં વત નો ભગવા કુસલાનં ધમ્માનં ઉપહત્તા’’તિ. અથ ખો આયસ્મા ઉદાયી સાયન્હસમયં પટિસલ્લાના વુટ્ઠિતો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ .
148. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅguttarāpesu viharati āpaṇaṃ nāma aṅguttarāpānaṃ nigamo. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya āpaṇaṃ piṇḍāya pāvisi. Āpaṇe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yenaññataro vanasaṇḍo tenupasaṅkami divāvihārāya. Taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Āyasmāpi kho udāyī pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya āpaṇaṃ piṇḍāya pāvisi. Āpaṇe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena so vanasaṇḍo tenupasaṅkami divāvihārāya. Taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Atha kho āyasmato udāyissa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘bahūnaṃ 2 vata no bhagavā dukkhadhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā sukhadhammānaṃ upahattā; bahūnaṃ vata no bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upahattā’’ti. Atha kho āyasmā udāyī sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi .
૧૪૯. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા ઉદાયી ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇધ મય્હં, ભન્તે, રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – ‘બહૂનં વત નો ભગવા દુક્ખધમ્માનં અપહત્તા, બહૂનં વત નો ભગવા સુખધમ્માનં ઉપહત્તા; બહૂનં વત નો ભગવા અકુસલાનં ધમ્માનં અપહત્તા, બહૂનં વત નો ભગવા કુસલાનં ધમ્માનં ઉપહત્તા’તિ. મયઞ્હિ, ભન્તે, પુબ્બે સાયઞ્ચેવ ભુઞ્જામ પાતો ચ દિવા ચ વિકાલે. અહુ ખો સો, ભન્તે, સમયો યં ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘ઇઙ્ઘ તુમ્હે, ભિક્ખવે, એતં દિવાવિકાલભોજનં પજહથા’તિ. તસ્સ મય્હં, ભન્તે, અહુદેવ અઞ્ઞથત્તં, અહુદેવ 3 દોમનસ્સં – ‘યમ્પિ નો સદ્ધા ગહપતિકા દિવા વિકાલે પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં દેન્તિ તસ્સપિ નો ભગવા પહાનમાહ, તસ્સપિ નો સુગતો પટિનિસ્સગ્ગમાહા’તિ. તે મયં, ભન્તે, ભગવતિ પેમઞ્ચ ગારવઞ્ચ હિરિઞ્ચ ઓત્તપ્પઞ્ચ સમ્પસ્સમાના એવં તં દિવાવિકાલભોજનં પજહિમ્હા. તે મયં, ભન્તે, સાયઞ્ચેવ ભુઞ્જામ પાતો ચ. અહુ ખો સો, ભન્તે, સમયો યં ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘ઇઙ્ઘ તુમ્હે, ભિક્ખવે, એતં રત્તિંવિકાલભોજનં પજહથા’તિ. તસ્સ મય્હં, ભન્તે, અહુદેવ અઞ્ઞથત્તં અહુદેવ દોમનસ્સં – ‘યમ્પિ નો ઇમેસં દ્વિન્નં ભત્તાનં પણીતસઙ્ખાતતરં તસ્સપિ નો ભગવા પહાનમાહ, તસ્સપિ નો સુગતો પટિનિસ્સગ્ગમાહા’તિ. ભૂતપુબ્બં, ભન્તે, અઞ્ઞતરો પુરિસો દિવા સૂપેય્યં લભિત્વા એવમાહ – ‘હન્દ ચ ઇમં નિક્ખિપથ, સાયં સબ્બેવ સમગ્ગા ભુઞ્જિસ્સામા’તિ. યા કાચિ, ભન્તે, સઙ્ખતિયો સબ્બા તા રત્તિં, અપ્પા દિવા. તે મયં, ભન્તે, ભગવતિ પેમઞ્ચ ગારવઞ્ચ હિરિઞ્ચ ઓત્તપ્પઞ્ચ સમ્પસ્સમાના એવં તં રત્તિંવિકાલભોજનં પજહિમ્હા. ભૂતપુબ્બં, ભન્તે, ભિક્ખૂ રત્તન્ધકારતિમિસાયં પિણ્ડાય ચરન્તા ચન્દનિકમ્પિ પવિસન્તિ, ઓલિગલ્લેપિ પપતન્તિ, કણ્ટકાવાટમ્પિ 4 આરોહન્તિ, સુત્તમ્પિ ગાવિં આરોહન્તિ, માણવેહિપિ સમાગચ્છન્તિ કતકમ્મેહિપિ અકતકમ્મેહિપિ, માતુગામોપિ તે 5 અસદ્ધમ્મેન નિમન્તેતિ. ભૂતપુબ્બાહં, ભન્તે, રત્તન્ધકારતિમિસાયં પિણ્ડાય ચરામિ. અદ્દસા ખો મં, ભન્તે, અઞ્ઞતરા ઇત્થી વિજ્જન્તરિકાય ભાજનં ધોવન્તી. દિસ્વા મં ભીતા વિસ્સરમકાસિ – ‘અભુમ્મે 6 પિસાચો વત મ’ન્તિ! એવં વુત્તે, અહં, ભન્તે, તં ઇત્થિં એતદવોચં – ‘નાહં, ભગિનિ, પિસાચો; ભિક્ખુ પિણ્ડાય ઠિતો’તિ. ‘ભિક્ખુસ્સ આતુમારી, ભિક્ખુસ્સ માતુમારી 7! વરં તે, ભિક્ખુ, તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન કુચ્છિ પરિકન્તો, ન ત્વેવ વરં યં 8 રત્તન્ધકારતિમિસાયં કુચ્છિહેતુ પિણ્ડાય ચરસી’તિ 9. તસ્સ મય્હં, ભન્તે, તદનુસ્સરતો એવં હોતિ – ‘બહૂનં વત નો ભગવા દુક્ખધમ્માનં અપહત્તા, બહૂનં વત નો ભગવા સુખધમ્માનં ઉપહત્તા; બહૂનં વત નો ભગવા અકુસલાનં ધમ્માનં અપહત્તા, બહૂનં વત નો ભગવા કુસલાનં ધમ્માનં ઉપહત્તા’’’તિ.
149. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā udāyī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘bahūnaṃ vata no bhagavā dukkhadhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā sukhadhammānaṃ upahattā; bahūnaṃ vata no bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upahattā’ti. Mayañhi, bhante, pubbe sāyañceva bhuñjāma pāto ca divā ca vikāle. Ahu kho so, bhante, samayo yaṃ bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘iṅgha tumhe, bhikkhave, etaṃ divāvikālabhojanaṃ pajahathā’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, ahudeva aññathattaṃ, ahudeva 10 domanassaṃ – ‘yampi no saddhā gahapatikā divā vikāle paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ denti tassapi no bhagavā pahānamāha, tassapi no sugato paṭinissaggamāhā’ti. Te mayaṃ, bhante, bhagavati pemañca gāravañca hiriñca ottappañca sampassamānā evaṃ taṃ divāvikālabhojanaṃ pajahimhā. Te mayaṃ, bhante, sāyañceva bhuñjāma pāto ca. Ahu kho so, bhante, samayo yaṃ bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘iṅgha tumhe, bhikkhave, etaṃ rattiṃvikālabhojanaṃ pajahathā’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, ahudeva aññathattaṃ ahudeva domanassaṃ – ‘yampi no imesaṃ dvinnaṃ bhattānaṃ paṇītasaṅkhātataraṃ tassapi no bhagavā pahānamāha, tassapi no sugato paṭinissaggamāhā’ti. Bhūtapubbaṃ, bhante, aññataro puriso divā sūpeyyaṃ labhitvā evamāha – ‘handa ca imaṃ nikkhipatha, sāyaṃ sabbeva samaggā bhuñjissāmā’ti. Yā kāci, bhante, saṅkhatiyo sabbā tā rattiṃ, appā divā. Te mayaṃ, bhante, bhagavati pemañca gāravañca hiriñca ottappañca sampassamānā evaṃ taṃ rattiṃvikālabhojanaṃ pajahimhā. Bhūtapubbaṃ, bhante, bhikkhū rattandhakāratimisāyaṃ piṇḍāya carantā candanikampi pavisanti, oligallepi papatanti, kaṇṭakāvāṭampi 11 ārohanti, suttampi gāviṃ ārohanti, māṇavehipi samāgacchanti katakammehipi akatakammehipi, mātugāmopi te 12 asaddhammena nimanteti. Bhūtapubbāhaṃ, bhante, rattandhakāratimisāyaṃ piṇḍāya carāmi. Addasā kho maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī. Disvā maṃ bhītā vissaramakāsi – ‘abhumme 13 pisāco vata ma’nti! Evaṃ vutte, ahaṃ, bhante, taṃ itthiṃ etadavocaṃ – ‘nāhaṃ, bhagini, pisāco; bhikkhu piṇḍāya ṭhito’ti. ‘Bhikkhussa ātumārī, bhikkhussa mātumārī 14! Varaṃ te, bhikkhu, tiṇhena govikantanena kucchi parikanto, na tveva varaṃ yaṃ 15 rattandhakāratimisāyaṃ kucchihetu piṇḍāya carasī’ti 16. Tassa mayhaṃ, bhante, tadanussarato evaṃ hoti – ‘bahūnaṃ vata no bhagavā dukkhadhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā sukhadhammānaṃ upahattā; bahūnaṃ vata no bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ apahattā, bahūnaṃ vata no bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upahattā’’’ti.
૧૫૦. ‘‘એવમેવ પનુદાયિ, ઇધેકચ્ચે મોઘપુરિસા ‘ઇદં પજહથા’તિ મયા વુચ્ચમાના તે એવમાહંસુ – ‘કિં પનિમસ્સ અપ્પમત્તકસ્સ ઓરમત્તકસ્સ અધિસલ્લિખતેવાયં સમણો’તિ. તે તઞ્ચેવ નપ્પજહન્તિ, મયિ ચ અપ્પચ્ચયં ઉપટ્ઠાપેન્તિ. યે ચ ભિક્ખૂ સિક્ખાકામા તેસં તં, ઉદાયિ, હોતિ બલવં બન્ધનં, દળ્હં બન્ધનં, થિરં બન્ધનં, અપૂતિકં બન્ધનં, થૂલો, કલિઙ્ગરો – સેય્યથાપિ, ઉદાયિ, લટુકિકા સકુણિકા પૂતિલતાય બન્ધનેન બદ્ધા તત્થેવ વધં વા બન્ધં વા મરણં વા આગમેતિ. યો નુ ખો, ઉદાયિ, એવં વદેય્ય – ‘યેન સા લટુકિકા સકુણિકા પૂતિલતાય બન્ધનેન બદ્ધા તત્થેવ વધં વા બન્ધં વા મરણં વા આગમેતિ, તઞ્હિ તસ્સા અબલં બન્ધનં , દુબ્બલં બન્ધનં, પૂતિકં બન્ધનં, અસારકં બન્ધન’ન્તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ઉદાયિ, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે. યેન સા, ભન્તે, લટુકિકા સકુણિકા પૂતિલતાય બન્ધનેન બદ્ધા તત્થેવ વધં વા બન્ધં વા મરણં વા આગમેતિ, તઞ્હિ તસ્સા બલવં બન્ધનં, દળ્હં બન્ધનં, થિરં બન્ધનં અપૂતિકં બન્ધનં, થૂલો, કલિઙ્ગરો’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ઉદાયિ, ઇધેકચ્ચે મોઘપુરિસા ‘ઇદં પજહથા’તિ મયા વુચ્ચમાના તે એવમાહંસુ – ‘કિં પનિમસ્સ અપ્પમત્તકસ્સ ઓરમત્તકસ્સ અધિસલ્લિખતેવાયં સમણો’તિ? તે તઞ્ચેવ નપ્પજહન્તિ, મયિ ચ અપ્પચ્ચયં ઉપટ્ઠાપેન્તિ. યે ચ ભિક્ખૂ સિક્ખાકામા તેસં તં, ઉદાયિ, હોતિ બલવં બન્ધનં, દળ્હં બન્ધનં, થિરં બન્ધનં, અપૂતિકં બન્ધનં, થૂલો, કલિઙ્ગરો’’.
