Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૩. મહાગોપાલકસુત્તં
3. Mahāgopālakasuttaṃ
૩૪૬. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ભિક્ખવો’’તિ. ‘‘ભદન્તે’’તિ તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
346. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘એકાદસહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ગોપાલકો અભબ્બો ગોગણં પરિહરિતું ફાતિં કાતું 1. કતમેહિ એકાદસહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ગોપાલકો ન રૂપઞ્ઞૂ હોતિ, ન લક્ખણકુસલો હોતિ, ન આસાટિકં હારેતા 2 હોતિ, ન વણં પટિચ્છાદેતા હોતિ, ન ધૂમં કત્તા હોતિ, ન તિત્થં જાનાતિ, ન પીતં જાનાતિ, ન વીથિં જાનાતિ, ન ગોચરકુસલો હોતિ અનવસેસદોહી ચ હોતિ. યે તે ઉસભા ગોપિતરો ગોપરિણાયકા તે ન અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, એકાદસહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ગોપાલકો અભબ્બો ગોગણં પરિહરિતું ફાતિં કાતું. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, એકાદસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ અભબ્બો ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં વેપુલ્લં આપજ્જિતું. કતમેહિ એકાદસહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન રૂપઞ્ઞૂ હોતિ, ન લક્ખણકુસલો હોતિ, ન આસાટિકં હારેતા હોતિ, ન વણં પટિચ્છાદેતા હોતિ, ન ધૂમં કત્તા હોતિ, ન તિત્થં જાનાતિ, ન પીતં જાનાતિ, ન વીથિં જાનાતિ, ન ગોચરકુસલો હોતિ, અનવસેસદોહી ચ હોતિ. યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા તે ન અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતિ.
‘‘Ekādasahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato gopālako abhabbo gogaṇaṃ pariharituṃ phātiṃ kātuṃ 3. Katamehi ekādasahi? Idha, bhikkhave, gopālako na rūpaññū hoti, na lakkhaṇakusalo hoti, na āsāṭikaṃ hāretā 4 hoti, na vaṇaṃ paṭicchādetā hoti, na dhūmaṃ kattā hoti, na titthaṃ jānāti, na pītaṃ jānāti, na vīthiṃ jānāti, na gocarakusalo hoti anavasesadohī ca hoti. Ye te usabhā gopitaro gopariṇāyakā te na atirekapūjāya pūjetā hoti. Imehi kho, bhikkhave, ekādasahi aṅgehi samannāgato gopālako abhabbo gogaṇaṃ pariharituṃ phātiṃ kātuṃ. Evameva kho, bhikkhave, ekādasahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ. Katamehi ekādasahi? Idha, bhikkhave, bhikkhu na rūpaññū hoti, na lakkhaṇakusalo hoti, na āsāṭikaṃ hāretā hoti, na vaṇaṃ paṭicchādetā hoti, na dhūmaṃ kattā hoti, na titthaṃ jānāti, na pītaṃ jānāti, na vīthiṃ jānāti, na gocarakusalo hoti, anavasesadohī ca hoti. Ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā te na atirekapūjāya pūjetā hoti.
૩૪૭. ‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન રૂપઞ્ઞૂ હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યં કિઞ્ચિ રૂપં સબ્બં રૂપં ‘ચત્તારિ મહાભૂતાનિ, ચતુન્નઞ્ચ મહાભૂતાનં ઉપાદાયરૂપ’ન્તિ યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન રૂપઞ્ઞૂ હોતિ.
347. ‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na rūpaññū hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu yaṃ kiñci rūpaṃ sabbaṃ rūpaṃ ‘cattāri mahābhūtāni, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na rūpaññū hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન લક્ખણકુસલો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ‘કમ્મલક્ખણો બાલો, કમ્મલક્ખણો પણ્ડિતો’તિ યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન લક્ખણકુસલો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na lakkhaṇakusalo hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘kammalakkhaṇo bālo, kammalakkhaṇo paṇḍito’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na lakkhaṇakusalo hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન આસાટિકં હારેતા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ઉપ્પન્નં કામવિતક્કં અધિવાસેતિ, નપ્પજહતિ ન વિનોદેતિ ન બ્યન્તી કરોતિ ન અનભાવં ગમેતિ. ઉપ્પન્નં બ્યાપાદવિતક્કં…પે॰… ઉપ્પન્નં વિહિંસાવિતક્કં…પે॰… ઉપ્પન્નુપ્પન્ને પાપકે અકુસલે ધમ્મે અધિવાસેતિ, નપ્પજહતિ ન વિનોદેતિ ન બ્યન્તી કરોતિ ન અનભાવં ગમેતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન આસાટિકં હારેતા હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na āsāṭikaṃ hāretā hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu uppannaṃ kāmavitakkaṃ adhivāseti, nappajahati na vinodeti na byantī karoti na anabhāvaṃ gameti. Uppannaṃ byāpādavitakkaṃ…pe… uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ…pe… uppannuppanne pāpake akusale dhamme adhivāseti, nappajahati na vinodeti na byantī karoti na anabhāvaṃ gameti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na āsāṭikaṃ hāretā hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન વણં પટિચ્છાદેતા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા નિમિત્તગ્ગાહી હોતિ અનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં ચક્ખુન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય ન પટિપજ્જતિ, ન રક્ખતિ ચક્ખુન્દ્રિયં, ચક્ખુન્દ્રિયે ન સંવરં આપજ્જતિ. સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા…પે॰… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા…પે॰… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા…પે॰… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય નિમિત્તગ્ગાહી હોતિ અનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં મનિન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય ન પટિપજ્જતિ, ન રક્ખતિ મનિન્દ્રિયં, મનિન્દ્રિયે ન સંવરં આપજ્જતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન વણં પટિચ્છાદેતા હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na vaṇaṃ paṭicchādetā hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na vaṇaṃ paṭicchādetā hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન ધૂમં કત્તા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં ન વિત્થારેન પરેસં દેસેતા હોતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન ધૂમં કત્તા હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na dhūmaṃ kattā hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ na vitthārena paresaṃ desetā hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na dhūmaṃ kattā hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન તિત્થં જાનાતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યે તે ભિક્ખૂ બહુસ્સુતા આગતાગમા ધમ્મધરા વિનયધરા માતિકાધરા, તે કાલેન કાલં ઉપસઙ્કમિત્વા ન પરિપુચ્છતિ, ન પરિપઞ્હતિ – ‘ઇદં, ભન્તે, કથં? ઇમસ્સ કો અત્થો’તિ? તસ્સ તે આયસ્મન્તો અવિવટઞ્ચેવ ન વિવરન્તિ, અનુત્તાનીકતઞ્ચ ન ઉત્તાની કરોન્તિ, અનેકવિહિતેસુ ચ કઙ્ખાઠાનીયેસુ ધમ્મેસુ કઙ્ખં ન પટિવિનોદેન્તિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન તિત્થં જાનાતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na titthaṃ jānāti? Idha, bhikkhave, bhikkhu ye te bhikkhū bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā na paripucchati, na paripañhati – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ? Imassa ko attho’ti? Tassa te āyasmanto avivaṭañceva na vivaranti, anuttānīkatañca na uttānī karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhānīyesu dhammesu kaṅkhaṃ na paṭivinodenti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na titthaṃ jānāti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન પીતં જાનાતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ તથાગતપ્પવેદિતે ધમ્મવિનયે દેસિયમાને ન લભતિ અત્થવેદં, ન લભતિ ધમ્મવેદં, ન લભતિ ધમ્મૂપસંહિતં પામોજ્જં. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન પીતં જાનાતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na pītaṃ jānāti? Idha, bhikkhave, bhikkhu tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne na labhati atthavedaṃ, na labhati dhammavedaṃ, na labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na pītaṃ jānāti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન વીથિં જાનાતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અરિયં અટ્ઠઙ્ગિકં મગ્ગં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન વીથિં જાનાતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na vīthiṃ jānāti? Idha, bhikkhave, bhikkhu ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na vīthiṃ jānāti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ન ગોચરકુસલો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ચત્તારો સતિપટ્ઠાને યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે , ભિક્ખુ ન ગોચરકુસલો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na gocarakusalo hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cattāro satipaṭṭhāne yathābhūtaṃ nappajānāti. Evaṃ kho, bhikkhave , bhikkhu na gocarakusalo hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અનવસેસદોહી હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખું સદ્ધા ગહપતિકા અભિહટ્ઠું પવારેન્તિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપ્પચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારેહિ, તત્ર ભિક્ખુ મત્તં ન જાનાતિ પટિગ્ગહણાય. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અનવસેસદોહી હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu anavasesadohī hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhuṃ saddhā gahapatikā abhihaṭṭhuṃ pavārenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārehi, tatra bhikkhu mattaṃ na jānāti paṭiggahaṇāya. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu anavasesadohī hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા તે ન અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતિ ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા, તેસુ ન મેત્તં કાયકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેતિ આવિ ચેવ રહો ચ; ન મેત્તં વચીકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેતિ આવિ ચેવ રહો ચ; ન મેત્તં મનોકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેતિ આવિ ચેવ રહો ચ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા તે ન અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā te na atirekapūjāya pūjetā hoti ? Idha, bhikkhave, bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā, tesu na mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhāpeti āvi ceva raho ca; na mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhāpeti āvi ceva raho ca; na mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhāpeti āvi ceva raho ca. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā te na atirekapūjāya pūjetā hoti.
‘‘ઇમેહિ ખો ભિક્ખવે એકાદસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ અભબ્બો ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં વેપુલ્લં આપજ્જિતું.
‘‘Imehi kho bhikkhave ekādasahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ.
૩૪૮. ‘‘એકાદસહિ , ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ગોપાલકો ભબ્બો ગોગણં પરિહરિતું ફાતિં કાતું. કતમેહિ એકાદસહિ? ઇધ, ભિક્ખવે , ગોપાલકો રૂપઞ્ઞૂ હોતિ, લક્ખણકુસલો હોતિ, આસાટિકં હારેતા હોતિ, વણં પટિચ્છાદેતા હોતિ, ધૂમં કત્તા હોતિ, તિત્થં જાનાતિ, પીતં જાનાતિ, વીથિં જાનાતિ, ગોચરકુસલો હોતિ, સાવસેસદોહી ચ હોતિ. યે તે ઉસભા ગોપિતરો ગોપરિણાયકા તે અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, એકાદસહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ગોપાલકો ભબ્બો ગોગણં પરિહરિતું ફાતિં કાતું. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, એકાદસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ ભબ્બો ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં વેપુલ્લં આપજ્જિતું. કતમેહિ એકાદસહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ રૂપઞ્ઞૂ હોતિ, લક્ખણકુસલો હોતિ, આસાટિકં હારેતા હોતિ, વણં પટિચ્છાદેતા હોતિ, ધૂમં કત્તા હોતિ, તિત્થં જાનાતિ, પીતં જાનાતિ, વીથિં જાનાતિ, ગોચરકુસલો હોતિ, સાવસેસદોહી ચ હોતિ. યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા તે અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતિ.
348. ‘‘Ekādasahi , bhikkhave, aṅgehi samannāgato gopālako bhabbo gogaṇaṃ pariharituṃ phātiṃ kātuṃ. Katamehi ekādasahi? Idha, bhikkhave , gopālako rūpaññū hoti, lakkhaṇakusalo hoti, āsāṭikaṃ hāretā hoti, vaṇaṃ paṭicchādetā hoti, dhūmaṃ kattā hoti, titthaṃ jānāti, pītaṃ jānāti, vīthiṃ jānāti, gocarakusalo hoti, sāvasesadohī ca hoti. Ye te usabhā gopitaro gopariṇāyakā te atirekapūjāya pūjetā hoti. Imehi kho, bhikkhave, ekādasahi aṅgehi samannāgato gopālako bhabbo gogaṇaṃ pariharituṃ phātiṃ kātuṃ. Evameva kho, bhikkhave, ekādasahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ. Katamehi ekādasahi? Idha, bhikkhave, bhikkhu rūpaññū hoti, lakkhaṇakusalo hoti, āsāṭikaṃ hāretā hoti, vaṇaṃ paṭicchādetā hoti, dhūmaṃ kattā hoti, titthaṃ jānāti, pītaṃ jānāti, vīthiṃ jānāti, gocarakusalo hoti, sāvasesadohī ca hoti. Ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā te atirekapūjāya pūjetā hoti.
૩૪૯. ‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ રૂપઞ્ઞૂ હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યં કિઞ્ચિ રૂપં સબ્બં રૂપં ‘ચત્તારિ મહાભૂતાનિ , ચતુન્નઞ્ચ મહાભૂતાનં ઉપાદાયરૂપ’ન્તિ યથાભૂતં પજાનાતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ રૂપઞ્ઞૂ હોતિ.
349. ‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu rūpaññū hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu yaṃ kiñci rūpaṃ sabbaṃ rūpaṃ ‘cattāri mahābhūtāni , catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaññū hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ લક્ખણકુસલો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ કમ્મલક્ખણો બાલો, કમ્મલક્ખણો પણ્ડિતોતિ યથાભૂતં પજાનાતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ લક્ખણકુસલો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu lakkhaṇakusalo hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu kammalakkhaṇo bālo, kammalakkhaṇo paṇḍitoti yathābhūtaṃ pajānāti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu lakkhaṇakusalo hoti.
‘‘કથઞ્ચ , ભિક્ખવે, ભિક્ખુ આસાટિકં હારેતા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ઉપ્પન્નં કામવિતક્કં નાધિવાસેતિ, પજહતિ વિનોદેતિ બ્યન્તી કરોતિ અનભાવં ગમેતિ. ઉપ્પન્નં બ્યાપાદવિતક્કં…પે॰… ઉપ્પન્નં વિહિંસાવિતક્કં…પે॰… ઉપ્પન્નુપ્પન્ને પાપકે અકુસલે ધમ્મે નાધિવાસેતિ, પજહતિ વિનોદેતિ બ્યન્તી કરોતિ અનભાવં ગમેતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ આસાટિકં હારેતા હોતિ.
‘‘Kathañca , bhikkhave, bhikkhu āsāṭikaṃ hāretā hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti, pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gameti. Uppannaṃ byāpādavitakkaṃ…pe… uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ…pe… uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti, pajahati vinodeti byantī karoti anabhāvaṃ gameti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu āsāṭikaṃ hāretā hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વણં પટિચ્છાદેતા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા ન નિમિત્તગ્ગાહી હોતિ નાનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં ચક્ખુન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જતિ, રક્ખતિ ચક્ખુન્દ્રિયં, ચક્ખુન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જતિ. સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા…પે॰… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા…પે॰… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા…પે॰… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય ન નિમિત્તગ્ગાહી હોતિ નાનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં મનિન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જતિ, રક્ખતિ મનિન્દ્રિયં, મનિન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વણં પટિચ્છાદેતા હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu vaṇaṃ paṭicchādetā hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu vaṇaṃ paṭicchādetā hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ધૂમં કત્તા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન પરેસં દેસેતા હોતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ધૂમં કત્તા હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu dhūmaṃ kattā hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ desetā hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu dhūmaṃ kattā hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ તિત્થં જાનાતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યે તે ભિક્ખૂ બહુસ્સુતા આગતાગમા ધમ્મધરા વિનયધરા માતિકાધરા તે કાલેન કાલં ઉપસઙ્કમિત્વા પરિપુચ્છતિ, પરિપઞ્હતિ – ‘ઇદં, ભન્તે, કથં? ઇમસ્સ કો અત્થો’તિ? તસ્સ તે આયસ્મન્તો અવિવટઞ્ચેવ વિવરન્તિ, અનુત્તાનીકતઞ્ચ ઉત્તાની કરોન્તિ, અનેકવિહિતેસુ ચ કઙ્ખાઠાનીયેસુ ધમ્મેસુ કઙ્ખં પટિવિનોદેન્તિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ તિત્થં જાનાતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu titthaṃ jānāti? Idha, bhikkhave, bhikkhu ye te bhikkhū bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati, paripañhati – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ? Imassa ko attho’ti? Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānī karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhānīyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu titthaṃ jānāti.
‘‘કથઞ્ચ ભિક્ખવે, ભિક્ખુ પીતં જાનાતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ તથાગતપ્પવેદિતે ધમ્મવિનયે દેસિયમાને લભતિ અત્થવેદં, લભતિ ધમ્મવેદં, લભતિ ધમ્મૂપસંહિતં પામોજ્જં. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ પીતં જાનાતિ.
‘‘Kathañca bhikkhave, bhikkhu pītaṃ jānāti? Idha, bhikkhave, bhikkhu tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu pītaṃ jānāti.
‘‘કથઞ્ચ , ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વીથિં જાનાતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અરિયં અટ્ઠઙ્ગિકં મગ્ગં યથાભૂતં પજાનાતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વીથિં જાનાતિ.
‘‘Kathañca , bhikkhave, bhikkhu vīthiṃ jānāti? Idha, bhikkhave, bhikkhu ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu vīthiṃ jānāti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ગોચરકુસલો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ચત્તારો સતિપટ્ઠાને યથાભૂતં પજાનાતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ગોચરકુસલો હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu gocarakusalo hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cattāro satipaṭṭhāne yathābhūtaṃ pajānāti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu gocarakusalo hoti.
‘‘કથઞ્ચ ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સાવસેસદોહી હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખું સદ્ધા ગહપતિકા અભિહટ્ઠું પવારેન્તિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપ્પચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારેહિ. તત્ર ભિક્ખુ મત્તં જાનાતિ પટિગ્ગહણાય. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સાવસેસદોહી હોતિ.
‘‘Kathañca bhikkhave, bhikkhu sāvasesadohī hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhuṃ saddhā gahapatikā abhihaṭṭhuṃ pavārenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārehi. Tatra bhikkhu mattaṃ jānāti paṭiggahaṇāya. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sāvasesadohī hoti.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા, તે અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા તેસુ મેત્તં કાયકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેતિ આવિ ચેવ રહો ચ; મેત્તં વચીકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેતિ આવિ ચેવ રહો ચ; મેત્તં મનોકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેતિ આવિ ચેવ રહો ચ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા તે અતિરેકપૂજાય પૂજેતા હોતિ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā, te atirekapūjāya pūjetā hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā tesu mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhāpeti āvi ceva raho ca; mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhāpeti āvi ceva raho ca; mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhāpeti āvi ceva raho ca. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā te atirekapūjāya pūjetā hoti.
‘‘ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, એકાદસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ ભબ્બો ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે વુદ્ધિં વિરૂળ્હિં વેપુલ્લં આપજ્જિતુ’’ન્તિ.
‘‘Imehi kho, bhikkhave, ekādasahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjitu’’nti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમના તે ભિક્ખૂ ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દુન્તિ.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
મહાગોપાલકસુત્તં નિટ્ઠિતં તતિયં.
Mahāgopālakasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૩. મહાગોપાલકસુત્તવણ્ણના • 3. Mahāgopālakasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૩. મહાગોપાલકસુત્તવણ્ણના • 3. Mahāgopālakasuttavaṇṇanā