Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૯. મહાઅસ્સપુરસુત્તં
9. Mahāassapurasuttaṃ
૪૧૫. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા અઙ્ગેસુ વિહરતિ અસ્સપુરં નામ અઙ્ગાનં નિગમો. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ભિક્ખવો’’તિ. ‘‘ભદન્તે’’તિ તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
415. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅgesu viharati assapuraṃ nāma aṅgānaṃ nigamo. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘સમણા સમણાતિ વો, ભિક્ખવે, જનો સઞ્જાનાતિ. તુમ્હે ચ પન ‘કે તુમ્હે’તિ પુટ્ઠા સમાના ‘સમણામ્હા’તિ પટિજાનાથ; તેસં વો, ભિક્ખવે, એવંસમઞ્ઞાનં સતં એવંપટિઞ્ઞાનં સતં ‘યે ધમ્મા સમણકરણા ચ બ્રાહ્મણકરણા ચ તે ધમ્મે સમાદાય વત્તિસ્સામ, એવં નો અયં અમ્હાકં સમઞ્ઞા ચ સચ્ચા ભવિસ્સતિ પટિઞ્ઞા ચ ભૂતા. યેસઞ્ચ મયં ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપ્પચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં પરિભુઞ્જામ, તેસં તે કારા અમ્હેસુ મહપ્ફલા ભવિસ્સન્તિ મહાનિસંસા, અમ્હાકઞ્ચેવાયં પબ્બજ્જા અવઞ્ઝા ભવિસ્સતિ સફલા સઉદ્રયા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં.
‘‘Samaṇā samaṇāti vo, bhikkhave, jano sañjānāti. Tumhe ca pana ‘ke tumhe’ti puṭṭhā samānā ‘samaṇāmhā’ti paṭijānātha; tesaṃ vo, bhikkhave, evaṃsamaññānaṃ sataṃ evaṃpaṭiññānaṃ sataṃ ‘ye dhammā samaṇakaraṇā ca brāhmaṇakaraṇā ca te dhamme samādāya vattissāma, evaṃ no ayaṃ amhākaṃ samaññā ca saccā bhavissati paṭiññā ca bhūtā. Yesañca mayaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhāraṃ paribhuñjāma, tesaṃ te kārā amhesu mahapphalā bhavissanti mahānisaṃsā, amhākañcevāyaṃ pabbajjā avañjhā bhavissati saphalā saudrayā’ti. Evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ.
૪૧૬. ‘‘કતમે ચ, ભિક્ખવે, ધમ્મા સમણકરણા ચ બ્રાહ્મણકરણા ચ? ‘હિરોત્તપ્પેન સમન્નાગતા ભવિસ્સામા’તિ એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા , અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો, નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો, ભિક્ખવે , પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ, સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
416. ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā samaṇakaraṇā ca brāhmaṇakaraṇā ca? ‘Hirottappena samannāgatā bhavissāmā’ti evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā , alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo, bhikkhave , paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi, sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૧૭. ‘‘કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ‘પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો ભવિસ્સતિ ઉત્તાનો વિવટો ન ચ છિદ્દવા સંવુતો ચ. તાય ચ પન પરિસુદ્ધકાયસમાચારતાય નેવત્તાનુક્કંસેસ્સામ ન પરં વમ્ભેસ્સામા’તિ 1 એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા, પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો; અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો, નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો, ભિક્ખવે, પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ, સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
417. ‘‘Kiñca, bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? ‘Parisuddho no kāyasamācāro bhavissati uttāno vivaṭo na ca chiddavā saṃvuto ca. Tāya ca pana parisuddhakāyasamācāratāya nevattānukkaṃsessāma na paraṃ vambhessāmā’ti 2 evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā, parisuddho no kāyasamācāro; alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi, sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૧૮. ‘‘કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ‘પરિસુદ્ધો નો વચીસમાચારો ભવિસ્સતિ ઉત્તાનો વિવટો ન ચ છિદ્દવા સંવુતો ચ. તાય ચ પન પરિસુદ્ધવચીસમાચારતાય નેવત્તાનુક્કંસેસ્સામ ન પરં વમ્ભેસ્સામા’તિ એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા, પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો, પરિસુદ્ધો વચીસમાચારો; અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો, નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો , ભિક્ખવે, પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ, સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
418. ‘‘Kiñca, bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? ‘Parisuddho no vacīsamācāro bhavissati uttāno vivaṭo na ca chiddavā saṃvuto ca. Tāya ca pana parisuddhavacīsamācāratāya nevattānukkaṃsessāma na paraṃ vambhessāmā’ti evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā, parisuddho no kāyasamācāro, parisuddho vacīsamācāro; alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo , bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi, sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૧૯. ‘‘કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ‘પરિસુદ્ધો નો મનોસમાચારો ભવિસ્સતિ ઉત્તાનો વિવટો ન ચ છિદ્દવા સંવુતો ચ. તાય ચ પન પરિસુદ્ધમનોસમાચારતાય નેવત્તાનુક્કંસેસ્સામ ન પરં વમ્ભેસ્સામા’તિ એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા, પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો, પરિસુદ્ધો વચીસમાચારો, પરિસુદ્ધો મનોસમાચારો; અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો, નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો, ભિક્ખવે, પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ, સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
419. ‘‘Kiñca, bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? ‘Parisuddho no manosamācāro bhavissati uttāno vivaṭo na ca chiddavā saṃvuto ca. Tāya ca pana parisuddhamanosamācāratāya nevattānukkaṃsessāma na paraṃ vambhessāmā’ti evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā, parisuddho no kāyasamācāro, parisuddho vacīsamācāro, parisuddho manosamācāro; alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi, sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૨૦. ‘‘કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ‘પરિસુદ્ધો નો આજીવો ભવિસ્સતિ ઉત્તાનો વિવટો ન ચ છિદ્દવા સંવુતો ચ. તાય ચ પન પરિસુદ્ધાજીવતાય નેવત્તાનુક્કંસેસ્સામ ન પરં વમ્ભેસ્સામા’તિ એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા, પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો, પરિસુદ્ધો વચીસમાચારો, પરિસુદ્ધો મનોસમાચારો, પરિસુદ્ધો આજીવો; અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો , નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો, ભિક્ખવે, પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ, સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
420. ‘‘Kiñca, bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? ‘Parisuddho no ājīvo bhavissati uttāno vivaṭo na ca chiddavā saṃvuto ca. Tāya ca pana parisuddhājīvatāya nevattānukkaṃsessāma na paraṃ vambhessāmā’ti evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā, parisuddho no kāyasamācāro, parisuddho vacīsamācāro, parisuddho manosamācāro, parisuddho ājīvo; alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho , natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi, sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૨૧. ‘‘કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ‘ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારા ભવિસ્સામ; ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા ન નિમિત્તગ્ગાહી નાનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં ચક્ખુન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જિસ્સામ, રક્ખિસ્સામ ચક્ખુન્દ્રિયં, ચક્ખુન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જિસ્સામ. સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા…પે॰… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા…પે॰… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા…પે॰… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય ન નિમિત્તગ્ગાહી નાનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં મનિન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જિસ્સામ, રક્ખિસ્સામ મનિન્દ્રિયં, મનિન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જિસ્સામા’તિ એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા, પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો, પરિસુદ્ધો વચીસમાચારો, પરિસુદ્ધો મનોસમાચારો, પરિસુદ્ધો આજીવો, ઇન્દ્રિયેસુમ્હ ગુત્તદ્વારા; અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો, નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો, ભિક્ખવે, પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ, સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
421. ‘‘Kiñca, bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? ‘Indriyesu guttadvārā bhavissāma; cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjissāma, rakkhissāma cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjissāma. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjissāma, rakkhissāma manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjissāmā’ti evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā, parisuddho no kāyasamācāro, parisuddho vacīsamācāro, parisuddho manosamācāro, parisuddho ājīvo, indriyesumha guttadvārā; alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi, sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૨૨. ‘‘કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ‘ભોજને મત્તઞ્ઞુનો ભવિસ્સામ, પટિસઙ્ખા યોનિસો આહારં આહરિસ્સામ, નેવ દવાય ન મદાય ન મણ્ડનાય ન વિભૂસનાય યાવદેવ ઇમસ્સ કાયસ્સ ઠિતિયા યાપનાય, વિહિંસૂપરતિયા, બ્રહ્મચરિયાનુગ્ગહાય, ઇતિ પુરાણઞ્ચ વેદનં પટિહઙ્ખામ નવઞ્ચ વેદનં ન ઉપ્પાદેસ્સામ, યાત્રા ચ નો ભવિસ્સતિ, અનવજ્જતા ચ, ફાસુ વિહારો ચા’તિ એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા, પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો, પરિસુદ્ધો વચીસમાચારો, પરિસુદ્ધો મનોસમાચારો, પરિસુદ્ધો આજીવો, ઇન્દ્રિયેસુમ્હ ગુત્તદ્વારા, ભોજને મત્તઞ્ઞુનો; અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો, નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો, ભિક્ખવે, પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો, સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
422. ‘‘Kiñca, bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? ‘Bhojane mattaññuno bhavissāma, paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āharissāma, neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya, vihiṃsūparatiyā, brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāma navañca vedanaṃ na uppādessāma, yātrā ca no bhavissati, anavajjatā ca, phāsu vihāro cā’ti evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā, parisuddho no kāyasamācāro, parisuddho vacīsamācāro, parisuddho manosamācāro, parisuddho ājīvo, indriyesumha guttadvārā, bhojane mattaññuno; alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo, sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૨૩. ‘‘કિઞ્ચ , ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ‘જાગરિયં અનુયુત્તા ભવિસ્સામ, દિવસં ચઙ્કમેન નિસજ્જાય આવરણીયેહિ ધમ્મેહિ ચિત્તં પરિસોધેસ્સામ. રત્તિયા પઠમં યામં ચઙ્કમેન નિસજ્જાય આવરણીયેહિ ધમ્મેહિ ચિત્તં પરિસોધેસ્સામ. રત્તિયા મજ્ઝિમં યામં દક્ખિણેન પસ્સેન સીહસેય્યં કપ્પેસ્સામ પાદે પાદં અચ્ચાધાય, સતો સમ્પજાનો ઉટ્ઠાનસઞ્ઞં મનસિ કરિત્વા. રત્તિયા પચ્છિમં યામં પચ્ચુટ્ઠાય ચઙ્કમેન નિસજ્જાય આવરણીયેહિ ધમ્મેહિ ચિત્તં પરિસોધેસ્સામા’તિ, એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા, પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો, પરિસુદ્ધો વચીસમાચારો, પરિસુદ્ધો મનોસમાચારો, પરિસુદ્ધો આજીવો, ઇન્દ્રિયેસુમ્હ ગુત્તદ્વારા, ભોજને મત્તઞ્ઞુનો, જાગરિયં અનુયુત્તા; અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો, નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ, તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો, ભિક્ખવે, પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો, સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
423. ‘‘Kiñca , bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? ‘Jāgariyaṃ anuyuttā bhavissāma, divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhessāma. Rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhessāma. Rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappessāma pāde pādaṃ accādhāya, sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā. Rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhessāmā’ti, evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā, parisuddho no kāyasamācāro, parisuddho vacīsamācāro, parisuddho manosamācāro, parisuddho ājīvo, indriyesumha guttadvārā, bhojane mattaññuno, jāgariyaṃ anuyuttā; alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti, tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo, sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૨૪. ‘‘કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ‘સતિસમ્પજઞ્ઞેન સમન્નાગતા ભવિસ્સામ, અભિક્કન્તે પટિક્કન્તે સમ્પજાનકારી, આલોકિતે વિલોકિતે સમ્પજાનકારી, સમિઞ્જિતે પસારિતે સમ્પજાનકારી, સઙ્ઘાટિપત્તચીવરધારણે સમ્પજાનકારી, અસિતે પીતે ખાયિતે સાયિતે સમ્પજાનકારી, ઉચ્ચારપસ્સાવકમ્મે સમ્પજાનકારી, ગતે ઠિતે નિસિન્ને સુત્તે જાગરિતે ભાસિતે તુણ્હીભાવે સમ્પજાનકારી’તિ, એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બં. સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘હિરોત્તપ્પેનમ્હ સમન્નાગતા, પરિસુદ્ધો નો કાયસમાચારો, પરિસુદ્ધો વચીસમાચારો, પરિસુદ્ધો મનોસમાચારો, પરિસુદ્ધો આજીવો, ઇન્દ્રિયેસુમ્હ ગુત્તદ્વારા, ભોજને મત્તઞ્ઞુનો, જાગરિયં અનુયુત્તા, સતિસમ્પજઞ્ઞેન સમન્નાગતા; અલમેત્તાવતા કતમેત્તાવતા, અનુપ્પત્તો નો સામઞ્ઞત્થો, નત્થિ નો કિઞ્ચિ ઉત્તરિં કરણીય’ન્તિ તાવતકેનેવ તુટ્ઠિં આપજ્જેય્યાથ. આરોચયામિ વો, ભિક્ખવે, પટિવેદયામિ વો, ભિક્ખવે – ‘મા વો, સામઞ્ઞત્થિકાનં સતં સામઞ્ઞત્થો પરિહાયિ સતિ ઉત્તરિં કરણીયે’.
424. ‘‘Kiñca, bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? ‘Satisampajaññena samannāgatā bhavissāma, abhikkante paṭikkante sampajānakārī, ālokite vilokite sampajānakārī, samiñjite pasārite sampajānakārī, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī, uccārapassāvakamme sampajānakārī, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī’ti, evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ. Siyā kho pana, bhikkhave, tumhākaṃ evamassa – ‘hirottappenamha samannāgatā, parisuddho no kāyasamācāro, parisuddho vacīsamācāro, parisuddho manosamācāro, parisuddho ājīvo, indriyesumha guttadvārā, bhojane mattaññuno, jāgariyaṃ anuyuttā, satisampajaññena samannāgatā; alamettāvatā katamettāvatā, anuppatto no sāmaññattho, natthi no kiñci uttariṃ karaṇīya’nti tāvatakeneva tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha. Ārocayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave – ‘mā vo, sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi sati uttariṃ karaṇīye’.
૪૨૫. ‘‘કિઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઉત્તરિં કરણીયં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વિવિત્તં સેનાસનં ભજતિ – અરઞ્ઞં રુક્ખમૂલં પબ્બતં કન્દરં ગિરિગુહં સુસાનં વનપ્પત્થં અબ્ભોકાસં પલાલપુઞ્જં. સો પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તો નિસીદતિ પલ્લઙ્કં આભુજિત્વા, ઉજું કાયં પણિધાય પરિમુખં સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા. સો અભિજ્ઝં લોકે પહાય વિગતાભિજ્ઝેન ચેતસા વિહરતિ, અભિજ્ઝાય ચિત્તં પરિસોધેતિ; બ્યાપાદપદોસં પહાય અબ્યાપન્નચિત્તો વિહરતિ, સબ્બપાણભૂતહિતાનુકમ્પી , બ્યાપાદપદોસા ચિત્તં પરિસોધેતિ; થીનમિદ્ધં પહાય વિગતથીનમિદ્ધો વિહરતિ, આલોકસઞ્ઞી સતો સમ્પજાનો, થીનમિદ્ધા ચિત્તં પરિસોધેતિ; ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચં પહાય અનુદ્ધતો વિહરતિ , અજ્ઝત્તં વૂપસન્તચિત્તો, ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચા ચિત્તં પરિસોધેતિ; વિચિકિચ્છં પહાય તિણ્ણવિચિકિચ્છો વિહરતિ, અકથંકથી કુસલેસુ ધમ્મેસુ, વિચિકિચ્છાય ચિત્તં પરિસોધેતિ.
425. ‘‘Kiñca, bhikkhave, uttariṃ karaṇīyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu vivittaṃ senāsanaṃ bhajati – araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanappatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā, ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti; byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati, sabbapāṇabhūtahitānukampī , byāpādapadosā cittaṃ parisodheti; thīnamiddhaṃ pahāya vigatathīnamiddho viharati, ālokasaññī sato sampajāno, thīnamiddhā cittaṃ parisodheti; uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati , ajjhattaṃ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti; vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati, akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
૪૨૬. ‘‘સેય્યથાપિ , ભિક્ખવે, પુરિસો ઇણં આદાય કમ્મન્તે પયોજેય્ય. તસ્સ તે કમ્મન્તા સમિજ્ઝેય્યું 3. સો યાનિ ચ પોરાણાનિ ઇણમૂલાનિ તાનિ ચ બ્યન્તી 4 કરેય્ય, સિયા ચસ્સ ઉત્તરિં અવસિટ્ઠં દારભરણાય. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અહં ખો પુબ્બે ઇણં આદાય કમ્મન્તે પયોજેસિં, તસ્સ મે તે કમ્મન્તા સમિજ્ઝિંસુ. સોહં યાનિ ચ પોરાણાનિ ઇણમૂલાનિ તાનિ ચ બ્યન્તી અકાસિં, અત્થિ ચ મે ઉત્તરિં અવસિટ્ઠં દારભરણાયા’તિ. સો તતોનિદાનં લભેથ પામોજ્જં, અધિગચ્છેય્ય સોમનસ્સં.
426. ‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, puriso iṇaṃ ādāya kammante payojeyya. Tassa te kammantā samijjheyyuṃ 5. So yāni ca porāṇāni iṇamūlāni tāni ca byantī 6 kareyya, siyā cassa uttariṃ avasiṭṭhaṃ dārabharaṇāya. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe iṇaṃ ādāya kammante payojesiṃ, tassa me te kammantā samijjhiṃsu. Sohaṃ yāni ca porāṇāni iṇamūlāni tāni ca byantī akāsiṃ, atthi ca me uttariṃ avasiṭṭhaṃ dārabharaṇāyā’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો આબાધિકો અસ્સ દુક્ખિતો બાળ્હગિલાનો, ભત્તઞ્ચસ્સ નચ્છાદેય્ય, ન ચસ્સ કાયે બલમત્તા. સો અપરેન સમયેન તમ્હા આબાધા મુચ્ચેય્ય, ભત્તઞ્ચસ્સ છાદેય્ય, સિયા ચસ્સ કાયે બલમત્તા. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અહં ખો પુબ્બે આબાધિકો અહોસિં દુક્ખિતો બાળ્હગિલાનો, ભત્તઞ્ચ મે નચ્છાદેસિ, ન ચ મે આસિ કાયે બલમત્તા, સોમ્હિ એતરહિ તમ્હા આબાધા મુત્તો, ભત્તઞ્ચ મે છાદેતિ, અત્થિ ચ મે કાયે બલમત્તા’તિ. સો તતોનિદાનં લભેથ પામોજ્જં, અધિગચ્છેય્ય સોમનસ્સં.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso ābādhiko assa dukkhito bāḷhagilāno, bhattañcassa nacchādeyya, na cassa kāye balamattā. So aparena samayena tamhā ābādhā mucceyya, bhattañcassa chādeyya, siyā cassa kāye balamattā. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe ābādhiko ahosiṃ dukkhito bāḷhagilāno, bhattañca me nacchādesi, na ca me āsi kāye balamattā, somhi etarahi tamhā ābādhā mutto, bhattañca me chādeti, atthi ca me kāye balamattā’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો બન્ધનાગારે બદ્ધો અસ્સ. સો અપરેન સમયેન તમ્હા બન્ધના મુચ્ચેય્ય સોત્થિના અબ્ભયેન 7, ન ચસ્સ કિઞ્ચિ ભોગાનં વયો. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અહં ખો પુબ્બે બન્ધનાગારે બદ્ધો અહોસિં, સોમ્હિ એતરહિ તમ્હા બન્ધના મુત્તો, સોત્થિના અબ્ભયેન, નત્થિ ચ મે કિઞ્ચિ ભોગાનં વયો’તિ. સો તતોનિદાનં લભેથ પામોજ્જં, અધિગચ્છેય્ય સોમનસ્સં.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso bandhanāgāre baddho assa. So aparena samayena tamhā bandhanā mucceyya sotthinā abbhayena 8, na cassa kiñci bhogānaṃ vayo. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe bandhanāgāre baddho ahosiṃ, somhi etarahi tamhā bandhanā mutto, sotthinā abbhayena, natthi ca me kiñci bhogānaṃ vayo’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
‘‘સેય્યથાપિ , ભિક્ખવે, પુરિસો દાસો અસ્સ અનત્તાધીનો પરાધીનો ન યેનકામંગમો. સો અપરેન સમયેન તમ્હા દાસબ્યા મુચ્ચેય્ય અત્તાધીનો અપરાધીનો ભુજિસ્સો યેનકામંગમો. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અહં ખો પુબ્બે દાસો અહોસિં અનત્તાધીનો પરાધીનો ન યેનકામંગમો, સોમ્હિ એતરહિ તમ્હા દાસબ્યા મુત્તો અત્તાધીનો અપરાધીનો ભુજિસ્સો યેનકામંગમો’તિ. સો તતોનિદાનં લભેથ પામોજ્જં, અધિગચ્છેય્ય સોમનસ્સં.
‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, puriso dāso assa anattādhīno parādhīno na yenakāmaṃgamo. So aparena samayena tamhā dāsabyā mucceyya attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṃgamo. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe dāso ahosiṃ anattādhīno parādhīno na yenakāmaṃgamo, somhi etarahi tamhā dāsabyā mutto attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṃgamo’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો સધનો સભોગો કન્તારદ્ધાનમગ્ગં પટિપજ્જેય્ય 9. સો અપરેન સમયેન તમ્હા કન્તારા નિત્થરેય્ય સોત્થિના અબ્ભયેન, ન ચસ્સ કિઞ્ચિ ભોગાનં વયો. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અહં ખો પુબ્બે સધનો સભોગો કન્તારદ્ધાનમગ્ગં પટિપજ્જિં. સોમ્હિ એતરહિ તમ્હા કન્તારા નિત્થિણ્ણો સોત્થિના અબ્ભયેન, નત્થિ ચ મે કિઞ્ચિ ભોગાનં વયો’તિ. સો તતોનિદાનં લભેથ પામોજ્જં, અધિગચ્છેય્ય સોમનસ્સં.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso sadhano sabhogo kantāraddhānamaggaṃ paṭipajjeyya 10. So aparena samayena tamhā kantārā nitthareyya sotthinā abbhayena, na cassa kiñci bhogānaṃ vayo. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho pubbe sadhano sabhogo kantāraddhānamaggaṃ paṭipajjiṃ. Somhi etarahi tamhā kantārā nitthiṇṇo sotthinā abbhayena, natthi ca me kiñci bhogānaṃ vayo’ti. So tatonidānaṃ labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ.
‘‘એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યથા ઇણં યથા રોગં યથા બન્ધનાગારં યથા દાસબ્યં યથા કન્તારદ્ધાનમગ્ગં, ઇમે પઞ્ચ નીવરણે અપ્પહીને અત્તનિ સમનુપસ્સતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, આણણ્યં યથા આરોગ્યં યથા બન્ધનામોક્ખં યથા ભુજિસ્સં યથા ખેમન્તભૂમિં; એવમેવ ભિક્ખુ ઇમે પઞ્ચ નીવરણે પહીને અત્તનિ સમનુપસ્સતિ.
‘‘Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu yathā iṇaṃ yathā rogaṃ yathā bandhanāgāraṃ yathā dāsabyaṃ yathā kantāraddhānamaggaṃ, ime pañca nīvaraṇe appahīne attani samanupassati. Seyyathāpi, bhikkhave, āṇaṇyaṃ yathā ārogyaṃ yathā bandhanāmokkhaṃ yathā bhujissaṃ yathā khemantabhūmiṃ; evameva bhikkhu ime pañca nīvaraṇe pahīne attani samanupassati.
૪૨૭. ‘‘સો ઇમે પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે, વિવિચ્ચેવ કામેહિ વિવિચ્ચ અકુસલેહિ ધમ્મેહિ, સવિતક્કં સવિચારં વિવેકજં પીતિસુખં પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ઇમમેવ કાયં વિવેકજેન પીતિસુખેન અભિસન્દેતિ પરિસન્દેતિ પરિપૂરેતિ પરિપ્ફરતિ, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ વિવેકજેન પીતિસુખેન અપ્ફુટં હોતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, દક્ખો ન્હાપકો 11 વા ન્હાપકન્તેવાસી વા કંસથાલે ન્હાનીયચુણ્ણાનિ 12 આકિરિત્વા ઉદકેન પરિપ્ફોસકં પરિપ્ફોસકં સન્નેય્ય. સાયં ન્હાનીયપિણ્ડિ સ્નેહાનુગતા સ્નેહપરેતા સન્તરબાહિરા, ફુટા સ્નેહેન ન ચ પગ્ઘરિણી. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ઇમમેવ કાયં વિવેકજેન પીતિસુખેન અભિસન્દેતિ પરિસન્દેતિ પરિપૂરેતિ પરિપ્ફરતિ, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ વિવેકજેન પીતિસુખેન અપ્ફુટં હોતિ.
