Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi |
૫૨૮. મહાબોધિજાતકં (૩)
528. Mahābodhijātakaṃ (3)
૧૨૪.
124.
‘‘કિં નુ દણ્ડં કિમજિનં, કિં છત્તં કિમુપાહનં;
‘‘Kiṃ nu daṇḍaṃ kimajinaṃ, kiṃ chattaṃ kimupāhanaṃ;
કિમઙ્કુસઞ્ચ પત્તઞ્ચ, સઙ્ઘાટિઞ્ચાપિ બ્રાહ્મણ;
Kimaṅkusañca pattañca, saṅghāṭiñcāpi brāhmaṇa;
૧૨૫.
125.
‘‘દ્વાદસેતાનિ વસ્સાનિ, વુસિતાનિ તવન્તિકે;
‘‘Dvādasetāni vassāni, vusitāni tavantike;
નાભિજાનામિ સોણેન, પિઙ્ગલેનાભિકૂજિતં.
Nābhijānāmi soṇena, piṅgalenābhikūjitaṃ.
૧૨૬.
126.
‘‘સ્વાયં દિત્તોવ નદતિ, સુક્કદાઠં વિદંસયં;
‘‘Svāyaṃ dittova nadati, sukkadāṭhaṃ vidaṃsayaṃ;
તવ સુત્વા સભરિયસ્સ, વીતસદ્ધસ્સ મં પતિ’’.
Tava sutvā sabhariyassa, vītasaddhassa maṃ pati’’.
૧૨૭.
127.
‘‘અહુ એસ કતો દોસો, યથા ભાસસિ બ્રાહ્મણ;
‘‘Ahu esa kato doso, yathā bhāsasi brāhmaṇa;
એસ ભિય્યો પસીદામિ, વસ બ્રાહ્મણ માગમા’’.
Esa bhiyyo pasīdāmi, vasa brāhmaṇa māgamā’’.
૧૨૮.
128.
‘‘સબ્બસેતો પુરે આસિ, તતોપિ સબલો અહુ;
‘‘Sabbaseto pure āsi, tatopi sabalo ahu;
સબ્બલોહિતકો દાનિ, કાલો પક્કમિતું મમ.
Sabbalohitako dāni, kālo pakkamituṃ mama.
૧૨૯.
129.
‘‘અબ્ભન્તરં પુરે આસિ, તતો મજ્ઝે તતો બહિ;
‘‘Abbhantaraṃ pure āsi, tato majjhe tato bahi;
પુરા નિદ્ધમના હોતિ, સયમેવ વજામહં.
Purā niddhamanā hoti, sayameva vajāmahaṃ.
૧૩૦.
130.
‘‘વીતસદ્ધં ન સેવેય્ય, ઉદપાનંવનોદકં;
‘‘Vītasaddhaṃ na seveyya, udapānaṃvanodakaṃ;
સચેપિ નં અનુખણે, વારિ કદ્દમગન્ધિકં.
Sacepi naṃ anukhaṇe, vāri kaddamagandhikaṃ.
૧૩૧.
131.
‘‘પસન્નમેવ સેવેય્ય, અપ્પસન્નં વિવજ્જયે;
‘‘Pasannameva seveyya, appasannaṃ vivajjaye;
પસન્નં પયિરુપાસેય્ય, રહદં વુદકત્થિકો.
Pasannaṃ payirupāseyya, rahadaṃ vudakatthiko.
૧૩૨.
132.
૧૩૩.
133.
‘‘યો ભજન્તં ન ભજતિ, સેવમાનં ન સેવતિ;
‘‘Yo bhajantaṃ na bhajati, sevamānaṃ na sevati;
સ વે મનુસ્સપાપિટ્ઠો, મિગો સાખસ્સિતો યથા.
Sa ve manussapāpiṭṭho, migo sākhassito yathā.
૧૩૪.
134.
‘‘અચ્ચાભિક્ખણસંસગ્ગા, અસમોસરણેન ચ;
‘‘Accābhikkhaṇasaṃsaggā, asamosaraṇena ca;
એતેન મિત્તા જીરન્તિ, અકાલે યાચનાય ચ.
Etena mittā jīranti, akāle yācanāya ca.
૧૩૫.
135.
‘‘તસ્મા નાભિક્ખણં ગચ્છે, ન ચ ગચ્છે ચિરાચિરં;
‘‘Tasmā nābhikkhaṇaṃ gacche, na ca gacche cirāciraṃ;
૧૩૬.
136.
‘‘અતિચિરં નિવાસેન, પિયો ભવતિ અપ્પિયો;
‘‘Aticiraṃ nivāsena, piyo bhavati appiyo;
આમન્ત ખો તં ગચ્છામ, પુરા તે હોમ અપ્પિયા’’.
Āmanta kho taṃ gacchāma, purā te homa appiyā’’.
૧૩૭.
137.
‘‘એવં ચે યાચમાનાનં, અઞ્જલિં નાવબુજ્ઝસિ;
‘‘Evaṃ ce yācamānānaṃ, añjaliṃ nāvabujjhasi;
એવં તં અભિયાચામ, પુન કયિરાસિ પરિયાયં’’.
Evaṃ taṃ abhiyācāma, puna kayirāsi pariyāyaṃ’’.
૧૩૮.
138.
‘‘એવં ચે નો વિહરતં, અન્તરાયો ન હેસ્સતિ;
‘‘Evaṃ ce no viharataṃ, antarāyo na hessati;
અપ્પેવ નામ પસ્સેમ, અહોરત્તાનમચ્ચયે’’.
Appeva nāma passema, ahorattānamaccaye’’.
૧૩૯.
139.
‘‘ઉદીરણા ચે સંગત્યા, ભાવાય મનુવત્તતિ;
‘‘Udīraṇā ce saṃgatyā, bhāvāya manuvattati;
અકામા અકરણીયં વા, કરણીયં વાપિ કુબ્બતિ;
Akāmā akaraṇīyaṃ vā, karaṇīyaṃ vāpi kubbati;
૧૪૦.
140.
‘‘સો ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા.
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
૧૪૧.
141.
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો’’.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
૧૪૨.
142.
‘‘ઇસ્સરો સબ્બલોકસ્સ, સચે કપ્પેતિ જીવિતં;
‘‘Issaro sabbalokassa, sace kappeti jīvitaṃ;
નિદ્દેસકારી પુરિસો, ઇસ્સરો તેન લિપ્પતિ.
Niddesakārī puriso, issaro tena lippati.
૧૪૩.
143.
‘‘સો ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા.
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
૧૪૪.
144.
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો’’.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
૧૪૫.
145.
‘‘સચે પુબ્બેકતહેતુ, સુખદુક્ખં નિગચ્છતિ;
‘‘Sace pubbekatahetu, sukhadukkhaṃ nigacchati;
પોરાણકઇણમોક્ખો, ક્વિધ પાપેન લિપ્પતિ.
Porāṇakaiṇamokkho, kvidha pāpena lippati.
૧૪૬.
146.
‘‘સો ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા.
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
૧૪૭.
147.
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો’’.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
૧૪૮.
148.
‘‘ચતુન્નંયેવુપાદાય, રૂપં સમ્ભોતિ પાણિનં;
‘‘Catunnaṃyevupādāya, rūpaṃ sambhoti pāṇinaṃ;
યતો ચ રૂપં સમ્ભોતિ, તત્થેવાનુપગચ્છતિ;
Yato ca rūpaṃ sambhoti, tatthevānupagacchati;
ઇધેવ જીવતિ જીવો, પેચ્ચ પેચ્ચ વિનસ્સતિ.
Idheva jīvati jīvo, pecca pecca vinassati.
૧૪૯.
149.