150. ‘‘Evameva panudāyi, idhekacce moghapurisā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa adhisallikhatevāyaṃ samaṇo’ti. Te tañceva nappajahanti, mayi ca appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā tesaṃ taṃ, udāyi, hoti balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro – seyyathāpi, udāyi, laṭukikā sakuṇikā pūtilatāya bandhanena baddhā tattheva vadhaṃ vā bandhaṃ vā maraṇaṃ vā āgameti. Yo nu kho, udāyi, evaṃ vadeyya – ‘yena sā laṭukikā sakuṇikā pūtilatāya bandhanena baddhā tattheva vadhaṃ vā bandhaṃ vā maraṇaṃ vā āgameti, tañhi tassā abalaṃ bandhanaṃ , dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhana’nti; sammā nu kho so, udāyi, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Yena sā, bhante, laṭukikā sakuṇikā pūtilatāya bandhanena baddhā tattheva vadhaṃ vā bandhaṃ vā maraṇaṃ vā āgameti, tañhi tassā balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’’ti. ‘‘Evameva kho, udāyi, idhekacce moghapurisā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa adhisallikhatevāyaṃ samaṇo’ti? Te tañceva nappajahanti, mayi ca appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā tesaṃ taṃ, udāyi, hoti balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’’.
૧૫૧. ‘‘ઇધ પનુદાયિ, એકચ્ચે કુલપુત્તા ‘ઇદં પજહથા’તિ મયા વુચ્ચમાના તે એવમાહંસુ – ‘કિં પનિમસ્સ અપ્પમત્તકસ્સ ઓરમત્તકસ્સ પહાતબ્બસ્સ યસ્સ નો ભગવા પહાનમાહ, યસ્સ નો સુગતો પટિનિસ્સગ્ગમાહા’તિ? તે તઞ્ચેવ પજહન્તિ, મયિ ચ ન અપ્પચ્ચયં ઉપટ્ઠાપેન્તિ. યે ચ ભિક્ખૂ સિક્ખાકામા તે તં પહાય અપ્પોસ્સુક્કા પન્નલોમા પરદત્તવુત્તા 17 મિગભૂતેન ચેતસા વિહરન્તિ. તેસં તં, ઉદાયિ, હોતિ અબલં બન્ધનં, દુબ્બલં બન્ધનં, પૂતિકં બન્ધનં, અસારકં બન્ધનં – સેય્યથાપિ, ઉદાયિ, રઞ્ઞો નાગો ઈસાદન્તો ઉરૂળ્હવા અભિજાતો સઙ્ગામાવચરો દળ્હેહિ વરત્તેહિ બન્ધનેહિ બદ્ધો ઈસકંયેવ કાયં સન્નામેત્વા તાનિ બન્ધનાનિ સંછિન્દિત્વા સંપદાલેત્વા યેન કામં પક્કમતિ. યો નુ ખો, ઉદાયિ, એવં વદેય્ય – ‘યેહિ સો રઞ્ઞો નાગો ઈસાદન્તો ઉરૂળ્હવા અભિજાતો સઙ્ગામાવચરો દળ્હેહિ વરત્તેહિ બન્ધનેહિ બદ્ધો ઈસકંયેવ કાયં સન્નામેત્વા તાનિ બન્ધનાનિ સંછિન્દિત્વા સંપદાલેત્વા યેન કામં પક્કમતિ, તઞ્હિ તસ્સ બલવં બન્ધનં, દળ્હં બન્ધનં, થિરં બન્ધનં, અપૂતિકં બન્ધનં, થૂલો, કલિઙ્ગરો’તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ઉદાયિ, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે. યેહિ સો, ભન્તે, રઞ્ઞો નાગો ઈસાદન્તો ઉરૂળ્હવા અભિજાતો સઙ્ગામાવચરો દળ્હેહિ વરત્તેહિ બન્ધનેહિ બદ્ધો ઈસકંયેવ કાયં સન્નામેત્વા તાનિ બન્ધનાનિ સંછિન્દિત્વા સંપદાલેત્વા યેન કામં પક્કમતિ, તઞ્હિ તસ્સ અબલં બન્ધનં…પે॰… અસારકં બન્ધન’’ન્તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ઉદાયિ, ઇધેકચ્ચે કુલપુત્તા ‘ઇદં પજહથા’તિ મયા વુચ્ચમાના તે એવમાહંસુ – ‘કિં પનિમસ્સ અપ્પમત્તકસ્સ ઓરમત્તકસ્સ પહાતબ્બસ્સ યસ્સ નો ભગવા પહાનમાહ, યસ્સ નો સુગતો પટિનિસ્સગ્ગમાહા’તિ? તે તઞ્ચેવ પજહન્તિ, મયિ ચ ન અપ્પચ્ચયં ઉપટ્ઠાપેન્તિ. યે ચ ભિક્ખૂ સિક્ખાકામા તે તં પહાય અપ્પોસ્સુક્કા પન્નલોમા પરદત્તવુત્તા મિગભૂતેન ચેતસા વિહરન્તિ. તેસં તં, ઉદાયિ, હોતિ અબલં બન્ધનં, દુબ્બલં બન્ધનં, પૂતિકં બન્ધનં, અસારકં બન્ધનં’’.
151. ‘‘Idha panudāyi, ekacce kulaputtā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa pahātabbassa yassa no bhagavā pahānamāha, yassa no sugato paṭinissaggamāhā’ti? Te tañceva pajahanti, mayi ca na appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā te taṃ pahāya appossukkā pannalomā paradattavuttā 18 migabhūtena cetasā viharanti. Tesaṃ taṃ, udāyi, hoti abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhanaṃ – seyyathāpi, udāyi, rañño nāgo īsādanto urūḷhavā abhijāto saṅgāmāvacaro daḷhehi varattehi bandhanehi baddho īsakaṃyeva kāyaṃ sannāmetvā tāni bandhanāni saṃchinditvā saṃpadāletvā yena kāmaṃ pakkamati. Yo nu kho, udāyi, evaṃ vadeyya – ‘yehi so rañño nāgo īsādanto urūḷhavā abhijāto saṅgāmāvacaro daḷhehi varattehi bandhanehi baddho īsakaṃyeva kāyaṃ sannāmetvā tāni bandhanāni saṃchinditvā saṃpadāletvā yena kāmaṃ pakkamati, tañhi tassa balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’ti; sammā nu kho so, udāyi, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Yehi so, bhante, rañño nāgo īsādanto urūḷhavā abhijāto saṅgāmāvacaro daḷhehi varattehi bandhanehi baddho īsakaṃyeva kāyaṃ sannāmetvā tāni bandhanāni saṃchinditvā saṃpadāletvā yena kāmaṃ pakkamati, tañhi tassa abalaṃ bandhanaṃ…pe… asārakaṃ bandhana’’nti. ‘‘Evameva kho, udāyi, idhekacce kulaputtā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa pahātabbassa yassa no bhagavā pahānamāha, yassa no sugato paṭinissaggamāhā’ti? Te tañceva pajahanti, mayi ca na appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā te taṃ pahāya appossukkā pannalomā paradattavuttā migabhūtena cetasā viharanti. Tesaṃ taṃ, udāyi, hoti abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhanaṃ’’.
૧૫૨. ‘‘સેય્યથાપિ, ઉદાયિ, પુરિસો દલિદ્દો અસ્સકો અનાળ્હિયો; તસ્સ’સ્સ એકં અગારકં ઓલુગ્ગવિલુગ્ગં કાકાતિદાયિં 19 નપરમરૂપં, એકા ખટોપિકા 20 ઓલુગ્ગવિલુગ્ગા નપરમરૂપા, એકિસ્સા કુમ્ભિયા ધઞ્ઞસમવાપકં નપરમરૂપં, એકા જાયિકા નપરમરૂપા. સો આરામગતં ભિક્ખું પસ્સેય્ય સુધોતહત્થપાદં મનુઞ્ઞં ભોજનં ભુત્તાવિં સીતાય છાયાય નિસિન્નં અધિચિત્તે યુત્તં. તસ્સ એવમસ્સ – ‘સુખં વત, ભો, સામઞ્ઞં, આરોગ્યં વત, ભો, સામઞ્ઞં! સો વતસ્સં 21 યોહં કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજેય્ય’ન્તિ. સો ન સક્કુણેય્ય એકં અગારકં ઓલુગ્ગવિલુગ્ગં કાકાતિદાયિં નપરમરૂપં પહાય, એકં ખટોપિકં ઓલુગ્ગવિલુગ્ગં નપરમરૂપં પહાય, એકિસ્સા કુમ્ભિયા ધઞ્ઞસમવાપકં નપરમરૂપં પહાય, એકં જાયિકં નપરમરૂપં પહાય કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતું. યો નુ ખો, ઉદાયિ, એવં વદેય્ય – ‘યેહિ સો પુરિસો બન્ધનેહિ બદ્ધો ન સક્કોતિ એકં અગારકં ઓલુગ્ગવિલુગ્ગં કાકાતિદાયિં નપરમરૂપં પહાય, એકં ખટોપિકં ઓલુગ્ગવિલુગ્ગં નપરમરૂપં પહાય, એકિસ્સા કુમ્ભિયા ધઞ્ઞસમવાપકં નપરમરૂપં પહાય, એકં જાયિકં નપરમરૂપં પહાય કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતું; તઞ્હિ તસ્સ અબલં બન્ધનં, દુબ્બલં બન્ધનં, પૂતિકં બન્ધનં, અસારકં બન્ધન’ન્તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ઉદાયિ, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે. યેહિ સો, ભન્તે, પુરિસો બન્ધનેહિ બદ્ધો, ન સક્કોતિ એકં અગારકં ઓલુગ્ગવિલુગ્ગં કાકાતિદાયિં નપરમરૂપં પહાય, એકં ખટોપિકં ઓલુગ્ગવિલુગ્ગં નપરમરૂપં પહાય, એકિસ્સા કુમ્ભિયા ધઞ્ઞસમવાપકં નપરમરૂપં પહાય, એકં જાયિકં નપરમરૂપં પહાય કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતું; તઞ્હિ તસ્સ બલવં બન્ધનં, દળ્હં બન્ધનં, થિરં બન્ધનં, અપૂતિકં બન્ધનં, થૂલો, કલિઙ્ગરો’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ઉદાયિ, ઇધેકચ્ચે મોઘપુરિસા ‘ઇદં પજહથા’તિ મયા વુચ્ચમાના તે એવમાહંસુ – ‘કિં પનિમસ્સ અપ્પમત્તકસ્સ ઓરમત્તકસ્સ અધિસલ્લિખતેવાયં સમણો’તિ? તે તઞ્ચેવ નપ્પજહન્તિ, મયિ ચ અપ્પચ્ચયં ઉપટ્ઠાપેન્તિ. યે ચ ભિક્ખૂ સિક્ખાકામા તેસં તં, ઉદાયિ, હોતિ બલવં બન્ધનં, દળ્હં બન્ધનં, થિરં બન્ધનં, અપૂતિકં બન્ધનં, થૂલો, કલિઙ્ગરો’’.
152. ‘‘Seyyathāpi, udāyi, puriso daliddo assako anāḷhiyo; tassa’ssa ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ 22 naparamarūpaṃ, ekā khaṭopikā 23 oluggaviluggā naparamarūpā, ekissā kumbhiyā dhaññasamavāpakaṃ naparamarūpaṃ, ekā jāyikā naparamarūpā. So ārāmagataṃ bhikkhuṃ passeyya sudhotahatthapādaṃ manuññaṃ bhojanaṃ bhuttāviṃ sītāya chāyāya nisinnaṃ adhicitte yuttaṃ. Tassa evamassa – ‘sukhaṃ vata, bho, sāmaññaṃ, ārogyaṃ vata, bho, sāmaññaṃ! So vatassaṃ 24 yohaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So na sakkuṇeyya ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ khaṭopikaṃ oluggaviluggaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekissā kumbhiyā dhaññasamavāpakaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ jāyikaṃ naparamarūpaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yo nu kho, udāyi, evaṃ vadeyya – ‘yehi so puriso bandhanehi baddho na sakkoti ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ khaṭopikaṃ oluggaviluggaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekissā kumbhiyā dhaññasamavāpakaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ jāyikaṃ naparamarūpaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ; tañhi tassa abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhana’nti; sammā nu kho so, udāyi, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Yehi so, bhante, puriso bandhanehi baddho, na sakkoti ekaṃ agārakaṃ oluggaviluggaṃ kākātidāyiṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ khaṭopikaṃ oluggaviluggaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekissā kumbhiyā dhaññasamavāpakaṃ naparamarūpaṃ pahāya, ekaṃ jāyikaṃ naparamarūpaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ; tañhi tassa balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’’ti. ‘‘Evameva kho, udāyi, idhekacce moghapurisā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa adhisallikhatevāyaṃ samaṇo’ti? Te tañceva nappajahanti, mayi ca appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā tesaṃ taṃ, udāyi, hoti balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’’.
૧૫૩. ‘‘સેય્યથાપિ , ઉદાયિ, ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા અડ્ઢો મહદ્ધનો મહાભોગો, નેકાનં નિક્ખગણાનં ચયો, નેકાનં ધઞ્ઞગણાનં ચયો, નેકાનં ખેત્તગણાનં ચયો, નેકાનં વત્થુગણાનં ચયો, નેકાનં ભરિયગણાનં ચયો, નેકાનં દાસગણાનં ચયો, નેકાનં દાસિગણાનં ચયો; સો આરામગતં ભિક્ખું પસ્સેય્ય સુધોતહત્થપાદં મનુઞ્ઞં ભોજનં ભુત્તાવિં સીતાય છાયાય નિસિન્નં અધિચિત્તે યુત્તં. તસ્સ એવમસ્સ – ‘સુખં વત, ભો, સામઞ્ઞં, આરોગ્યં વત, ભો, સામઞ્ઞં! સો વતસ્સં યોહં કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજેય્ય’ન્તિ. સો સક્કુણેય્ય નેકાનિ નિક્ખગણાનિ પહાય, નેકાનિ ધઞ્ઞગણાનિ પહાય, નેકાનિ ખેત્તગણાનિ પહાય, નેકાનિ વત્થુગણાનિ પહાય, નેકાનિ ભરિયગણાનિ પહાય, નેકાનિ દાસગણાનિ પહાય, નેકાનિ દાસિગણાનિ પહાય કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતું. યો નુ ખો, ઉદાયિ, એવં વદેય્ય – ‘યેહિ સો ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા બન્ધનેહિ બદ્ધો, સક્કોતિ નેકાનિ નિક્ખગણાનિ પહાય, નેકાનિ ધઞ્ઞગણાનિ પહાય, નેકાનિ ખેત્તગણાનિ પહાય, નેકાનિ વત્થુગણાનિ પહાય, નેકાનિ ભરિયગણાનિ પહાય, નેકાનિ દાસગણાનિ પહાય, નેકાનિ દાસિગણાનિ પહાય કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતું, તઞ્હિ તસ્સ બલવં બન્ધનં, દળ્હં બન્ધનં, થિરં બન્ધનં, અપૂતિકં બન્ધનં, થૂલો, કલિઙ્ગરો’તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ઉદાયિ, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે. યેહિ સો, ભન્તે, ગહપતિ વા ગહપતિપુત્તો વા બન્ધનેહિ બદ્ધો, સક્કોતિ નેકાનિ નિક્ખગણાનિ પહાય, નેકાનિ ધઞ્ઞગણાનિ પહાય, નેકાનિ ખેત્તગણાનિ પહાય, નેકાનિ વત્થુગણાનિ પહાય, નેકાનિ ભરિયગણાનિ પહાય, નેકાનિ દાસગણાનિ પહાય, નેકાનિ દાસિગણાનિ પહાય કેસમસ્સું ઓહારેત્વા કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતું; તઞ્હિ તસ્સ અબલં બન્ધનં, દુબ્બલં બન્ધનં, પૂતિકં બન્ધનં, અસારકં બન્ધન’’ન્તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ઉદાયિ, ઇધેકચ્ચે કુલપુત્તા ‘ઇદં પજહથા’તિ મયા વુચ્ચમાના તે એવમાહંસુ – ‘કિં પનિમસ્સ અપ્પમત્તકસ્સ ઓરમત્તકસ્સ પહાતબ્બસ્સ યસ્સ નો ભગવા પહાનમાહ યસ્સ, નો સુગતો પટિનિસ્સગ્ગમાહા’તિ? તે તઞ્ચેવ પજહન્તિ, મયિ ચ ન અપ્પચ્ચયં ઉપટ્ઠાપેન્તિ. યે ચ ભિક્ખૂ સિક્ખાકામા તે તં પહાય અપ્પોસ્સુક્કા પન્નલોમા પરદત્તવુત્તા મિગભૂતેન ચેતસા વિહરન્તિ. તેસં તં, ઉદાયિ, હોતિ અબલં બન્ધનં, દુબ્બલં બન્ધનં, પૂતિકં બન્ધનં, અસારકં બન્ધનં’’.