427. ‘‘So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, dakkho nhāpako 13 vā nhāpakantevāsī vā kaṃsathāle nhānīyacuṇṇāni 14 ākiritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ sanneyya. Sāyaṃ nhānīyapiṇḍi snehānugatā snehaparetā santarabāhirā, phuṭā snehena na ca pagghariṇī. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hoti.
૪૨૮. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા અજ્ઝત્તં સમ્પસાદનં ચેતસો એકોદિભાવં અવિતક્કં અવિચારં સમાધિજં પીતિસુખં દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ઇમમેવ કાયં સમાધિજેન પીતિસુખેન અભિસન્દેતિ પરિસન્દેતિ પરિપૂરેતિ પરિપ્ફરતિ, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ સમાધિજેન પીતિસુખેન અપ્ફુટં હોતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, ઉદકરહદો ઉબ્ભિદોદકો 15. તસ્સ નેવસ્સ પુરત્થિમાય દિસાય ઉદકસ્સ આયમુખં, ન પચ્છિમાય દિસાય ઉદકસ્સ આયમુખં, ન ઉત્તરાય દિસાય ઉદકસ્સ આયમુખં, ન દક્ખિણાય દિસાય ઉદકસ્સ આયમુખં, દેવો ચ ન કાલેન કાલં સમ્માધારં અનુપ્પવેચ્છેય્ય. અથ ખો તમ્હાવ ઉદકરહદા સીતા વારિધારા ઉબ્ભિજ્જિત્વા તમેવ ઉદકરહદં સીતેન વારિના અભિસન્દેય્ય પરિસન્દેય્ય પરિપૂરેય્ય પરિપ્ફરેય્ય, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો ઉદકરહદસ્સ સીતેન વારિના અપ્ફુટં અસ્સ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ઇમમેવ કાયં સમાધિજેન પીતિસુખેન અભિસન્દેતિ પરિસન્દેતિ પરિપૂરેતિ પરિપ્ફરતિ, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ સમાધિજેન પીતિસુખેન અપ્ફુટં હોતિ.
428. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṃ hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, udakarahado ubbhidodako 16. Tassa nevassa puratthimāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na pacchimāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na uttarāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na dakkhiṇāya disāya udakassa āyamukhaṃ, devo ca na kālena kālaṃ sammādhāraṃ anuppaveccheyya. Atha kho tamhāva udakarahadā sītā vāridhārā ubbhijjitvā tameva udakarahadaṃ sītena vārinā abhisandeyya parisandeyya paripūreyya paripphareyya, nāssa kiñci sabbāvato udakarahadassa sītena vārinā apphuṭaṃ assa. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṃ hoti.
૪૨૯. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ પીતિયા ચ વિરાગા ઉપેક્ખકો ચ વિહરતિ, સતો ચ સમ્પજાનો, સુખઞ્ચ કાયેન પટિસંવેદેતિ, યં તં અરિયા આચિક્ખન્તિ – ‘ઉપેક્ખકો સતિમા સુખવિહારી’તિ તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ઇમમેવ કાયં નિપ્પીતિકેન સુખેન અભિસન્દેતિ પરિસન્દેતિ પરિપૂરેતિ પરિપ્ફરતિ, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ નિપ્પીતિકેન સુખેન અપ્ફુટં હોતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, ઉપ્પલિનિયં વા પદુમિનિયં વા પુણ્ડરીકિનિયં વા અપ્પેકચ્ચાનિ ઉપ્પલાનિ વા પદુમાનિ વા પુણ્ડરીકાનિ વા ઉદકે જાતાનિ ઉદકે સંવડ્ઢાનિ ઉદકાનુગ્ગતાનિ અન્તોનિમુગ્ગપોસીનિ, તાનિ યાવ ચગ્ગા યાવ ચ મૂલા સીતેન વારિના અભિસન્નાનિ પરિસન્નાનિ પરિપૂરાનિ પરિપ્ફુટાનિ, નાસ્સ 17 કિઞ્ચિ સબ્બાવતં ઉપ્પલાનં વા પદુમાનં વા પુણ્ડરીકાનં વા સીતેન વારિના અપ્ફુટં અસ્સ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ઇમમેવ કાયં નિપ્પીતિકેન સુખેન અભિસન્દેતિ પરિસન્દેતિ પરિપૂરેતિ પરિપ્ફરતિ, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ નિપ્પીતિકેન સુખેન અપ્ફુટં હોતિ.
429. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati, sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphuṭaṃ hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, tāni yāva caggā yāva ca mūlā sītena vārinā abhisannāni parisannāni paripūrāni paripphuṭāni, nāssa 18 kiñci sabbāvataṃ uppalānaṃ vā padumānaṃ vā puṇḍarīkānaṃ vā sītena vārinā apphuṭaṃ assa. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphuṭaṃ hoti.
૪૩૦. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સુખસ્સ ચ પહાના દુક્ખસ્સ ચ પહાના, પુબ્બેવ સોમનસ્સદોમનસ્સાનં અત્થઙ્ગમા, અદુક્ખમસુખં ઉપેક્ખાસતિપારિસુદ્ધિં ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો ઇમમેવ કાયં પરિસુદ્ધેન ચેતસા પરિયોદાતેન ફરિત્વા નિસિન્નો હોતિ , નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ પરિસુદ્ધેન ચેતસા પરિયોદાતેન અપ્ફુટં હોતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો ઓદાતેન વત્થેન સસીસં પારુપેત્વા નિસિન્નો અસ્સ, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ ઓદાતેન વત્થેન અપ્ફુટં અસ્સ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ઇમમેવ કાયં પરિસુદ્ધેન ચેતસા પરિયોદાતેન ફરિત્વા નિસિન્નો હોતિ, નાસ્સ કિઞ્ચિ સબ્બાવતો કાયસ્સ પરિસુદ્ધેન ચેતસા પરિયોદાતેન અપ્ફુટં હોતિ.
430. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā, pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā, adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti , nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphuṭaṃ hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, puriso odātena vatthena sasīsaṃ pārupetvā nisinno assa, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena vatthena apphuṭaṃ assa. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphuṭaṃ hoti.
૪૩૧. ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ, સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં, દ્વેપિ જાતિયો…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પુરિસો સકમ્હા ગામા અઞ્ઞં ગામં ગચ્છેય્ય, તમ્હાપિ ગામા અઞ્ઞં ગામં ગચ્છેય્ય, સો તમ્હા ગામા સકંયેવ ગામં પચ્ચાગચ્છેય્ય. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અહં ખો સકમ્હા ગામા અમું ગામં અગચ્છિં 19, તત્રપિ એવં અટ્ઠાસિં એવં નિસીદિં એવં અભાસિં એવં તુણ્હી અહોસિં; તમ્હાપિ ગામા અમું ગામં અગચ્છિં, તત્રપિ એવં અટ્ઠાસિં એવં નિસીદિં એવં અભાસિં એવં તુણ્હી અહોસિં; સોમ્હિ તમ્હા ગામા સકંયેવ ગામં પચ્ચાગતો’તિ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ, સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ.
431. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ, dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathāpi, bhikkhave, puriso sakamhā gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya, tamhāpi gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya, so tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgaccheyya. Tassa evamassa – ‘ahaṃ kho sakamhā gāmā amuṃ gāmaṃ agacchiṃ 20, tatrapi evaṃ aṭṭhāsiṃ evaṃ nisīdiṃ evaṃ abhāsiṃ evaṃ tuṇhī ahosiṃ; tamhāpi gāmā amuṃ gāmaṃ agacchiṃ, tatrapi evaṃ aṭṭhāsiṃ evaṃ nisīdiṃ evaṃ abhāsiṃ evaṃ tuṇhī ahosiṃ; somhi tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgato’ti. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
૪૩૨. ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે સત્તાનં ચુતૂપપાતઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સતિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે, સુગતે દુગ્ગતે, યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતિ…પે॰… સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, દ્વે અગારા સદ્વારા 21. તત્થ ચક્ખુમા પુરિસો મજ્ઝે ઠિતો પસ્સેય્ય મનુસ્સે ગેહં પવિસન્તેપિ નિક્ખમન્તેપિ, અનુચઙ્કમન્તેપિ અનુવિચરન્તેપિ . એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સતિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે, સુગતે દુગ્ગતે યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતિ…પે॰….
432. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti…pe… seyyathāpi, bhikkhave, dve agārā sadvārā 22. Tattha cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyya manusse gehaṃ pavisantepi nikkhamantepi, anucaṅkamantepi anuvicarantepi . Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti…pe….
૪૩૩. ‘‘સો એવં સમાહિતે ચિત્તે પરિસુદ્ધે પરિયોદાતે અનઙ્ગણે વિગતૂપક્કિલેસે મુદુભૂતે કમ્મનિયે ઠિતે આનેઞ્જપ્પત્તે આસવાનં ખયઞાણાય ચિત્તં અભિનિન્નામેતિ. સો ‘ઇદં દુક્ખ’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખસમુદયો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખનિરોધો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. ‘ઇમે આસવા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં આસવસમુદયો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં આસવનિરોધો’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ, ‘અયં આસવનિરોધગામિની પટિપદા’તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. તસ્સ એવં જાનતો એવં પસ્સતો કામાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, ભવાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ, અવિજ્જાસવાપિ ચિત્તં વિમુચ્ચતિ. વિમુત્તસ્મિં વિમુત્તમિતિ ઞાણં હોતિ – ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ પજાનાતિ.
433. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. ‘Ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, પબ્બતસઙ્ખેપે ઉદકરહદો અચ્છો વિપ્પસન્નો અનાવિલો. તત્થ ચક્ખુમા પુરિસો તીરે ઠિતો પસ્સેય્ય સિપ્પિસમ્બુકમ્પિ 23 સક્ખરકથલમ્પિ મચ્છગુમ્બમ્પિ, ચરન્તમ્પિ તિટ્ઠન્તમ્પિ. તસ્સ એવમસ્સ – ‘અયં ખો ઉદકરહદો અચ્છો વિપ્પસન્નો અનાવિલો. તત્રિમે સિપ્પિસમ્બુકાપિ સક્ખરકથલાપિ મચ્છગુમ્બાપિ ચરન્તિપિ તિટ્ઠન્તિપીતિ . એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ‘ઇદં દુક્ખ’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ…પે॰… નાપરં ઇત્થત્તાયાતિ પજાનાતિ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, pabbatasaṅkhepe udakarahado accho vippasanno anāvilo. Tattha cakkhumā puriso tīre ṭhito passeyya sippisambukampi 24 sakkharakathalampi macchagumbampi, carantampi tiṭṭhantampi. Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho udakarahado accho vippasanno anāvilo. Tatrime sippisambukāpi sakkharakathalāpi macchagumbāpi carantipi tiṭṭhantipīti . Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānāti.
૪૩૪. ‘‘અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ‘સમણો’ ઇતિપિ ‘બ્રાહ્મણો’ઇતિપિ ‘ન્હાતકો’ઇતિપિ ‘વેદગૂ’ઇતિપિ ‘સોત્તિયો’ઇતિપિ ‘અરિયો’ઇતિપિ ‘અરહં’ઇતિપિ. કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સમણો હોતિ? સમિતાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા, સંકિલેસિકા, પોનોબ્ભવિકા, સદરા, દુક્ખવિપાકા , આયતિં, જાતિજરામરણિયા. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સમણો હોતિ.
434. ‘‘Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu ‘samaṇo’ itipi ‘brāhmaṇo’itipi ‘nhātako’itipi ‘vedagū’itipi ‘sottiyo’itipi ‘ariyo’itipi ‘arahaṃ’itipi. Kathañca, bhikkhave, bhikkhu samaṇo hoti? Samitāssa honti pāpakā akusalā dhammā, saṃkilesikā, ponobbhavikā, sadarā, dukkhavipākā , āyatiṃ, jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu samaṇo hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ બ્રાહ્મણો હોતિ? બાહિતાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા , સંકિલેસિકા, પોનોબ્ભવિકા, સદરા, દુક્ખવિપાકા, આયતિં, જાતિજરામરણિયા. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ બ્રાહ્મણો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu brāhmaṇo hoti? Bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā , saṃkilesikā, ponobbhavikā, sadarā, dukkhavipākā, āyatiṃ, jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu brāhmaṇo hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન્હાતકો 25 હોતિ? ન્હાતાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા, સંકિલેસિકા, પોનોબ્ભવિકા, સદરા, દુક્ખવિપાકા, આયતિં, જાતિજરામરણિયા. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન્હાતકો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu nhātako 26 hoti? Nhātāssa honti pāpakā akusalā dhammā, saṃkilesikā, ponobbhavikā, sadarā, dukkhavipākā, āyatiṃ, jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu nhātako hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વેદગૂ હોતિ? વિદિતાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા, સંકિલેસિકા, પોનોબ્ભવિકા, સદરા, દુક્ખવિપાકા, આયતિં, જાતિજરામરણિયા. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વેદગૂ હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu vedagū hoti? Viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā, saṃkilesikā, ponobbhavikā, sadarā, dukkhavipākā, āyatiṃ, jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu vedagū hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સોત્તિયો હોતિ? નિસ્સુતાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા, સંકિલેસિકા, પોનોબ્ભવિકા, સદરા, દુક્ખવિપાકા, આયતિં, જાતિજરામરણિયા. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સોત્તિયો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu sottiyo hoti? Nissutāssa honti pāpakā akusalā dhammā, saṃkilesikā, ponobbhavikā, sadarā, dukkhavipākā, āyatiṃ, jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sottiyo hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અરિયો હોતિ ? આરકાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા, સંકિલેસિકા, પોનોબ્ભવિકા, સદરા, દુક્ખવિપાકા, આયતિં, જાતિજરામરણિયા. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અરિયો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu ariyo hoti ? Ārakāssa honti pāpakā akusalā dhammā, saṃkilesikā, ponobbhavikā, sadarā, dukkhavipākā, āyatiṃ, jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu ariyo hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અરહં હોતિ? આરકાસ્સ હોન્તિ પાપકા અકુસલા ધમ્મા, સંકિલેસિકા, પોનોબ્ભવિકા, સદરા, દુક્ખવિપાકા, આયતિં, જાતિજરામરણિયા. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અરહં હોતી’’તિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu arahaṃ hoti? Ārakāssa honti pāpakā akusalā dhammā, saṃkilesikā, ponobbhavikā, sadarā, dukkhavipākā, āyatiṃ, jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu arahaṃ hotī’’ti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમના તે ભિક્ખૂ ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દુન્તિ.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
મહાઅસ્સપુરસુત્તં નિટ્ઠિતં નવમં.
Mahāassapurasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૯. મહાઅસ્સપુરસુત્તવણ્ણના • 9. Mahāassapurasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૯. મહાઅસ્સપુરસુત્તવણ્ણના • 9. Mahāassapurasuttavaṇṇanā