Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ੧. ਏਕਕਨਿਪਾਤੋ

    1. Ekakanipāto

    ੧. ਪਠਮવਗ੍ਗੋ

    1. Paṭhamavaggo

    ੧. ਲੋਭਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    1. Lobhasuttavaṇṇanā

    . ਇਦਾਨਿ ਏਕਧਮ੍ਮਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਜਹਥਾਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਭਗવਤਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾਯ ਓਕਾਸੋ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਯਸ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਂ વਿਚਾਰੇਤ੍વਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਤਾવ વਿਚਾਰੇਸ੍ਸਾਮ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਾ – ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਅਨੇਕਸਤਅਨੇਕਸਹਸ੍ਸਭੇਦਾਨਿਪਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾਨਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਪਟ੍ਠਾਨਨਯੇਨ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਤਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਾਦਿਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਤਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਗ੍ਗਭੇਦੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ, ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਚ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਚ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਚ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਚਾਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾਨੁਸਨ੍ਧਿਸਮ੍ਭવਤੋ; ਏવਂ ਯਦਿਪਿ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੇਨਪਿ ਸਂਸਗ੍ਗਭੇਦੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਾਦੀਹਿ ਪਨ ਪੁਰਤੋ ਠਿਤੇਹਿ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਂਸਗ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਰવਸੇਸੋ ਪਟ੍ਠਾਨਨਯੋ ਨ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ વਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਾਨਂ ਸੇਸਨਿਕ੍ਖੇਪਾਨਂ ਮੂਲਨਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    1. Idāni ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahathātiādinā nayena bhagavatā nikkhittassa suttassa vaṇṇanāya okāso anuppatto. Sā panesā atthavaṇṇanā yasmā suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hoti, tasmā suttanikkhepaṃ tāva vicāressāma. Cattāro hi suttanikkhepā – attajjhāsayo, parajjhāsayo, pucchāvasiko, aṭṭhuppattikoti. Yathā hi anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādipaṭṭhānanayena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhataṃ nātivattantīti. Tattha yathā attajjhāsayassa aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāvasikehi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca, attajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca, aṭṭhuppattiko ca pucchāvasiko cāti ajjhāsayapucchānusandhisambhavato; evaṃ yadipi aṭṭhuppattiyā attajjhāsayenapi saṃsaggabhedo sambhavati, attajjhāsayādīhi pana purato ṭhitehi aṭṭhuppattiyā saṃsaggo natthīti niravaseso paṭṭhānanayo na sambhavati. Tadantogadhattā vā sambhavantānaṃ sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattāro suttanikkhepā vuttāti veditabbaṃ.

    ਤਤ੍ਰਾਯਂ વਚਨਤ੍ਥੋ – ਨਿਕ੍ਖਿਪੀਯਤੀਤਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਸੁਤ੍ਤਂ ਏવ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਅਥ વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਸੋ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿ ਕਾਰਣਭੂਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪੁਚ੍ਛਾਯ વਸੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਸੋ। ਸੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ। ਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾਯ વਤ੍ਥੁਭੂਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ , ਅਤ੍ਥੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਏવ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਥ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਠ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ, ਸਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ । ਅਥ વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਪੀਯਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਤੇਨਾਤਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਾਦਿ ਏવ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਪਰੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਪੁਚ੍ਛੀਯਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ, ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾਨਂ વਚਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਂ, ਤਦੇવ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸਦ੍ਦਾਪੇਕ੍ਖਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋਤਿ ਪੁਲ੍ਲਿਙ੍ਗવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਏવ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipīyatīti nikkhepo, suttaṃ eva nikkhepo suttanikkhepo. Atha vā nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇabhūtoti attajjhāsayo, attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo. Parajjhāsayepi eseva nayo. Pucchāya vasoti pucchāvaso. So etassa atthīti pucchāvasiko. Suttadesanāya vatthubhūtassa atthassa uppatti atthuppatti , atthuppatti eva aṭṭhuppatti tha-kārassa ṭha-kāraṃ katvā, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti nikkhepo, attajjhāsayādi eva. Etasmiṃ pana atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo. Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo. Pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho, pucchāvasena pavattaṃ dhammappaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasaṃ, tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pucchāvasikoti pulliṅgavasena vuttaṃ. Tathā aṭṭhuppatti eva aṭṭhuppattikoti evamettha attho veditabbo.

    ਅਪਿਚ ਪਰੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰਿਪਾਕਾਦਿਕਾਰਣਨਿਰਪੇਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ વਿਸੁਂ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਭਾવੋ ਯੁਤ੍ਤੋ, ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨੇવ ਧਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿਠਪਨਤ੍ਥਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਦੇਸਨਤ੍ਤਾ। ਪਰਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕਾਨਂ ਪਨ ਪਰੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾਨਂ ਦੇਸਨਾਪવਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਾਨਂ ਕਥਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਅਨવਰੋਧੋ, ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਨਂ વਾ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੋਧੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਤਾਨਂ ਕਥਂ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੇ ਅਨવਰੋਧੋਤਿ? ਨ ਚੋਦੇਤਬ੍ਬਮੇਤਂ। ਪਰੇਸਞ੍ਹਿ ਅਭਿਨੀਹਾਰਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਦਿવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾਕਾਰਣੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕਾਨਂ વਿਸੁਂ ਗਹਣਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਂ (ਦੀ॰ ਨ॰ ੧.੧ ਆਦਯੋ) વਣ੍ਣਾવਣ੍ਣਆਮਿਸੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਦੇਸਨਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਰੇਸਂ ਪੁਚ੍ਛਂ વਿਨਾ ਅਜ੍ਝਾਸਯਮੇવ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸਿਤੋ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਦੇਸਿਤੋ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋਤਿ ਪਾਕਟੋਯਮਤ੍ਥੋਤਿ।

    Apica paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhattā attajjhāsayassa visuṃ suttanikkhepabhāvo yutto, kevalaṃ attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā. Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanāpavattihetubhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathaṃ aṭṭhuppattiyaṃ anavarodho, pucchāvasikaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitānaṃ kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti? Na codetabbametaṃ. Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ. Tathā hi brahmajāladhammadāyādasuttādīnaṃ (dī. na. 1.1 ādayo) vaṇṇāvaṇṇaāmisuppādādidesanānimittaṃ aṭṭhuppatti vuccati. Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayameva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭoyamatthoti.

    ਯਾਨਿ ਭਗવਾ ਪਰੇਹਿ ਅਨਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨੇવ ਕਥੇਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਆਕਙ੍ਖੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤਂ, ਤੁવਟ੍ਟਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਏવਮਾਦੀਨਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੯੨੧ ਆਦਯੋ; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੬੪ ਆਦਯੋ), ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ।

    Yāni bhagavā parehi anajjhiṭṭho kevalaṃ attano ajjhāsayeneva katheti, seyyathidaṃ – ākaṅkheyyasuttaṃ, tuvaṭṭakasuttantievamādīni (su. ni. 921 ādayo; ma. ni. 1.64 ādayo), tesaṃ attajjhāsayo nikkhepo.

    ਯਾਨਿ ਪਨ ‘‘ਪਰਿਪਕ੍ਕਾ ਖੋ ਰਾਹੁਲਸ੍ਸ વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਪਾਚਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਰਾਹੁਲਂ ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੇ વਿਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਰੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਖਨ੍ਤਿਂ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ ਬੁਜ੍ਝਨਭਾવਞ੍ਚ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਕਥਿਤਾਨਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਰਾਹੁਲੋવਾਦਸੁਤ੍ਤਂ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਏવਮਾਦੀਨਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੦੭ ਆਦਯੋ; ੩.੪੧੬ ਆਦਯੋ; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੫੯; ਮਹਾવ॰ ੧੯-੨੦), ਤੇਸਂ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ।

    Yāni pana ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā, yaṃnūnāhaṃ rāhulaṃ uttariṃ āsavānaṃ khaye vineyya’’nti evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ khantiṃ abhinīhāraṃ bujjhanabhāvañca oloketvā parajjhāsayavasena kathitāni, seyyathidaṃ – rāhulovādasuttaṃ, dhammacakkappavattanasuttantievamādīni (ma. ni. 2.107 ādayo; 3.416 ādayo; saṃ. ni. 3.59; mahāva. 19-20), tesaṃ parajjhāsayo nikkhepo.

    ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਰਿਸਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਚ ਤਥਾ ਤਥਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ‘‘ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਨੀવਰਣਾ ਨੀવਰਣਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ , ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੇਨ ਭਗવਤਾ ਯਾਨਿ ਕਥਿਤਾਨਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੮੬) ਤੇਸਂ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ।

    Bhagavantaṃ pana upasaṅkamitvā devā manussā catasso parisā cattāro vaṇṇā ca tathā tathā pañhaṃ pucchanti ‘‘bojjhaṅgā bojjhaṅgāti, bhante, vuccanti, nīvaraṇā nīvaraṇāti vuccantī’’tiādinā , evaṃ puṭṭhena bhagavatā yāni kathitāni bojjhaṅgasaṃyuttādīni (saṃ. ni. 5.186) tesaṃ pucchāvasiko nikkhepo.

    ਯਾਨਿ ਪਨ ਤਾਨਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਥਿਤਾਨਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਂ, ਪੁਤ੍ਤਮਂਸੂਪਮਂ, ਦਾਰੁਕ੍ਖਨ੍ਧੂਪਮਨ੍ਤਿਏવਮਾਦੀਨਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੬੩), ਤੇਸਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ।

    Yāni pana tāni uppannaṃ kāraṇaṃ paṭicca kathitāni, seyyathidaṃ – dhammadāyādaṃ, puttamaṃsūpamaṃ, dārukkhandhūpamantievamādīni (ma. ni. 1.29; saṃ. ni. 2.63), tesaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo.

    ਏવਮਿਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪੇਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਪਰਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਹੇਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਕੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨ? ਲੋਭੇ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸੀਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।

    Evamimesu catūsu suttanikkhepesu imassa suttassa parajjhāsayo nikkhepo. Parajjhāsayavasena hetaṃ nikkhittaṃ. Kesaṃ ajjhāsayena? Lobhe ādīnavadassīnaṃ puggalānaṃ. Keci pana ‘‘attajjhāsayo’’ti vadanti.

    ਤਤ੍ਥ ਏਕਧਮ੍ਮਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦੀਸੁ ਏਕਸਦ੍ਦੋ ਅਤ੍ਥੇવ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥੇ ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥੇਕੇ ਅਭਿવਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੭)। ਅਤ੍ਥਿ ਸੇਟ੍ਠੇ ‘‘ਚੇਤਸੋ ਏਕੋਦਿਭਾવ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨੮; ਪਾਰਾ॰ ੧੧)। ਅਤ੍ਥਿ ਅਸਹਾਯੇ ‘‘ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੦੫)। ਅਤ੍ਥਿ ਸਙ੍ਖਾਯਂ ‘‘ਏਕੋવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਣੋ ਚ ਸਮਯੋ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੨੯)। ਇਧਾਪਿ ਸਙ੍ਖਾਯਮੇવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।

    Tattha ekadhammaṃ, bhikkhavetiādīsu ekasaddo attheva aññatthe ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27). Atthi seṭṭhe ‘‘cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228; pārā. 11). Atthi asahāye ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405). Atthi saṅkhāyaṃ ‘‘ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29). Idhāpi saṅkhāyameva daṭṭhabbo.

    ਧਮ੍ਮ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਚ੍ਚਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਪਕਤਿਪੁਞ੍ਞਾਪਤ੍ਤਿਸੁਞ੍ਞਤਾਞੇਯ੍ਯਸਭਾવਾਦੀਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ ‘‘ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੭੩) ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯੯) ਸਚ੍ਚਾਨਿ। ‘‘ਏવਂਧਮ੍ਮਾ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਅਹੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੩; ੩.੧੪੨) ਸਮਾਧਿ। ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਧਮ੍ਮੋ ਧਿਤਿ ਚਾਗੋ, ਸવੇ ਪੇਚ੍ਚ ਨ ਸੋਚਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੧.੧.੫੭) ਪਞ੍ਞਾ। ‘‘ਜਾਤਿਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੯੮) ਪਕਤਿ। ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਹવੇ ਰਕ੍ਖਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੧੦੨) ਪੁਞ੍ਞਂ। ‘‘ਤਿਣ੍ਣਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ વਦੇਯ੍ਯ ਪਾਰਾਜਿਕੇਨ વਾ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇਨ વਾ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯੇਨ વਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਾਰਾ॰ ੪੪੪) ਆਪਤ੍ਤਿ। ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੨੧) ਸੁਞ੍ਞਤਾ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਞਾਣਮੁਖੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੫੬; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਮੋਘਰਾਜਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੮੫) ਞੇਯ੍ਯੋ। ‘‘ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ਤਿਕਮਾਤਿਕਾ ੧) ਸਭਾવੋ ਅਤ੍ਥੋ । ਇਧਾਪਿ ਸਭਾવੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਸਂਕਿਲੇਸਸਭਾવਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਕੋ ਚ ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਚਾਤਿ ਏਕਧਮ੍ਮੋ, ਤਂ ਏਕਧਮ੍ਮਂ।

    Dhamma-saddo pariyattisaccasamādhipaññāpakatipuññāpattisuññatāñeyyasabhāvādīsu dissati. Tathā hissa ‘‘idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādīsu (a. ni. 5.73) pariyatti attho. ‘‘Diṭṭhadhammo’’tiādīsu (dī. ni. 1.299) saccāni. ‘‘Evaṃdhammā te bhagavanto ahesu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.13; 3.142) samādhi. ‘‘Saccaṃ dhammo dhiti cāgo, save pecca na socatī’’tiādīsu (jā. 1.1.57) paññā. ‘‘Jātidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.398) pakati. ‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāri’’ntiādīsu (jā. 1.10.102) puññaṃ. ‘‘Tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena vadeyya pārājikena vā saṅghādisesena vā pācittiyena vā’’tiādīsu (pārā. 444) āpatti. ‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontī’’tiādīsu (dha. sa. 121) suññatā. ‘‘Sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchantī’’tiādīsu (mahāni. 156; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85) ñeyyo. ‘‘Kusalā dhammā akusalā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 1) sabhāvo attho . Idhāpi sabhāvo. Tasmā ekadhammanti ekaṃ saṃkilesasabhāvanti adhippāyo. Eko ca so dhammo cāti ekadhammo, taṃ ekadhammaṃ.

    ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਲਪਤਿ। ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਲਪਤਿ, ਨ ਧਮ੍ਮਮੇવ ਦੇਸੇਤੀਤਿ? ਸਤਿਜਨਨਤ੍ਥਂ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਿ ਅਞ੍ਞਂ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਪਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਪਠਮਂ ਅਨਾਲਪਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ‘‘ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਕਿਂਨਿਦਾਨਾ, ਕਿਂਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਆਲਪਿਤੇ ਪਨ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਤਿਜਨਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿ ਆਲਪਤਿ। ਤੇਨ ਚ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖਨਸੀਲਤਾਦਿਗੁਣਯੋਗਸਿਦ੍ਧੇਨ વਚਨੇਨ ਹੀਨਾਧਿਕਜਨਸੇવਿਤਂ વੁਤ੍ਤਿਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਧਤਦੀਨਭਾવਨਿਗ੍ਗਹਂ ਕਰੋਤਿ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਰੁਣਾવਿਪ੍ਫਾਰਸੋਮ੍ਮਹਦਯਨਯਨਨਿਪਾਤਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੇਨ વਚਨੇਨ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੁਖਾਭਿਮੁਖੇ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤੇਨ ਚ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਦੀਪਕੇਨ વਚਨੇਨ ਨੇਸਂ ਸੋਤੁਕਮ੍ਯਤਂ ਜਨੇਤਿ। ਤੇਨੇવ ਚ ਸਮ੍ਬੋਧਨਤ੍ਥੇਨ ਸਾਧੁਕਂ ਸવਨਮਨਸਿਕਾਰੇਪਿ ਨਿਯੋਜੇਤਿ। ਸਾਧੁਕਂ ਸવਨਮਨਸਿਕਾਰਾਯਤ੍ਤਾ ਹਿ ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ।

    Bhikkhaveti bhikkhū ālapati. Kimatthaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento bhikkhū ālapati, na dhammameva desetīti? Satijananatthaṃ. Bhikkhū hi aññaṃ cintentāpi dhammaṃ paccavekkhantāpi kammaṭṭhānaṃ manasi karontāpi nisinnā honti. Te paṭhamaṃ anālapitvā dhamme desiyamāne ‘‘ayaṃ desanā kiṃnidānā, kiṃpaccayā’’ti sallakkhetuṃ na sakkonti. Ālapite pana satiṃ upaṭṭhapetvā sallakkhetuṃ sakkonti, tasmā satijananatthaṃ ‘‘bhikkhave’’ti ālapati. Tena ca tesaṃ bhikkhanasīlatādiguṇayogasiddhena vacanena hīnādhikajanasevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatadīnabhāvaniggahaṃ karoti. ‘‘Bhikkhave’’ti iminā karuṇāvipphārasommahadayanayananipātapubbaṅgamena vacanena te attano mukhābhimukhe karonto tena ca kathetukamyatādīpakena vacanena nesaṃ sotukamyataṃ janeti. Teneva ca sambodhanatthena sādhukaṃ savanamanasikārepi niyojeti. Sādhukaṃ savanamanasikārāyattā hi sāsanasampatti.

    ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਪਰਿਸਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇਸੁ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁ ਕਸ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏવ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀਤਿ? ਜੇਟ੍ਠਸੇਟ੍ਠਾਸਨ੍ਨਸਦਾਸਨ੍ਨਿਹਿਤਭਾવਤੋ। ਸਬ੍ਬਪਰਿਸਸਾਧਾਰਣਾ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ, ਪਰਿਸਾਯ ਚ ਜੇਟ੍ਠਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਠਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਸੇਟ੍ਠਾ ਅਨਗਾਰਿਯਭਾવਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਚਰਿਯਾਨੁવਿਧਾਯਕਤ੍ਤਾ ਸਕਲਸਾਸਨਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਾ ਚ, ਆਸਨ੍ਨਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਸੁ ਸਮੀਪવੁਤ੍ਤਿਯਾ, ਸਦਾਸਨ੍ਨਿਹਿਤਾ ਸਤ੍ਥੁਸਨ੍ਤਿਕਾવਚਰਤ੍ਤਾ। ਅਪਿਚ ਤੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਭਾਜਨਂ ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ, વਿਸੇਸਤੋ ਚ ਏਕਚ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾਤਿ ਤੇ ਏવ ਆਲਪਿ।

    Aññesupi devamanussesu parisapariyāpannesu vijjamānesu kasmā bhikkhū eva āmantesīti? Jeṭṭhaseṭṭhāsannasadāsannihitabhāvato. Sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā, parisāya ca jeṭṭhā bhikkhū paṭhamuppannattā, seṭṭhā anagāriyabhāvaṃ ādiṃ katvā satthu cariyānuvidhāyakattā sakalasāsanapaṭiggāhakattā ca, āsannā tattha nisinnesu samīpavuttiyā, sadāsannihitā satthusantikāvacarattā. Apica te dhammadesanāya bhājanaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipattisabbhāvato, visesato ca ekacce bhikkhū sandhāya ayaṃ desanāti te eva ālapi.

    ਪਜਹਥਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਹਾਨਂ ਨਾਮ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ, વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਦੀਪਾਲੋਕੇਨੇવ ਤਮਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭਾવਤੋ ਅਲੋਭਾਦੀਹਿ ਲੋਭਾਦਿਕਸ੍ਸ, ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਦਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣੇਹਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਨਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਲੋਭਾਦਿਮਲਸ੍ਸ, ਸੀਲੇਨ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਸ੍ਸ, ਸਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾਦਿਕਸ੍ਸ, ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਨੇਨ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ, ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਗ੍ਗਹੇਨ ਅਹੇਤੁવਿਸਮਹੇਤੁਦਿਟ੍ਠੀਨਂ, ਤਸ੍ਸੇવ ਅਪਰਭਾਗੇਨ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੇਨ ਕਥਂਕਥੀਭਾવਸ੍ਸ, ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨੇਨ ‘‘ਅਹਂ ਮਮਾ’’ਤਿ ਗਾਹਸ੍ਸ, ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗવવਤ੍ਥਾਨੇਨ ਅਮਗ੍ਗੇ ਮਗ੍ਗਸਞ੍ਞਾਯ, ਉਦਯਦਸ੍ਸਨੇਨ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਯਾ, વਯਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ, ਭਯਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਭਯੇਸੁ ਅਭਯਸਞ੍ਞਾਯ, ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦਸਞ੍ਞਾਯ, ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਪਸ੍ਸਨੇਨ ਅਭਿਰਤਿਸਞ੍ਞਾਯ, ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਮ੍ਯਤਾਞਾਣੇਨ ਅਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਮ੍ਯਤਾਯ ਉਪੇਕ੍ਖਾਞਾਣੇਨ ਅਨੁਪੇਕ੍ਖਾਯ, ਅਨੁਲੋਮੇਨ ਧਮ੍ਮਟ੍ਠਿਤਿਯਾ, ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਟਿਲੋਮਭਾવਸ੍ਸ, ਗੋਤ੍ਰਭੁਨਾ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ, ਏਤਂ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਨਾਮ।

    Pajahathāti ettha pahānaṃ nāma tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ. Tattha yaṃ dīpālokeneva tamassa paṭipakkhabhāvato alobhādīhi lobhādikassa, nāmarūpaparicchedādivipassanāñāṇehi tassa tassa anatthassa pahānaṃ. Seyyathidaṃ – pariccāgena lobhādimalassa, sīlena pāṇātipātādidussīlyassa, saddhādīhi assaddhiyādikassa, nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvassa, kalāpasammasanena ‘‘ahaṃ mamā’’ti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhayesu abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanena abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukamyatāya upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyā, nibbānena paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittaggāhassa pahānaṃ, etaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.

    ਯਂ ਪਨ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਭੇਦੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਪવਤ੍ਤਿਭਾવਨਿવਾਰਣਤੋ ਘਟਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਉਦਕਪਿਟ੍ਠੇ ਸੇવਾਲਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਨੀવਰਣਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਂ, ਏਤਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਂ ਨਾਮ। ਯਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਨਂ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗવਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੨੭੭; વਿਭ॰ ੬੨੮) ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯਪਕ੍ਖਿਯਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਗਣਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਭਾવੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਂ, ਇਦਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਂ ਨਾਮ। ਯਂ ਪਨ ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ, ਏਤਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪ੍ਪਹਾਨਂ ਨਾਮ। ਯਂ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤਨਿਸ੍ਸਟਤ੍ਤਾ ਪਹੀਨਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਏਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਂ ਨਾਮ। ਏવਂ ਪਞ੍ਚવਿਧੇ ਪਹਾਨੇ ਅਨਾਗਾਮਿਕਭਾવਕਰਸ੍ਸ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ਇਧ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਜਹਥਾਤਿ ਪਰਿਚ੍ਚਜਥ, ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma. Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano santāne ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277; vibha. 628) nayena vuttassa samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattibhāvena samucchindanaṃ, idaṃ samucchedappahānaṃ nāma. Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhattaṃ kilesānaṃ, etaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nāma. Yaṃ pana sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ nissaraṇappahānaṃ nāma. Evaṃ pañcavidhe pahāne anāgāmikabhāvakarassa pahānassa adhippetattā idha samucchedappahānanti veditabbaṃ. Tasmā pajahathāti pariccajatha, samucchindathāti attho.

    ਅਹਨ੍ਤਿ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। વੋਤਿ ਅਯਂ વੋਸਦ੍ਦੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਉਪਯੋਗਕਰਣਸਾਮਿવਚਨਪਦਪੂਰਣਸਮ੍ਪਦਾਨੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਕਚ੍ਚਿ, ਪਨ વੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਾ, ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੨੬) ਪਚ੍ਚਤ੍ਤੇ ਆਗਤੋ। ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਣਾਮੇਮਿ વੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੭) ਉਪਯੋਗੇ। ‘‘ਨ વੋ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਤ੍ਥਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੭) ਕਰਣੇ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਂ વੋ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਸੁਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੪੫) ਸਾਮਿવਚਨੇ। ‘‘ਯੇ ਹਿ વੋ ਅਰਿਯਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੫) ਪਦਪੂਰਣੇ। ‘‘વਨਪਤ੍ਥਪਰਿਯਾਯਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੯੦) ਸਮ੍ਪਦਾਨੇ। ਇਧਾਪਿ ਸਮ੍ਪਦਾਨੇ ਏવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।

    Ahanti bhagavā attānaṃ niddisati. Voti ayaṃ vosaddo paccattaupayogakaraṇasāmivacanapadapūraṇasampadānesu dissati. Tathā hi ‘‘kacci, pana vo anuruddhā, samaggā sammodamānā’’tiādīsu (ma. ni. 1.326) paccatte āgato. ‘‘Gacchatha, bhikkhave, paṇāmemi vo’’tiādīsu (ma. ni. 2.157) upayoge. ‘‘Na vo mama santike vatthabba’’ntiādīsu (ma. ni. 2.157) karaṇe. ‘‘Sabbesaṃ vo, sāriputta, subhāsita’’ntiādīsu (ma. ni. 1.345) sāmivacane. ‘‘Ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā’’tiādīsu (ma. ni. 1.35) padapūraṇe. ‘‘Vanapatthapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desessāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.190) sampadāne. Idhāpi sampadāne eva daṭṭhabbo.

    ਪਾਟਿਭੋਗੋਤਿ ਪਟਿਭੂ। ਸੋ ਹਿ ਧਾਰਣਕਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਧਨਿਕਸ੍ਸ, ਧਨਿਕਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਧਾਰਣਕਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਧਿਭੂਤੋ ਧਨਿਕਸਨ੍ਤਕਸ੍ਸ ਤਤੋ ਹਰਣਾਦਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਭੁਞ੍ਜਨੇਨ ਭੋਗੋਤਿ ਪਟਿਭੋਗੋ, ਪਟਿਭੋਗੋ ਏવ ਪਾਟਿਭੋਗੋ। ਅਨਾਗਾਮਿਤਾਯਾਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਭਾવਤ੍ਥਾਯ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਹਿ ਕਾਮਭવਸ੍ਸ ਅਨਾਗਮਨਤੋ ਅਨਾਗਾਮੀ। ਯੋ ਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮੇਨ ਅਨਾਗਾਮੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਫਲੋ ਸੋ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗੋ ਅਨਾਗਾਮਿਤਾ ਨਾਮ। ਇਤਿ ਭਗવਾ વੇਨੇਯ੍ਯਦਮਨਕੁਸਲੋ વੇਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਕੂਲਂ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਂ ਲਹੁਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਏਕਧਮ੍ਮਪੂਰਣਤਾਮਤ੍ਤੇਨ ਥਿਰਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਯਥਾ ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਭਿਨ੍ਨਭੂਮਿਕਾਪਿ ਹਿ ਪਟਿਘਸਂਯੋਜਨਾਦਯੋ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ ਕਿਲੇਸਾ ਕਾਮਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ।

    Pāṭibhogoti paṭibhū. So hi dhāraṇakaṃ paṭicca dhanikassa, dhanikaṃ paṭicca dhāraṇakassa paṭinidhibhūto dhanikasantakassa tato haraṇādisaṅkhātena bhuñjanena bhogoti paṭibhogo, paṭibhogo eva pāṭibhogo. Anāgāmitāyāti anāgāmibhāvatthāya. Paṭisandhiggahaṇavasena hi kāmabhavassa anāgamanato anāgāmī. Yo yassa dhammassa adhigamena anāgāmīti vuccati, saphalo so tatiyamaggo anāgāmitā nāma. Iti bhagavā veneyyadamanakusalo veneyyajjhāsayānukūlaṃ tatiyamaggādhigamaṃ lahunā upāyena ekadhammapūraṇatāmattena thiraṃ katvā dassesi yathā taṃ sammāsambuddho. Bhinnabhūmikāpi hi paṭighasaṃyojanādayo tatiyamaggavajjhā kilesā kāmarāgappahānaṃ nātivattantīti.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾਟਿਭੋਗਭਾવੇ ਠਪੇਸਿ? ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਾਯ ਉਸ੍ਸਾਹਜਨਨਤ੍ਥਂ। ਪਸ੍ਸਤਿ ਹਿ ਭਗવਾ ‘‘ਮਯਾ ‘ਏਕਧਮ੍ਮਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਜਹਥ, ਅਹਂ વੋ ਪਾਟਿਭੋਗੋ ਅਨਾਗਾਮਿਤਾਯਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਦ੍ਧਾ ਤਂ ਏਕਧਮ੍ਮਂ ਪਹਾਯ ਸਕ੍ਕਾ ਤਤਿਯਭੂਮਿਂ ਸਮਧਿਗਨ੍ਤੁਂ, ਯਤੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਮਿ ਪਠਮਮਾਹ ‘ਅਹਂ ਪਾਟਿਭੋਗੋ’ਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਜਾਤਾ ਤਦਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਉਸ੍ਸਾਹਜਨਨਤ੍ਥਂ ਅਨਾਗਾਮਿਤਾਯ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾਟਿਭੋਗਭਾવੇ ਠਪੇਸਿ।

    Kasmā panettha bhagavā attānaṃ pāṭibhogabhāve ṭhapesi? Tesaṃ bhikkhūnaṃ anāgāmimaggādhigamāya ussāhajananatthaṃ. Passati hi bhagavā ‘‘mayā ‘ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’ti vutte ime bhikkhū addhā taṃ ekadhammaṃ pahāya sakkā tatiyabhūmiṃ samadhigantuṃ, yato dhammassāmi paṭhamamāha ‘ahaṃ pāṭibhogo’ti ussāhajātā tadatthāya paṭipajjitabbaṃ maññissantī’’ti. Tasmā ussāhajananatthaṃ anāgāmitāya tesaṃ bhikkhūnaṃ attānaṃ pāṭibhogabhāve ṭhapesi.

    ਕਤਮਂ ਏਕਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਤਮਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਚਨਂ। ਪੁਚ੍ਛਾ ਚ ਨਾਮੇਸਾ ਪਞ੍ਚવਿਧਾ – ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾਪੁਚ੍ਛਾ, ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾਪੁਚ੍ਛਾ, વਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਾਪੁਚ੍ਛਾ, ਅਨੁਮਤਿਪੁਚ੍ਛਾ , ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਕਤਿਯਾ ਲਕ੍ਖਣਂ ਅਞ੍ਞਾਤਂ ਹੋਤਿ ਅਦਿਟ੍ਠਂ ਅਤੁਲਿਤਂ ਅਤੀਰਿਤਂ ਅવਿਭੂਤਂ ਅવਿਭਾવਿਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਞਾਣਾਯ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਤੁਲਨਾਯ ਤੀਰਣਾਯ વਿਭੂਤਤ੍ਥਾਯ વਿਭਾવਨਤ੍ਥਾਯ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾਪੁਚ੍ਛਾ। ਪਕਤਿਯਾ ਲਕ੍ਖਣਂ ਞਾਤਂ ਹੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਂ ਤੁਲਿਤਂ ਤੀਰਿਤਂ વਿਭੂਤਂ વਿਭਾવਿਤਂ। ਸੋ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਤ੍ਥਾਯ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾਪੁਚ੍ਛਾ। ਪਕਤਿਯਾ ਸਂਸਯਪਕ੍ਖਨ੍ਦੋ ਹੋਤਿ વਿਮਤਿਪਕ੍ਖਨ੍ਦੋ ਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕਜਾਤੋ – ‘‘ਏવਂ ਨੁ ਖੋ, ਨ ਨੁ ਖੋ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ, ਸੋ વਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਤ੍ਥਾਯ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ વਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਾਪੁਚ੍ਛਾ। ਭਗવਾ ਹਿ ਅਨੁਮਤਿਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ – ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰੂਪਂ ਨਿਚ੍ਚਂ વਾ ਅਨਿਚ੍ਚਂ વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੫੯; ਮਹਾવ॰ ੨੧), ਅਯਂ ਅਨੁਮਤਿਪੁਚ੍ਛਾ। ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਯ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਹਾਰਾ ਭੂਤਾਨਂ વਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਠਿਤਿਯਾ ਸਮ੍ਭવੇਸੀਨਂ વਾ ਅਨੁਗ੍ਗਹਾਯ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੧) ਅਯਂ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾ

    Katamaṃ ekadhammanti ettha katamanti pucchāvacanaṃ. Pucchā ca nāmesā pañcavidhā – adiṭṭhajotanāpucchā, diṭṭhasaṃsandanāpucchā, vimaticchedanāpucchā, anumatipucchā , kathetukamyatāpucchāti. Tattha pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ, tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ adiṭṭhajotanāpucchā. Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ. So aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchā. Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti, so vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ vimaticchedanāpucchā. Bhagavā hi anumatiggahaṇatthaṃ pañhaṃ pucchati – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’tiādinā (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 21), ayaṃ anumatipucchā. Bhagavā bhikkhūnaṃ kathetukamyatāya pañhaṃ pucchati – ‘‘cattārome, bhikkhave, āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāya. Katame cattāro’’ti (saṃ. ni. 2.11) ayaṃ kathetukamyatāpucchā.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪੁਚ੍ਛਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤੀਸੁ ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਤਂ ਅਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਂ વਾ ਅਸਙ੍ਖਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਦਿਟ੍ਠਂ ਅਤੁਲਿਤਂ ਅਤੀਰਿਤਂ ਅવਿਭੂਤਂ ਅવਿਭਾવਿਤਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਤੇਨ ਨੇਸਂ ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾਪੁਚ੍ਛਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਂ ਪਨ ਤੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣੇਨ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਨ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤੇਨ ਨੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾਪੁਚ੍ਛਾਪਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਅਕਥਂਕਥੀ ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ વਿਗਤਸਂਸਯਾ, ਤੇਨ ਨੇਸਂ વਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਾਪੁਚ੍ਛਾਪਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਤਰਾ ਪਨ ਦ੍વੇ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਾਸੁ ਅਯਂ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Tattha purimā tisso pucchā buddhānaṃ natthi. Kasmā? Tīsu hi addhāsu kiñci saṅkhataṃ addhāvimuttaṃ vā asaṅkhataṃ sammāsambuddhānaṃ adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ nāma natthi. Tena nesaṃ adiṭṭhajotanāpucchā natthi. Yaṃ pana tehi attano ñāṇena paṭividdhaṃ, tassa aññena samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā saddhiṃ saṃsandanakiccaṃ natthi, tena nesaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchāpi natthi. Yasmā pana buddhā bhagavanto akathaṃkathī tiṇṇavicikicchā sabbadhammesu vigatasaṃsayā, tena nesaṃ vimaticchedanāpucchāpi natthi. Itarā pana dve pucchā atthi, tāsu ayaṃ kathetukamyatāpucchāti veditabbā.

    ਇਦਾਨਿ ਤਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਪੁਟ੍ਠਮਤ੍ਥਂ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਲੋਭਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਲੁਬ੍ਭਨ੍ਤਿ ਤੇਨ, ਸਯਂ વਾ ਲੁਬ੍ਭਤਿ, ਲੁਬ੍ਭਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਤਨ੍ਤਿ ਲੋਭੋ। ਸ੍વਾਯਂ ਆਰਮ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣੋ ਮਕ੍ਕਟਾਲੇਪੋ વਿਯ, ਅਭਿਸਙ੍ਗਰਸੋ ਤਤ੍ਤਕਪਾਲੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਂਸਪੇਸਿ વਿਯ, ਅਪਰਿਚ੍ਚਾਗਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨੋ ਤੇਲਞ੍ਜਨਰਾਗੋ વਿਯ, ਸਂਯੋਜਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਦਸ੍ਸਨਪਦਟ੍ਠਾਨੋ, ਤਣ੍ਹਾਨਦਿਭਾવੇਨ વਡ੍ਢਮਾਨੋ ਯਤ੍ਥ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸੀਘਸੋਤਾ ਨਦੀ વਿਯ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਅਪਾਯਮੇવ ਤਂ ਸਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਯਂ ਲੋਭਸਦ੍ਦੋ ਸਬ੍ਬਲੋਭਸਾਮਞ੍ਞવਚਨੋ, ਇਧ ਪਨ ਕਾਮਰਾਗવਚਨੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਹਿ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੋ।

    Idāni tāya pucchāya puṭṭhamatthaṃ sarūpato dassento ‘‘lobhaṃ, bhikkhave, ekadhamma’’ntiādimāha. Tattha lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho. Svāyaṃ ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle pakkhittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyesu dhammesu assādadassanapadaṭṭhāno, taṇhānadibhāvena vaḍḍhamāno yattha samuppanno, sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ apāyameva taṃ sattaṃ gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo. Kiñcāpi ayaṃ lobhasaddo sabbalobhasāmaññavacano, idha pana kāmarāgavacanoti veditabbo. So hi anāgāmimaggavajjho.

    ਪੁਨ ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਆਲਪਨਂ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਭਾવੇਨ ਅਭਿਮੁਖੀਭੂਤਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਆਦਰਜਨਨਤ੍ਥਂ। ਪਜਹਥਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯੋ વਿਹਿਤੋ, ਸੋ ਚ ਪਰਿਞ੍ਞਾਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਾવਨਾਭਿਸਮਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏવ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਨ વਿਸੁਨ੍ਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਪਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ વਿਹਿਤਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ‘‘ਲੋਭਂ ਪਜਹਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਭਾવਤੋ ਦੋਸਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਪਹਾਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ વੁਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚવਿਸਯੇ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਿਚ੍ਚੇ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯੇ વੁਤ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਸਹਕਾਰੀਕਾਰਣਭੂਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦੀਨਂ ਸੇਸਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਮ੍ਪਿ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚવਿਸਯਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਤੋ વੁਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਬ੍ਯਾਪਾਰੋ ਇਧ ਕਥਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਰਸ੍ਸ ਇਧ વੁਤ੍ਤਭਾવੋ ਯਥਾਰਹਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬੋ।

    Puna bhikkhaveti ālapanaṃ dhammassa paṭiggāhakabhāvena abhimukhībhūtānaṃ tattha ādarajananatthaṃ. Pajahathāti iminā pahānābhisamayo vihito, so ca pariññāsacchikiriyābhāvanābhisamayehi saddhiṃ eva pavattati, na visunti catusaccādhiṭṭhānāni cattāripi sammādiṭṭhiyā kiccāni vihitāneva honti. Yathā ca ‘‘lobhaṃ pajahathā’’ti vutte pahānekaṭṭhabhāvato dosādīnampi pahānaṃ atthato vuttameva hoti, evaṃ samudayasaccavisaye sammādiṭṭhikicce pahānābhisamaye vutte tassā sahakārīkāraṇabhūtānaṃ sammāsaṅkappādīnaṃ sesamaggaṅgānampi samudayasaccavisayakiccaṃ atthato vuttameva hotīti paripuṇṇo ariyamaggabyāpāro idha kathitoti daṭṭhabbo. Iminā nayena satipaṭṭhānādīnampi bodhipakkhiyadhammānaṃ byāpārassa idha vuttabhāvo yathārahaṃ vitthāretabbo.

    ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਲੋਭਂ ਪਜਹਥਾਤਿ ਏਤੇਨ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਸਾ ਚ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ, ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ ਚ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਅવਿਨਾਭਾવੇਨ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾ ਬੋਧਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਹ ਫਲੇਨ ਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕਾਸਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਥ વਾ ਲੋਭਂ ਪਜਹਥਾਤਿ ਸਹ ਫਲੇਨ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਦੇਸਿਤਾ। ਸਾ ਚ ਪਟਿਪਦਾਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਾ…ਪੇ॰… ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਾ ਚਾਤਿ ਨਾਨਨ੍ਤਰਿਕਭਾવੇਨ ਸਹ ਫਲੇਨ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਸਤ੍ਤ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ વਿਭਾવਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Apicettha lobhaṃ pajahathāti etena pahānapariññā vuttā. Sā ca tīraṇapariññādhiṭṭhānā, tīraṇapariññā ca ñātapariññādhiṭṭhānāti avinābhāvena tissopi pariññā bodhitā honti. Evamettha saha phalena catusaccakammaṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ katvā pakāsitanti daṭṭhabbaṃ. Atha vā lobhaṃ pajahathāti saha phalena ñāṇadassanavisuddhi desitā. Sā ca paṭipadāñāṇadassanavisuddhisannissayā…pe… cittavisuddhisīlavisuddhisannissayā cāti nānantarikabhāvena saha phalena sabbāpi satta visuddhiyo vibhāvitāti veditabbaṃ.

    ਏવਮੇਤਾਯ વਿਸੁਦ੍ਧਿਕ੍ਕਮਭਾવਨਾਯ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤ੍ਤਯਸਮ੍ਪਾਦਨੇਨ ਲੋਭਂ ਪਜਹਿਤੁਕਾਮੇਨ –

    Evametāya visuddhikkamabhāvanāya pariññāttayasampādanena lobhaṃ pajahitukāmena –

    ‘‘ਅਨਤ੍ਥਜਨਨੋ ਲੋਭੋ, ਲੋਭੋ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਕੋਪਨੋ।

    ‘‘Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;

    ਭਯਮਨ੍ਤਰਤੋ ਜਾਤਂ, ਤਂ ਜਨੋ ਨਾવਬੁਜ੍ਝਤਿ॥

    Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhati.

    ‘‘ਲੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਲੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;

    ਅਨ੍ਧਤਮਂ ਤਦਾ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਲੋਭੋ ਸਹਤੇ ਨਰਂ’’॥ (ਇਤਿવੁ॰ ੮੮)।

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate naraṃ’’. (itivu. 88);

    ਰਤ੍ਤੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਰਾਗੇਨ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਪਾਣਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ, ਅਦਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਆਦਿਯਤਿ, ਸਨ੍ਧਿਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਨਿਲ੍ਲੋਪਮ੍ਪਿ ਹਰਤਿ, ਏਕਾਗਾਰਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਤਿ, ਪਰਿਪਨ੍ਥੇਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਪਰਦਾਰਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਮੁਸਾਪਿ ਭਣਤਿ। ਤਦਪਿ ਤੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਅਜਾਨਤਂ ਅਪਸ੍ਸਤਂ ਅવੇਦਯਤਂ ਤਣ੍ਹਾਨੁਗਤਾਨਂ ਪਰਿਤਸ੍ਸਿਤਂ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਮੇવ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੫੪)।

    Ratto kho, āvuso, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati. Tadapi tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ ajānataṃ apassataṃ avedayataṃ taṇhānugatānaṃ paritassitaṃ vipphanditameva (a. ni. 3.54).

    ‘‘ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨ ਸਂਸਰਂ।

    ‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;

    ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਂ, ਸਂਸਾਰਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤਿ’’॥ (ਇਤਿવੁ॰ ੧੫, ੧੦੫)।

    Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati’’. (itivu. 15, 105);

    ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਰਾਗਸਮੋ ਅਗ੍ਗਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਦੋਸਸਮੋ ਕਲਿ’’॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੦੨, ੨੫੧)।

    ‘‘Natthi rāgasamo aggi, natthi dosasamo kali’’. (dha. pa. 202, 251);

    ‘‘ਕਾਮਰਾਗੇਨ ਡਯ੍ਹਾਮਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਮੇ ਪਰਿਡਯ੍ਹਤਿ’’॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧੨)।

    ‘‘Kāmarāgena ḍayhāmi, cittaṃ me pariḍayhati’’. (saṃ. ni. 1.212);

    ‘‘ਯੇ ਰਾਗਰਤ੍ਤਾਨੁਪਤਨ੍ਤਿ ਸੋਤਂ, ਸਯਂਕਤਂ ਮਕ੍ਕਟਕੋવ ਜਾਲ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੪੭) ਚ –

    ‘‘Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃkataṃ makkaṭakova jāla’’nti. (dha. pa. 347) ca –

    ਏવਮਾਦਿਸੁਤ੍ਤਪਦਾਨੁਸਾਰੇਨ ਨਾਨਾਨਯੇਹਿ ਲੋਭਸ੍ਸ ਆਦੀਨવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ।

    Evamādisuttapadānusārena nānānayehi lobhassa ādīnavaṃ paccavekkhitvā tassa pahānāya paṭipajjitabbaṃ.

    ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਕਾਮਰਾਗਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹੋ, ਅਸੁਭਭਾવਨਾਨੁਯੋਗੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ, ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਤਿ। ਦਸવਿਧਞ੍ਹਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਕਾਮਰਾਗੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਭਾવਨਾવਸੇਨ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕੇ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਾਦਿવਸੇਨ ਅવਿਞ੍ਞਾਣਕੇ ਅਸੁਭੇ ਅਸੁਭਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠੇਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਸਂવਰਣવਸੇਨ ਸਤਿਕવਾਟੇਨ ਪਿਹਿਤਦ੍વਾਰਸ੍ਸਾਪਿ , ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ વਾ ਆਲੋਪਾਨਂ ਓਕਾਸੇ ਸਤਿ ਉਦਕਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਯਾਪਨਸੀਲਤਾਯ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਨੋਪਿ। ਤੇਨੇવਾਹ –

    Apica cha dhammā kāmarāgassa pahānāya saṃvattanti, asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Dasavidhañhi asubhanimittaṃ uggaṇhantassāpi kāmarāgo pahīyati, kāyagatāsatibhāvanāvasena saviññāṇake uddhumātakādivasena aviññāṇake asubhe asubhabhāvanānuyogamanuyuttassāpi, manacchaṭṭhesu indriyesu saṃvaraṇavasena satikavāṭena pihitadvārassāpi , catunnaṃ pañcannaṃ vā ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi. Tenevāha –

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਆਲੋਪੇ, ਅਭੁਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਪਿવੇ।

    ‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

    ਅਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ, ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੯੮੩)।

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);

    ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾਰਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਦਸਅਸੁਭਨਿਸ੍ਸਿਤਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਯਪਿ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ –

    Asubhakammaṭṭhānabhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu dasaasubhanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tenevāha –

    ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ, ਅਯਮਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Atthi, bhikkhave, asubhanimittaṃ, tattha yonisomanasikārabahulīkāro, ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā kāmacchandassa pahānāyā’’ti.

    ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਕਾਮਰਾਗਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਲੋਭਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਤਂ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਲੋਭਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਧਮ੍ਮਂ ਪਜਹਥ, ਅਹਂ વੋ ਪਾਟਿਭੋਗੋ ਅਨਾਗਾਮਿਤਾਯਾ’’ਤਿ।

    Evaṃ pubbabhāge kāmarāgasaṅkhātassa lobhassa pahānāya paṭipanno vipassanaṃ ussukkāpetvā tatiyamaggena taṃ anavasesato samucchindati. Tena vuttaṃ ‘‘lobhaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’’ti.

    ਏਤ੍ਥਾਹ ‘‘ਕੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਲੋਭੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਕਿਂ ਅਤੀਤੋ, ਅਥ ਅਨਾਗਤੋ, ਉਦਾਹੁ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ? ਕਿਞ੍ਚੇਤ੍ਥ – ਨ ਤਾવ ਅਤੀਤੋ ਲੋਭੋ ਪਹੀਯੇਯ੍ਯ, ਨ ਅਨਾਗਤੋ વਾ ਤੇਸਂ ਅਭਾવਤੋ। ਨ ਹਿ ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, વਾਯਾਮੋ ਚ ਅਫਲੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਥ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਏવਮ੍ਪਿ ਅਫਲੋ વਾਯਾਮੋ ਤਸ੍ਸ ਸਰਸਭਙ੍ਗਤ੍ਤਾ, ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾ ਚ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਚਿਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ વਾ ਲੋਭੋ ਸਿਯਾ, ਨ ਚਾਯਂ ਨਯੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋਤਿ। વੁਚ੍ਚਤੇ – ਨ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਲੋਭੋ ਪਹੀਯਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਇਧ ਤਰੁਣਰੁਕ੍ਖੋ ਅਸਞ੍ਜਾਤਫਲੋ, ਤਂ ਪੁਰਿਸੋ ਕੁਠਾਰਿਯਾ ਮੂਲੇ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਛੇਦੇ ਅਸਤਿ ਯਾਨਿ ਫਲਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਾਨਿ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਅਜਾਤਾਨਿ ਏવ ਨ ਜਾਯੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਮੇવ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੇ ਅਸਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹੋ ਲੋਭੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੇਨ ਪਚ੍ਚਯਘਾਤਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ ‘‘ਭੂਮਿਲਦ੍ਧੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਭੂਮਿ ਨਾਮ। ਸਾ ਭੂਮਿ ਤੇਨ ਲਦ੍ਧਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਭੂਮਿਲਦ੍ਧੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਗ੍ਗਹਿਤੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਸਮੂਹਤੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਚ ਅਯਮੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Etthāha ‘‘ko panettha lobho pahīyati, kiṃ atīto, atha anāgato, udāhu paccuppanno’’ti? Kiñcettha – na tāva atīto lobho pahīyeyya, na anāgato vā tesaṃ abhāvato. Na hi niruddhaṃ anuppannaṃ vā atthīti vuccati, vāyāmo ca aphalo āpajjati. Atha paccuppanno, evampi aphalo vāyāmo tassa sarasabhaṅgattā, saṃkiliṭṭhā ca maggabhāvanā āpajjati, cittavippayutto vā lobho siyā, na cāyaṃ nayo icchitoti. Vuccate – na vuttanayena atītānāgatapaccuppanno lobho pahīyati. Seyyathāpi idha taruṇarukkho asañjātaphalo, taṃ puriso kuṭhāriyā mūle chindeyya, tassa rukkhassa chede asati yāni phalāni nibbatteyyuṃ, tāni rukkhassa chinnattā ajātāni eva na jāyeyyuṃ, evameva ariyamaggādhigame asati uppajjanāraho lobho ariyamaggādhigamena paccayaghātassa katattā na uppajjati. Ayañhi aṭṭhakathāsu ‘‘bhūmiladdhuppanno’’ti vuccati. Vipassanāya hi ārammaṇabhūtā pañcakkhandhā tassa uppajjanaṭṭhānatāya bhūmi nāma. Sā bhūmi tena laddhāti katvā bhūmiladdhuppanno. Ārammaṇādhiggahituppanno avikkhambhituppanno asamūhatuppannoti ca ayameva vuccati.

    ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਅਤ੍ਥਜਾਤਂ। ਇਦਾਨਿ ਗਾਥਾਬਨ੍ਧવਸੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ। ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਕੇਨ ਪਨ વੁਚ੍ਚਤਿ? ਭਗવਤਾ વ। ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਹਿ ਤਾਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਰੇਹਿ ਉਪਨਿਬਨ੍ਧਗਾਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਧ ਪਨ ਭਗવਤਾ વ ਗਾਥਾਰੁਚਿਕਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਾਥਾ ਭਾਸਿਤਾ।

    Tatthāti tasmiṃ sutte. Etanti etaṃ atthajātaṃ. Idāni gāthābandhavasena vuccamānaṃ. Iti vuccatīti kena pana vuccati? Bhagavatā va. Aññesu hi tādisesu ṭhānesu saṅgītikārehi upanibandhagāthā honti, idha pana bhagavatā va gāthārucikānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasena vuttamevatthaṃ saṅgahetvā gāthā bhāsitā.

    ਤਤ੍ਥ ਯੇਨ ਲੋਭੇਨ ਲੁਦ੍ਧਾਸੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣੇਨ ਤਤੋ ਏવ ਅਭਿਸਙ੍ਗਰਸੇਨ ਲੋਭੇਨ ਲੁਦ੍ਧਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰੇਸੁ ਆਯਤਨੇਸੁ ਗਿਦ੍ਧਾ ਗਧਿਤਾ। ਸੇਤਿ ਹਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਅਕ੍ਖਰਚਿਨ੍ਤਕਾ ਪਨ ਈਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸੇ-ਕਾਰਾਗਮਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਲੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਏવ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਾਦੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸੁਚਰਿਤਂ ਅਕਤ੍વਾ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਨਿ ਚ ਉਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤવਿਸਤ੍ਤਤਾਯ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਾ ਪਾਣਿਨੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਦੁਗ੍ਗਤੀਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ ਨਿਰਯਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਂ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਞ੍ਚ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।

    Tattha yena lobhena luddhāse, sattā gacchanti duggatinti yena ārammaṇaggahaṇalakkhaṇena tato eva abhisaṅgarasena lobhena luddhā ajjhattikabāhiresu āyatanesu giddhā gadhitā. Seti hi nipātamattaṃ. Akkharacintakā pana īdisesu ṭhānesu se-kārāgamaṃ icchanti. Tathā luddhattā eva kāyasucaritādīsu kiñci sucaritaṃ akatvā kāyaduccaritādīni ca upacinitvā rūpādīsu sattavisattatāya sattāti laddhanāmā pāṇino dukkhassa nibbattiṭṭhānatāya duggatīti saṅkhaṃ gataṃ nirayaṃ tiracchānayoniṃ pettivisayañca paṭisandhiggahaṇavasena gacchanti upapajjanti.

    ਤਂ ਲੋਭਂ ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾਯ, ਪਜਹਨ੍ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਿਨੋਤਿ ਤਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਲੋਭਂ ਸਭਾવਤੋ ਸਮੁਦਯਤੋ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦਤੋ ਆਦੀਨવਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਤੋਤਿ ਇਮੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਸਮ੍ਮਾ ਅવਿਪਰੀਤਂ ਹੇਤੁਨਾ ਞਾਯੇਨ ਅਞ੍ਞਾਯ ਞਾਤਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਰੂਪਾਦਿਕੇ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦੀਹਿ વਿવਿਧੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਪਸ੍ਸਨਤੋ વਿਪਸ੍ਸਿਨੋ ਅવਸਿਟ੍ਠਕਿਲੇਸੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਪਜਹਨ੍ਤਿ, ਨ ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਪਹਾਯ ਨ ਪੁਨਾਯਨ੍ਤਿ, ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਕੁਦਾਚਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਹਜੇਕਟ੍ਠਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠੇਹਿ ਅવਸਿਟ੍ਠਕਿਲੇਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਂ ਲੋਭਂ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਚ੍ਛਾ ਇਮਂ ਕਾਮਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤਂ ਲੋਕਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਕਦਾਚਿਪਿ ਨ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।

    Taṃ lobhaṃ sammadaññāya, pajahanti vipassinoti taṃ yathāvuttaṃ lobhaṃ sabhāvato samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇatoti imehi ākārehi sammā aviparītaṃ hetunā ñāyena aññāya ñātatīraṇapariññāsaṅkhātāya paññāya jānitvā rūpādike pañcupādānakkhandhe aniccādīhi vividhehi ākārehi passanato vipassino avasiṭṭhakilese vipassanāpaññāpubbaṅgamāya maggapaññāya samucchedappahānavasena pajahanti, na puna attano santāne uppajjituṃ denti. Pahāyana punāyanti, imaṃ lokaṃ kudācananti evaṃ sahajekaṭṭhapahānekaṭṭhehi avasiṭṭhakilesehi saddhiṃ taṃ lobhaṃ anāgāmimaggena pajahitvā puna pacchā imaṃ kāmadhātusaṅkhātaṃ lokaṃ paṭisandhiggahaṇavasena kadācipi na āgacchanti orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ suppahīnattā. Iti bhagavā anāgāmiphalena desanaṃ niṭṭhāpesi.

    ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਨਿਦਾਨਾવਸਾਨਤੋ ਪਭੁਤਿ ਯਾવ ਗਾਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਪਕਾਸਿਤੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਇਦਾਨਿ વਕ੍ਖਮਾਨਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨੋ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਸਰੂਪੇਨੇવ ਆਗਤਂ, ਪਹਾਨਾਪਦੇਸੇਨ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ। ਇਤਰਂ ਸਚ੍ਚਦ੍વਯਞ੍ਚ ਤਦੁਭਯਹੇਤੁਤਾਯ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। ਗਾਥਾਯ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਾਨਿ ਯਥਾਰੁਤવਸੇਨੇવ ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਇਤਰਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ।

    Ayampi atthoti nidānāvasānato pabhuti yāva gāthāpariyosānā iminā suttena pakāsito attho. Api-saddo idāni vakkhamānasuttatthasampiṇḍano. Sesaṃ vuttanayameva. Imasmiṃ sutte samudayasaccaṃ sarūpeneva āgataṃ, pahānāpadesena maggasaccaṃ. Itaraṃ saccadvayañca tadubhayahetutāya niddhāretabbaṃ. Gāthāya pana dukkhasamudayamaggasaccāni yathārutavaseneva ñāyanti, itaraṃ niddhāretabbaṃ. Eseva nayo ito paresupi suttesu.

    ਪਰਮਤ੍ਥਦੀਪਨਿਯਾ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Paramatthadīpaniyā khuddakanikāya-aṭṭhakathāya

    ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕવਣ੍ਣਨਾਯ ਪਠਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Itivuttakavaṇṇanāya paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੧. ਲੋਭਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Lobhasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact