Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၉၄] ၄. လောမဟံသဇာတကဝဏ္ဏနာ
[94] 4. Lomahaṃsajātakavaṇṇanā
သောတတ္တော သောသိန္နော စေဝာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေသာလိံ ဥပနိသ္သာယ ပာဋိကာရာမေ ဝိဟရန္တော သုနက္ခတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉ္ဟိ သမယေ သုနက္ခတ္တော သတ္ထု ဥပဋ္ဌာကော ဟုတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ ဝိစရမာနော ကောရက္ခတ္တိယသ္သ ဓမ္မံ ရောစေန္တော ဒသဗလသ္သ ပတ္တစီဝရံ နိယ္ယာဒေတ္ဝာ ကောရက္ခတ္တိယံ နိသ္သာယ ဝသတိ။ တသ္သ ကာလကဉ္ဇိကအသုရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တကာလေ ဂိဟိ ဟုတ္ဝာ ‘‘နတ္ထိ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဥတ္တရိ မနုသ္သဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒသ္သနဝိသေသော, တက္ကပရိယာဟတံ သမဏော ဂောတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဝီမံသာနုစရိတံ သယံပဋိဘာနံ။ ယသ္သ စ ခ္ဝာသ္သ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော, န သော နိယ္ယာတိ တက္ကရသ္သ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၁၄၆) ဝေသာလိယံ တိဏ္ဏံ ပာကာရာနံ အန္တရေ ဝိစရန္တော သတ္ထု အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။
Sotattososinno cevāti idaṃ satthā vesāliṃ upanissāya pāṭikārāme viharanto sunakkhattaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi samaye sunakkhatto satthu upaṭṭhāko hutvā pattacīvaramādāya vicaramāno korakkhattiyassa dhammaṃ rocento dasabalassa pattacīvaraṃ niyyādetvā korakkhattiyaṃ nissāya vasati. Tassa kālakañjikaasurayoniyaṃ nibbattakāle gihi hutvā ‘‘natthi samaṇassa gotamassa uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso, takkapariyāhataṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ. Yassa ca khvāssa atthāya dhammo desito, na so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’’ti (ma. ni. 1.146) vesāliyaṃ tiṇṇaṃ pākārānaṃ antare vicaranto satthu avaṇṇaṃ bhāsati.
အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော တသ္သေဝံ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တသ္သ သုတ္ဝာ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော တမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝာ ‘‘ကောဓနော, သာရိပုတ္တ, သုနက္ခတ္တော မောဃပုရိသော, ကောဓဝသေနေဝမာဟ, ကောဓဝသေနာပိ ပန ‘န သော နိယ္ယာတိ တက္ကရသ္သ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာ’တိ ဝဒန္တော အဇာနိတ္ဝာပိ မယ္ဟံ ဂုဏမေဝ ဘာသတိ။ န ခော ပန သော မောဃပုရိသော မယ္ဟံ ဂုဏံ ဇာနာတိ။ မယ္ဟဉ္ဟိ, သာရိပုတ္တ, ဆ အဘိညာ နာမ အတ္ထိ, အယမ္ပိ မေ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မောဝ။ ဒသဗလဉာဏာနိ အတ္ထိ, စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ အတ္ထိ, စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ အတ္ထိ, ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ အတ္ထိ, အယမ္ပိ မေ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မောဝ။ ဧဝံ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မသမန္နာဂတံ ပန မံ ယော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘နတ္ထိ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မော’တိ, သော တံ ဝာစံ အပ္ပဟာယ တံ စိတ္တံ အပ္ပဟာယ တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိသ္သဇ္ဇိတ္ဝာ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနံ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မသ္သ ဂုဏံ ကထေတ္ဝာ ‘‘သုနက္ခတ္တော ကိရ, သာရိပုတ္တ, ကောရက္ခတ္တိယသ္သ ဒုက္ကရကာရိကာယ မိစ္ဆာတပေ ပသန္နော, မိစ္ဆာတပေ ပသီဒန္တေန ပန မယိ ဧဝ ပသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဟဉ္ဟိ ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ‘အတ္ထိ နု ခော ဧတ္ထ သာရော’တိ ဗာဟိရကံ မိစ္ဆာတပံ ဝီမံသန္တော စတုရင္ဂသမန္နာဂတံ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသံ ဝသိံ, တပသ္သီ သုဒံ ဟောမိ ပရမတပသ္သီ, လူခော သုဒံ ဟောမိ ပရမလူခော, ဇေဂုစ္ဆီ သုဒံ ဟောမိ ပရမဇေဂုစ္ဆီ, ပဝိဝိတ္တော သုဒံ ဟောမိ ပရမပဝိဝိတ္တော’’တိ ဝတ္ဝာ ထေရေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။
Athāyasmā sāriputto piṇḍāya caranto tassevaṃ avaṇṇaṃ bhāsantassa sutvā piṇḍapātapaṭikkanto tamatthaṃ bhagavato ārocesi. Bhagavā ‘‘kodhano, sāriputta, sunakkhatto moghapuriso, kodhavasenevamāha, kodhavasenāpi pana ‘na so niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’ti vadanto ajānitvāpi mayhaṃ guṇameva bhāsati. Na kho pana so moghapuriso mayhaṃ guṇaṃ jānāti. Mayhañhi, sāriputta, cha abhiññā nāma atthi, ayampi me uttarimanussadhammova. Dasabalañāṇāni atthi, catuvesārajjañāṇaṃ atthi, catuyoniparicchedakañāṇaṃ atthi, pañcagatiparicchedakañāṇaṃ atthi, ayampi me uttarimanussadhammova. Evaṃ uttarimanussadhammasamannāgataṃ pana maṃ yo evaṃ vadeyya ‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammo’ti, so taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye’’ti evaṃ attano vijjamānaṃ uttarimanussadhammassa guṇaṃ kathetvā ‘‘sunakkhatto kira, sāriputta, korakkhattiyassa dukkarakārikāya micchātape pasanno, micchātape pasīdantena pana mayi eva pasīdituṃ vaṭṭati. Ahañhi ito ekanavutikappamatthake ‘atthi nu kho ettha sāro’ti bāhirakaṃ micchātapaṃ vīmaṃsanto caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyavāsaṃ vasiṃ, tapassī sudaṃ homi paramatapassī, lūkho sudaṃ homi paramalūkho, jegucchī sudaṃ homi paramajegucchī, pavivitto sudaṃ homi paramapavivitto’’ti vatvā therena yācito atītaṃ āhari.
အတီတေ ဧကနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဗာဟိရကတပံ ဝီမံသိသ္သာမီ’’တိ အာဇီဝကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အစေလကော အဟောသိ ရဇောဇလ္လိကော, ပဝိဝိတ္တော အဟောသိ ဧကဝိဟာရီ။ မနုသ္သေ ဒိသ္ဝာ မိဂော ဝိယ ပလာယိ, မဟာဝိကတိဘောဇနော အဟောသိ, ဝစ္ဆကဂောမယာဒီနိ ပရိဘုဉ္ဇိ, အပ္ပမာဒဝိဟာရတ္ထာယ အရညေ ဧကသ္မိံ ဘိံသနကေ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟာသိ။ တသ္မိမ္ပိ ဝိဟရန္တော ဟိမပာတသမယေ အန္တရဋ္ဌကေ ရတ္တိံ ဝနသဏ္ဍာ နိက္ခမိတ္ဝာ အဗ္ဘောကာသေ ဝိဟရိတ္ဝာ သူရိယေ ဥဂ္ဂတေ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသတိ။ သော ယထာ ရတ္တိံ အဗ္ဘောကာသေ ဟိမောဒကေန တိန္တော, တထေဝ ဒိဝာ ဝနသဏ္ဍတော ပဂ္ဃရန္တေဟိ ဥဒကဗိန္ဒူဟိ တေမယိ။ ဧဝံ အဟောရတ္တံ သီတဒုက္ခံ အနုဘောတိ။ ဂိမ္ဟာနံ ပန ပစ္ဆိမေ မာသေ ဒိဝာ အဗ္ဘောကာသေ ဝိဟရိတ္ဝာ ရတ္တိံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသတိ။ သော ယထာ ဒိဝာ အဗ္ဘောကာသေ အာတပေန ပရိဠာဟပ္ပတ္တော, တထေဝ ရတ္တိံ နိဝာတေ ဝနသဏ္ဍေ ပရိဠာဟံ ပာပုဏာတိ, သရီရာ သေဒဓာရာ မုစ္စန္တိ။ အထသ္သ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ အယံ ဂာထာ ပဋိဘာသိ –
Atīte ekanavutikappamatthake bodhisatto ‘‘bāhirakatapaṃ vīmaṃsissāmī’’ti ājīvakapabbajjaṃ pabbajitvā acelako ahosi rajojalliko, pavivitto ahosi ekavihārī. Manusse disvā migo viya palāyi, mahāvikatibhojano ahosi, vacchakagomayādīni paribhuñji, appamādavihāratthāya araññe ekasmiṃ bhiṃsanake vanasaṇḍe vihāsi. Tasmimpi viharanto himapātasamaye antaraṭṭhake rattiṃ vanasaṇḍā nikkhamitvā abbhokāse viharitvā sūriye uggate vanasaṇḍaṃ pavisati. So yathā rattiṃ abbhokāse himodakena tinto, tatheva divā vanasaṇḍato paggharantehi udakabindūhi temayi. Evaṃ ahorattaṃ sītadukkhaṃ anubhoti. Gimhānaṃ pana pacchime māse divā abbhokāse viharitvā rattiṃ vanasaṇḍaṃ pavisati. So yathā divā abbhokāse ātapena pariḷāhappatto, tatheva rattiṃ nivāte vanasaṇḍe pariḷāhaṃ pāpuṇāti, sarīrā sedadhārā muccanti. Athassa pubbe assutapubbā ayaṃ gāthā paṭibhāsi –
၉၄.
94.
‘‘သောတတ္တော သောသိန္နော စေဝ၊ ဧကော ဘိံသနကေ ဝနေ။
‘‘Sotatto sosinno ceva, eko bhiṃsanake vane;
နဂ္ဂော န စဂ္ဂိမာသီနော၊ ဧသနာပသုတော မုနီ’’တိ။
Naggo na caggimāsīno, esanāpasuto munī’’ti.
တတ္ထ သောတတ္တောတိ သူရိယသန္တာပေန သုဋ္ဌု တတ္တော။ သောသိန္နောတိ ဟိမောဒကေန သုသိန္နော သုဋ္ဌု တိန္တော။ ဧကော ဘိံသနကေ ဝနေတိ ယတ္ထ ပဝိဋ္ဌာနံ ယေဘုယ္ယေန လောမာနိ ဟံသန္တိ, တထာရူပေ ဘိံသနကေဝနသဏ္ဍေ ဧကော အဒုတိယောဝ အဟောသိန္တိ ဒီပေတိ။ နဂ္ဂော န စဂ္ဂိမာသီနောတိ နဂ္ဂော စ န စ အဂ္ဂိမာသီနော။ တထာ သီတေန ပီဠိယမာနောပိ နေဝ နိဝာသနပာရုပနံ ဝာ အာဒိယိံ, န စ အဂ္ဂိံ အာဂမ္မ နိသီဒိန္တိ ဒီပေတိ။ ဧသနာပသုတောတိ အဗ္ရဟ္မစရိယေပိ တသ္မိံ ဗ္ရဟ္မစရိယသညီ ဟုတ္ဝာ ‘‘ဗ္ရဟ္မစရိယမေဝေတံ ဧသနာ ဂဝေသနာ ဥပာယော ဗ္ရဟ္မလောကသ္သာ’’တိ ဧဝံ တာယ ဗ္ရဟ္မစရိယေသနာယ ပသုတော အနုယုတ္တော ဥသ္သုက္ကံ အာပန္နော အဟောသိန္တိ ဒသ္သေတိ။ မုနီတိ ‘‘မုနိ ခော ဧသ မောနတ္ထာယ ပဋိပန္နော’’တိ ဧဝံ လောကေန သမ္ဘာဝိတော အဟောသိန္တိ ဒီပေတိ။
Tattha sotattoti sūriyasantāpena suṭṭhu tatto. Sosinnoti himodakena susinno suṭṭhu tinto. Eko bhiṃsanake vaneti yattha paviṭṭhānaṃ yebhuyyena lomāni haṃsanti, tathārūpe bhiṃsanakevanasaṇḍe eko adutiyova ahosinti dīpeti. Naggo na caggimāsīnoti naggo ca na ca aggimāsīno. Tathā sītena pīḷiyamānopi neva nivāsanapārupanaṃ vā ādiyiṃ, na ca aggiṃ āgamma nisīdinti dīpeti. Esanāpasutoti abrahmacariyepi tasmiṃ brahmacariyasaññī hutvā ‘‘brahmacariyamevetaṃ esanā gavesanā upāyo brahmalokassā’’ti evaṃ tāya brahmacariyesanāya pasuto anuyutto ussukkaṃ āpanno ahosinti dasseti. Munīti ‘‘muni kho esa monatthāya paṭipanno’’ti evaṃ lokena sambhāvito ahosinti dīpeti.
ဧဝံ စတုရင္ဂသမန္နာဂတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိတ္ဝာ ဗောဓိသတ္တော မရဏကာလေ ဥပဋ္ဌိတံ နိရယနိမိတ္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဣဒံ ဝတသမာဒာနံ နိရတ္ထက’’န္တိ ဉတ္ဝာ တင္ခဏညေဝ တံ လဒ္ဓိံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတ္ဝာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။
Evaṃ caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyaṃ caritvā bodhisatto maraṇakāle upaṭṭhitaṃ nirayanimittaṃ disvā ‘‘idaṃ vatasamādānaṃ niratthaka’’nti ñatvā taṅkhaṇaññeva taṃ laddhiṃ bhinditvā sammādiṭṭhiṃ gahetvā devaloke nibbatti.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘အဟံ တေန သမယေန သော အာဇီဝကော အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘ahaṃ tena samayena so ājīvako ahosi’’nti.
လောမဟံသဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။
Lomahaṃsajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၉၄. လောမဟံသဇာတကံ • 94. Lomahaṃsajātakaṃ