Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౯౪] ౪. లోమహంసజాతకవణ్ణనా
[94] 4. Lomahaṃsajātakavaṇṇanā
సోతత్తో సోసిన్నో చేవాతి ఇదం సత్థా వేసాలిం ఉపనిస్సాయ పాటికారామే విహరన్తో సునక్ఖత్తం ఆరబ్భ కథేసి. ఏకస్మిఞ్హి సమయే సునక్ఖత్తో సత్థు ఉపట్ఠాకో హుత్వా పత్తచీవరమాదాయ విచరమానో కోరక్ఖత్తియస్స ధమ్మం రోచేన్తో దసబలస్స పత్తచీవరం నియ్యాదేత్వా కోరక్ఖత్తియం నిస్సాయ వసతి. తస్స కాలకఞ్జికఅసురయోనియం నిబ్బత్తకాలే గిహి హుత్వా ‘‘నత్థి సమణస్స గోతమస్స ఉత్తరి మనుస్సధమ్మా అలమరియఞాణదస్సనవిసేసో, తక్కపరియాహతం సమణో గోతమో ధమ్మం దేసేతి వీమంసానుచరితం సయంపటిభానం. యస్స చ ఖ్వాస్స అత్థాయ ధమ్మో దేసితో, న సో నియ్యాతి తక్కరస్స సమ్మా దుక్ఖక్ఖయాయా’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౧౪౬) వేసాలియం తిణ్ణం పాకారానం అన్తరే విచరన్తో సత్థు అవణ్ణం భాసతి.
Sotattososinno cevāti idaṃ satthā vesāliṃ upanissāya pāṭikārāme viharanto sunakkhattaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi samaye sunakkhatto satthu upaṭṭhāko hutvā pattacīvaramādāya vicaramāno korakkhattiyassa dhammaṃ rocento dasabalassa pattacīvaraṃ niyyādetvā korakkhattiyaṃ nissāya vasati. Tassa kālakañjikaasurayoniyaṃ nibbattakāle gihi hutvā ‘‘natthi samaṇassa gotamassa uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso, takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ. Yassa ca khvāssa atthāya dhammo desito, na so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’’ti (ma. ni. 1.146) vesāliyaṃ tiṇṇaṃ pākārānaṃ antare vicaranto satthu avaṇṇaṃ bhāsati.
అథాయస్మా సారిపుత్తో పిణ్డాయ చరన్తో తస్సేవం అవణ్ణం భాసన్తస్స సుత్వా పిణ్డపాతపటిక్కన్తో తమత్థం భగవతో ఆరోచేసి. భగవా ‘‘కోధనో, సారిపుత్త, సునక్ఖత్తో మోఘపురిసో, కోధవసేనేవమాహ, కోధవసేనాపి పన ‘న సో నియ్యాతి తక్కరస్స సమ్మా దుక్ఖక్ఖయాయా’తి వదన్తో అజానిత్వాపి మయ్హం గుణమేవ భాసతి. న ఖో పన సో మోఘపురిసో మయ్హం గుణం జానాతి. మయ్హఞ్హి, సారిపుత్త, ఛ అభిఞ్ఞా నామ అత్థి, అయమ్పి మే ఉత్తరిమనుస్సధమ్మోవ. దసబలఞాణాని అత్థి, చతువేసారజ్జఞాణం అత్థి, చతుయోనిపరిచ్ఛేదకఞాణం అత్థి, పఞ్చగతిపరిచ్ఛేదకఞాణం అత్థి, అయమ్పి మే ఉత్తరిమనుస్సధమ్మోవ. ఏవం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మసమన్నాగతం పన మం యో ఏవం వదేయ్య ‘నత్థి సమణస్స గోతమస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మో’తి, సో తం వాచం అప్పహాయ తం చిత్తం అప్పహాయ తం దిట్ఠిం అప్పటినిస్సజ్జిత్వా యథాభతం నిక్ఖిత్తో ఏవం నిరయే’’తి ఏవం అత్తనో విజ్జమానం ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స గుణం కథేత్వా ‘‘సునక్ఖత్తో కిర, సారిపుత్త, కోరక్ఖత్తియస్స దుక్కరకారికాయ మిచ్ఛాతపే పసన్నో, మిచ్ఛాతపే పసీదన్తేన పన మయి ఏవ పసీదితుం వట్టతి. అహఞ్హి ఇతో ఏకనవుతికప్పమత్థకే ‘అత్థి ను ఖో ఏత్థ సారో’తి బాహిరకం మిచ్ఛాతపం వీమంసన్తో చతురఙ్గసమన్నాగతం బ్రహ్మచరియవాసం వసిం, తపస్సీ సుదం హోమి పరమతపస్సీ, లూఖో సుదం హోమి పరమలూఖో, జేగుచ్ఛీ సుదం హోమి పరమజేగుచ్ఛీ, పవివిత్తో సుదం హోమి పరమపవివిత్తో’’తి వత్వా థేరేన యాచితో అతీతం ఆహరి.
Athāyasmā sāriputto piṇḍāya caranto tassevaṃ avaṇṇaṃ bhāsantassa sutvā piṇḍapātapaṭikkanto tamatthaṃ bhagavato ārocesi. Bhagavā ‘‘kodhano, sāriputta, sunakkhatto moghapuriso, kodhavasenevamāha, kodhavasenāpi pana ‘na so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti vadanto ajānitvāpi mayhaṃ guṇameva bhāsati. Na kho pana so moghapuriso mayhaṃ guṇaṃ jānāti. Mayhañhi, sāriputta, cha abhiññā nāma atthi, ayampi me uttarimanussadhammova. Dasabalañāṇāni atthi, catuvesārajjañāṇaṃ atthi, catuyoniparicchedakañāṇaṃ atthi, pañcagatiparicchedakañāṇaṃ atthi, ayampi me uttarimanussadhammova. Evaṃ uttarimanussadhammasamannāgataṃ pana maṃ yo evaṃ vadeyya ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammo’ti, so taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye’’ti evaṃ attano vijjamānaṃ uttarimanussadhammassa guṇaṃ kathetvā ‘‘sunakkhatto kira, sāriputta, korakkhattiyassa dukkarakārikāya micchātape pasanno, micchātape pasīdantena pana mayi eva pasīdituṃ vaṭṭati. Ahañhi ito ekanavutikappamatthake ‘atthi nu kho ettha sāro’ti bāhirakaṃ micchātapaṃ vīmaṃsanto caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyavāsaṃ vasiṃ, tapassī sudaṃ homi paramatapassī, lūkho sudaṃ homi paramalūkho, jegucchī sudaṃ homi paramajegucchī, pavivitto sudaṃ homi paramapavivitto’’ti vatvā therena yācito atītaṃ āhari.
అతీతే ఏకనవుతికప్పమత్థకే బోధిసత్తో ‘‘బాహిరకతపం వీమంసిస్సామీ’’తి ఆజీవకపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా అచేలకో అహోసి రజోజల్లికో, పవివిత్తో అహోసి ఏకవిహారీ. మనుస్సే దిస్వా మిగో వియ పలాయి, మహావికతిభోజనో అహోసి, వచ్ఛకగోమయాదీని పరిభుఞ్జి, అప్పమాదవిహారత్థాయ అరఞ్ఞే ఏకస్మిం భింసనకే వనసణ్డే విహాసి. తస్మిమ్పి విహరన్తో హిమపాతసమయే అన్తరట్ఠకే రత్తిం వనసణ్డా నిక్ఖమిత్వా అబ్భోకాసే విహరిత్వా సూరియే ఉగ్గతే వనసణ్డం పవిసతి. సో యథా రత్తిం అబ్భోకాసే హిమోదకేన తిన్తో, తథేవ దివా వనసణ్డతో పగ్ఘరన్తేహి ఉదకబిన్దూహి తేమయి. ఏవం అహోరత్తం సీతదుక్ఖం అనుభోతి. గిమ్హానం పన పచ్ఛిమే మాసే దివా అబ్భోకాసే విహరిత్వా రత్తిం వనసణ్డం పవిసతి. సో యథా దివా అబ్భోకాసే ఆతపేన పరిళాహప్పత్తో, తథేవ రత్తిం నివాతే వనసణ్డే పరిళాహం పాపుణాతి, సరీరా సేదధారా ముచ్చన్తి. అథస్స పుబ్బే అస్సుతపుబ్బా అయం గాథా పటిభాసి –
Atīte ekanavutikappamatthake bodhisatto ‘‘bāhirakatapaṃ vīmaṃsissāmī’’ti ājīvakapabbajjaṃ pabbajitvā acelako ahosi rajojalliko, pavivitto ahosi ekavihārī. Manusse disvā migo viya palāyi, mahāvikatibhojano ahosi, vacchakagomayādīni paribhuñji, appamādavihāratthāya araññe ekasmiṃ bhiṃsanake vanasaṇḍe vihāsi. Tasmimpi viharanto himapātasamaye antaraṭṭhake rattiṃ vanasaṇḍā nikkhamitvā abbhokāse viharitvā sūriye uggate vanasaṇḍaṃ pavisati. So yathā rattiṃ abbhokāse himodakena tinto, tatheva divā vanasaṇḍato paggharantehi udakabindūhi temayi. Evaṃ ahorattaṃ sītadukkhaṃ anubhoti. Gimhānaṃ pana pacchime māse divā abbhokāse viharitvā rattiṃ vanasaṇḍaṃ pavisati. So yathā divā abbhokāse ātapena pariḷāhappatto, tatheva rattiṃ nivāte vanasaṇḍe pariḷāhaṃ pāpuṇāti, sarīrā sedadhārā muccanti. Athassa pubbe assutapubbā ayaṃ gāthā paṭibhāsi –
౯౪.
94.
‘‘సోతత్తో సోసిన్నో చేవ, ఏకో భింసనకే వనే;
‘‘Sotatto sosinno ceva, eko bhiṃsanake vane;
నగ్గో న చగ్గిమాసీనో, ఏసనాపసుతో మునీ’’తి.
Naggo na caggimāsīno, esanāpasuto munī’’ti.
తత్థ సోతత్తోతి సూరియసన్తాపేన సుట్ఠు తత్తో. సోసిన్నోతి హిమోదకేన సుసిన్నో సుట్ఠు తిన్తో. ఏకో భింసనకే వనేతి యత్థ పవిట్ఠానం యేభుయ్యేన లోమాని హంసన్తి, తథారూపే భింసనకేవనసణ్డే ఏకో అదుతియోవ అహోసిన్తి దీపేతి. నగ్గో న చగ్గిమాసీనోతి నగ్గో చ న చ అగ్గిమాసీనో. తథా సీతేన పీళియమానోపి నేవ నివాసనపారుపనం వా ఆదియిం, న చ అగ్గిం ఆగమ్మ నిసీదిన్తి దీపేతి. ఏసనాపసుతోతి అబ్రహ్మచరియేపి తస్మిం బ్రహ్మచరియసఞ్ఞీ హుత్వా ‘‘బ్రహ్మచరియమేవేతం ఏసనా గవేసనా ఉపాయో బ్రహ్మలోకస్సా’’తి ఏవం తాయ బ్రహ్మచరియేసనాయ పసుతో అనుయుత్తో ఉస్సుక్కం ఆపన్నో అహోసిన్తి దస్సేతి. మునీతి ‘‘ముని ఖో ఏస మోనత్థాయ పటిపన్నో’’తి ఏవం లోకేన సమ్భావితో అహోసిన్తి దీపేతి.
Tattha sotattoti sūriyasantāpena suṭṭhu tatto. Sosinnoti himodakena susinno suṭṭhu tinto. Eko bhiṃsanake vaneti yattha paviṭṭhānaṃ yebhuyyena lomāni haṃsanti, tathārūpe bhiṃsanakevanasaṇḍe eko adutiyova ahosinti dīpeti. Naggo na caggimāsīnoti naggo ca na ca aggimāsīno. Tathā sītena pīḷiyamānopi neva nivāsanapārupanaṃ vā ādiyiṃ, na ca aggiṃ āgamma nisīdinti dīpeti. Esanāpasutoti abrahmacariyepi tasmiṃ brahmacariyasaññī hutvā ‘‘brahmacariyamevetaṃ esanā gavesanā upāyo brahmalokassā’’ti evaṃ tāya brahmacariyesanāya pasuto anuyutto ussukkaṃ āpanno ahosinti dasseti. Munīti ‘‘muni kho esa monatthāya paṭipanno’’ti evaṃ lokena sambhāvito ahosinti dīpeti.
ఏవం చతురఙ్గసమన్నాగతం బ్రహ్మచరియం చరిత్వా బోధిసత్తో మరణకాలే ఉపట్ఠితం నిరయనిమిత్తం దిస్వా ‘‘ఇదం వతసమాదానం నిరత్థక’’న్తి ఞత్వా తఙ్ఖణఞ్ఞేవ తం లద్ధిం భిన్దిత్వా సమ్మాదిట్ఠిం గహేత్వా దేవలోకే నిబ్బత్తి.
Evaṃ caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyaṃ caritvā bodhisatto maraṇakāle upaṭṭhitaṃ nirayanimittaṃ disvā ‘‘idaṃ vatasamādānaṃ niratthaka’’nti ñatvā taṅkhaṇaññeva taṃ laddhiṃ bhinditvā sammādiṭṭhiṃ gahetvā devaloke nibbatti.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘అహం తేన సమయేన సో ఆజీవకో అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘ahaṃ tena samayena so ājīvako ahosi’’nti.
లోమహంసజాతకవణ్ణనా చతుత్థా.
Lomahaṃsajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౯౪. లోమహంసజాతకం • 94. Lomahaṃsajātakaṃ