Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    ੧੦. ਲਿਤ੍ਤવਗ੍ਗੋ

    10. Littavaggo

    [੯੧] ੧. ਲਿਤ੍ਤਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [91] 1. Littajātakavaṇṇanā

    ਲਿਤ੍ਤਂ ਪਰਮੇਨ ਤੇਜਸਾਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਪਰਿਭੋਗਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਿਰ ਕਾਲੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਚੀવਰਾਦੀਨਿ ਲਭਿਤ੍વਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਮਾਨਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਨਿਰਯਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਤੋ ਨ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਞਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਪਰਿਭੋਗੇ ਆਦੀਨવਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨਾਮ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨવਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਚੀવਰਂ ਪਟਿਸੇવਤਿ ਸੀਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩; ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੫੮) ਨਯੇਨ ਤਨ੍ਤਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਏવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੋਗੋ ਨਾਮ ਹਲਾਹਲવਿਸਪਰਿਭੋਗਸਦਿਸੋ। ਪੋਰਾਣਕਾ ਹਿ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਦੋਸਂ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ વਿਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ વਿਪਾਕਨ੍ਤੇ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਿਂਸੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    Littaṃparamena tejasāti idaṃ satthā jetavane viharanto apaccavekkhitaparibhogaṃ ārabbha kathesi. Tasmiṃ kira kāle bhikkhū cīvarādīni labhitvā yebhuyyena apaccavekkhitvā paribhuñjanti. Te cattāro paccaye apaccavekkhitvā paribhuñjamānā yebhuyyena nirayatiracchānayonito na muccanti. Satthā taṃ kāraṇaṃ ñatvā bhikkhūnaṃ anekapariyāyena dhammiṃ kathaṃ kathetvā apaccavekkhitaparibhoge ādīnavaṃ dassetvā ‘‘bhikkhave, bhikkhunā nāma cattāro paccaye labhitvā apaccavekkhitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati, tasmā ito paṭṭhāya cattāro paccaye paccavekkhitvā paribhuñjeyyāthā’’ti paccavekkhanavidhiṃ dassento ‘‘idha pana, bhikkhave, bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ paṭisevati sītassa paṭighātāyā’’tiādinā (ma. ni. 1.23; a. ni. 6.58) nayena tantiṃ ṭhapetvā ‘‘bhikkhave, cattāro paccaye evaṃ paccavekkhitvā paribhuñjituṃ vaṭṭati, apaccavekkhitvā paribhogo nāma halāhalavisaparibhogasadiso. Porāṇakā hi apaccavekkhitvā dosaṃ ajānitvā visaṃ paribhuñjitvā vipākante mahādukkhaṃ anubhaviṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਭੋਗਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਾਪਰੋ ਕੂਟਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਯੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ ਕੇਲ਼ਿਮਣ੍ਡਲਂ ਨ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਪਰਾਜਯਕਾਲੇ ਪਨ ਅਕ੍ਖਂ ਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਕ੍ਖੋ ਨਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਕੇਲ਼ਿਮਣ੍ਡਲਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਹੋਤੁ, ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੇਤ੍ਥ ਪਤਿਰੂਪਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖੇ ਆਦਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰੇ ਹਲਾਹਲવਿਸੇਨ ਰਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਸੁਕ੍ਖਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇ ਆਦਾਯ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਏਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਅਕ੍ਖੇਹਿ ਕੀਲ਼ਾਮਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਸਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਕੇਲ਼ਿਮਣ੍ਡਲਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਾਜਯਕਾਲੇ ਏਕਂ ਅਕ੍ਖਂ ਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿ। ਅਥ ਨਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਥਾ ਕਰੋਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਗਿਲਾਹਿ ਤਾવ, ਪਚ੍ਛਾ ਇਦਂ ਨਾਮੇਤਨ੍ਤਿ ਜਾਨਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਚੋਦੇਤੁਂ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto aññatarasmiṃ mahābhogakule nibbattitvā vayappatto akkhadhutto ahosi. Athāparo kūṭakkhadhutto bodhisattena saddhiṃ kīḷanto attano jaye vattamāne keḷimaṇḍalaṃ na bhindati, parājayakāle pana akkhaṃ mukhe pakkhipitvā ‘‘akkho naṭṭho’’ti keḷimaṇḍalaṃ bhinditvā pakkamati. Bodhisatto tassa taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘hotu, jānissāmettha patirūpakāraṇa’’nti akkhe ādāya attano ghare halāhalavisena rañjitvā punappunaṃ sukkhāpetvā te ādāya tassa santikaṃ gantvā ‘‘ehi, samma, akkhehi kīḷāmā’’ti āha. So ‘‘sādhu, sammā’’ti keḷimaṇḍalaṃ sajjetvā tena saddhiṃ kīḷanto attano parājayakāle ekaṃ akkhaṃ mukhe pakkhipi. Atha naṃ bodhisatto tathā karontaṃ disvā ‘‘gilāhi tāva, pacchā idaṃ nāmetanti jānissasī’’ti codetuṃ imaṃ gāthamāha –

    ੯੧.

