| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૪. મગ્ગુપ્પાદનપઞ્હો
4. Magguppādanapañho
૪. ‘‘ભન્તે નાગસેન, ભાસિતમ્પેતં ભગવતા ‘તથાગતો ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા’તિ. પુન ચ ભણિતં ‘અદ્દસં ખ્વાહં, ભિક્ખવે, પુરાણં મગ્ગં પુરાણં અઞ્જસં પુબ્બકેહિ સમ્માસમ્બુદ્ધેહિ અનુયાત’ન્તિ. યદિ, ભન્તે નાગસેન, તથાગતો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા, તેન હિ ‘અદ્દસં ખ્વાહં, ભિક્ખવે, પુરાણં મગ્ગં પુરાણં અઞ્જસં પુબ્બકેહિ સમ્માસમ્બુદ્ધેહિ અનુયાત’ન્તિ યં વચનં, તં મિચ્છા. યદિ તથાગતેન ભણિતં ‘અદ્દસં ખ્વાહં, ભિક્ખવે, પુરાણં મગ્ગં પુરાણં અઞ્જસં પુબ્બકેહિ સમ્માસમ્બુદ્ધેહિ અનુયાત’ન્તિ, તેન હિ ‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા’તિ તમ્પિ વચનં મિચ્છા. અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો તવાનુપ્પત્તો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgato bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti. Puna ca bhaṇitaṃ ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti. Yadi, bhante nāgasena, tathāgato anuppannassa maggassa uppādetā, tena hi ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti, tena hi ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ભાસિતમ્પેતં , મહારાજ, ભગવતા ‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા’તિ. ભણિતઞ્ચ ‘અદ્દસં ખ્વાહં, ભિક્ખવે, પુરાણં મગ્ગં પુરાણં અઞ્જસં પુબ્બકેહિ સમ્માસમ્બુદ્ધેહિ અનુયાત’ન્તિ, તં દ્વયમ્પિ સભાવવચનમેવ, પુબ્બકાનં, મહારાજ, તથાગતાનં અન્તરધાનેન અસતિ અનુસાસકે મગ્ગો અન્તરધાયિ, તં 1 તથાગતો મગ્ગં લુગ્ગં પલુગ્ગં ગૂળ્હં પિહિતં પટિચ્છન્નં અસઞ્ચરણં પઞ્ઞાચક્ખુના સમ્પસ્સમાનો 2 અદ્દસ પુબ્બકેહિ સમ્માસમ્બુદ્ધેહિ અનુયાતં, તંકારણા આહ ‘અદ્દસં ખ્વાહં, ભિક્ખવે, પુરાણં મગ્ગં પુરાણં અઞ્જસં પુબ્બકેહિ સમ્માસમ્બુદ્ધેહિ અનુયાત’ન્તિ.
‘‘Bhāsitampetaṃ , mahārāja, bhagavatā ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti. Bhaṇitañca ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti, taṃ dvayampi sabhāvavacanameva, pubbakānaṃ, mahārāja, tathāgatānaṃ antaradhānena asati anusāsake maggo antaradhāyi, taṃ 3 tathāgato maggaṃ luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ paññācakkhunā sampassamāno 4 addasa pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātaṃ, taṃkāraṇā āha ‘addasaṃ khvāhaṃ, bhikkhave, purāṇaṃ maggaṃ purāṇaṃ añjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāta’nti.
‘‘પુબ્બકાનં, મહારાજ, તથાગતાનં અન્તરધાનેન અસતિ અનુસાસકે લુગ્ગં પલુગ્ગં ગૂળ્હં પિહિતં પટિચ્છન્નં અસઞ્ચરણં મગ્ગં યં દાનિ તથાગતો સઞ્ચરણં અકાસિ, તંકારણા આહ ‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા’તિ.
‘‘Pubbakānaṃ, mahārāja, tathāgatānaṃ antaradhānena asati anusāsake luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ maggaṃ yaṃ dāni tathāgato sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.