ઉચ્છિજ્જતિ અયં લોકો, યે બાલા યે ચ પણ્ડિતા;
Ucchijjati ayaṃ loko, ye bālā ye ca paṇḍitā;
ઉચ્છિજ્જમાને લોકસ્મિં, ક્વિધ પાપેન લિપ્પતિ.
Ucchijjamāne lokasmiṃ, kvidha pāpena lippati.
૧૫૦.
150.
‘‘સો ચે અત્થો ચ ધમ્મો ચ, કલ્યાણો ન ચ પાપકો;
‘‘So ce attho ca dhammo ca, kalyāṇo na ca pāpako;
ભોતો ચે વચનં સચ્ચં, સુહતો વાનરો મયા.
Bhoto ce vacanaṃ saccaṃ, suhato vānaro mayā.
૧૫૧.
151.
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો’’.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso’’.
૧૫૨.
152.
માતરં પિતરં હઞ્ઞે, અથો જેટ્ઠમ્પિ ભાતરં;
Mātaraṃ pitaraṃ haññe, atho jeṭṭhampi bhātaraṃ;
૧૫૩.
153.
‘‘યસ્સ રુક્ખસ્સ છાયાય, નિસીદેય્ય સયેય્ય વા;
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
૧૫૪.
154.
અત્થો મે સમ્બલેનાપિ, સુહતો વાનરો મયા.
Attho me sambalenāpi, suhato vānaro mayā.
૧૫૫.
155.
૧૫૬.
156.
‘‘અત્તનો ચે હિ વાદસ્સ, અપરાધં વિજાનિયા;
‘‘Attano ce hi vādassa, aparādhaṃ vijāniyā;
ન મં ત્વં ગરહેય્યાસિ, ભોતો વાદો હિ તાદિસો.
Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi, bhoto vādo hi tādiso.
૧૫૭.
157.
‘‘અહેતુવાદો પુરિસો, યો ચ ઇસ્સરકુત્તિકો;
‘‘Ahetuvādo puriso, yo ca issarakuttiko;
પુબ્બેકતી ચ ઉચ્છેદી, યો ચ ખત્તવિદો નરો.
Pubbekatī ca ucchedī, yo ca khattavido naro.
૧૫૮.
158.
‘‘એતે અસપ્પુરિસા લોકે, બાલા પણ્ડિતમાનિનો;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
કરેય્ય તાદિસો પાપં, અથો અઞ્ઞમ્પિ કારયે;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
૧૫૯.
159.
‘‘ઉરબ્ભરૂપેન વકસ્સુ 37 પુબ્બે, અસંકિતો અજયૂથં ઉપેતિ;
‘‘Urabbharūpena vakassu 38 pubbe, asaṃkito ajayūthaṃ upeti;
૧૬૦.
160.
‘‘તથાવિધેકે સમણબ્રાહ્મણાસે, છદનં કત્વા વઞ્ચયન્તિ મનુસ્સે;
‘‘Tathāvidheke samaṇabrāhmaṇāse, chadanaṃ katvā vañcayanti manusse;
અનાસકા થણ્ડિલસેય્યકા ચ, રજોજલ્લં ઉક્કુટિકપ્પધાનં;
Anāsakā thaṇḍilaseyyakā ca, rajojallaṃ ukkuṭikappadhānaṃ;
પરિયાયભત્તઞ્ચ અપાનકત્તા, પાપાચારા અરહન્તો વદાના.
Pariyāyabhattañca apānakattā, pāpācārā arahanto vadānā.
૧૬૧.
161.
‘‘એતે અસપ્પુરિસા લોકે, બાલા પણ્ડિતમાનિનો;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
કરેય્ય તાદિસો પાપં, અથો અઞ્ઞમ્પિ કારયે;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
અસપ્પુરિસસંસગ્ગો, દુક્ખન્તો કટુકુદ્રયો.
Asappurisasaṃsaggo, dukkhanto kaṭukudrayo.
૧૬૨.
162.
‘‘યમાહુ નત્થિ વીરિયન્તિ, અહેતુઞ્ચ પવદન્તિ 43 યે;
‘‘Yamāhu natthi vīriyanti, ahetuñca pavadanti 44 ye;
પરકારં અત્તકારઞ્ચ, યે તુચ્છં સમવણ્ણયું.
Parakāraṃ attakārañca, ye tucchaṃ samavaṇṇayuṃ.
૧૬૩.
163.
‘‘એતે અસપ્પુરિસા લોકે, બાલા પણ્ડિતમાનિનો;
‘‘Ete asappurisā loke, bālā paṇḍitamānino;
કરેય્ય તાદિસો પાપં, અથો અઞ્ઞમ્પિ કારયે;
Kareyya tādiso pāpaṃ, atho aññampi kāraye;
અસપ્પુરિસસંસગ્ગો, દુક્ખન્તો કટુકુદ્રયો.
Asappurisasaṃsaggo, dukkhanto kaṭukudrayo.
૧૬૪.
164.
‘‘સચે હિ વીરિયં નાસ્સ, કમ્મં કલ્યાણપાપકં;
‘‘Sace hi vīriyaṃ nāssa, kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
ન ભરે વડ્ઢકિં રાજા, નપિ યન્તાનિ કારયે.
Na bhare vaḍḍhakiṃ rājā, napi yantāni kāraye.
૧૬૫.
165.
‘‘યસ્મા ચ વીરિયં અત્થિ, કમ્મં કલ્યાણપાપકં;
‘‘Yasmā ca vīriyaṃ atthi, kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
તસ્મા યન્તાનિ કારેતિ, રાજા ભરતિ વડ્ઢકિં.
Tasmā yantāni kāreti, rājā bharati vaḍḍhakiṃ.
૧૬૬.
166.
‘‘યદિ વસ્સસતં દેવો, ન વસ્સે ન હિમં પતે;
‘‘Yadi vassasataṃ devo, na vasse na himaṃ pate;
ઉચ્છિજ્જેય્ય અયં લોકો, વિનસ્સેય્ય અયં પજા.
Ucchijjeyya ayaṃ loko, vinasseyya ayaṃ pajā.
૧૬૭.
167.
‘‘યસ્મા ચ વસ્સતી દેવો, હિમઞ્ચાનુફુસાયતિ;
‘‘Yasmā ca vassatī devo, himañcānuphusāyati;
૧૬૮.
168.
‘‘ગવં ચે તરમાનાનં, જિમ્હં ગચ્છતિ પુઙ્ગવો;
‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;
સબ્બા તા જિમ્હં ગચ્છન્તિ, નેત્તે જિમ્હં 47 ગતે સતિ.
Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ 48 gate sati.
૧૬૯.
169.
સો ચે અધમ્મં ચરતિ, પગેવ ઇતરા પજા;
So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;
સબ્બં રટ્ઠં દુખં સેતિ, રાજા ચે હોતિ અધમ્મિકો.
Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko.
૧૭૦.
170.
‘‘ગવં ચે તરમાનાનં, ઉજું ગચ્છતિ પુઙ્ગવો;
‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo;
૧૭૧.
171.
‘‘એવમેવ મનુસ્સેસુ, યો હોતિ સેટ્ઠસમ્મતો;
‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;
સબ્બં રટ્ઠં સુખં સેતિ, રાજા ચે હોતિ ધમ્મિકો.
Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti, rājā ce hoti dhammiko.
૧૭૨.
172.
‘‘મહારુક્ખસ્સ ફલિનો, આમં છિન્દતિ યો ફલં;
‘‘Mahārukkhassa phalino, āmaṃ chindati yo phalaṃ;
રસઞ્ચસ્સ ન જાનાતિ, બીજઞ્ચસ્સ વિનસ્સતિ.
Rasañcassa na jānāti, bījañcassa vinassati.
૧૭૩.
173.