153. ‘‘Seyyathāpi , udāyi, gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo, nekānaṃ nikkhagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ dhaññagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ khettagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ vatthugaṇānaṃ cayo, nekānaṃ bhariyagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ dāsagaṇānaṃ cayo, nekānaṃ dāsigaṇānaṃ cayo; so ārāmagataṃ bhikkhuṃ passeyya sudhotahatthapādaṃ manuññaṃ bhojanaṃ bhuttāviṃ sītāya chāyāya nisinnaṃ adhicitte yuttaṃ. Tassa evamassa – ‘sukhaṃ vata, bho, sāmaññaṃ, ārogyaṃ vata, bho, sāmaññaṃ! So vatassaṃ yohaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti. So sakkuṇeyya nekāni nikkhagaṇāni pahāya, nekāni dhaññagaṇāni pahāya, nekāni khettagaṇāni pahāya, nekāni vatthugaṇāni pahāya, nekāni bhariyagaṇāni pahāya, nekāni dāsagaṇāni pahāya, nekāni dāsigaṇāni pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ. Yo nu kho, udāyi, evaṃ vadeyya – ‘yehi so gahapati vā gahapatiputto vā bandhanehi baddho, sakkoti nekāni nikkhagaṇāni pahāya, nekāni dhaññagaṇāni pahāya, nekāni khettagaṇāni pahāya, nekāni vatthugaṇāni pahāya, nekāni bhariyagaṇāni pahāya, nekāni dāsagaṇāni pahāya, nekāni dāsigaṇāni pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ, tañhi tassa balavaṃ bandhanaṃ, daḷhaṃ bandhanaṃ, thiraṃ bandhanaṃ, apūtikaṃ bandhanaṃ, thūlo, kaliṅgaro’ti; sammā nu kho so, udāyi, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante. Yehi so, bhante, gahapati vā gahapatiputto vā bandhanehi baddho, sakkoti nekāni nikkhagaṇāni pahāya, nekāni dhaññagaṇāni pahāya, nekāni khettagaṇāni pahāya, nekāni vatthugaṇāni pahāya, nekāni bhariyagaṇāni pahāya, nekāni dāsagaṇāni pahāya, nekāni dāsigaṇāni pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajituṃ; tañhi tassa abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhana’’nti. ‘‘Evameva kho, udāyi, idhekacce kulaputtā ‘idaṃ pajahathā’ti mayā vuccamānā te evamāhaṃsu – ‘kiṃ panimassa appamattakassa oramattakassa pahātabbassa yassa no bhagavā pahānamāha yassa, no sugato paṭinissaggamāhā’ti? Te tañceva pajahanti, mayi ca na appaccayaṃ upaṭṭhāpenti. Ye ca bhikkhū sikkhākāmā te taṃ pahāya appossukkā pannalomā paradattavuttā migabhūtena cetasā viharanti. Tesaṃ taṃ, udāyi, hoti abalaṃ bandhanaṃ, dubbalaṃ bandhanaṃ, pūtikaṃ bandhanaṃ, asārakaṃ bandhanaṃ’’.
૧૫૪. ‘‘ચત્તારોમે , ઉદાયિ, પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિં. કતમે ચત્તારો? ઇધુદાયિ, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉપધિપહાનાય પટિપન્નો હોતિ ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગાય. તમેનં ઉપધિપહાનાય પટિપન્નં ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગાય ઉપધિપટિસંયુત્તા સરસઙ્કપ્પા સમુદાચરન્તિ. સો તે અધિવાસેતિ, નપ્પજહતિ, ન વિનોદેતિ, ન બ્યન્તીકરોતિ, ન અનભાવં ગમેતિ. ઇમં ખો અહં, ઉદાયિ, પુગ્ગલં ‘સંયુત્તો’તિ વદામિ નો ‘વિસંયુત્તો’. તં કિસ્સ હેતુ? ઇન્દ્રિયવેમત્તતા હિ મે, ઉદાયિ, ઇમસ્મિં પુગ્ગલે વિદિતા.
154. ‘‘Cattārome , udāyi, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame cattāro? Idhudāyi, ekacco puggalo upadhipahānāya paṭipanno hoti upadhipaṭinissaggāya. Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti. So te adhivāseti, nappajahati, na vinodeti, na byantīkaroti, na anabhāvaṃ gameti. Imaṃ kho ahaṃ, udāyi, puggalaṃ ‘saṃyutto’ti vadāmi no ‘visaṃyutto’. Taṃ kissa hetu? Indriyavemattatā hi me, udāyi, imasmiṃ puggale viditā.
‘‘ઇધ પનુદાયિ, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉપધિપહાનાય પટિપન્નો હોતિ ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગાય. તમેનં ઉપધિપહાનાય પટિપન્નં ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગાય ઉપધિપટિસંયુત્તા સરસઙ્કપ્પા સમુદાચરન્તિ. સો તે નાધિવાસેતિ, પજહતિ, વિનોદેતિ, બ્યન્તીકરોતિ, અનભાવં ગમેતિ. ઇમમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ , પુગ્ગલં ‘સંયુત્તો’તિ વદામિ નો ‘વિસંયુત્તો’. તં કિસ્સ હેતુ? ઇન્દ્રિયવેમત્તતા હિ મે, ઉદાયિ, ઇમસ્મિં પુગ્ગલે વિદિતા.
‘‘Idha panudāyi, ekacco puggalo upadhipahānāya paṭipanno hoti upadhipaṭinissaggāya. Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti. So te nādhivāseti, pajahati, vinodeti, byantīkaroti, anabhāvaṃ gameti. Imampi kho ahaṃ, udāyi , puggalaṃ ‘saṃyutto’ti vadāmi no ‘visaṃyutto’. Taṃ kissa hetu? Indriyavemattatā hi me, udāyi, imasmiṃ puggale viditā.