    91.

    ‘‘ਲਿਤ੍ਤਂ ਪਰਮੇਨ ਤੇਜਸਾ, ਗਿਲਮਕ੍ਖਂ ਪੁਰਿਸੋ ਨ ਬੁਜ੍ਝਤਿ।

    ‘‘Littaṃ paramena tejasā, gilamakkhaṃ puriso na bujjhati;

    ਗਿਲ ਰੇ ਗਿਲ ਪਾਪਧੁਤ੍ਤਕ, ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ ਕਟੁਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Gila re gila pāpadhuttaka, pacchā te kaṭukaṃ bhavissatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਲਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਕ੍ਖਿਤਂ ਰਞ੍ਜਿਤਂ। ਪਰਮੇਨ ਤੇਜਸਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮਤੇਜਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਹਲਾਹਲવਿਸੇਨ। ਗਿਲਨ੍ਤਿ ਗਿਲਨ੍ਤੋ। ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਗੁਲ਼ਕਂ। ਨ ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਗਿਲਤੋ ਇਦਂ ਨਾਮ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਗਿਲ ਰੇਤਿ ਗਿਲਾਹਿ ਅਰੇ। ਗਿਲਾਤਿ ਪੁਨਪਿ ਚੋਦੇਨ੍ਤੋ વਦਤਿ। ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ ਕਟੁਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਤੇ ਅਕ੍ਖੇ ਗਿਲਿਤੇ ਪਚ੍ਛਾ ਏਤਂ વਿਸਂ ਤਿਖਿਣਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha littanti makkhitaṃ rañjitaṃ. Paramena tejasāti uttamatejasampannena halāhalavisena. Gilanti gilanto. Akkhanti guḷakaṃ. Na bujjhatīti ‘‘ayaṃ me gilato idaṃ nāma karissatī’’ti na jānāti. Gila reti gilāhi are. Gilāti punapi codento vadati. Pacchā te kaṭukaṃ bhavissatīti imasmiṃ te akkhe gilite pacchā etaṃ visaṃ tikhiṇaṃ bhavissatīti attho.

    ਸੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ વਿਸવੇਗੇਨ ਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਖਨ੍ਧਂ ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਪਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਦਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਓਸਧਪਰਿਭਾવਿਤਂ વਮਨਯੋਗਂ ਦਤ੍વਾ વਮੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਿਫਾਣਿਤਮਧੁਸਕ੍ਕਰਾਦਯੋ ਖਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਅਰੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਨ ਏવਰੂਪਂ ਮਾ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਤੋ।

    So bodhisattassa kathentasseva visavegena mucchito akkhīni parivattetvā khandhaṃ nāmetvā pati. Bodhisatto ‘‘idānissa jīvitadānaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti osadhaparibhāvitaṃ vamanayogaṃ datvā vametvā sappiphāṇitamadhusakkarādayo khādāpetvā arogaṃ katvā ‘‘puna evarūpaṃ mā akāsī’’ti ovaditvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਪਰਿਭੋਗੋ ਨਾਮ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਕਤવਿਸਪਰਿਭੋਗਸਦਿਸੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਪਣ੍ਡਿਤਧੁਤ੍ਤੋ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿਂ, ਕੂਟਧੁਤ੍ਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨ ਕਥੀਯਤਿ, ਯਥਾ ਚ ਏਤ੍ਥ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਯੋ ਪਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਸੋ ਨ ਕਥੀਯਤੇવਾ’’ਤਿ।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘bhikkhave, apaccavekkhitaparibhogo nāma apaccavekkhitvā katavisaparibhogasadiso hotī’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā paṇḍitadhutto ahameva ahosiṃ, kūṭadhutto panettha na kathīyati, yathā ca ettha, evaṃ sabbattha. Yo pana imasmiṃ kāle na paññāyati, so na kathīyatevā’’ti.

    ਲਿਤ੍ਤਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਪਠਮਾ।

    Littajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੯੧. ਲਿਤ੍ਤਜਾਤਕਂ • 91. Littajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact