| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
၉. မဂ္ဂကထာ
9. Maggakathā
မဂ္ဂကထာဝဏ္ဏနာ
Maggakathāvaṇṇanā
၂၃၇. ဣဒာနိ တေသံ တိဏ္ဏံ ဝိပလ္လာသာနံ ပဟာနကရံ အရိယမဂ္ဂံ ဒသ္သေန္တေန ကထိတာယ မဂ္ဂကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ မဂ္ဂောတိ ကေနဋ္ဌေန မဂ္ဂောတိ ယော ဗုဒ္ဓသာသနေ မဂ္ဂောတိ ဝုစ္စတိ, သော ကေနဋ္ဌေန မဂ္ဂော နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ပဟာနာယာတိအာဒီသု ဒသသု ပရိယာယေသု ပဌမော ပဌမော တသ္သ တသ္သ မဂ္ဂင္ဂသ္သ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝသေန ဝုတ္တော။ မဂ္ဂော စေဝ ဟေတု စာတိ တသ္သ တသ္သ ကိစ္စသ္သ ကရဏာယ ပဋိပဒဋ္ဌေန မဂ္ဂော, သမ္ပာပကဋ္ဌေန ဟေတု။ တေန မဂ္ဂသ္သ ပဋိပဒဋ္ဌော သမ္ပာပကဋ္ဌော စ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ‘‘အယံ မဂ္ဂော အယံ ပဋိပဒာ’’တိအာဒီသု (သံ. နိ. ၅.၅, ၄၈) ဟိ ပဋိပဒာ မဂ္ဂော, ‘‘မဂ္ဂသ္သ နိယ္ယာနဋ္ဌော ဟေတုဋ္ဌော’’တိအာဒီသု (ပဋိ. မ. ၂.၈) သမ္ပာပကော ဟေတု။ ဧဝံ ဒ္ဝီဟိ ဒ္ဝီဟိ ပဒေဟိ ‘‘မဂ္ဂောတိ ကေနဋ္ဌေန မဂ္ဂော’’တိ ပုစ္ဆာယ ဝိသ္သဇ္ဇနံ ကတံ ဟောတိ။ သဟဇာတာနံ ဓမ္မာနံ ဥပတ္ထမ္ဘနာယာတိ အတ္တနာ သဟဇာတာနံ အရူပဓမ္မာနံ သဟဇာတအညမညနိသ္သယာဒိဘာဝေန ဥပတ္ထမ္ဘနဘာဝာယ။ ကိလေသာနံ ပရိယာဒာနာယာတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ ဝုတ္တာဝသေသကိလေသာနံ ခေပနာယ။ ပဋိဝေဓာဒိဝိသောဓနာယာတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ, သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၃၆၉, ၃၈၁) ဝစနတော သီလဉ္စ ဒိဋ္ဌိ စ သစ္စပဋိဝေဓသ္သ အာဒိ။ သော စ အာဒိမဂ္ဂက္ခဏေ ဝိသုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ ‘‘ပဋိဝေဓာဒိဝိသောဓနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တသ္သ အဓိဋ္ဌာနာယာတိ သမ္ပယုတ္တစိတ္တသ္သ သကကိစ္စေ ပတိဋ္ဌာနာယ။ စိတ္တသ္သ ဝောဒာနာယာတိ စိတ္တသ္သ ပရိသုဒ္ဓဘာဝာယ။ ဝိသေသာဓိဂမာယာတိ လောကိယတော ဝိသေသပဋိလာဘာယ။ ဥတ္တရိ ပဋိဝေဓာယာတိ လောကိယတော ဥတ္တရိ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထာယ။ သစ္စာဘိသမယာယာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဧကာဘိသမယာယ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန ဧကပဋိဝေဓာယ။ နိရောဓေ ပတိဋ္ဌာပနာယာတိ စိတ္တသ္သ ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ ဝာ နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထာယ။ သကဒာဂာမိမဂ္ဂက္ခဏာဒီသု အဋ္ဌ မဂ္ဂင္ဂာနိ ဧကတော ကတ္ဝာ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသပ္ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝစနေ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ယသ္မာ ဥပရူပရိမဂ္ဂေနာပိ သုဋ္ဌု အာဒိဝိသောဓနာ သုဋ္ဌု စိတ္တဝောဒာနဉ္စ ဟောတိ, တသ္မာ တာနိပိ ပဒာနိ ဝုတ္တာနိ။
237. Idāni tesaṃ tiṇṇaṃ vipallāsānaṃ pahānakaraṃ ariyamaggaṃ dassentena kathitāya maggakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha maggoti kenaṭṭhena maggoti yo buddhasāsane maggoti vuccati, so kenaṭṭhena maggo nāma hotīti attho. Micchādiṭṭhiyā pahānāyātiādīsu dasasu pariyāyesu paṭhamo paṭhamo tassa tassa maggaṅgassa ujuvipaccanīkavasena vutto. Maggo ceva hetu cāti tassa tassa kiccassa karaṇāya paṭipadaṭṭhena maggo, sampāpakaṭṭhena hetu. Tena maggassa paṭipadaṭṭho sampāpakaṭṭho ca vutto hoti. ‘‘Ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.5, 48) hi paṭipadā maggo, ‘‘maggassa niyyānaṭṭho hetuṭṭho’’tiādīsu (paṭi. ma. 2.8) sampāpako hetu. Evaṃ dvīhi dvīhi padehi ‘‘maggoti kenaṭṭhena maggo’’ti pucchāya vissajjanaṃ kataṃ hoti. Sahajātānaṃ dhammānaṃ upatthambhanāyāti attanā sahajātānaṃ arūpadhammānaṃ sahajātaaññamaññanissayādibhāvena upatthambhanabhāvāya. Kilesānaṃ pariyādānāyāti taṃtaṃmaggavajjhānaṃ vuttāvasesakilesānaṃ khepanāya. Paṭivedhādivisodhanāyāti ettha yasmā ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddhaṃ diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369, 381) vacanato sīlañca diṭṭhi ca saccapaṭivedhassa ādi. So ca ādimaggakkhaṇe visujjhati. Tasmā ‘‘paṭivedhādivisodhanāyā’’ti vuttaṃ. Cittassa adhiṭṭhānāyāti sampayuttacittassa sakakicce patiṭṭhānāya. Cittassa vodānāyāti cittassa parisuddhabhāvāya. Visesādhigamāyāti lokiyato visesapaṭilābhāya. Uttari paṭivedhāyāti lokiyato uttari paṭivijjhanatthāya. Saccābhisamayāyāti catunnaṃ saccānaṃ ekābhisamayāya kiccanipphattivasena ekapaṭivedhāya. Nirodhe patiṭṭhāpanāyāti cittassa vā puggalassa vā nibbāne patiṭṭhāpanatthāya. Sakadāgāmimaggakkhaṇādīsu aṭṭha maggaṅgāni ekato katvā taṃtaṃmaggavajjhakilesappahānaṃ vuttaṃ. Evaṃ vacane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva. Yasmā uparūparimaggenāpi suṭṭhu ādivisodhanā suṭṭhu cittavodānañca hoti, tasmā tānipi padāni vuttāni.
ဒသ္သနမဂ္ဂောတိအာဒီဟိ ယာဝ ပရိယောသာနာ တသ္သ ဓမ္မသ္သ လက္ခဏဝသေန မဂ္ဂဋ္ဌော ဝုတ္တော။ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ပဒာနိ အဘိညေယ္ယနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဧဝမေတ္ထ ယထာသမ္ဘဝံ လောကိယလောကုတ္တရော မဂ္ဂော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဟေတုဋ္ဌေန မဂ္ဂောတိ စ အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ နိပ္ပရိယာယမဂ္ဂတ္တာ စသ္သ ပုန ‘‘မဂ္ဂော’’တိ န ဝုတ္တံ။ အာဓိပတေယ္ယဋ္ဌေန ဣန္ဒ္ရိယာတိ အာဒီနိ စ ဣန္ဒ္ရိယာဒီနံ အတ္ထဝသေန ဝုတ္တာနိ, န မဂ္ဂဋ္ဌဝသေန။ သစ္စာနီတိ စေတ္ထ သစ္စဉာဏာနိ။ သဗ္ဗေပိ တေ ဓမ္မာ နိဗ္ဗာနသ္သ ပဋိပဒဋ္ဌေန မဂ္ဂော။ အန္တေ ဝုတ္တံ နိဗ္ဗာနံ ပန သံသာရဒုက္ခာဘိဘူတေဟိ ဒုက္ခနိသ္သရဏတ္ထိကေဟိ သပ္ပုရိသေဟိ မဂ္ဂီယတိ ဂဝေသီယတီတိ မဂ္ဂောတိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။
Dassanamaggotiādīhi yāva pariyosānā tassa dhammassa lakkhaṇavasena maggaṭṭho vutto. Tāni sabbānipi padāni abhiññeyyaniddese vuttatthāneva. Evamettha yathāsambhavaṃ lokiyalokuttaro maggo niddiṭṭho. Hetuṭṭhena maggoti ca aṭṭhaṅgiko maggo niddiṭṭho. Nippariyāyamaggattā cassa puna ‘‘maggo’’ti na vuttaṃ. Ādhipateyyaṭṭhena indriyāti ādīni ca indriyādīnaṃ atthavasena vuttāni, na maggaṭṭhavasena. Saccānīti cettha saccañāṇāni. Sabbepi te dhammā nibbānassa paṭipadaṭṭhena maggo. Ante vuttaṃ nibbānaṃ pana saṃsāradukkhābhibhūtehi dukkhanissaraṇatthikehi sappurisehi maggīyati gavesīyatīti maggoti vuttanti veditabbanti.
မဂ္ဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Maggakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၉. မဂ္ဂကထာ • 9. Maggakathā