‘‘મહારુક્ખૂપમં રટ્ઠં, અધમ્મેન પસાસતિ;
‘‘Mahārukkhūpamaṃ raṭṭhaṃ, adhammena pasāsati;
રસઞ્ચસ્સ ન જાનાતિ, રટ્ઠઞ્ચસ્સ વિનસ્સતિ.
Rasañcassa na jānāti, raṭṭhañcassa vinassati.
૧૭૪.
174.
‘‘મહારુક્ખસ્સ ફલિનો, પક્કં છિન્દતિ યો ફલં;
‘‘Mahārukkhassa phalino, pakkaṃ chindati yo phalaṃ;
રસઞ્ચસ્સ વિજાનાતિ, બીજઞ્ચસ્સ ન નસ્સતિ.
Rasañcassa vijānāti, bījañcassa na nassati.
૧૭૫.
175.
‘‘મહારુક્ખૂપમં રટ્ઠં, ધમ્મેન યો પસાસતિ;
‘‘Mahārukkhūpamaṃ raṭṭhaṃ, dhammena yo pasāsati;
રસઞ્ચસ્સ વિજાનાતિ, રટ્ઠઞ્ચસ્સ ન નસ્સતિ.
Rasañcassa vijānāti, raṭṭhañcassa na nassati.
૧૭૬.
176.
‘‘યો ચ રાજા જનપદં, અધમ્મેન પસાસતિ;
‘‘Yo ca rājā janapadaṃ, adhammena pasāsati;
સબ્બોસધીહિ સો રાજા, વિરુદ્ધો હોતિ ખત્તિયો.
Sabbosadhīhi so rājā, viruddho hoti khattiyo.
૧૭૭.
177.
‘‘તથેવ નેગમે હિંસં, યે યુત્તા કયવિક્કયે;
‘‘Tatheva negame hiṃsaṃ, ye yuttā kayavikkaye;
ઓજદાનબલીકારે, સ કોસેન વિરુજ્ઝતિ.
Ojadānabalīkāre, sa kosena virujjhati.
૧૭૮.
178.
ઉસ્સિતે હિંસયં રાજા, સ બલેન વિરુજ્ઝતિ.
Ussite hiṃsayaṃ rājā, sa balena virujjhati.
૧૭૯.
179.
અધમ્મચારી ખત્તિયો, સો સગ્ગેન વિરુજ્ઝતિ.
Adhammacārī khattiyo, so saggena virujjhati.
૧૮૦.
180.
‘‘યો ચ રાજા અધમ્મટ્ઠો, ભરિયં હન્તિ અદૂસિકં;
‘‘Yo ca rājā adhammaṭṭho, bhariyaṃ hanti adūsikaṃ;
૧૮૧.
181.
ઇસયો ચ ન હિંસેય્ય, પુત્તદારે સમં ચરે.
Isayo ca na hiṃseyya, puttadāre samaṃ care.
૧૮૨.
182.
‘‘સ તાદિસો ભૂમિપતિ, રટ્ઠપાલો અકોધનો;
‘‘Sa tādiso bhūmipati, raṭṭhapālo akodhano;
મહાબોધિજાતકં તતિયં.
Mahābodhijātakaṃ tatiyaṃ.
પણ્ણાસનિપાતં નિટ્ઠિતં.
Paṇṇāsanipātaṃ niṭṭhitaṃ.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
સનિળીનિકમવ્હયનો પઠમો, દુતિયો પન સઉમ્મદન્તિવરો;
Saniḷīnikamavhayano paṭhamo, dutiyo pana saummadantivaro;
તતિયો પન બોધિસિરીવ્હયનો, કથિતા પન તીણિ જિનેન સુભાતિ.
Tatiyo pana bodhisirīvhayano, kathitā pana tīṇi jinena subhāti.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā / [૫૨૮] ૩. મહાબોધિજાતકવણ્ણના • [528] 3. Mahābodhijātakavaṇṇanā