‘‘ઇધ પનુદાયિ, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉપધિપહાનાય પટિપન્નો હોતિ ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગાય. તમેનં ઉપધિપહાનાય પટિપન્નં ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગાય કદાચિ કરહચિ સતિસમ્મોસા ઉપધિપટિસંયુત્તા સરસઙ્કપ્પા સમુદાચરન્તિ; દન્ધો, ઉદાયિ, સતુપ્પાદો. અથ ખો નં ખિપ્પમેવ પજહતિ, વિનોદેતિ, બ્યન્તીકરોતિ, અનભાવં ગમેતિ. સેય્યથાપિ, ઉદાયિ, પુરિસો દિવસંસન્તત્તે 25 અયોકટાહે દ્વે વા તીણિ વા ઉદકફુસિતાનિ નિપાતેય્ય; દન્ધો, ઉદાયિ, ઉદકફુસિતાનં નિપાતો. અથ ખો નં ખિપ્પમેવ પરિક્ખયં પરિયાદાનં ગચ્છેય્ય. એવમેવ ખો, ઉદાયિ, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો ઉપધિપહાનાય પટિપન્નો હોતિ ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગાય. તમેનં ઉપધિપહાનાય પટિપન્નં ઉપધિપટિનિસ્સગ્ગાય કદાચિ કરહચિ સતિસમ્મોસા ઉપધિપટિસંયુત્તા સરસઙ્કપ્પા સમુદાચરન્તિ; દન્ધો, ઉદાયિ, સતુપ્પાદો. અથ ખો નં ખિપ્પમેવ પજહતિ, વિનોદેતિ, બ્યન્તીકરોતિ, અનભાવં ગમેતિ. ઇમમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, પુગ્ગલં ‘સંયુત્તો’તિ વદામિ નો ‘વિસંયુત્તો’. તં કિસ્સ હેતુ? ઇન્દ્રિયવેમત્તતા હિ મે, ઉદાયિ, ઇમસ્મિં પુગ્ગલે વિદિતા.
‘‘Idha panudāyi, ekacco puggalo upadhipahānāya paṭipanno hoti upadhipaṭinissaggāya. Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya kadāci karahaci satisammosā upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti; dandho, udāyi, satuppādo. Atha kho naṃ khippameva pajahati, vinodeti, byantīkaroti, anabhāvaṃ gameti. Seyyathāpi, udāyi, puriso divasaṃsantatte 26 ayokaṭāhe dve vā tīṇi vā udakaphusitāni nipāteyya; dandho, udāyi, udakaphusitānaṃ nipāto. Atha kho naṃ khippameva parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyya. Evameva kho, udāyi, idhekacco puggalo upadhipahānāya paṭipanno hoti upadhipaṭinissaggāya. Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya kadāci karahaci satisammosā upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti; dandho, udāyi, satuppādo. Atha kho naṃ khippameva pajahati, vinodeti, byantīkaroti, anabhāvaṃ gameti. Imampi kho ahaṃ, udāyi, puggalaṃ ‘saṃyutto’ti vadāmi no ‘visaṃyutto’. Taṃ kissa hetu? Indriyavemattatā hi me, udāyi, imasmiṃ puggale viditā.
‘‘ઇધ પનુદાયિ, એકચ્ચો પુગ્ગલો ‘ઉપધિ દુક્ખસ્સ મૂલ’ન્તિ – ઇતિ વિદિત્વા નિરુપધિ હોતિ, ઉપધિસઙ્ખયે વિમુત્તો. ઇમં ખો અહં, ઉદાયિ, પુગ્ગલં ‘વિસંયુત્તો’તિ વદામિ નો ‘સંયુત્તો’તિ . તં કિસ્સ હેતુ? ઇન્દ્રિયવેમત્તતા હિ મે, ઉદાયિ, ઇમસ્મિં પુગ્ગલે વિદિતા. ઇમે ખો, ઉદાયિ, ચત્તારો પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિં.
‘‘Idha panudāyi, ekacco puggalo ‘upadhi dukkhassa mūla’nti – iti viditvā nirupadhi hoti, upadhisaṅkhaye vimutto. Imaṃ kho ahaṃ, udāyi, puggalaṃ ‘visaṃyutto’ti vadāmi no ‘saṃyutto’ti . Taṃ kissa hetu? Indriyavemattatā hi me, udāyi, imasmiṃ puggale viditā. Ime kho, udāyi, cattāro puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
૧૫૫. ‘‘પઞ્ચ ખો ઇમે, ઉદાયિ, કામગુણા. કતમે પઞ્ચ? ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, સોતવિઞ્ઞેય્યા સદ્દા…પે॰… ઘાનવિઞ્ઞેય્યા ગન્ધા… જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યા રસા… કાયવિઞ્ઞેય્યા ફોટ્ઠબ્બા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા. ઇમે ખો, ઉદાયિ, પઞ્ચ કામગુણા. યં ખો, ઉદાયિ, ઇમે પઞ્ચ કામગુણે પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સુખં સોમનસ્સં ઇદં વુચ્ચતિ કામસુખં મિળ્હસુખં 27 પુથુજ્જનસુખં અનરિયસુખં, ન સેવિતબ્બં, ન ભાવેતબ્બં, ન બહુલીકાતબ્બં; ‘ભાયિતબ્બં એતસ્સ સુખસ્સા’તિ વદામિ.
155. ‘‘Pañca kho ime, udāyi, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ime kho, udāyi, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, udāyi, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati kāmasukhaṃ miḷhasukhaṃ 28 puthujjanasukhaṃ anariyasukhaṃ, na sevitabbaṃ, na bhāvetabbaṃ, na bahulīkātabbaṃ; ‘bhāyitabbaṃ etassa sukhassā’ti vadāmi.
૧૫૬. ‘‘ઇધુદાયિ , ભિક્ખુ વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, પીતિયા ચ વિરાગા… તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, સુખસ્સ ચ પહાના… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. ઇદં વુચ્ચતિ નેક્ખમ્મસુખં પવિવેકસુખં ઉપસમસુખં સમ્બોધસુખં, આસેવિતબ્બં, ભાવેતબ્બં, બહુલીકાતબ્બં; ‘ન ભાયિતબ્બં એતસ્સ સુખસ્સા’તિ વદામિ.
156. ‘‘Idhudāyi , bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, vitakkavicārānaṃ vūpasamā… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, pītiyā ca virāgā… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, sukhassa ca pahānā… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Idaṃ vuccati nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhasukhaṃ, āsevitabbaṃ, bhāvetabbaṃ, bahulīkātabbaṃ; ‘na bhāyitabbaṃ etassa sukhassā’ti vadāmi.
‘‘ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; ઇદં ખો અહં, ઉદાયિ, ઇઞ્જિતસ્મિં વદામિ. કિઞ્ચ તત્થ ઇઞ્જિતસ્મિં? યદેવ તત્થ વિતક્કવિચારા અનિરુદ્ધા હોન્તિ ઇદં તત્થ ઇઞ્જિતસ્મિં. ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા…પે॰… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ઇઞ્જિતસ્મિં વદામિ. કિઞ્ચ તત્થ ઇઞ્જિતસ્મિં? યદેવ તત્થ પીતિસુખં અનિરુદ્ધં હોતિ ઇદં તત્થ ઇઞ્જિતસ્મિં. ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ પીતિયા ચ વિરાગા…પે॰… તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ઇઞ્જિતસ્મિં વદામિ. કિઞ્ચ તત્થ ઇઞ્જિતસ્મિં? યદેવ તત્થ ઉપેક્ખાસુખં અનિરુદ્ધં હોતિ ઇદં તત્થ ઇઞ્જિતસ્મિં. ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ સુખસ્સ ચ પહાના…પે॰… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; ઇદં ખો અહં, ઉદાયિ, અનિઞ્જિતસ્મિં વદામિ.
‘‘Idhudāyi, bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idaṃ kho ahaṃ, udāyi, iñjitasmiṃ vadāmi. Kiñca tattha iñjitasmiṃ? Yadeva tattha vitakkavicārā aniruddhā honti idaṃ tattha iñjitasmiṃ. Idhudāyi, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idampi kho ahaṃ, udāyi, iñjitasmiṃ vadāmi. Kiñca tattha iñjitasmiṃ? Yadeva tattha pītisukhaṃ aniruddhaṃ hoti idaṃ tattha iñjitasmiṃ. Idhudāyi, bhikkhu pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idampi kho ahaṃ, udāyi, iñjitasmiṃ vadāmi. Kiñca tattha iñjitasmiṃ? Yadeva tattha upekkhāsukhaṃ aniruddhaṃ hoti idaṃ tattha iñjitasmiṃ. Idhudāyi, bhikkhu sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idaṃ kho ahaṃ, udāyi, aniñjitasmiṃ vadāmi.
‘‘ઇધુદાયિ , ભિક્ખુ વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ; ઇદં ખો અહં, ઉદાયિ, ‘અનલ’ન્તિ વદામિ, ‘પજહથા’તિ વદામિ, ‘સમતિક્કમથા’તિ વદામિ. કો ચ તસ્સ સમતિક્કમો? ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં તસ્સ સમતિક્કમો; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ‘અનલ’ન્તિ વદામિ, ‘પજહથા’તિ વદામિ, ‘સમતિક્કમથા’તિ વદામિ. કો ચ તસ્સ સમતિક્કમો? ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ પીતિયા ચ વિરાગા… તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં તસ્સ સમતિક્કમો; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ‘અનલ’ન્તિ વદામિ, ‘પજહથા’તિ વદામિ, ‘સમતિક્કમથા’તિ વદામિ. કો ચ તસ્સ સમતિક્કમો? ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ સુખસ્સ ચ પહાના… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં તસ્સ સમતિક્કમો; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ‘અનલ’ન્તિ વદામિ, ‘પજહથા’તિ વદામિ, ‘સમતિક્કમથા’તિ વદામિ. કો ચ તસ્સ સમતિક્કમો? ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ સબ્બસો રૂપસઞ્ઞાનં સમતિક્કમા પટિઘસઞ્ઞાનં અત્થઙ્ગમા નાનત્તસઞ્ઞાનં અમનસિકારા ‘અનન્તો આકાસો’તિ આકાસાનઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં તસ્સ સમતિક્કમો; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ‘અનલ’ન્તિ વદામિ, ‘પજહથા’તિ વદામિ, ‘સમતિક્કમથા’તિ વદામિ. કો ચ તસ્સ સમતિક્કમો? ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ સબ્બસો આકાસાનઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘અનન્તં વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં તસ્સ સમતિક્કમો ; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ‘અનલ’ન્તિ વદામિ, ‘પજહથા’તિ વદામિ, ‘સમતિક્કમથા’તિ વદામિ. કો ચ તસ્સ સમતિક્કમો? ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ સબ્બસો વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘નત્થિ કિઞ્ચી’તિ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં તસ્સ સમતિક્કમો; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ‘અનલ’ન્તિ વદામિ, ‘પજહથા’તિ વદામિ, ‘સમતિક્કમથા’તિ વદામિ. કો ચ તસ્સ સમતિક્કમો? ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ સબ્બસો આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં તસ્સ સમતિક્કમો; ઇદમ્પિ ખો અહં, ઉદાયિ, ‘અનલ’ન્તિ વદામિ, ‘પજહથા’તિ વદામિ, ‘સમતિક્કમથા’તિ વદામિ. કો ચ તસ્સ સમતિક્કમો? ઇધુદાયિ, ભિક્ખુ સબ્બસો નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં તસ્સ સમતિક્કમો; ઇતિ ખો અહં, ઉદાયિ, નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસ્સપિ પહાનં વદામિ. પસ્સસિ નો ત્વં, ઉદાયિ, તં સંયોજનં અણું વા થૂલં વા યસ્સાહં નો પહાનં વદામી’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’તિ.
‘‘Idhudāyi , bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; idaṃ kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu pītiyā ca virāgā… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sukhassa ca pahānā… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo ; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; idampi kho ahaṃ, udāyi, ‘anala’nti vadāmi, ‘pajahathā’ti vadāmi, ‘samatikkamathā’ti vadāmi. Ko ca tassa samatikkamo? Idhudāyi, bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ayaṃ tassa samatikkamo; iti kho ahaṃ, udāyi, nevasaññānāsaññāyatanassapi pahānaṃ vadāmi. Passasi no tvaṃ, udāyi, taṃ saṃyojanaṃ aṇuṃ vā thūlaṃ vā yassāhaṃ no pahānaṃ vadāmī’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’ti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમનો આયસ્મા ઉદાયી ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દીતિ.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā udāyī bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
લટુકિકોપમસુત્તં નિટ્ઠિતં છટ્ઠં.
Laṭukikopamasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૬. લટુકિકોપમસુત્તવણ્ણના • 6. Laṭukikopamasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૬. લટુકિકોપમસુત્તવણ્ણના • 6. Laṭukikopamasuttavaṇṇanā
