Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
൧൮. മഗ്ഗപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ
18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā
൧൮. ദുവിധമ്പി സങ്കപ്പന്തി സമ്മാസങ്കപ്പോ മിച്ഛാസങ്കപ്പോതി ച ഏവം അനവജ്ജസാവജ്ജഭേദേന ദുവിധമ്പി. വീരിയം സമാധിന്തി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. സങ്ഗണ്ഹിത്വാ വിതക്കാദിഭാവസാമഞ്ഞേന സഹ ഗഹേത്വാ, ഏകേകമേവ കത്വാ ഗഹേത്വാതി അത്ഥോ. തേഹി മിച്ഛാവാചാകമ്മന്താജീവേഹി. ഇധാതി ഇമസ്മിം മഗ്ഗപച്ചയനിദ്ദേസേ ലബ്ഭമാനാനി ച മഗ്ഗപച്ചയഭാവതോ, ച-സദ്ദേന അലബ്ഭമാനാനി ച മഗ്ഗപച്ചയത്താഭാവാ. യദി ഏവം കസ്മാ വുത്താനീതി ആഹ ‘‘മഗ്ഗങ്ഗവചനസാമഞ്ഞേനാ’’തി. ഏവം പരിയായനിദ്ദേസോ ഇധ കിമത്ഥിയോതി ചോദനം സന്ധായാഹ ‘‘ഏവഞ്ഹി സുത്തവോഹാരോപി ദസ്സിതോ ഹോതീ’’തി. ഏവം പന ദസ്സേന്തേനാതി പരമത്ഥതോ അമഗ്ഗങ്ഗാനിപി സുത്തേ മഗ്ഗങ്ഗവോഹാരസിദ്ധിയാ ഇധ മഗ്ഗങ്ഗേഹി സഹ ദസ്സേന്തേന. ഉദ്ധരിത്വാതി പദുദ്ധാരം കത്വാ. ഇദാനി മിച്ഛാവാചാദീഹി സദ്ധിം ദ്വാദസങ്ഗാനി ന ദസ്സേതബ്ബാനി, കസ്മാതി ചേതി ആഹ ‘‘ന ഹി പാളിയം…പേ॰… വത്തബ്ബോ’’തി. തപ്പടിപക്ഖഭാവതോയേവ മിച്ഛാമഗ്ഗങ്ഗാനി, ന മിച്ഛാദിട്ഠിആദയോ വിയ സഭാവതോതി അധിപ്പായോ.
18. Duvidhampi saṅkappanti sammāsaṅkappo micchāsaṅkappoti ca evaṃ anavajjasāvajjabhedena duvidhampi. Vīriyaṃ samādhinti etthāpi eseva nayo. Saṅgaṇhitvā vitakkādibhāvasāmaññena saha gahetvā, ekekameva katvā gahetvāti attho. Tehi micchāvācākammantājīvehi. Idhāti imasmiṃ maggapaccayaniddese labbhamānāni ca maggapaccayabhāvato, ca-saddena alabbhamānāni ca maggapaccayattābhāvā. Yadi evaṃ kasmā vuttānīti āha ‘‘maggaṅgavacanasāmaññenā’’ti. Evaṃ pariyāyaniddeso idha kimatthiyoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘evañhi suttavohāropi dassito hotī’’ti. Evaṃ pana dassentenāti paramatthato amaggaṅgānipi sutte maggaṅgavohārasiddhiyā idha maggaṅgehi saha dassentena. Uddharitvāti paduddhāraṃ katvā. Idāni micchāvācādīhi saddhiṃ dvādasaṅgāni na dassetabbāni, kasmāti ceti āha ‘‘na hi pāḷiyaṃ…pe… vattabbo’’ti. Tappaṭipakkhabhāvatoyeva micchāmaggaṅgāni, na micchādiṭṭhiādayo viya sabhāvatoti adhippāyo.
പരിയായനിപ്പരിയായമഗ്ഗങ്ഗദസ്സനത്ഥേപി അത്ഥവചനേ ഏവം ന വത്തബ്ബമേവാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘പരിയായ…പേ॰… അധികരണാനീ’’തി ആഹ. തസ്സത്ഥോ – യഥാ ‘‘അഞ്ഞഭാഗിയസ്സ അധികരണസ്സാ’’തി ഏത്ഥ പാളിഗതഅധികരണസദ്ദപതിരൂപകോ അഞ്ഞോ അധികരണസദ്ദോ പാളിഗതതദഞ്ഞസാധാരണതായ ഉഭയപദത്ഥോ ഉദ്ധടോ ‘‘അധികരണം നാമ ചത്താരി അധികരണാനീ’’തി, ഏവമിധാപി നിപ്പരിയായം ഇതരഞ്ച മഗ്ഗങ്ഗം ദസ്സേതുകാമേന പാളിഗതതദഞ്ഞസാധാരണോ മഗ്ഗങ്ഗസദ്ദോ ഉദ്ധരിതബ്ബോ സിയാ, തഥാ ന കതന്തി. തസ്മാതി യസ്മാ പാളിഗതോയേവ മഗ്ഗങ്ഗസദ്ദോ ഉദ്ധടോ, ന തദഞ്ഞസാധാരണോ, ന ച അത്ഥുദ്ധാരമുഖേന അധിപ്പേതത്ഥോ നിയമിതോ, തസ്മാ. തേസൂതി അഹേതുകചിത്തുപ്പാദേസു. ‘‘സമ്മാദിട്ഠി…പേ॰… സമാധയോ’’തി ഏത്ഥ സങ്കപ്പവായാമസമാധയോ സമ്മാമിച്ഛാസദ്ദേഹി വിസേസേത്വാ വുത്താതി ആഹ ‘‘സമ്മാദിട്ഠിആദയോ യഥാവുത്താ സന്തീ’’തി. സങ്കപ്പവായാമസമാധിപ്പത്താ പന തത്ഥ കേചി സന്തിയേവാതി. അഥ വാ സമ്മാദിട്ഠിആദയോതി വുത്തപ്പകാരേ സമ്മാദിട്ഠിആദികേ അനവസേസേ സന്ധായ വുത്തം. തേനാഹ ‘‘യഥാവുത്താ’’തി. ഉപ്പത്തിട്ഠാനനിയമനത്ഥത്താ ന വിസേസനത്ഥത്താതി അധിപ്പായോ.
Pariyāyanippariyāyamaggaṅgadassanatthepi atthavacane evaṃ na vattabbamevāti dassento ‘‘pariyāya…pe… adhikaraṇānī’’ti āha. Tassattho – yathā ‘‘aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ettha pāḷigataadhikaraṇasaddapatirūpako añño adhikaraṇasaddo pāḷigatatadaññasādhāraṇatāya ubhayapadattho uddhaṭo ‘‘adhikaraṇaṃ nāma cattāri adhikaraṇānī’’ti, evamidhāpi nippariyāyaṃ itarañca maggaṅgaṃ dassetukāmena pāḷigatatadaññasādhāraṇo maggaṅgasaddo uddharitabbo siyā, tathā na katanti. Tasmāti yasmā pāḷigatoyeva maggaṅgasaddo uddhaṭo, na tadaññasādhāraṇo, na ca atthuddhāramukhena adhippetattho niyamito, tasmā. Tesūti ahetukacittuppādesu. ‘‘Sammādiṭṭhi…pe… samādhayo’’ti ettha saṅkappavāyāmasamādhayo sammāmicchāsaddehi visesetvā vuttāti āha ‘‘sammādiṭṭhiādayo yathāvuttā santī’’ti. Saṅkappavāyāmasamādhippattā pana tattha keci santiyevāti. Atha vā sammādiṭṭhiādayoti vuttappakāre sammādiṭṭhiādike anavasese sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘yathāvuttā’’ti. Uppattiṭṭhānaniyamanatthattā na visesanatthattāti adhippāyo.
മഗ്ഗപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Maggapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / (൨) പച്ചയനിദ്ദേസോ • (2) Paccayaniddeso
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ൧൮. മഗ്ഗപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 18. Maggapaccayaniddesavaṇṇanā