‘‘ઇધ, મહારાજ, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ અન્તરધાનેન મણિરતનં ગિરિસિખન્તરે નિલીયતિ, અપરસ્સ ચક્કવત્તિસ્સ સમ્માપટિપત્તિયા ઉપગચ્છતિ, અપિ નુ ખો તં, મહારાજ, મણિરતનં તસ્સ પકત’’ન્તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, પાકતિકં યેવ તં મણિરતનં, તેન પન નિબ્બત્તિત’’ન્તિ 5. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, પાકતિકં પુબ્બકેહિ તથાગતેહિ અનુચિણ્ણં અટ્ઠઙ્ગિકં સિવં મગ્ગં અસતિ અનુસાસકે લુગ્ગં પલુગ્ગં ગૂળ્હં પિહિતં પટિચ્છન્નં અસઞ્ચરણં ભગવા પઞ્ઞાચક્ખુના સમ્પસ્સમાનો ઉપ્પાદેસિ, સઞ્ચરણં અકાસિ, તંકારણા આહ ‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા’તિ.
‘‘Idha, mahārāja, rañño cakkavattissa antaradhānena maṇiratanaṃ girisikhantare nilīyati, aparassa cakkavattissa sammāpaṭipattiyā upagacchati, api nu kho taṃ, mahārāja, maṇiratanaṃ tassa pakata’’nti? ‘‘Na hi, bhante, pākatikaṃ yeva taṃ maṇiratanaṃ, tena pana nibbattita’’nti 6. ‘‘Evameva kho, mahārāja, pākatikaṃ pubbakehi tathāgatehi anuciṇṇaṃ aṭṭhaṅgikaṃ sivaṃ maggaṃ asati anusāsake luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ bhagavā paññācakkhunā sampassamāno uppādesi, sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, સન્તં યેવ પુત્તં યોનિયા જનયિત્વા માતા ‘જનિકા’તિ વુચ્ચતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો સન્તં યેવ મગ્ગં લુગ્ગં પલુગ્ગં ગૂળ્હં પિહિતં પટિચ્છન્નં અસઞ્ચરણં પઞ્ઞાચક્ખુના સમ્પસ્સમાનો ઉપ્પાદેસિ, સઞ્ચરણં અકાસિ, તંકારણા આહ ‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા’તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, santaṃ yeva puttaṃ yoniyā janayitvā mātā ‘janikā’ti vuccati, evameva kho, mahārāja, tathāgato santaṃ yeva maggaṃ luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ paññācakkhunā sampassamāno uppādesi, sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, કોચિ પુરિસો યં કિઞ્ચિ નટ્ઠં પસ્સતિ, ‘તેન તં ભણ્ડં નિબ્બત્તિત’ન્તિ જનો વોહરતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો સન્તં યેવ મગ્ગં લુગ્ગં પલુગ્ગં ગૂળ્હં પિહિતં પટિચ્છન્નં અસઞ્ચરણં પઞ્ઞાચક્ખુના સમ્પસ્સમાનો ઉપ્પાદેસિ, સઞ્ચરણં અકાસિ, તંકારણા આહ ‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા’તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, koci puriso yaṃ kiñci naṭṭhaṃ passati, ‘tena taṃ bhaṇḍaṃ nibbattita’nti jano voharati, evameva kho, mahārāja, tathāgato santaṃ yeva maggaṃ luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ paññācakkhunā sampassamāno uppādesi, sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’ti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, કોચિ પુરિસો વનં સોધેત્વા ભૂમિં નીહરતિ, ‘તસ્સ સા ભૂમી’તિ જનો વોહરતિ, ન ચેસા ભૂમિ તેન પવત્તિતા, તં ભૂમિં કારણં કત્વા ભૂમિસામિકો નામ હોતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતો સન્તં યેવ મગ્ગં લુગ્ગં પલુગ્ગં ગૂળ્હં પિહિતં પટિચ્છન્નં અસઞ્ચરણં પઞ્ઞાય સમ્પસ્સમાનો ઉપ્પાદેસિ, સઞ્ચરણં અકાસિ, તંકારણા આહ ‘તથાગતો, ભિક્ખવે, અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો અનુપ્પન્નસ્સ મગ્ગસ્સ ઉપ્પાદેતા’’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામી’’તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, koci puriso vanaṃ sodhetvā bhūmiṃ nīharati, ‘tassa sā bhūmī’ti jano voharati, na cesā bhūmi tena pavattitā, taṃ bhūmiṃ kāraṇaṃ katvā bhūmisāmiko nāma hoti, evameva kho, mahārāja, tathāgato santaṃ yeva maggaṃ luggaṃ paluggaṃ gūḷhaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ asañcaraṇaṃ paññāya sampassamāno uppādesi, sañcaraṇaṃ akāsi, taṃkāraṇā āha ‘tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā’’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
મગ્ગુપ્પાદનપઞ્હો ચતુત્થો.
Magguppādanapañho catuttho.
Footnotes:
