Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / దీఘ నికాయ (అట్ఠకథా) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ౬. మహాగోవిన్దసుత్తవణ్ణనా

    6. Mahāgovindasuttavaṇṇanā

    ౨౯౩. ఏవం మే సుతన్తి మహాగోవిన్దసుత్తం. తత్రాయమనుత్తానపదవణ్ణనా – పఞ్చసిఖోతి పఞ్చచూళో పఞ్చకుణ్డలికో. సో కిర మనుస్సపథే పుఞ్ఞకమ్మకరణకాలే దహరో పఞ్చచూళకదారకకాలే వచ్ఛపాలకజేట్ఠకో హుత్వా అఞ్ఞేపి దారకే గహేత్వా బహిగామే చతుమగ్గట్ఠానేసు సాలం కరోన్తో పోక్ఖరణిం ఖణన్తో సేతుం బన్ధన్తో విసమం మగ్గం సమం కరోన్తో యానానం అక్ఖపటిఘాతనరుక్ఖే హరన్తోతి ఏవరూపాని పుఞ్ఞాని కరోన్తో విచరిత్వా దహరోవ కాలమకాసి. తస్స సో అత్తభావో ఇట్ఠో కన్తో మనాపో అహోసి. సో కాలం కత్వా చాతుమహారాజికదేవలోకే నవుతివస్ససతసహస్సప్పమాణం ఆయుం గహేత్వా నిబ్బత్తి. తస్స తిగావుతప్పమాణో సువణ్ణక్ఖన్ధసదిసో అత్తభావో అహోసి. సో సకటసహస్సమత్తం ఆభరణం పసాధేత్వా నవకుమ్భమత్తే గన్ధే విలిమ్పిత్వా దిబ్బరత్తవత్థధరో రత్తసువణ్ణకణ్ణికం పిళన్ధిత్వా పఞ్చహి కుణ్డలకేహి పిట్ఠియం వత్తమానేహి పఞ్చచూళకదారకపరిహారేనేవ విచరతి. తేనేతం ‘‘పఞ్చసిఖో’’ త్వేవ సఞ్జానన్తి.

    293.Evaṃme sutanti mahāgovindasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – pañcasikhoti pañcacūḷo pañcakuṇḍaliko. So kira manussapathe puññakammakaraṇakāle daharo pañcacūḷakadārakakāle vacchapālakajeṭṭhako hutvā aññepi dārake gahetvā bahigāme catumaggaṭṭhānesu sālaṃ karonto pokkharaṇiṃ khaṇanto setuṃ bandhanto visamaṃ maggaṃ samaṃ karonto yānānaṃ akkhapaṭighātanarukkhe harantoti evarūpāni puññāni karonto vicaritvā daharova kālamakāsi. Tassa so attabhāvo iṭṭho kanto manāpo ahosi. So kālaṃ katvā cātumahārājikadevaloke navutivassasatasahassappamāṇaṃ āyuṃ gahetvā nibbatti. Tassa tigāvutappamāṇo suvaṇṇakkhandhasadiso attabhāvo ahosi. So sakaṭasahassamattaṃ ābharaṇaṃ pasādhetvā navakumbhamatte gandhe vilimpitvā dibbarattavatthadharo rattasuvaṇṇakaṇṇikaṃ piḷandhitvā pañcahi kuṇḍalakehi piṭṭhiyaṃ vattamānehi pañcacūḷakadārakaparihāreneva vicarati. Tenetaṃ ‘‘pañcasikho’’ tveva sañjānanti.

    అభిక్కన్తాయ రత్తియాతి అభిక్కన్తాయ ఖీణాయ రత్తియా, ఏకకోట్ఠాసం అతీతాయాతి అత్థో. అభిక్కన్తవణ్ణోతి అతిఇట్ఠకన్తమనాపవణ్ణో. పకతియాపి హేస కన్తవణ్ణో, అలఙ్కరిత్వా ఆగతత్తా పన అభిక్కన్తవణ్ణో అహోసి. కేవలకప్పన్తి అనవసేసం సమన్తతో. అనవసేసత్థో ఏత్థ కేవలసద్దో. కేవలపరిపుణ్ణన్తి ఏత్థ వియ. సమన్తతో అత్థో కప్పసద్దో, కేవలకప్పం జేతవనన్తిఆదీసు వియ. ఓభాసేత్వాతి ఆభాయ ఫరిత్వా, చన్దిమా వియ సూరియో వియ చ ఏకోభాసం ఏకపజ్జోతం కరిత్వాతి అత్థో.

    Abhikkantāya rattiyāti abhikkantāya khīṇāya rattiyā, ekakoṭṭhāsaṃ atītāyāti attho. Abhikkantavaṇṇoti atiiṭṭhakantamanāpavaṇṇo. Pakatiyāpi hesa kantavaṇṇo, alaṅkaritvā āgatattā pana abhikkantavaṇṇo ahosi. Kevalakappanti anavasesaṃ samantato. Anavasesattho ettha kevalasaddo. Kevalaparipuṇṇanti ettha viya. Samantato attho kappasaddo, kevalakappaṃ jetavanantiādīsu viya. Obhāsetvāti ābhāya pharitvā, candimā viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho.

    దేవసభావణ్ణనా

    Devasabhāvaṇṇanā

    ౨౯౪. సుధమ్మాయం సభాయన్తి సుధమ్మాయ నామ ఇత్థియా రతనమత్తకణ్ణికరుక్ఖనిస్సన్దేన నిబ్బత్తసభాయం . తస్సా కిర ఫలికమయా భూమి, మణిమయా ఆణియో , సువణ్ణమయా థమ్భా, రజతమయా థమ్భఘటికా చ సఙ్ఘాతా చ, పవాళమయాని వాళరూపాని, సత్తరతనమయా గోపానసియో చ పక్ఖపాసకా చ ముఖవట్టి చ, ఇన్దనీలఇట్ఠకాహి ఛదనం, సోవణ్ణమయం ఛదనపీఠం, రజతమయా థూపికా, ఆయామతో చ విత్థారతో చ తీణి యోజనసతాని, పరిక్ఖేపతో నవయోజనసతాని, ఉబ్బేధతో పఞ్చయోజనసతాని, ఏవరూపాయం సుధమ్మాయం సభాయం.

    294.Sudhammāyaṃ sabhāyanti sudhammāya nāma itthiyā ratanamattakaṇṇikarukkhanissandena nibbattasabhāyaṃ . Tassā kira phalikamayā bhūmi, maṇimayā āṇiyo , suvaṇṇamayā thambhā, rajatamayā thambhaghaṭikā ca saṅghātā ca, pavāḷamayāni vāḷarūpāni, sattaratanamayā gopānasiyo ca pakkhapāsakā ca mukhavaṭṭi ca, indanīlaiṭṭhakāhi chadanaṃ, sovaṇṇamayaṃ chadanapīṭhaṃ, rajatamayā thūpikā, āyāmato ca vitthārato ca tīṇi yojanasatāni, parikkhepato navayojanasatāni, ubbedhato pañcayojanasatāni, evarūpāyaṃ sudhammāyaṃ sabhāyaṃ.

    ధతరట్ఠోతిఆదీసు ధతరట్ఠో గన్ధబ్బరాజా గన్ధబ్బదేవతానం కోటిసతసహస్సేన పరివుతో కోటిసతసహస్ససువణ్ణమయాని ఫలకాని చ సువణ్ణసత్తియో చ గాహాపేత్వా పురత్థిమాయ దిసాయ పచ్ఛిమాభిముఖో ద్వీసు దేవలోకేసు దేవతా పురతో కత్వా నిసిన్నో.

    Dhataraṭṭhotiādīsu dhataraṭṭho gandhabbarājā gandhabbadevatānaṃ koṭisatasahassena parivuto koṭisatasahassasuvaṇṇamayāni phalakāni ca suvaṇṇasattiyo ca gāhāpetvā puratthimāya disāya pacchimābhimukho dvīsu devalokesu devatā purato katvā nisinno.

    విరూళ్హకో కుమ్భణ్డరాజా కుమ్భణ్డదేవతానం కోటిసతసహస్సేన పరివుతో కోటిసతసహస్సరజతమయాని ఫలకాని చ సువణ్ణసత్తియో చ గాహాపేత్వా దక్ఖిణాయ దిసాయ ఉత్తరాభిముఖో ద్వీసు దేవలోకేసు దేవతా పురతో కత్వా నిసిన్నో.

    Virūḷhako kumbhaṇḍarājā kumbhaṇḍadevatānaṃ koṭisatasahassena parivuto koṭisatasahassarajatamayāni phalakāni ca suvaṇṇasattiyo ca gāhāpetvā dakkhiṇāya disāya uttarābhimukho dvīsu devalokesu devatā purato katvā nisinno.

    విరూపక్ఖో నాగరాజా నాగానం కోటిసతసహస్సేన పరివుతో కోటిసతసహస్సమణిమయాని మహాఫలకాని చ సువణ్ణసత్తియో చ గాహాపేత్వా పచ్ఛిమాయ దిసాయ పురత్థిమాభిముఖో ద్వీసు దేవలోకేసు దేవతా పురతో కత్వా నిసిన్నో.

    Virūpakkho nāgarājā nāgānaṃ koṭisatasahassena parivuto koṭisatasahassamaṇimayāni mahāphalakāni ca suvaṇṇasattiyo ca gāhāpetvā pacchimāya disāya puratthimābhimukho dvīsu devalokesu devatā purato katvā nisinno.

    వేస్సవణో యక్ఖరాజా యక్ఖానం కోటిసతసహస్సేన పరివుతో కోటిసతసహస్సపవాళమయాని మహాఫలకాని చ సువణ్ణసత్తియో చ గాహాపేత్వా ఉత్తరాయ దిసాయ దక్ఖిణాభిముఖో ద్వీసు దేవలోకేసు దేవతా పురతో కత్వా నిసిన్నోతి వేదితబ్బో.

    Vessavaṇo yakkharājā yakkhānaṃ koṭisatasahassena parivuto koṭisatasahassapavāḷamayāni mahāphalakāni ca suvaṇṇasattiyo ca gāhāpetvā uttarāya disāya dakkhiṇābhimukho dvīsu devalokesu devatā purato katvā nisinnoti veditabbo.

    అథ పచ్ఛా అమ్హాకం ఆసనం హోతీతి తేసం పచ్ఛతో అమ్హాకం నిసీదితుం ఓకాసో పాపుణాతి. తతో పరం పవిసితుం వా పస్సితుం వా న లభామ. సన్నిపాతకారణం పనేత్థ పుబ్బే వుత్తం చతుబ్బిధమేవ. తేసు వస్సూపనాయికసఙ్గహో విత్థారితో. యథా పన వస్సూపనాయికాయ, ఏవం మహాపవారణాయపి పుణ్ణమదివసే సన్నిపతిత్వా ‘‘అజ్జ కత్థ గన్త్వా కస్స సన్తికే పవారేస్సామా’’తి మన్తేన్తి. తత్థ సక్కో దేవానమిన్దో యేభుయ్యేన పియఙ్గుదీపమహావిహారస్మింయేవ పవారేతి. సేసా దేవతా పారిచ్ఛత్తకాదీని దిబ్బపుప్ఫాని చేవ దిబ్బచన్దనచుణ్ణాని చ గహేత్వా అత్తనో అత్తనో మనాపట్ఠానమేవ గన్త్వా పవారేన్తి. ఏవం పవారణసఙ్గహత్థాయ సన్నిపతన్తి .

    Atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hotīti tesaṃ pacchato amhākaṃ nisīdituṃ okāso pāpuṇāti. Tato paraṃ pavisituṃ vā passituṃ vā na labhāma. Sannipātakāraṇaṃ panettha pubbe vuttaṃ catubbidhameva. Tesu vassūpanāyikasaṅgaho vitthārito. Yathā pana vassūpanāyikāya, evaṃ mahāpavāraṇāyapi puṇṇamadivase sannipatitvā ‘‘ajja kattha gantvā kassa santike pavāressāmā’’ti mantenti. Tattha sakko devānamindo yebhuyyena piyaṅgudīpamahāvihārasmiṃyeva pavāreti. Sesā devatā pāricchattakādīni dibbapupphāni ceva dibbacandanacuṇṇāni ca gahetvā attano attano manāpaṭṭhānameva gantvā pavārenti. Evaṃ pavāraṇasaṅgahatthāya sannipatanti .

    దేవలోకే పన ఆసావతీ నామ లతా అత్థి. సా పుప్ఫిస్సతీతి దేవా వస్ససహస్సం ఉపట్ఠానం గచ్ఛన్తి. పారిచ్ఛత్తకే పుప్ఫమానే ఏకవస్సం ఉపట్ఠానం గచ్ఛన్తి. తే తస్స పణ్డుపలాసాదిభావతో పట్ఠాయ అత్తమనా హోన్తి. యథాహ –

    Devaloke pana āsāvatī nāma latā atthi. Sā pupphissatīti devā vassasahassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti. Pāricchattake pupphamāne ekavassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti. Te tassa paṇḍupalāsādibhāvato paṭṭhāya attamanā honti. Yathāha –

    ‘‘యస్మిం, భిక్ఖవే, సమయే దేవానం తావతింసానం పారిచ్ఛత్తకో కోవిళారో పణ్డుపలాసో హోతి, అత్తమనా, భిక్ఖవే, దేవా తావతింసా తస్మిం సమయే హోన్తి – ‘పణ్డుపలాసో ఖో దాని పారిచ్ఛత్తకో కోవిళారో, న చిరస్సేవ పన్నపలాసో భవిస్సతీ’తి. యస్మిం, భిక్ఖవే, సమయే దేవానం తావతింసానం పారిచ్ఛత్తకో కోవిళారో పన్నపలాసో హోతి, ఖారకజాతో హోతి, జాలకజాతో హోతి, కుటుమలకజాతో హోతి, కోరకజాతో హోతి. అత్తమనా, భిక్ఖవే, దేవా తావతింసా తస్మిం సమయే హోన్తి – ‘కోరకజాతో దాని పారిచ్ఛత్తకో కోవిళారో న చిరస్సేవ సబ్బపాలిఫుల్లో భవిస్సతీ’తి (అ॰ ని॰ ౭.౬౯).

    ‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro paṇḍupalāso hoti, attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti – ‘paṇḍupalāso kho dāni pāricchattako koviḷāro, na cirasseva pannapalāso bhavissatī’ti. Yasmiṃ, bhikkhave, samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro pannapalāso hoti, khārakajāto hoti, jālakajāto hoti, kuṭumalakajāto hoti, korakajāto hoti. Attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti – ‘korakajāto dāni pāricchattako koviḷāro na cirasseva sabbapāliphullo bhavissatī’ti (a. ni. 7.69).

    సబ్బపాలిఫుల్లస్స ఖో పన, భిక్ఖవే, పారిచ్ఛత్తకస్స కోవిళారస్స సమన్తా పఞ్ఞాస యోజనాని ఆభాయ ఫుటం హోతి, అనువాతం యోజనసతం గన్ధో గచ్ఛతి. అయమానుభావో పారిచ్ఛత్తకస్స కోవిళారస్సా’’తి.

    Sabbapāliphullassa kho pana, bhikkhave, pāricchattakassa koviḷārassa samantā paññāsa yojanāni ābhāya phuṭaṃ hoti, anuvātaṃ yojanasataṃ gandho gacchati. Ayamānubhāvo pāricchattakassa koviḷārassā’’ti.

    పుప్ఫితే పారిచ్ఛత్తకే ఆరోహణకిచ్చం వా అఙ్కుసకం గహేత్వా నమనకిచ్చం వా పుప్ఫాహరణత్థం చఙ్కోటకకిచ్చం వా నత్థి, కన్తనకవాతో ఉట్ఠహిత్వా పుప్ఫాని వణ్టతో కన్తతి, సమ్పటిచ్ఛనకవాతో సమ్పటిచ్ఛతి, పవేసనకవాతో సుధమ్మం దేవసభం పవేసేతి, సమ్మజ్జనకవాతో పురాణపుప్ఫాని నీహరతి, సన్థరణకవాతో పత్తకణ్ణికకేసరాని నచ్చన్తో సన్థరతి, మజ్ఝట్ఠానే ధమ్మాసనం హోతి. యోజనప్పమాణో రతనపల్లఙ్కో ఉపరి తియోజనేన సేతచ్ఛత్తేన ధారయమానేన, తదనన్తరం సక్కస్స దేవరఞ్ఞో ఆసనం అత్థరియతి. తతో తేత్తింసాయ దేవపుత్తానం, తతో అఞ్ఞాసం మహేసక్ఖదేవతానం. అఞ్ఞతరదేవతానం పన పుప్ఫకణ్ణికావ ఆసనం హోతి.

    Pupphite pāricchattake ārohaṇakiccaṃ vā aṅkusakaṃ gahetvā namanakiccaṃ vā pupphāharaṇatthaṃ caṅkoṭakakiccaṃ vā natthi, kantanakavāto uṭṭhahitvā pupphāni vaṇṭato kantati, sampaṭicchanakavāto sampaṭicchati, pavesanakavāto sudhammaṃ devasabhaṃ paveseti, sammajjanakavāto purāṇapupphāni nīharati, santharaṇakavāto pattakaṇṇikakesarāni naccanto santharati, majjhaṭṭhāne dhammāsanaṃ hoti. Yojanappamāṇo ratanapallaṅko upari tiyojanena setacchattena dhārayamānena, tadanantaraṃ sakkassa devarañño āsanaṃ atthariyati. Tato tettiṃsāya devaputtānaṃ, tato aññāsaṃ mahesakkhadevatānaṃ. Aññataradevatānaṃ pana pupphakaṇṇikāva āsanaṃ hoti.

    దేవా దేవసభం పవిసిత్వా నిసీదన్తి. తతో పుప్ఫేహి రేణువట్టి ఉగ్గన్త్వా ఉపరి కణ్ణికం ఆహచ్చ నిపతమానా దేవతానం తిగావుతప్పమాణం అత్తభావం లాఖారసపరికమ్మసజ్జితం వియ కరోతి. తేసం సా కీళా చతూహి మాసేహి పరియోసానం గచ్ఛతి. ఏవం పారిచ్ఛత్తకకీళానుభవనత్థాయ సన్నిపతన్తి.

    Devā devasabhaṃ pavisitvā nisīdanti. Tato pupphehi reṇuvaṭṭi uggantvā upari kaṇṇikaṃ āhacca nipatamānā devatānaṃ tigāvutappamāṇaṃ attabhāvaṃ lākhārasaparikammasajjitaṃ viya karoti. Tesaṃ sā kīḷā catūhi māsehi pariyosānaṃ gacchati. Evaṃ pāricchattakakīḷānubhavanatthāya sannipatanti.

    మాసస్స పన అట్ఠదివసే దేవలోకే మహాధమ్మసవనం ఘుసతి. తత్థ సుధమ్మాయం దేవసభాయం సనఙ్కుమారో వా మహాబ్రహ్మా, సక్కో వా దేవానమిన్దో, ధమ్మకథికభిక్ఖు వా, అఞ్ఞతరో వా ధమ్మకథికో దేవపుత్తో ధమ్మకథం కథేతి. అట్ఠమియం పక్ఖస్స చతున్నం మహారాజానం అమచ్చా, చాతుద్దసియం పుత్తా, పన్నరసే సయం చత్తారో మహారాజానో నిక్ఖమిత్వా సువణ్ణపట్టఞ్చ జాతిహిఙ్గులకఞ్చ గణ్హిత్వా గామనిగమరాజధానియో అనువిచరన్తి. తే – ‘‘అసుకా నామ ఇత్థీ వా పురిసో వా బుద్ధం సరణం గతో, ధమ్మం సరణం గతో. సఙ్ఘం సరణం గతో. పఞ్చసీలాని రక్ఖతి. మాసస్స అట్ఠ ఉపోసథే కరోతి. మాతుఉపట్ఠానం పూరేతి. పితుఉపట్ఠానం పూరేతి. అసుకట్ఠానే ఉప్పలహత్థకసతేన పుప్ఫకుమ్భేన పూజా కతా. దీపసహస్సం ఆరోపితం. అకాలధమ్మసవనం కారితం. ఛత్తవేదికా పుటవేదికా కుచ్ఛివేదికా సీహాసనం సీహసోపానం కారితం. తీణి సుచరితాని పూరేతి. దసకుసలకమ్మపథే సమాదాయ వత్తతీ’’తి సువణ్ణపట్టే జాతిహిఙ్గులకేన లిఖిత్వా ఆహరిత్వా పఞ్చసిఖస్స హత్థే దేన్తి. పఞ్చసిఖో మాతలిస్స హత్థే దేతి. మాతలి సఙ్గాహకో సక్కస్స దేవరఞ్ఞో దేతి.

    Māsassa pana aṭṭhadivase devaloke mahādhammasavanaṃ ghusati. Tattha sudhammāyaṃ devasabhāyaṃ sanaṅkumāro vā mahābrahmā, sakko vā devānamindo, dhammakathikabhikkhu vā, aññataro vā dhammakathiko devaputto dhammakathaṃ katheti. Aṭṭhamiyaṃ pakkhassa catunnaṃ mahārājānaṃ amaccā, cātuddasiyaṃ puttā, pannarase sayaṃ cattāro mahārājāno nikkhamitvā suvaṇṇapaṭṭañca jātihiṅgulakañca gaṇhitvā gāmanigamarājadhāniyo anuvicaranti. Te – ‘‘asukā nāma itthī vā puriso vā buddhaṃ saraṇaṃ gato, dhammaṃ saraṇaṃ gato. Saṅghaṃ saraṇaṃ gato. Pañcasīlāni rakkhati. Māsassa aṭṭha uposathe karoti. Mātuupaṭṭhānaṃ pūreti. Pituupaṭṭhānaṃ pūreti. Asukaṭṭhāne uppalahatthakasatena pupphakumbhena pūjā katā. Dīpasahassaṃ āropitaṃ. Akāladhammasavanaṃ kāritaṃ. Chattavedikā puṭavedikā kucchivedikā sīhāsanaṃ sīhasopānaṃ kāritaṃ. Tīṇi sucaritāni pūreti. Dasakusalakammapathe samādāya vattatī’’ti suvaṇṇapaṭṭe jātihiṅgulakena likhitvā āharitvā pañcasikhassa hatthe denti. Pañcasikho mātalissa hatthe deti. Mātali saṅgāhako sakkassa devarañño deti.

    యదా పుఞ్ఞకమ్మకారకా బహూ న హోన్తి, పోత్థకో ఖుద్దకో హోతి, తం దిస్వావ దేవా – ‘‘పమత్తో, వత భో మహాజనో విహరతి, చత్తారో అపాయా పరిపూరిస్సన్తి, ఛ దేవలోకా తుచ్ఛా భవిస్సన్తీ’’తి అనత్తమనా హోన్తి. సచే పన పోత్థకో మహా హోతి, తం దిస్వావ దేవా – ‘‘అప్పమత్తో, వత భో, మహాజనో విహరతి, చత్తారో అపాయా సుఞ్ఞా భవిస్సన్తి , ఛ దేవలోకా పరిపూరిస్సన్తి, బుద్ధసాసనే పుఞ్ఞాని కరిత్వా ఆగతే మహాపుఞ్ఞే పురక్ఖత్వా నక్ఖత్తం కీళితుం లభిస్సామా’’తి అత్తమనా హోన్తి. తం పోత్థకం గహేత్వా సక్కో దేవరాజా వాచేతి. తస్స పకతినియామేన కథేన్తస్స సద్దో ద్వాదస యోజనాని గణ్హాతి. ఉచ్చేన సరేన కథేన్తస్స చ సకలం దసయోజనసహస్సం దేవనగరం ఛాదేత్వా తిట్ఠతి. ఏవం ధమ్మసవనత్థాయ సన్నిపతన్తి. ఇధ పన పవారణసఙ్గహత్థాయ సన్నిపతితాతి వేదితబ్బా.

    Yadā puññakammakārakā bahū na honti, potthako khuddako hoti, taṃ disvāva devā – ‘‘pamatto, vata bho mahājano viharati, cattāro apāyā paripūrissanti, cha devalokā tucchā bhavissantī’’ti anattamanā honti. Sace pana potthako mahā hoti, taṃ disvāva devā – ‘‘appamatto, vata bho, mahājano viharati, cattāro apāyā suññā bhavissanti , cha devalokā paripūrissanti, buddhasāsane puññāni karitvā āgate mahāpuññe purakkhatvā nakkhattaṃ kīḷituṃ labhissāmā’’ti attamanā honti. Taṃ potthakaṃ gahetvā sakko devarājā vāceti. Tassa pakatiniyāmena kathentassa saddo dvādasa yojanāni gaṇhāti. Uccena sarena kathentassa ca sakalaṃ dasayojanasahassaṃ devanagaraṃ chādetvā tiṭṭhati. Evaṃ dhammasavanatthāya sannipatanti. Idha pana pavāraṇasaṅgahatthāya sannipatitāti veditabbā.

    తథాగతం నమస్సన్తాతి నవహి కారణేహి తథాగతం నమస్సమానా . ధమ్మస్స చ సుధమ్మతన్తి స్వాక్ఖాతతాదిభేదం ధమ్మస్స సుధమ్మతం ఉజుప్పటిపన్నతాదిభేదం సఙ్ఘస్స చ సుప్పటిపత్తిన్తి అత్థో.

    Tathāgataṃ namassantāti navahi kāraṇehi tathāgataṃ namassamānā . Dhammassa ca sudhammatanti svākkhātatādibhedaṃ dhammassa sudhammataṃ ujuppaṭipannatādibhedaṃ saṅghassa ca suppaṭipattinti attho.

    అట్ఠయథాభుచ్చవణ్ణనా

    Aṭṭhayathābhuccavaṇṇanā

    ౨౯౬. యథాభుచ్చేతి యథాభూతే యథాసభావే. వణ్ణేతి గుణే. పయిరుదాహాసీతి కథేసి. బహుజనహితాయ పటిపన్నోతి కథం పటిపన్నో? దీపఙ్కరపాదమూలే అట్ఠ ధమ్మే సమోధానేత్వా బుద్ధత్థాయ అభినీహరమానోపి బహుజనహితాయ పటిపన్నో నామ హోతి.

    296.Yathābhucceti yathābhūte yathāsabhāve. Vaṇṇeti guṇe. Payirudāhāsīti kathesi. Bahujanahitāyapaṭipannoti kathaṃ paṭipanno? Dīpaṅkarapādamūle aṭṭha dhamme samodhānetvā buddhatthāya abhinīharamānopi bahujanahitāya paṭipanno nāma hoti.

    దానపారమీ, సీలపారమీ, నేక్ఖమ్మపారమీ, పఞ్ఞాపారమీ, వీరియపారమీ, ఖన్తిపారమీ, సచ్చపారమీ, అధిట్ఠానపారమీ, మేత్తాపారమీ, ఉపేక్ఖాపారమీతి కప్పసతసహస్సాధికాని చత్తారి అసఙ్ఖ్యేయ్యాని ఇమా దస పారమియో పూరేన్తోపి బహుజనహితాయ పటిపన్నో.

    Dānapāramī, sīlapāramī, nekkhammapāramī, paññāpāramī, vīriyapāramī, khantipāramī, saccapāramī, adhiṭṭhānapāramī, mettāpāramī, upekkhāpāramīti kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni imā dasa pāramiyo pūrentopi bahujanahitāya paṭipanno.

    ఖన్తివాదితాపసకాలే, చూళధమ్మపాలకుమారకాలే, ఛద్దన్తనాగరాజకాలే, భూరిదత్తచమ్పేయ్యసఙ్ఖపాలనాగరాజకాలే, మహాకపికాలే చ తాదిసాని దుక్కరాని కరోన్తోపి బహుజనహితాయ పటిపన్నో. వేస్సన్తరత్తభావే ఠత్వా సత్తసతకమహాదానం దత్వా సత్తసు ఠానేసు పథవిం కమ్పేత్వా పారమీకూటం గణ్హన్తోపి బహుజనహితాయ పటిపన్నో. తతో అనన్తరే అత్తభావే తుసితపురే యావతాయుకం తిట్ఠన్తోపి బహుజనహితాయ పటిపన్నో.

    Khantivāditāpasakāle, cūḷadhammapālakumārakāle, chaddantanāgarājakāle, bhūridattacampeyyasaṅkhapālanāgarājakāle, mahākapikāle ca tādisāni dukkarāni karontopi bahujanahitāya paṭipanno. Vessantarattabhāve ṭhatvā sattasatakamahādānaṃ datvā sattasu ṭhānesu pathaviṃ kampetvā pāramīkūṭaṃ gaṇhantopi bahujanahitāya paṭipanno. Tato anantare attabhāve tusitapure yāvatāyukaṃ tiṭṭhantopi bahujanahitāya paṭipanno.

    తత్థ పఞ్చ పుబ్బనిమిత్తాని దిస్వా దససహస్సచక్కవాళదేవతాహి యాచితో పఞ్చ మహావిలోకనాని విలోకేత్వా దేవానం సఙ్గహత్థాయ పటిఞ్ఞం దత్వా తుసితపురా చవిత్వా మాతుకుచ్ఛియం పటిసన్ధిం గణ్హన్తోపి బహుజనహితాయ పటిపన్నో.

    Tattha pañca pubbanimittāni disvā dasasahassacakkavāḷadevatāhi yācito pañca mahāvilokanāni viloketvā devānaṃ saṅgahatthāya paṭiññaṃ datvā tusitapurā cavitvā mātukucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhantopi bahujanahitāya paṭipanno.

    దస మాసే మాతుకుచ్ఛియం వసిత్వా లుమ్బినీవనే మాతుకుచ్ఛితో నిక్ఖమన్తోపి, ఏకూనతింసవస్సాని అగారం అజ్ఝావసిత్వా మహాభినిక్ఖమనం నిక్ఖమిత్వా అనోమనదీతీరే పబ్బజన్తోపి, ఛబ్బస్సాని పధానేన అత్తానం కిలమేత్వా బోధిపల్లఙ్కం ఆరుయ్హ సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం పటివిజ్ఝన్తోపి, సత్తసత్తాహం బోధిమణ్డే యాపేన్తోపి, ఇసిపతనం ఆగమ్మ అనుత్తరం ధమ్మచక్కం పవత్తేన్తోపి, యమకపాటిహారియం కరోన్తోపి, దేవోరోహణం ఓరోహన్తోపి, బుద్ధో హుత్వా పఞ్చచత్తాలీస వస్సాని తిట్ఠన్తోపి, ఆయుసఙ్ఖారం ఓస్సజన్తోపి, యమకసాలానమన్తరే అనుపాదిసేసాయ నిబ్బానధాతుయా పరినిబ్బాయన్తోపి బహుజనహితాయ పటిపన్నో. యావస్స సాసపమత్తాపి ధాతుయో ధరన్తి, తావ బహుజనహితాయ పటిపన్నోతి వేదితబ్బో. సేసపదాని ఏతస్సేవ వేవచనాని. తత్థ పచ్ఛిమం పచ్ఛిమం పురిమస్స పురిమస్స అత్థో.

    Dasa māse mātukucchiyaṃ vasitvā lumbinīvane mātukucchito nikkhamantopi, ekūnatiṃsavassāni agāraṃ ajjhāvasitvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anomanadītīre pabbajantopi, chabbassāni padhānena attānaṃ kilametvā bodhipallaṅkaṃ āruyha sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhantopi, sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe yāpentopi, isipatanaṃ āgamma anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattentopi, yamakapāṭihāriyaṃ karontopi, devorohaṇaṃ orohantopi, buddho hutvā pañcacattālīsa vassāni tiṭṭhantopi, āyusaṅkhāraṃ ossajantopi, yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyantopi bahujanahitāya paṭipanno. Yāvassa sāsapamattāpi dhātuyo dharanti, tāva bahujanahitāya paṭipannoti veditabbo. Sesapadāni etasseva vevacanāni. Tattha pacchimaṃ pacchimaṃ purimassa purimassa attho.

    నేవ అతీతంసే సమనుపస్సామ, న పనేతరహీతి అతీతేపి బుద్ధతో అఞ్ఞం న సమనుపస్సామ, అనాగతేపి న సమనుపస్సామ, ఏతరహి పన అఞ్ఞస్స సత్థునో అభావతోయేవ అఞ్ఞత్ర తేన భగవతా న సమనుపస్సామాతి అయమేత్థ అత్థో. అట్ఠకథాయమ్పి హి – ‘‘అతీతానాగతా బుద్ధా అమ్హాకం సత్థారా సదిసాయేవ, కిం సక్కో కథేతీ’’తి విచారేత్వా – ‘‘ఏతరహి బహుజనహితాయ పటిపన్నో సత్థా అమ్హాకం సత్థారం ముఞ్చిత్వా అఞ్ఞో కోచి నత్థి, తస్మా న పస్సామాతి కథేతీ’’తి వుత్తం. యథా చ ఏత్థ, ఏవం ఇతో పరేసుపి పదేసు అయమత్థో వేదితబ్బో. స్వాక్ఖాతాదీని చ కుసలాదీని చ వుత్తత్థానేవ.

    Neva atītaṃse samanupassāma, na panetarahīti atītepi buddhato aññaṃ na samanupassāma, anāgatepi na samanupassāma, etarahi pana aññassa satthuno abhāvatoyeva aññatra tena bhagavatā na samanupassāmāti ayamettha attho. Aṭṭhakathāyampi hi – ‘‘atītānāgatā buddhā amhākaṃ satthārā sadisāyeva, kiṃ sakko kathetī’’ti vicāretvā – ‘‘etarahi bahujanahitāya paṭipanno satthā amhākaṃ satthāraṃ muñcitvā añño koci natthi, tasmā na passāmāti kathetī’’ti vuttaṃ. Yathā ca ettha, evaṃ ito paresupi padesu ayamattho veditabbo. Svākkhātādīni ca kusalādīni ca vuttatthāneva.

    గఙ్గోదకం యమునోదకేనాతి గఙ్గాయమునానం సమాగమట్ఠానే ఉదకం వణ్ణేనపి గన్ధేనపి రసేనపి సంసన్దతి సమేతి, మజ్ఝే భిన్నసువణ్ణం వియ ఏకసదిసమేవ హోతి, న మహాసముద్దఉదకేన సంసట్ఠకాలే వియ విసదిసం. పరిసుద్ధస్స నిబ్బానస్స పటిపదాపి పరిసుద్ధావ. న హి దహరకాలే వేజ్జకమ్మాదీని కత్వా అగోచరే చరిత్వా మహల్లకకాలే నిబ్బానం దట్ఠుం సక్కా, నిబ్బానగామినీ పన పటిపదా పరిసుద్ధావ వట్టతి ఆకాసూపమా. యథా హి ఆకాసమ్పి అలగ్గం పరిసుద్ధం చన్దిమసూరియానం ఆకాసే ఇచ్ఛితిచ్ఛితట్ఠానం గచ్ఛన్తానం వియ నిబ్బానం గచ్ఛన్తస్స భిక్ఖునో పటిపదాపి కులే వా గణే వా అలగ్గా అబద్ధా ఆకాసూపమా వట్టతి. సా పనేసా తాదిసావ భగవతా పఞ్ఞత్తా కథితా దేసితా. తేన వుత్తం – ‘‘సంసన్దతి నిబ్బానఞ్చ పటిపదా చా’’తి.

    Gaṅgodakaṃ yamunodakenāti gaṅgāyamunānaṃ samāgamaṭṭhāne udakaṃ vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi saṃsandati sameti, majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya ekasadisameva hoti, na mahāsamuddaudakena saṃsaṭṭhakāle viya visadisaṃ. Parisuddhassa nibbānassa paṭipadāpi parisuddhāva. Na hi daharakāle vejjakammādīni katvā agocare caritvā mahallakakāle nibbānaṃ daṭṭhuṃ sakkā, nibbānagāminī pana paṭipadā parisuddhāva vaṭṭati ākāsūpamā. Yathā hi ākāsampi alaggaṃ parisuddhaṃ candimasūriyānaṃ ākāse icchiticchitaṭṭhānaṃ gacchantānaṃ viya nibbānaṃ gacchantassa bhikkhuno paṭipadāpi kule vā gaṇe vā alaggā abaddhā ākāsūpamā vaṭṭati. Sā panesā tādisāva bhagavatā paññattā kathitā desitā. Tena vuttaṃ – ‘‘saṃsandati nibbānañca paṭipadā cā’’ti.

    పటిపన్నానన్తి పటిపదాయ ఠితానం. వుసితవతన్తి వుత్థవాసానం ఏతేసం. లద్ధసహాయోతి ఏతేసం తత్థ తత్థ సహ అయనతో సహాయో. ‘‘అదుతియో అసహాయో అప్పటిసమో’’తి ఇదం పన అసదిసట్ఠేన వుత్తం. అపనుజ్జాతి తేసం మజ్ఝేపి ఫలసమాపత్తియా విహరన్తో చిత్తేన అపనుజ్జ, అపనుజ్జేవ ఏకారామతం అనుయుత్తో విహరతీతి అత్థో.

    Paṭipannānanti paṭipadāya ṭhitānaṃ. Vusitavatanti vutthavāsānaṃ etesaṃ. Laddhasahāyoti etesaṃ tattha tattha saha ayanato sahāyo. ‘‘Adutiyo asahāyo appaṭisamo’’ti idaṃ pana asadisaṭṭhena vuttaṃ. Apanujjāti tesaṃ majjhepi phalasamāpattiyā viharanto cittena apanujja, apanujjeva ekārāmataṃ anuyutto viharatīti attho.

    అభినిప్ఫన్నో ఖో పన తస్స భగవతో లాభోతి తస్స భగవతో మహాలాభో ఉప్పన్నో. కదా పట్ఠాయ ఉప్పన్నో? అభిసమ్బోధిం పత్వా సత్తసత్తాహం అతిక్కమిత్వా ఇసిపతనే ధమ్మచక్కం పవత్తేత్వా అనుక్కమేన దేవమనుస్సానం దమనం కరోన్తస్స తయో జటిలే పబ్బాజేత్వా రాజగహం గతస్స బిమ్బిసారదమనతో పట్ఠాయ ఉప్పన్నో. యం సన్ధాయ వుత్తం – ‘‘తేన ఖో పన సమయేన భగవా సక్కతో హోతి గరుకతో మానితో పూజితో అపచితో లాభీ చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారాన’’న్తి (సం॰ ని॰ ౨.౭౦). సతసహస్సకప్పాధికేసు చతూసు అసఙ్ఖ్యేయ్యేసు ఉస్సన్నపుఞ్ఞనిస్సన్దసముప్పన్నో లాభసక్కారో మహోఘో వియ అజ్ఝోత్థరమానో ఆగచ్ఛతి.

    Abhinipphannokho pana tassa bhagavato lābhoti tassa bhagavato mahālābho uppanno. Kadā paṭṭhāya uppanno? Abhisambodhiṃ patvā sattasattāhaṃ atikkamitvā isipatane dhammacakkaṃ pavattetvā anukkamena devamanussānaṃ damanaṃ karontassa tayo jaṭile pabbājetvā rājagahaṃ gatassa bimbisāradamanato paṭṭhāya uppanno. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti (saṃ. ni. 2.70). Satasahassakappādhikesu catūsu asaṅkhyeyyesu ussannapuññanissandasamuppanno lābhasakkāro mahogho viya ajjhottharamāno āgacchati.

    ఏకస్మిం కిర సమయే రాజగహే సావత్థియం సాకేతే కోసమ్బియం బారాణసియం భగవతో పటిపాటిభత్తం నామ ఉప్పన్నం, తత్థేకో – ‘‘అహం సతం విస్సజ్జేత్వా దానం దస్సామీ’’తి పణ్ణం లిఖిత్వా విహారద్వారే బన్ధి. అఞ్ఞో – అహం ద్వే సతాని. అఞ్ఞో – అహం పఞ్చ సతాని. అఞ్ఞో – అహం సహస్సం. అఞ్ఞో – అహం ద్వే సహస్సాని. అఞ్ఞో – అహం పఞ్చ. దస. వీసతి. పఞ్ఞాసం; అఞ్ఞో – అహం సతసహస్సం. అఞ్ఞో – అహం ద్వే సతసహస్సాని విస్సజ్జేత్వా దానం దస్సామీ’’తి పణ్ణం లిఖిత్వా విహారద్వారే బన్ధి. జనపదచారికం చరన్తమ్పి ఓకాసం లభిత్వా – ‘‘దానం దస్సామీ’’తి సకటాని పూరేత్వా మహాజనో అనుబన్ధియేవ. యథాహ – ‘‘తేన ఖో పన సమయేన జానపదా మనుస్సా బహుం లోణమ్పి తేలమ్పి తణ్డులమ్పి ఖాదనీయమ్పి సకటేసు ఆరోపేత్వా భగవతో పిట్ఠితో పిట్ఠితో అనుబన్ధా హోన్తి – ‘యత్థ పటిపాటిం లభిస్సామ, తత్థ భత్తం కరిస్సామా’తి’’ (మహావ॰ ౨౮౨). ఏవం అఞ్ఞానిపి ఖన్ధకే చ వినయే చ బహూని వత్థూని వేదితబ్బాని.

    Ekasmiṃ kira samaye rājagahe sāvatthiyaṃ sākete kosambiyaṃ bārāṇasiyaṃ bhagavato paṭipāṭibhattaṃ nāma uppannaṃ, tattheko – ‘‘ahaṃ sataṃ vissajjetvā dānaṃ dassāmī’’ti paṇṇaṃ likhitvā vihāradvāre bandhi. Añño – ahaṃ dve satāni. Añño – ahaṃ pañca satāni. Añño – ahaṃ sahassaṃ. Añño – ahaṃ dve sahassāni. Añño – ahaṃ pañca. Dasa. Vīsati. Paññāsaṃ; añño – ahaṃ satasahassaṃ. Añño – ahaṃ dve satasahassāni vissajjetvā dānaṃ dassāmī’’ti paṇṇaṃ likhitvā vihāradvāre bandhi. Janapadacārikaṃ carantampi okāsaṃ labhitvā – ‘‘dānaṃ dassāmī’’ti sakaṭāni pūretvā mahājano anubandhiyeva. Yathāha – ‘‘tena kho pana samayena jānapadā manussā bahuṃ loṇampi telampi taṇḍulampi khādanīyampi sakaṭesu āropetvā bhagavato piṭṭhito piṭṭhito anubandhā honti – ‘yattha paṭipāṭiṃ labhissāma, tattha bhattaṃ karissāmā’ti’’ (mahāva. 282). Evaṃ aññānipi khandhake ca vinaye ca bahūni vatthūni veditabbāni.

    అసదిసదానే పనేస లాభో మత్థకం పత్తో. ఏకస్మిం కిర సమయే భగవతి జనపదచారికం చరిత్వా జేతవనం సమ్పత్తే రాజా నిమన్తేత్వా దానం అదాసి. దుతియదివసే నాగరా అదంసు. పున తేసం దానతో అతిరేకం రాజా, తస్స దానతో అతిరేకం నాగరాతి ఏవం బహూసు దివసేసు గతేసు రాజా చిన్తేసి – ‘‘ఇమే నాగరా దివసే దివసే అతిరేకతరం కరోన్తి, పథవిస్సరో పన రాజా నాగరేహి దానే పరాజితోతి గరహా భవిస్సతీ’’తి. అథస్స మల్లికా ఉపాయం ఆచిక్ఖి. సో రాజఙ్గణే సాలకల్యాణిపదరేహి మణ్డపం కారేత్వా తం నీలుప్పలేహి ఛాదేత్వా పఞ్చ ఆసనసతాని పఞ్ఞాపేత్వా పఞ్చ హత్థిసతాని ఆసనానం పచ్ఛాభాగే ఠపేత్వా ఏకేకేన హత్థినా ఏకేకస్స భిక్ఖునో సేతచ్ఛత్తం ధారాపేసి. ద్విన్నం ద్విన్నం ఆసనానం అన్తరే సబ్బాలఙ్కారపటిమణ్డితా ఏకేకా ఖత్తియధీతా చతుజ్జాతియగన్ధం పిసతి. నిట్ఠితం నిట్ఠితం మజ్ఝట్ఠానే గన్ధమ్బణే పక్ఖిపతి, తం అపరా ఖత్తియధీతా నీలుప్పలహత్థకేన సమ్పరివత్తేతి. ఏవం ఏకేకస్స భిక్ఖునో తిస్సో తిస్సో ఖత్తియధీతరో పరివారా, అపరా సబ్బాలఙ్కారపటిమణ్డితా ఇత్థీ తాలవణ్టం గహేత్వా బీజతి, అఞ్ఞా ధమకరణం గహేత్వా ఉదకం పరిస్సావేతి, అఞ్ఞా పత్తతో ఉదకం హరతి. భగవతో చత్తారి అనగ్ఘాని అహేసుం. పాదకథలికా ఆధారకో అపస్సేనఫలకం ఛత్తపాదమణీతి ఇమాని చత్తారి అనగ్ఘాని అహేసుం. సఙ్ఘనవకస్స దేయ్యధమ్మో సతసహస్సం అగ్ఘతి. తస్మిఞ్చ దానే అఙ్గులిమాలత్థేరో సఙ్ఘనవకో అహోసి. తస్స ఆసనసమీపే ఆనీతో హత్థీ తం ఉపగన్తుం నాసక్ఖి. తతో రఞ్ఞో ఆరోచేసుం. రాజా – ‘‘అఞ్ఞో హత్థీ నత్థీ’’తి? దుట్ఠహత్థీ పన అత్థి, ఆనేతుం న సక్కాతి. సమ్మాసమ్బుద్ధో – సఙ్ఘనవకో కతరో మహారాజాతి? అఙ్గులిమాలత్థేరో భగవాతి. తేన హి తం దుట్ఠహత్థిం ఆనేత్వా ఠపేతు, మహారాజాతి. హత్థిం మణ్డయిత్వా ఆనయింసు. సో థేరస్స తేజేన నాసావాతసఞ్చరణమత్తమ్పి కాతుం నాసక్ఖి. ఏవం నిరన్తరం సత్త దివసాని దానం దీయిత్థ. సత్తమే దివసే రాజా దసబలం వన్దిత్వా – ‘‘భగవా మయ్హం ధమ్మం దేసేథా’’తి ఆహ.

    Asadisadāne panesa lābho matthakaṃ patto. Ekasmiṃ kira samaye bhagavati janapadacārikaṃ caritvā jetavanaṃ sampatte rājā nimantetvā dānaṃ adāsi. Dutiyadivase nāgarā adaṃsu. Puna tesaṃ dānato atirekaṃ rājā, tassa dānato atirekaṃ nāgarāti evaṃ bahūsu divasesu gatesu rājā cintesi – ‘‘ime nāgarā divase divase atirekataraṃ karonti, pathavissaro pana rājā nāgarehi dāne parājitoti garahā bhavissatī’’ti. Athassa mallikā upāyaṃ ācikkhi. So rājaṅgaṇe sālakalyāṇipadarehi maṇḍapaṃ kāretvā taṃ nīluppalehi chādetvā pañca āsanasatāni paññāpetvā pañca hatthisatāni āsanānaṃ pacchābhāge ṭhapetvā ekekena hatthinā ekekassa bhikkhuno setacchattaṃ dhārāpesi. Dvinnaṃ dvinnaṃ āsanānaṃ antare sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā ekekā khattiyadhītā catujjātiyagandhaṃ pisati. Niṭṭhitaṃ niṭṭhitaṃ majjhaṭṭhāne gandhambaṇe pakkhipati, taṃ aparā khattiyadhītā nīluppalahatthakena samparivatteti. Evaṃ ekekassa bhikkhuno tisso tisso khattiyadhītaro parivārā, aparā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā itthī tālavaṇṭaṃ gahetvā bījati, aññā dhamakaraṇaṃ gahetvā udakaṃ parissāveti, aññā pattato udakaṃ harati. Bhagavato cattāri anagghāni ahesuṃ. Pādakathalikā ādhārako apassenaphalakaṃ chattapādamaṇīti imāni cattāri anagghāni ahesuṃ. Saṅghanavakassa deyyadhammo satasahassaṃ agghati. Tasmiñca dāne aṅgulimālatthero saṅghanavako ahosi. Tassa āsanasamīpe ānīto hatthī taṃ upagantuṃ nāsakkhi. Tato rañño ārocesuṃ. Rājā – ‘‘añño hatthī natthī’’ti? Duṭṭhahatthī pana atthi, ānetuṃ na sakkāti. Sammāsambuddho – saṅghanavako kataro mahārājāti? Aṅgulimālatthero bhagavāti. Tena hi taṃ duṭṭhahatthiṃ ānetvā ṭhapetu, mahārājāti. Hatthiṃ maṇḍayitvā ānayiṃsu. So therassa tejena nāsāvātasañcaraṇamattampi kātuṃ nāsakkhi. Evaṃ nirantaraṃ satta divasāni dānaṃ dīyittha. Sattame divase rājā dasabalaṃ vanditvā – ‘‘bhagavā mayhaṃ dhammaṃ desethā’’ti āha.

    తస్సఞ్చ పరిసతి కాళో చ జుణ్హో చాతి ద్వే అమచ్చా హోన్తి. కాళో చిన్తేసి – ‘‘నస్సతి రాజకులస్స సన్తకం, కిం నామేతే ఏత్తకా జనా కరిస్సన్తి, భుఞ్జిత్వా విహారం గన్త్వా నిద్దాయిస్సన్తేవ, ఇదం పన ఏకో రాజపురిసో లభిత్వా కిం నామ న కరేయ్య, అహో నస్సతి రఞ్ఞో సన్తక’’న్తి. జుణ్హో చిన్తేసి – ‘‘మహన్తం ఇదం రాజత్తనం నామ, కో అఞ్ఞో ఇదం కాతుం సక్ఖిస్సతి? కిం రాజా నామ సో, యో రాజత్తనే ఠితోపి ఏవరూపం దానం దాతుం న సక్కోతీ’’తి. భగవా పరిసాయ అజ్ఝాసయం ఓలోకేన్తో తేసం ద్విన్నం అజ్ఝాసయం విదిత్వా – ‘‘సచే అజ్జ జుణ్హస్స అజ్ఝాసయేన ధమ్మకథం కథేమి, కాళస్స సత్తధా ముద్ధా ఫలిస్సతి . మయా ఖో పన సత్తానుద్దయతాయ పారమియో పూరితా. జుణ్హో అఞ్ఞస్మిమ్పి దివసే మయి ధమ్మం కథయన్తే మగ్గఫలం పటివిజ్ఝిస్సతి, ఇదాని పన కాళం ఓలోకేస్సామీ’’తి రఞ్ఞో చతుప్పదికమేవ గాథం అభాసి –

    Tassañca parisati kāḷo ca juṇho cāti dve amaccā honti. Kāḷo cintesi – ‘‘nassati rājakulassa santakaṃ, kiṃ nāmete ettakā janā karissanti, bhuñjitvā vihāraṃ gantvā niddāyissanteva, idaṃ pana eko rājapuriso labhitvā kiṃ nāma na kareyya, aho nassati rañño santaka’’nti. Juṇho cintesi – ‘‘mahantaṃ idaṃ rājattanaṃ nāma, ko añño idaṃ kātuṃ sakkhissati? Kiṃ rājā nāma so, yo rājattane ṭhitopi evarūpaṃ dānaṃ dātuṃ na sakkotī’’ti. Bhagavā parisāya ajjhāsayaṃ olokento tesaṃ dvinnaṃ ajjhāsayaṃ viditvā – ‘‘sace ajja juṇhassa ajjhāsayena dhammakathaṃ kathemi, kāḷassa sattadhā muddhā phalissati . Mayā kho pana sattānuddayatāya pāramiyo pūritā. Juṇho aññasmimpi divase mayi dhammaṃ kathayante maggaphalaṃ paṭivijjhissati, idāni pana kāḷaṃ olokessāmī’’ti rañño catuppadikameva gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘న వే కదరియా దేవలోకం వజన్తి,

    ‘‘Na ve kadariyā devalokaṃ vajanti,

    బాలా హవే నప్పసంసన్తి దానం;

    Bālā have nappasaṃsanti dānaṃ;

    ధీరో చ దానం అనుమోదమానో,

    Dhīro ca dānaṃ anumodamāno,

    తేనేవ సో హోతి సుఖీ పరత్థా’’తి. (ధ॰ ప॰ ౧౭౭);

    Teneva so hoti sukhī paratthā’’ti. (dha. pa. 177);

    రాజా అనత్తమనో హుత్వా – ‘‘మయా మహాదానం దిన్నం, సత్థా చ మే మన్దమేవ ధమ్మం కథేసి, నాసక్ఖిం మఞ్ఞే దసబలస్స చిత్తం గహేతు’’న్తి. సో భుత్తపాతరాసో విహారం గన్త్వా భగవన్తం వన్దిత్వా పుచ్ఛి – ‘‘మయా, భన్తే, మహన్తం దానం దిన్నం, అనుమోదనా చ మే న మహతీ కతా, కో ను ఖో మే, భన్తే, దోసో’’తి? నత్థి, మహారాజ, తవ దోసో, పరిసా పన అపరిసుద్ధా, తస్మా ధమ్మం న దేసేసిన్తి. కస్మా పన భగవా పరిసా న సుద్ధాతి? సత్థా ద్విన్నం అమచ్చానం పరివితక్కం ఆరోచేసి. రాజా కాళం పుచ్ఛి – ‘‘ఏవం, తాత, కాళా’’తి? ‘‘ఏవం, మహారాజా’’తి. ‘‘మయి మమ సన్తకం దదమానే తవ కతరం ఠానం రుజ్జతి, న తం సక్కోమి పస్సితుం, పబ్బాజేథ నం మమ రట్ఠతో’’తి ఆహ. తతో జుణ్హం పక్కోసాపేత్వా పుచ్ఛి – ‘‘ఏవం కిర, తాత, చిన్తేసీ’’తి? ‘‘ఆమ, మహారాజా’’తి. ‘‘తవ చిత్తానురూపమేవ హోతూ’’తి తస్మింయేవ మణ్డపే ఏవం పఞ్ఞత్తేసుయేవ ఆసనేసు పఞ్చ భిక్ఖుసతాని నిసీదాపేత్వా తాయేవ ఖత్తియధీతరో పరివారాపేత్వా రాజగేహతో ధనం గహేత్వా మయా దిన్నసదిసమేవ సత్త దివసాని దానం దేహీతి. సో తథా అదాసి. దత్వా సత్తమే దివసే – ‘‘ధమ్మం భగవా దేసేథా’’తి ఆహ.

    Rājā anattamano hutvā – ‘‘mayā mahādānaṃ dinnaṃ, satthā ca me mandameva dhammaṃ kathesi, nāsakkhiṃ maññe dasabalassa cittaṃ gahetu’’nti. So bhuttapātarāso vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ vanditvā pucchi – ‘‘mayā, bhante, mahantaṃ dānaṃ dinnaṃ, anumodanā ca me na mahatī katā, ko nu kho me, bhante, doso’’ti? Natthi, mahārāja, tava doso, parisā pana aparisuddhā, tasmā dhammaṃ na desesinti. Kasmā pana bhagavā parisā na suddhāti? Satthā dvinnaṃ amaccānaṃ parivitakkaṃ ārocesi. Rājā kāḷaṃ pucchi – ‘‘evaṃ, tāta, kāḷā’’ti? ‘‘Evaṃ, mahārājā’’ti. ‘‘Mayi mama santakaṃ dadamāne tava kataraṃ ṭhānaṃ rujjati, na taṃ sakkomi passituṃ, pabbājetha naṃ mama raṭṭhato’’ti āha. Tato juṇhaṃ pakkosāpetvā pucchi – ‘‘evaṃ kira, tāta, cintesī’’ti? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Tava cittānurūpameva hotū’’ti tasmiṃyeva maṇḍape evaṃ paññattesuyeva āsanesu pañca bhikkhusatāni nisīdāpetvā tāyeva khattiyadhītaro parivārāpetvā rājagehato dhanaṃ gahetvā mayā dinnasadisameva satta divasāni dānaṃ dehīti. So tathā adāsi. Datvā sattame divase – ‘‘dhammaṃ bhagavā desethā’’ti āha.

    సత్థా ద్విన్నమ్పి దానానం అనుమోదనం ఏకతో కత్వా ద్వే మహానదియో ఏకోఘపుణ్ణా కురుమానో వియ మహాధమ్మదేసనం దేసేసి. దేసనాపరియోసానే జుణ్హో సోతాపన్నో అహోసి. రాజా పసీదిత్వా దసబలస్స బాహిరవత్థుం నామ అదాసి. ఏవం అభినిప్ఫన్నో ఖో పన తస్స భగవతో లాభోతి వేదితబ్బో.

    Satthā dvinnampi dānānaṃ anumodanaṃ ekato katvā dve mahānadiyo ekoghapuṇṇā kurumāno viya mahādhammadesanaṃ desesi. Desanāpariyosāne juṇho sotāpanno ahosi. Rājā pasīditvā dasabalassa bāhiravatthuṃ nāma adāsi. Evaṃ abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lābhoti veditabbo.

    అభినిప్ఫన్నో సిలోకోతి వణ్ణగుణకిత్తనం. సోపి భగవతో ధమ్మచక్కప్పవత్తనతో పట్ఠాయ అభినిప్ఫన్నో. తతో పట్ఠాయ హి భగవతో ఖత్తియాపి వణ్ణం కథేన్తి. బ్రాహ్మణాపి గహపతయోపి నాగా సుపణ్ణా గన్ధబ్బా దేవతా బ్రహ్మానోపి కిత్తిం వత్వా – ‘‘ఇతిపి సో భగవా’’తిఆదినా. అఞ్ఞతిత్థియాపి వరరోజస్స సహస్సం దత్వా సమణస్స గోతమస్స అవణ్ణం కథేహీతి ఉయ్యోజేసుం. సో సహస్సం గహేత్వా దసబలం పాదతలతో పట్ఠాయ యావ కేసన్తా అపలోకయమానో లిక్ఖామత్తమ్పి వజ్జం అదిస్వా – ‘‘విప్పకిణ్ణద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణే అసీతిఅనుబ్యఞ్జనవిభూసితే బ్యామప్పభాపరిక్ఖిత్తే సుఫుల్లితపారిచ్ఛత్తకతారాగణసముజ్జలితఅన్తలిక్ఖవిచిత్తకుసుమసస్సిరికనన్దనవనసదిసే అనవజ్జఅత్తభావే అవణ్ణం వదన్తస్స ముఖమ్పి విపరివత్తేయ్య, ముద్ధాపి సత్తధా ఫలేయ్య, అవణ్ణం వత్తుం ఉపాయో నత్థి, వణ్ణమేవ వదిస్సామీ’’తి పాదతలతో పట్ఠాయ యావ కేసన్తా అతిరేకపదసహస్సేన వణ్ణమేవ కథేసి. యమకపాటిహారియే పనేస వణ్ణో నామ మత్థకం పత్తో. ఏవం అభినిప్ఫన్నో సిలోకోతి.

    Abhinipphannosilokoti vaṇṇaguṇakittanaṃ. Sopi bhagavato dhammacakkappavattanato paṭṭhāya abhinipphanno. Tato paṭṭhāya hi bhagavato khattiyāpi vaṇṇaṃ kathenti. Brāhmaṇāpi gahapatayopi nāgā supaṇṇā gandhabbā devatā brahmānopi kittiṃ vatvā – ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā. Aññatitthiyāpi vararojassa sahassaṃ datvā samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ kathehīti uyyojesuṃ. So sahassaṃ gahetvā dasabalaṃ pādatalato paṭṭhāya yāva kesantā apalokayamāno likkhāmattampi vajjaṃ adisvā – ‘‘vippakiṇṇadvattiṃsamahāpurisalakkhaṇe asītianubyañjanavibhūsite byāmappabhāparikkhitte suphullitapāricchattakatārāgaṇasamujjalitaantalikkhavicittakusumasassirikanandanavanasadise anavajjaattabhāve avaṇṇaṃ vadantassa mukhampi viparivatteyya, muddhāpi sattadhā phaleyya, avaṇṇaṃ vattuṃ upāyo natthi, vaṇṇameva vadissāmī’’ti pādatalato paṭṭhāya yāva kesantā atirekapadasahassena vaṇṇameva kathesi. Yamakapāṭihāriye panesa vaṇṇo nāma matthakaṃ patto. Evaṃ abhinipphanno silokoti.

    యావ మఞ్ఞే ఖత్తియాతి ఖత్తియా బ్రాహ్మణా వేస్సా సుద్దా నాగా సుపణ్ణా యక్ఖా అసురా దేవా బ్రహ్మానోతి సబ్బేవ తే సమ్పియాయమానరూపా హట్ఠతుట్ఠా విహరన్తి. విగతమదో ఖో పనాతి ఏత్తకా మం జనా సమ్పియాయమానరూపా విహరన్తీతి న మదపమత్తో హుత్వా దవాదివసేన ఆహారం ఆహారేతి, అఞ్ఞదత్థు విగతమదో ఖో పన సో భగవా ఆహారం ఆహారేతి.

    Yāva maññe khattiyāti khattiyā brāhmaṇā vessā suddā nāgā supaṇṇā yakkhā asurā devā brahmānoti sabbeva te sampiyāyamānarūpā haṭṭhatuṭṭhā viharanti. Vigatamado kho panāti ettakā maṃ janā sampiyāyamānarūpā viharantīti na madapamatto hutvā davādivasena āhāraṃ āhāreti, aññadatthu vigatamado kho pana so bhagavā āhāraṃ āhāreti.

    యథావాదీతి యం వాచాయ వదతి, తదన్వయమేవస్స కాయకమ్మం హోతి. యఞ్చ కాయేన కరోతి, తదన్వయమేవస్స వచీకమ్మం హోతి. కాయో వా వాచం, వాచా వా కాయం నాతిక్కమతి, వాచా కాయేన, కాయో చ వాచాయ సమేతి. యథా చ –

    Yathāvādīti yaṃ vācāya vadati, tadanvayamevassa kāyakammaṃ hoti. Yañca kāyena karoti, tadanvayamevassa vacīkammaṃ hoti. Kāyo vā vācaṃ, vācā vā kāyaṃ nātikkamati, vācā kāyena, kāyo ca vācāya sameti. Yathā ca –

    ‘‘వామేన సూకరో హోతి, దక్ఖిణేన అజామిగో;

    ‘‘Vāmena sūkaro hoti, dakkhiṇena ajāmigo;

    సరేన నేలకో హోతి, విసాణేన జరగ్గవో’’తి. –

    Sarena nelako hoti, visāṇena jaraggavo’’ti. –

    అయం సూకరయక్ఖో సూకరే దిస్వా సూకరసదిసం వామపస్సం దస్సేత్వా తే గహేత్వా ఖాదతి, అజామిగే దిస్వా తంసదిసం దక్ఖిణపస్సం దస్సేత్వా తే గహేత్వా ఖాదతి, నేలకవచ్ఛకే దిస్వా వచ్ఛకరవం రవన్తో తే గహేత్వా ఖాదతి, గోణే దిస్వా తేసం విసాణసదిసాని విసాణాని మాపేత్వా తే దూరతోవ – ‘‘గోణో వియ దిస్సతీ’’తి ఏవం ఉపగతే గహేత్వా ఖాదతి. యథా చ ధమ్మికవాయసజాతకే సకుణేహి పుట్ఠో వాయసో – ‘‘అహం వాతభక్ఖో, వాతభక్ఖతాయ ముఖం వివరిత్వా పాణకానఞ్చ మరణభయేన ఏకేనేవ పాదేన ఠితో, తస్మా తుమ్హేపి –

    Ayaṃ sūkarayakkho sūkare disvā sūkarasadisaṃ vāmapassaṃ dassetvā te gahetvā khādati, ajāmige disvā taṃsadisaṃ dakkhiṇapassaṃ dassetvā te gahetvā khādati, nelakavacchake disvā vacchakaravaṃ ravanto te gahetvā khādati, goṇe disvā tesaṃ visāṇasadisāni visāṇāni māpetvā te dūratova – ‘‘goṇo viya dissatī’’ti evaṃ upagate gahetvā khādati. Yathā ca dhammikavāyasajātake sakuṇehi puṭṭho vāyaso – ‘‘ahaṃ vātabhakkho, vātabhakkhatāya mukhaṃ vivaritvā pāṇakānañca maraṇabhayena ekeneva pādena ṭhito, tasmā tumhepi –

    ‘‘ధమ్మం చరథ భద్దం వో, ధమ్మం చరథ ఞాతయో;

    ‘‘Dhammaṃ caratha bhaddaṃ vo, dhammaṃ caratha ñātayo;

    ధమ్మచారీ సుఖం సేతి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చా’’తి.

    Dhammacārī sukhaṃ seti, asmiṃ loke paramhi cā’’ti.

    సకుణేసు విస్సాసం ఉప్పాదేసి, తతో –

    Sakuṇesu vissāsaṃ uppādesi, tato –

    ‘‘భద్దకో వతాయం పక్ఖీ, దిజో పరమధమ్మికో;

    ‘‘Bhaddako vatāyaṃ pakkhī, dijo paramadhammiko;

    ఏకపాదేన తిట్ఠన్తో, ధమ్మో ధమ్మోతి భాసతీ’’తి.

    Ekapādena tiṭṭhanto, dhammo dhammoti bhāsatī’’ti.

    ఏవం విస్సాసమాగతే సకుణే ఖాదిత్థ. తేన తేసం వాచా కాయేన, కాయో చ వాచాయ న సమేతి, న ఏవం భగవతో. భగవతో పన వాచా కాయేన, కాయో చ వాచాయ సమేతియేవాతి దస్సేతి.

    Evaṃ vissāsamāgate sakuṇe khādittha. Tena tesaṃ vācā kāyena, kāyo ca vācāya na sameti, na evaṃ bhagavato. Bhagavato pana vācā kāyena, kāyo ca vācāya sametiyevāti dasseti.

    తిణ్ణా తరితా విచికిచ్ఛా అస్సాతి తిణ్ణవిచికిచ్ఛో. ‘‘కథమిదం కథమిద’’న్తి ఏవరూపా విగతా కథంకథా అస్సాతి విగతకథంకథో. యథా హి మహాజనో – ‘‘అయం రుక్ఖో, కిం రుక్ఖో నామ, అయం గామో, అయం జనపదో, ఇదం రట్ఠం, కిం రట్ఠం నామ, కస్మా ను ఖో అయం రుక్ఖో ఉజుక్ఖన్ధో, అయం వఙ్కక్ఖన్ధో, కస్మా కణ్టకో కోచి ఉజుకో హోతి, కోచి వఙ్కో, పుప్ఫం కిఞ్చి సుగన్ధం, కిఞ్చి దుగ్గన్ధం, ఫలం కిఞ్చి మధురం, కిఞ్చి అమధుర’’న్తి సకఙ్ఖోవ హోతి, న ఏవం సత్థా. సత్థా హి – ‘‘ఇమేసం నామ ధాతూనం ఉస్సన్నుస్సన్నత్తా ఇదం ఏవం హోతీ’’తి విగతకథంకథోవ . యథా చ పఠమజ్ఝానాదిలాభీనం దుతియజ్ఝానాదీసు కఙ్ఖా హోతి. పచ్చేకబుద్ధానమ్పి హి సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణే యాథావసన్నిట్ఠానాభావతో వోహారవసేన కఙ్ఖా నామ హోతియేవ, న ఏవం బుద్ధస్స. సో హి భగవా సబ్బత్థ విగతకథంకథోతి దస్సేతి.

    Tiṇṇā taritā vicikicchā assāti tiṇṇavicikiccho. ‘‘Kathamidaṃ kathamida’’nti evarūpā vigatā kathaṃkathā assāti vigatakathaṃkatho. Yathā hi mahājano – ‘‘ayaṃ rukkho, kiṃ rukkho nāma, ayaṃ gāmo, ayaṃ janapado, idaṃ raṭṭhaṃ, kiṃ raṭṭhaṃ nāma, kasmā nu kho ayaṃ rukkho ujukkhandho, ayaṃ vaṅkakkhandho, kasmā kaṇṭako koci ujuko hoti, koci vaṅko, pupphaṃ kiñci sugandhaṃ, kiñci duggandhaṃ, phalaṃ kiñci madhuraṃ, kiñci amadhura’’nti sakaṅkhova hoti, na evaṃ satthā. Satthā hi – ‘‘imesaṃ nāma dhātūnaṃ ussannussannattā idaṃ evaṃ hotī’’ti vigatakathaṃkathova . Yathā ca paṭhamajjhānādilābhīnaṃ dutiyajjhānādīsu kaṅkhā hoti. Paccekabuddhānampi hi sabbaññutaññāṇe yāthāvasanniṭṭhānābhāvato vohāravasena kaṅkhā nāma hotiyeva, na evaṃ buddhassa. So hi bhagavā sabbattha vigatakathaṃkathoti dasseti.

    పరియోసితసఙ్కప్పోతి యథా కేచి సీలమత్తేన, కేచి విపస్సనామత్తేన, కేచి పఠమజ్ఝానేన…పే॰… కేచి నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనసమాపత్తియా, కేచి సోతాపన్నభావమత్తేన…పే॰… కేచి అరహత్తేన, కేచి సావకపారమీఞాణేన, కేచి పచ్చేకబోధిఞాణేన పరియోసితసఙ్కప్పా పరిపుణ్ణమనోరథా హోన్తి, న ఏవం మమ సత్థా. మమ పన సత్థా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణేన పరియోసితసఙ్కప్పోతి దస్సేతి.

    Pariyositasaṅkappoti yathā keci sīlamattena, keci vipassanāmattena, keci paṭhamajjhānena…pe… keci nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā, keci sotāpannabhāvamattena…pe… keci arahattena, keci sāvakapāramīñāṇena, keci paccekabodhiñāṇena pariyositasaṅkappā paripuṇṇamanorathā honti, na evaṃ mama satthā. Mama pana satthā sabbaññutaññāṇena pariyositasaṅkappoti dasseti.

    అజ్ఝాసయం ఆదిబ్రహ్మచరియన్తి కరణత్థే పచ్చత్తవచనం, అధికాసయేన ఉత్తమనిస్సయభూతేన ఆదిబ్రహ్మచరియేన పోరాణబ్రహ్మచరియభూతేన చ అరియమగ్గేన తిణ్ణవిచికిచ్ఛో విగతకథంకథో పరియోసితసఙ్కప్పోతి అత్థో. ‘‘పుబ్బే అననుస్సుతేసు ధమ్మేసు సామం సచ్చాని అభిసమ్బుజ్ఝి, తత్థ చ సబ్బఞ్ఞుతం పత్తో, బలేసు చ వసీభావ’’న్తి హి వచనతో పరియోసితసఙ్కప్పతాపి భగవతో అరియమగ్గేనేవ నిప్ఫన్నాతి.

    Ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyanti karaṇatthe paccattavacanaṃ, adhikāsayena uttamanissayabhūtena ādibrahmacariyena porāṇabrahmacariyabhūtena ca ariyamaggena tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho pariyositasaṅkappoti attho. ‘‘Pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto, balesu ca vasībhāva’’nti hi vacanato pariyositasaṅkappatāpi bhagavato ariyamaggeneva nipphannāti.

    ౨౯౭. యథరివ భగవాతి యథా భగవా, ఏవం ఏకస్మిం జమ్బుదీపతలే చతూసు దిసాసు చారికం చరమానా అహో వత చత్తారో జినా ధమ్మం దేసేయ్యున్తి పచ్చాసిసమానా వదన్తి. అథాపరే తీసు మణ్డలేసు ఏకతో విచరణభావం ఆకఙ్ఖమానా తయో సమ్మాసమ్బుద్ధాతి ఆహంసు. అపరే – ‘‘దస పారమియో నామ పూరేత్వా చతున్నం తిణ్ణం వా ఉప్పత్తి దుల్లభా, సచే పన ఏకో నిబద్ధవాసం వసన్తో ధమ్మం దేసేయ్య, ఏకో చారికం చరన్తో, ఏవమ్పి జమ్బుదీపో సోభేయ్య చేవ, బహుఞ్చ హితసుఖమధిగచ్ఛేయ్యా’’తి చిన్తేత్వా అహో వత, మారిసాతి ఆహంసు.

    297.Yathariva bhagavāti yathā bhagavā, evaṃ ekasmiṃ jambudīpatale catūsu disāsu cārikaṃ caramānā aho vata cattāro jinā dhammaṃ deseyyunti paccāsisamānā vadanti. Athāpare tīsu maṇḍalesu ekato vicaraṇabhāvaṃ ākaṅkhamānā tayo sammāsambuddhāti āhaṃsu. Apare – ‘‘dasa pāramiyo nāma pūretvā catunnaṃ tiṇṇaṃ vā uppatti dullabhā, sace pana eko nibaddhavāsaṃ vasanto dhammaṃ deseyya, eko cārikaṃ caranto, evampi jambudīpo sobheyya ceva, bahuñca hitasukhamadhigaccheyyā’’ti cintetvā aho vata, mārisāti āhaṃsu.

    ౨౯౮. అట్ఠానమేతం అనవకాసో యన్తి ఏత్థ ఠానం అవకాసోతి ఉభయమేతం కారణాధివచనమేవ. కారణఞ్హి తిట్ఠతి ఏత్థ తదాయత్తవుత్తితాయ ఫలన్తి ఠానం. ఓకాసో వియ చస్స తం తేన వినా అఞ్ఞత్థ అభావతోతి అవకాసో. న్తి కరణత్థే పచ్చత్తం. ఇదం వుత్తం హోతి – ‘‘యేన కారణేన ఏకిస్సా లోకధాతుయా ద్వే బుద్ధా ఏకతో ఉప్పజ్జేయ్యుం, తం కారణం నత్థీ’’తి.

    298.Aṭṭhānametaṃ anavakāso yanti ettha ṭhānaṃ avakāsoti ubhayametaṃ kāraṇādhivacanameva. Kāraṇañhi tiṭṭhati ettha tadāyattavuttitāya phalanti ṭhānaṃ. Okāso viya cassa taṃ tena vinā aññattha abhāvatoti avakāso. Yanti karaṇatthe paccattaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yena kāraṇena ekissā lokadhātuyā dve buddhā ekato uppajjeyyuṃ, taṃ kāraṇaṃ natthī’’ti.

    ఏత్థ చ –

    Ettha ca –

    ‘‘యావతా చన్దిమసూరియా, పరిహరన్తి దిసా భన్తి విరోచనా;

    ‘‘Yāvatā candimasūriyā, pariharanti disā bhanti virocanā;

    తావ సహస్సధా లోకో, ఏత్థ తే వత్తతే వసో’’తి. (మ॰ ని॰ ౧.౫౦౩) –

    Tāva sahassadhā loko, ettha te vattate vaso’’ti. (ma. ni. 1.503) –

    గాథాయ ఏకచక్కవాళమేవ ఏకా లోకధాతు. ‘‘సహస్సీ లోకధాతు అకమ్పిత్థా’’తి (అ॰ ని॰ ౩.౧౨౬) ఆగతట్ఠానే చక్కవాళసహస్సం ఏకా లోకధాతు. ‘‘ఆకఙ్ఖమానో, ఆనన్ద, తథాగతో తిసహస్సిమహాసహస్సిలోకధాతుం సరేన విఞ్ఞాపేయ్య, ఓభాసేన చ ఫరేయ్యా’’తి (అ॰ ని॰ ౩.౮౧) ఆగతట్ఠానే తిసహస్సిమహాసహస్సీ ఏకా లోకధాతు. ‘‘అయఞ్చ దససహస్సీ లోకధాతూ’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౨౦౧) ఆగతట్ఠానే దసచక్కవాళసహస్సాని ఏకా లోకధాతు. తం సన్ధాయ ఏకిస్సా లోకధాతుయాతి ఆహ. ఏత్తకఞ్హి జాతిఖేత్తం నామ. తత్రాపి ఠపేత్వా ఇమస్మిం చక్కవాళే జమ్బుదీపస్స మజ్ఝిమదేసం న అఞ్ఞత్ర బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి జాతిఖేత్తతో పన పరం బుద్ధానం ఉప్పత్తిట్ఠానమేవ న పఞ్ఞాయతి. యేనత్థేనాతి యేన పవారణసఙ్గహత్థేన.

    Gāthāya ekacakkavāḷameva ekā lokadhātu. ‘‘Sahassī lokadhātu akampitthā’’ti (a. ni. 3.126) āgataṭṭhāne cakkavāḷasahassaṃ ekā lokadhātu. ‘‘Ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato tisahassimahāsahassilokadhātuṃ sarena viññāpeyya, obhāsena ca phareyyā’’ti (a. ni. 3.81) āgataṭṭhāne tisahassimahāsahassī ekā lokadhātu. ‘‘Ayañca dasasahassī lokadhātū’’ti (ma. ni. 3.201) āgataṭṭhāne dasacakkavāḷasahassāni ekā lokadhātu. Taṃ sandhāya ekissā lokadhātuyāti āha. Ettakañhi jātikhettaṃ nāma. Tatrāpi ṭhapetvā imasmiṃ cakkavāḷe jambudīpassa majjhimadesaṃ na aññatra buddhā uppajjanti jātikhettato pana paraṃ buddhānaṃ uppattiṭṭhānameva na paññāyati. Yenatthenāti yena pavāraṇasaṅgahatthena.

    సనఙ్కుమారకథావణ్ణనా

    Sanaṅkumārakathāvaṇṇanā

    ౩౦౦. వణ్ణేన చేవ యససా చాతి అలఙ్కారపరివారేన చ పుఞ్ఞసిరియా చాతి అత్థో.

    300.Vaṇṇena ceva yasasā cāti alaṅkāraparivārena ca puññasiriyā cāti attho.

    ౩౦౧. సాధు మహాబ్రహ్మేతి ఏత్థ సమ్పసాదనే సాధుసద్దో. సఙ్ఖాయ మోదామాతి జానిత్వా మోదామ.

    301.Sādhu mahābrahmeti ettha sampasādane sādhusaddo. Saṅkhāya modāmāti jānitvā modāma.

    గోవిన్దబ్రాహ్మణవత్థువణ్ణనా

    Govindabrāhmaṇavatthuvaṇṇanā

    ౩౦౪. యావ దీఘరత్తం మహాపఞ్ఞోవ సో భగవాతి ఏత్తకన్తి పరిచ్ఛిన్దిత్వా న సక్కా వత్తుం, అథ ఖో యావ దీఘరత్తం అతిచిరరత్తం మహాపఞ్ఞోవ సో భగవా. నోతి కథం తుమ్హే మఞ్ఞథాతి. అథ సయమేవేతం పఞ్హం బ్యాకాతుకామో – ‘‘అనచ్ఛరియమేతం, మారిసా, యం ఇదాని పారమియో పూరేత్వా బోధిపల్లఙ్కే తిణ్ణం మారానం మత్థకం భిన్దిత్వా పటివిద్ధఅసాధారణఞాణో సో భగవా మహాపఞ్ఞో భవేయ్య, కిమేత్థ అచ్ఛరియం, అపరిపక్కాయ పన బోధియా పదేసఞాణే ఠితస్స సరాగాదికాలేపి మహాపఞ్ఞభావమేవ వో, మారిసా, కథేస్సామీ’’తి భవపటిచ్ఛన్నకారణం ఆహరిత్వా దస్సేన్తో భూతపుబ్బం భోతిఆదిమాహ.

    304.Yāva dīgharattaṃ mahāpaññova so bhagavāti ettakanti paricchinditvā na sakkā vattuṃ, atha kho yāva dīgharattaṃ aticirarattaṃ mahāpaññova so bhagavā. Noti kathaṃ tumhe maññathāti. Atha sayamevetaṃ pañhaṃ byākātukāmo – ‘‘anacchariyametaṃ, mārisā, yaṃ idāni pāramiyo pūretvā bodhipallaṅke tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ bhinditvā paṭividdhaasādhāraṇañāṇo so bhagavā mahāpañño bhaveyya, kimettha acchariyaṃ, aparipakkāya pana bodhiyā padesañāṇe ṭhitassa sarāgādikālepi mahāpaññabhāvameva vo, mārisā, kathessāmī’’ti bhavapaṭicchannakāraṇaṃ āharitvā dassento bhūtapubbaṃ bhotiādimāha.

    పురోహితోతి సబ్బకిచ్చాని అనుసాసనపురోహితో. గోవిన్దోతి గోవిన్దియాభిసేకేన అభిసిత్తో , పకతియా పనస్స అఞ్ఞదేవ నామం, అభిసిత్తకాలతో పట్ఠాయ ‘‘గోవిన్దో’’తి సఙ్ఖ్యం గతో. జోతిపాలోతి జోతనతో చ పాలనతో చ జోతిపాలో. తస్స కిర జాతదివసే సబ్బావుధాని ఉజ్జోతింసు. రాజాపి పచ్చూససమయే అత్తనో మఙ్గలావుధం పజ్జలితం దిస్వా భీతో అట్ఠాసి. గోవిన్దో పాతోవ రాజూపట్ఠానం గన్త్వా సుఖసేయ్యం పుచ్ఛి రాజా – ‘‘కుతో మే ఆచరియ, సుఖసేయ్యా’’తి వత్వా తం కారణం ఆరోచేసి. మా భాయి, మహారాజ, మయ్హం పుత్తో జాతో, తస్సానుభావేన సకలనగరే ఆవుధాని పజ్జలింసూతి. రాజా – ‘‘కిం ను ఖో మే కుమారో పచ్చత్థికో భవేయ్యా’’తి చిన్తేత్వా సుట్ఠుతరం భాయి. ‘‘కిం వితక్కేసి మహారాజా’’తి చ పుట్ఠో తమత్థం ఆరోచేసి. అథ నం గోవిన్దో ‘‘మా భాయి మహారాజ, నేసో కుమారో తుమ్హాకం దుబ్భిస్సతి, సకలజమ్బుదీపే పన తేన సమో పఞ్ఞాయ న భవిస్సతి, మమ పుత్తస్స వచనేన మహాజనస్స కఙ్ఖా ఛిజ్జిస్సతి, తుమ్హాకఞ్చ సబ్బకిచ్చాని అనుసాసిస్సతీ’’తి సమస్సాసేతి. రాజా తుట్ఠో – ‘‘కుమారస్స ఖీరమూలం హోతూ’’తి సహస్సం దత్వా ‘‘కుమారం మహల్లకకాలే మమ దస్సేథా’’తి ఆహ. కుమారో అనుపుబ్బేన వుడ్ఢిమనుప్పత్తో. జోతితత్తా పనస్స పాలనసమత్థతాయ చ జోతిపాలోత్వేవ నామం అకంసు. తేన వుత్తం – ‘‘జోతనతో చ పాలనతో చ జోతిపాలో’’తి.

    Purohitoti sabbakiccāni anusāsanapurohito. Govindoti govindiyābhisekena abhisitto , pakatiyā panassa aññadeva nāmaṃ, abhisittakālato paṭṭhāya ‘‘govindo’’ti saṅkhyaṃ gato. Jotipāloti jotanato ca pālanato ca jotipālo. Tassa kira jātadivase sabbāvudhāni ujjotiṃsu. Rājāpi paccūsasamaye attano maṅgalāvudhaṃ pajjalitaṃ disvā bhīto aṭṭhāsi. Govindo pātova rājūpaṭṭhānaṃ gantvā sukhaseyyaṃ pucchi rājā – ‘‘kuto me ācariya, sukhaseyyā’’ti vatvā taṃ kāraṇaṃ ārocesi. Mā bhāyi, mahārāja, mayhaṃ putto jāto, tassānubhāvena sakalanagare āvudhāni pajjaliṃsūti. Rājā – ‘‘kiṃ nu kho me kumāro paccatthiko bhaveyyā’’ti cintetvā suṭṭhutaraṃ bhāyi. ‘‘Kiṃ vitakkesi mahārājā’’ti ca puṭṭho tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ govindo ‘‘mā bhāyi mahārāja, neso kumāro tumhākaṃ dubbhissati, sakalajambudīpe pana tena samo paññāya na bhavissati, mama puttassa vacanena mahājanassa kaṅkhā chijjissati, tumhākañca sabbakiccāni anusāsissatī’’ti samassāseti. Rājā tuṭṭho – ‘‘kumārassa khīramūlaṃ hotū’’ti sahassaṃ datvā ‘‘kumāraṃ mahallakakāle mama dassethā’’ti āha. Kumāro anupubbena vuḍḍhimanuppatto. Jotitattā panassa pālanasamatthatāya ca jotipālotveva nāmaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘jotanato ca pālanato ca jotipālo’’ti.

    సమ్మా వోస్సజ్జిత్వాతి సమ్మా వోస్సజ్జిత్వా. అయమేవ వా పాఠో. అలమత్థదసతరోతి సమత్థో పటిబలో అత్థదసో అలమత్థదసో, తం అలమత్థదసం తిరేతీతి అలమత్థదసతరో. జోతిపాలస్సేవ మాణవస్స అనుసాసనియాతి సోపి జోతిపాలంయేవ పుచ్ఛిత్వా అనుసాసతీతి దస్సేతి.

    Sammā vossajjitvāti sammā vossajjitvā. Ayameva vā pāṭho. Alamatthadasataroti samattho paṭibalo atthadaso alamatthadaso, taṃ alamatthadasaṃ tiretīti alamatthadasataro. Jotipālasseva māṇavassa anusāsaniyāti sopi jotipālaṃyeva pucchitvā anusāsatīti dasseti.

    ౩౦౫. భవమత్థు భవన్తం జోతిపాలన్తి భోతో జోతిపాలస్స భవో వుద్ధి విసేసాధిగమో సబ్బకల్యాణఞ్చేవ మఙ్గలఞ్చ హోతూతి అత్థో. సమ్మోదనీయం కథన్తి? ‘‘అలం, మహారాజ, మా చిన్తయి, ధువధమ్మో ఏస సబ్బసత్తాన’’న్తిఆదినా నయేన మరణప్పటిసంయుత్తం సోకవినోదనపటిసన్థారకథం పరియోసాపేత్వా. మా నో భవం జోతిపాలో అనుసాసనియా పచ్చబ్యాహాసీతి మా పటిబ్యాకాసి, ‘‘అనుసాసా’’తి వుత్తో – ‘‘నాహం అనుసాసామీ’’తి నో మా అనుసాసనియా పచ్చక్ఖాసీతి అత్థో. అభిసమ్భోసీతి సంవిదహిత్వా పట్ఠపేసి. మనుస్సా ఏవమాహంసూతి తం పితరా మహాపఞ్ఞతరం సబ్బకిచ్చాని అనుసాసన్తం సబ్బకమ్మే అభిసమ్భవన్తం దిస్వా తుట్ఠచిత్తా గోవిన్దో వత, భో, బ్రాహ్మణో, మహాగోవిన్దో వత, భో, బ్రాహ్మణోతి ఏవమాహంసు. ఇదం వుత్తం హోతి, ‘‘గోవిన్దో వత, భో, బ్రాహ్మణో అహోసి ఏతస్స పితా; అయం పన మహాగోవిన్దో వత, భో, బ్రాహ్మణో’’తి.

    305.Bhavamatthubhavantaṃ jotipālanti bhoto jotipālassa bhavo vuddhi visesādhigamo sabbakalyāṇañceva maṅgalañca hotūti attho. Sammodanīyaṃ kathanti? ‘‘Alaṃ, mahārāja, mā cintayi, dhuvadhammo esa sabbasattāna’’ntiādinā nayena maraṇappaṭisaṃyuttaṃ sokavinodanapaṭisanthārakathaṃ pariyosāpetvā. Mā no bhavaṃ jotipālo anusāsaniyāpaccabyāhāsīti mā paṭibyākāsi, ‘‘anusāsā’’ti vutto – ‘‘nāhaṃ anusāsāmī’’ti no mā anusāsaniyā paccakkhāsīti attho. Abhisambhosīti saṃvidahitvā paṭṭhapesi. Manussā evamāhaṃsūti taṃ pitarā mahāpaññataraṃ sabbakiccāni anusāsantaṃ sabbakamme abhisambhavantaṃ disvā tuṭṭhacittā govindo vata, bho, brāhmaṇo, mahāgovindo vata, bho, brāhmaṇoti evamāhaṃsu. Idaṃ vuttaṃ hoti, ‘‘govindo vata, bho, brāhmaṇo ahosi etassa pitā; ayaṃ pana mahāgovindo vata, bho, brāhmaṇo’’ti.

    రజ్జసంవిభజనవణ్ణనా

    Rajjasaṃvibhajanavaṇṇanā

    ౩౦౬. యేన తే ఛ ఖత్తియాతి యే తే ‘‘సహాయా’’తి వుత్తా ఛ ఖత్తియా, తే కిర రేణుస్స ఏకపితికా కనిట్ఠభాతరో, తస్మా మహాగోవిన్దో ‘‘అయం అభిసిత్తో ఏతేసం రజ్జసంవిభాగం కరేయ్య వా న వా, యంనూనాహం తే పటికచ్చేవ రేణుస్స సన్తికం పేసేత్వా పటిఞ్ఞం గణ్హాపేయ్య’’న్తి చిన్తేన్తో యేన తే ఛ ఖత్తియా తేనుపసఙ్కమి. రాజకత్తారోతి రాజకారకా అమచ్చా.

    306.Yenate cha khattiyāti ye te ‘‘sahāyā’’ti vuttā cha khattiyā, te kira reṇussa ekapitikā kaniṭṭhabhātaro, tasmā mahāgovindo ‘‘ayaṃ abhisitto etesaṃ rajjasaṃvibhāgaṃ kareyya vā na vā, yaṃnūnāhaṃ te paṭikacceva reṇussa santikaṃ pesetvā paṭiññaṃ gaṇhāpeyya’’nti cintento yena te cha khattiyā tenupasaṅkami. Rājakattāroti rājakārakā amaccā.

    ౩౦౭. మదనీయా కామాతి మదకరా పమాదకరా కామా. గచ్ఛన్తే గచ్ఛన్తే కాలే ఏస అనుస్సరితుమ్పి న సక్కుణేయ్య, తస్మా ఆయన్తు భోన్తో ఆగచ్ఛన్తూతి అత్థో.

    307.Madanīyā kāmāti madakarā pamādakarā kāmā. Gacchante gacchante kāle esa anussaritumpi na sakkuṇeyya, tasmā āyantu bhonto āgacchantūti attho.

    ౩౦౮. సరామహం భోతి తదా కిర మనుస్సానం సచ్చవాదికాలో హోతి, తస్మా ‘‘కదా మయా వుత్తం, కేన దిట్ఠం, కేన సుత’’న్తి అభూతం అవత్వా ‘‘సరామహం భో’’తి ఆహ. సమ్మోదనీయం కథన్తి కిం మహారాజ దేవత్తం గతే రఞ్ఞే మా చిన్తయిత్థ, ధువధమ్మో ఏస సబ్బసత్తానం, ఏవంభావినో సఙ్ఖారాతి ఏవరూపం పటిసన్థారకథం. సబ్బాని సకటముఖాని పట్ఠపేసీతి సబ్బాని ఛ రజ్జాని సకటముఖాని పట్ఠపేసి. ఏకేకస్స రఞ్ఞో రజ్జం తియోజనసతం హోతి, రేణుస్స రఞ్ఞో రజ్జోసరణపదేసో దసగావుతం, మజ్ఝే పన రేణుస్స రజ్జం వితానసదిసం అహోసి. కస్మా ఏవం పట్ఠపేసీతి? కాలేన కాలం రాజానం పస్సితుం ఆగచ్ఛన్తా అఞ్ఞస్స రజ్జం అపీళేత్వా అత్తనో అత్తనో రజ్జపదేసేనేవ ఆగమిస్సన్తి చేవ గమిస్సన్తి చ. పరరజ్జం ఓతిణ్ణస్స హి – ‘‘భత్తం దేథ, గోణం దేథా’’తి వదతో మనుస్సా ఉజ్ఝాయన్తి – ‘‘ఇమే రాజానో అత్తనో అత్తనో విజితేన న గచ్ఛన్తి, అమ్హాకం పీళం కరోన్తీ’’తి. అత్తనో విజితేన గచ్ఛన్తస్స ‘‘అమ్హాకం సన్తికా ఇమినా ఇదఞ్చిదఞ్చ లద్ధబ్బమేవా’’తి మనుస్సా పీళం న మఞ్ఞన్తి. ఇమమత్థం చిన్తయిత్వా మహాగోవిన్దో ‘‘సమ్మోదమానా రాజానో చిరం రజ్జమనుసాసన్తూ’’తి ఏవం పట్ఠపేసి.

    308.Sarāmahaṃ bhoti tadā kira manussānaṃ saccavādikālo hoti, tasmā ‘‘kadā mayā vuttaṃ, kena diṭṭhaṃ, kena suta’’nti abhūtaṃ avatvā ‘‘sarāmahaṃ bho’’ti āha. Sammodanīyaṃ kathanti kiṃ mahārāja devattaṃ gate raññe mā cintayittha, dhuvadhammo esa sabbasattānaṃ, evaṃbhāvino saṅkhārāti evarūpaṃ paṭisanthārakathaṃ. Sabbāni sakaṭamukhāni paṭṭhapesīti sabbāni cha rajjāni sakaṭamukhāni paṭṭhapesi. Ekekassa rañño rajjaṃ tiyojanasataṃ hoti, reṇussa rañño rajjosaraṇapadeso dasagāvutaṃ, majjhe pana reṇussa rajjaṃ vitānasadisaṃ ahosi. Kasmā evaṃ paṭṭhapesīti? Kālena kālaṃ rājānaṃ passituṃ āgacchantā aññassa rajjaṃ apīḷetvā attano attano rajjapadeseneva āgamissanti ceva gamissanti ca. Pararajjaṃ otiṇṇassa hi – ‘‘bhattaṃ detha, goṇaṃ dethā’’ti vadato manussā ujjhāyanti – ‘‘ime rājāno attano attano vijitena na gacchanti, amhākaṃ pīḷaṃ karontī’’ti. Attano vijitena gacchantassa ‘‘amhākaṃ santikā iminā idañcidañca laddhabbamevā’’ti manussā pīḷaṃ na maññanti. Imamatthaṃ cintayitvā mahāgovindo ‘‘sammodamānā rājāno ciraṃ rajjamanusāsantū’’ti evaṃ paṭṭhapesi.

    ‘‘దన్తపురం కలిఙ్గానం, అస్సకానఞ్చ పోతనం;

    ‘‘Dantapuraṃ kaliṅgānaṃ, assakānañca potanaṃ;

    మాహిస్సతి అవన్తీనం, సోవీరానఞ్చ రోదుకం.

    Māhissati avantīnaṃ, sovīrānañca rodukaṃ.

    మిథిలా చ విదేహానం, చమ్పా అఙ్గేసు మాపితా;

    Mithilā ca videhānaṃ, campā aṅgesu māpitā;

    బారాణసీ చ కాసీనం, ఏతే గోవిన్దమాపితా’’తి. –

    Bārāṇasī ca kāsīnaṃ, ete govindamāpitā’’ti. –

    ఏతాని సత్త నగరాని మహాగోవిన్దేనేవ తేసం రాజూనం అత్థాయ మాపితాని.

    Etāni satta nagarāni mahāgovindeneva tesaṃ rājūnaṃ atthāya māpitāni.

    ‘‘సత్తభూ బ్రహ్మదత్తో చ, వేస్సభూ భరతో సహ;

    ‘‘Sattabhū brahmadatto ca, vessabhū bharato saha;

    రేణు ద్వే చ ధతరట్ఠా, తదాసుం సత్త భారధా’’తి. –

    Reṇu dve ca dhataraṭṭhā, tadāsuṃ satta bhāradhā’’ti. –

    ఇమాని తేసం సత్తన్నమ్పి నామాని. తేసు హి ఏకో సత్తభూ నామ అహోసి, ఏకో బ్రహ్మదత్తో నామ, ఏకో వేస్సభూ నామ, ఏకో తేనేవ సహ భరతో నామ, ఏకో రేణు నామ, ద్వే పన ధతరట్ఠాతి ఇమే సత్త జమ్బుదీపతలే భారధా మహారాజానో అహేసున్తి.

    Imāni tesaṃ sattannampi nāmāni. Tesu hi eko sattabhū nāma ahosi, eko brahmadatto nāma, eko vessabhū nāma, eko teneva saha bharato nāma, eko reṇu nāma, dve pana dhataraṭṭhāti ime satta jambudīpatale bhāradhā mahārājāno ahesunti.

    పఠమభాణవారవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    కిత్తిసద్దఅబ్భుగ్గమనవణ్ణనా

    Kittisaddaabbhuggamanavaṇṇanā

    ౩౧౧. ఉపసఙ్కమింసూతి ‘‘అమ్హాకం అయం ఇస్సరియసమ్పత్తి న అఞ్ఞస్సానుభావేన, మహాగోవిన్దస్సానుభావేన నిప్ఫన్నా. మహాగోవిన్దో అమ్హే సత్త రాజానో సమగ్గే కత్వా జమ్బుదీపతలే పతిట్ఠాపేసి, పుబ్బూపకారిస్స పన న సుకరా పటికిరియా కాతుం. అమ్హే సత్తపి జనే ఏసోయేవ అనుసాసతు, ఏతంయేవ సేనాపతిఞ్చ పురోహితఞ్చ కరోమ, ఏవం నో వుద్ధి భవిస్సతీ’’తి చిన్తేత్వా ఉపసఙ్కమింసు. మహాగోవిన్దోపి – ‘‘మయా ఏతే సమగ్గా కతా, సచే ఏతేసం అఞ్ఞో సేనాపతి పురోహితో చ భవిస్సతి, తతో అత్తనో అత్తనో సేనాపతిపురోహితానం వచనం గహేత్వా అఞ్ఞమఞ్ఞం భిన్దిస్సన్తి, అధివాసేమి నేసం సేనాపతిట్ఠానఞ్చ పురోహితట్ఠానఞ్చా’’తి చిన్తేత్వా ‘‘ఏవం భో’’తి పచ్చస్సోసి.

    311.Upasaṅkamiṃsūti ‘‘amhākaṃ ayaṃ issariyasampatti na aññassānubhāvena, mahāgovindassānubhāvena nipphannā. Mahāgovindo amhe satta rājāno samagge katvā jambudīpatale patiṭṭhāpesi, pubbūpakārissa pana na sukarā paṭikiriyā kātuṃ. Amhe sattapi jane esoyeva anusāsatu, etaṃyeva senāpatiñca purohitañca karoma, evaṃ no vuddhi bhavissatī’’ti cintetvā upasaṅkamiṃsu. Mahāgovindopi – ‘‘mayā ete samaggā katā, sace etesaṃ añño senāpati purohito ca bhavissati, tato attano attano senāpatipurohitānaṃ vacanaṃ gahetvā aññamaññaṃ bhindissanti, adhivāsemi nesaṃ senāpatiṭṭhānañca purohitaṭṭhānañcā’’ti cintetvā ‘‘evaṃ bho’’ti paccassosi.

    సత్త చ బ్రాహ్మణమహాసాలేతి ‘‘అహం సబ్బట్ఠానేసు సమ్ముఖో భవేయ్యం వా న వా, యత్థాహం సమ్ముఖో న భవిస్సామి, తత్థేవ తే కత్తబ్బం కరిస్సన్తీ’’తి సత్త అనుపురోహితే ఠపేసి. తే సన్ధాయ ఇదం వుత్తం – ‘‘సత్త చ బ్రాహ్మణమహాసాలే’’తి. దివసస్స ద్విక్ఖత్తుం వా సాయం పాతో వా నహాయన్తీతి నహాతకా. వతచరియపరియోసానే వా నహాతా, తతో పట్ఠాయ బ్రాహ్మణేహి సద్ధిం న ఖాదన్తి న పివన్తీతి నహాతకా.

    Satta ca brāhmaṇamahāsāleti ‘‘ahaṃ sabbaṭṭhānesu sammukho bhaveyyaṃ vā na vā, yatthāhaṃ sammukho na bhavissāmi, tattheva te kattabbaṃ karissantī’’ti satta anupurohite ṭhapesi. Te sandhāya idaṃ vuttaṃ – ‘‘satta ca brāhmaṇamahāsāle’’ti. Divasassa dvikkhattuṃ vā sāyaṃ pāto vā nahāyantīti nahātakā. Vatacariyapariyosāne vā nahātā, tato paṭṭhāya brāhmaṇehi saddhiṃ na khādanti na pivantīti nahātakā.

    ౩౧౨. అబ్భుగ్గచ్ఛీతి అభిఉగ్గచ్ఛి. తదా కిర మనుస్సానం ‘‘న బ్రహ్మునా సద్ధిం అమన్తేత్వా సక్కా ఏవం సకలజమ్బుదీపం అనుసాసితు’’న్తి నిసిన్ననిసిన్నట్ఠానే అయమేవ కథా పవత్తిత్థ. న ఖో పనాహన్తి మహాపురిసో కిర – ‘‘అయం మయ్హం అభూతో వణ్ణో ఉప్పన్నో, వణ్ణుప్పత్తి ఖో పన న భారియా, ఉప్పన్నస్స వణ్ణస్స రక్ఖనమేవ భారియం, అయఞ్చ మే అచిన్తేత్వా అమన్తేత్వా కరోన్తస్సేవ వణ్ణో ఉప్పన్నోవ, చిన్తేత్వా మన్తేత్వా కరోన్తస్స పన విత్థారికతరో భవిస్సతీ’’తి బ్రహ్మదస్సనే ఉపాయం పరియేసన్తో తం దిస్వా సుతం ఖో పన మేతన్తిఆదిఅత్థం పరివితక్కేసి.

    312.Abbhuggacchīti abhiuggacchi. Tadā kira manussānaṃ ‘‘na brahmunā saddhiṃ amantetvā sakkā evaṃ sakalajambudīpaṃ anusāsitu’’nti nisinnanisinnaṭṭhāne ayameva kathā pavattittha. Na kho panāhanti mahāpuriso kira – ‘‘ayaṃ mayhaṃ abhūto vaṇṇo uppanno, vaṇṇuppatti kho pana na bhāriyā, uppannassa vaṇṇassa rakkhanameva bhāriyaṃ, ayañca me acintetvā amantetvā karontasseva vaṇṇo uppannova, cintetvā mantetvā karontassa pana vitthārikataro bhavissatī’’ti brahmadassane upāyaṃ pariyesanto taṃ disvā sutaṃ kho pana metantiādiatthaṃ parivitakkesi.

    ౩౧౩. యేన రేణు రాజా తేనుపసఙ్కమీతి ఏవం మే అన్తరా దట్ఠుకామో వా సల్లపితుకామో వా న భవిస్సతి, యతో ఛిన్నపలిబోధో సుఖం విహరిస్సామీతి పలిబోధుపచ్ఛేదనత్థం ఉపసఙ్కమి, ఏస నయో సబ్బత్థ.

    313.Yenareṇu rājā tenupasaṅkamīti evaṃ me antarā daṭṭhukāmo vā sallapitukāmo vā na bhavissati, yato chinnapalibodho sukhaṃ viharissāmīti palibodhupacchedanatthaṃ upasaṅkami, esa nayo sabbattha.

    ౩౧౬. సాదిసియోతి సమవణ్ణా సమజాతికా.

    316.Sādisiyoti samavaṇṇā samajātikā.

    ౩౧౭. నవం సన్ధాగారం కారేత్వాతి రత్తిట్ఠానదివాట్ఠానచఙ్కమనసమ్పన్నం వస్సికే చత్తారో మాసే వసనక్ఖమం బహి నళపరిక్ఖిత్తం విచిత్తం ఆవసథం కారేత్వా. కరుణం ఝానం ఝాయీతి కరుణాయ తికచతుక్కజ్ఝానం ఝాయి, కరుణాముఖేన పనేత్థ అవసేసాపి తయో బ్రహ్మవిహారా గహితావ. ఉక్కణ్ఠనా పరితస్సనాతి ఝానభూమియం ఠితస్స అనభిరతిఉక్కణ్ఠనా వా భయపరితస్సనా వా నత్థి, బ్రహ్మునో పన ఆగమనపత్థనా ఆగమనతణ్హా అహూతి అత్థో.

    317.Navaṃ sandhāgāraṃ kāretvāti rattiṭṭhānadivāṭṭhānacaṅkamanasampannaṃ vassike cattāro māse vasanakkhamaṃ bahi naḷaparikkhittaṃ vicittaṃ āvasathaṃ kāretvā. Karuṇaṃ jhānaṃ jhāyīti karuṇāya tikacatukkajjhānaṃ jhāyi, karuṇāmukhena panettha avasesāpi tayo brahmavihārā gahitāva. Ukkaṇṭhanā paritassanāti jhānabhūmiyaṃ ṭhitassa anabhiratiukkaṇṭhanā vā bhayaparitassanā vā natthi, brahmuno pana āgamanapatthanā āgamanataṇhā ahūti attho.

    బ్రహ్మునాసాకచ్ఛావణ్ణనా

    Brahmunāsākacchāvaṇṇanā

    ౩౧౮. భయన్తి చిత్తుత్రాసభయమేవ. అజానన్తాతి అజానమానా. కథం జానేము తం మయన్తి (దీ॰ ని॰ ౨.౧౭౯) మయం కిన్తి తం జానామ, అయం కత్థవాసికో, కిన్నామో, కిం గోత్తోతిఆదీనం ఆకారానం కేన ఆకారేన తం ధారయామాతి అత్థో.

    318.Bhayanti cittutrāsabhayameva. Ajānantāti ajānamānā. Kathaṃ jānemu taṃ mayanti (dī. ni. 2.179) mayaṃ kinti taṃ jānāma, ayaṃ katthavāsiko, kinnāmo, kiṃ gottotiādīnaṃ ākārānaṃ kena ākārena taṃ dhārayāmāti attho.

    మం వే కుమారం జానన్తీతి మం ‘‘కుమారో’’తి ‘‘దహరో’’తి జానన్తి. బ్రహ్మలోకేతి సేట్ఠలోకే. సనన్తనన్తి చిరతనం పోరాణకం . అహం సో పోరాణకుమారో సనఙ్కుమారో నామ బ్రహ్మాతి దస్సేతి. ఏవం గోవిన్ద జానాహీతి గోవిన్ద పణ్డిత, త్వం ఏవం జానాహి, ఏవం మం ధారేహి.

    Maṃ ve kumāraṃ jānantīti maṃ ‘‘kumāro’’ti ‘‘daharo’’ti jānanti. Brahmaloketi seṭṭhaloke. Sanantananti ciratanaṃ porāṇakaṃ . Ahaṃ so porāṇakumāro sanaṅkumāro nāma brahmāti dasseti. Evaṃ govinda jānāhīti govinda paṇḍita, tvaṃ evaṃ jānāhi, evaṃ maṃ dhārehi.

    ‘‘ఆసనం ఉదకం పజ్జం, మధుసాకఞ్చ బ్రహ్మునో;

    ‘‘Āsanaṃ udakaṃ pajjaṃ, madhusākañca brahmuno;

    అగ్ఘే భవన్తం పుచ్ఛామ, అగ్ఘం కురుతు నో భవ’’న్తి. –

    Agghe bhavantaṃ pucchāma, agghaṃ kurutu no bhava’’nti. –

    ఏత్థ అగ్ఘన్తి అతిథినో ఉపనామేతబ్బం వుచ్చతి. తేనేవ ఇదమాసనం పఞ్ఞత్తం, ఏత్థ నిసీదథ, ఇదం ఉదకం పరిసుద్ధం, ఇతో పానీయం పివథ, పాదే ధోవథ, ఇదం పజ్జం పాదానం హితత్థాయ అభిసఙ్ఖతం తేలం, ఇతో పాదే మక్ఖేథ, ఇదం మధుసాకన్తి. బోధిసత్తస్స బ్రహ్మచరియం న అఞ్ఞేసం బ్రహ్మచరియసదిసం హోతి, న సో ‘‘ఇదం స్వే, ఇదం తతియదివసే భవిస్సతీ’’తి సన్నిధిం నామ కరోతి. మధుసాకం పన అలోణం అధూపనం అతక్కం ఉదకేన సేదితసాకం, తం సన్ధాయేస – ‘‘ఇదం పరిభుఞ్జథా’’తి వదన్తో ‘‘అగ్ఘే భవన్తం పుచ్ఛామా’’తిఆదిమాహ. ఇమే సబ్బేపి అగ్ఘా బ్రహ్మునో అత్థి. తే అగ్ఘే భవన్తం పుచ్ఛామ. ఏవం పుచ్ఛన్తానఞ్చ అగ్ఘం కురుతు నో భవం, పటిగ్గణ్హాతు నో భవం ఇదమగ్ఘన్తి వుత్తం హోతి. కిం పనేస – ‘‘ఇతో ఏకమ్పి బ్రహ్మా న భుఞ్జతీ’’తి ఇదం న జానాతీతి. నో న జానాతి, జానన్తోపి అత్తనో సన్తికే ఆగతో అతిథి పుచ్ఛితబ్బోతి వత్తసీసేన పుచ్ఛతి.

    Ettha agghanti atithino upanāmetabbaṃ vuccati. Teneva idamāsanaṃ paññattaṃ, ettha nisīdatha, idaṃ udakaṃ parisuddhaṃ, ito pānīyaṃ pivatha, pāde dhovatha, idaṃ pajjaṃ pādānaṃ hitatthāya abhisaṅkhataṃ telaṃ, ito pāde makkhetha, idaṃ madhusākanti. Bodhisattassa brahmacariyaṃ na aññesaṃ brahmacariyasadisaṃ hoti, na so ‘‘idaṃ sve, idaṃ tatiyadivase bhavissatī’’ti sannidhiṃ nāma karoti. Madhusākaṃ pana aloṇaṃ adhūpanaṃ atakkaṃ udakena seditasākaṃ, taṃ sandhāyesa – ‘‘idaṃ paribhuñjathā’’ti vadanto ‘‘agghe bhavantaṃ pucchāmā’’tiādimāha. Ime sabbepi agghā brahmuno atthi. Te agghe bhavantaṃ pucchāma. Evaṃ pucchantānañca agghaṃ kurutu no bhavaṃ, paṭiggaṇhātu no bhavaṃ idamagghanti vuttaṃ hoti. Kiṃ panesa – ‘‘ito ekampi brahmā na bhuñjatī’’ti idaṃ na jānātīti. No na jānāti, jānantopi attano santike āgato atithi pucchitabboti vattasīsena pucchati.

    అథ ఖో బ్రహ్మా – ‘‘కిం ను ఖో పణ్డితో మమ పరిభోగకరణాభావం ఞత్వా పుచ్ఛతి, ఉదాహు కోహఞ్ఞే ఠత్వా పుచ్ఛతీ’’తి సమన్నాహరన్తో ‘‘వత్తసీసే ఠితో పుచ్ఛతీ’’తి ఞత్వా పటిగ్గణ్హితుం దాని మే వట్టతీతి పటిగ్గణ్హామ తే అగ్ఘం, యం త్వం గోవిన్ద భాససీతి ఆహ. యం త్వం గోవిన్ద భాససి – ‘‘ఇదమాసనం పఞ్ఞత్తం, ఏత్థ నిసీదథా’’తిఆది, తత్ర తే మయం ఆసనే నిసిన్నా నామ హోమ, పానీయం పీతా నామ హోమ, పాదాపి మే ధోతా నామ హోన్తు, తేలేనపి మక్ఖితా నామ హోన్తు, ఉదకసాకమ్పి పరిభుత్తం నామ హోతు, తయా దిన్నం అధివాసితకాలతో పట్ఠాయ యం యం త్వం భాససి, తం తం మయా పటిగ్గహితమేవ హోతి. తేన వుత్తం – ‘‘పటిగ్గణ్హామ తే అగ్ఘం, యం త్వం గోవిన్ద భాససీ’’తి. ఏవం పన అగ్ఘం పటిగ్గణ్హిత్వా పఞ్హస్స ఓకాసం కరోన్తో దిట్ఠధమ్మహితత్థాయాతిఆదిమాహ.

    Atha kho brahmā – ‘‘kiṃ nu kho paṇḍito mama paribhogakaraṇābhāvaṃ ñatvā pucchati, udāhu kohaññe ṭhatvā pucchatī’’ti samannāharanto ‘‘vattasīse ṭhito pucchatī’’ti ñatvā paṭiggaṇhituṃ dāni me vaṭṭatīti paṭiggaṇhāma te agghaṃ, yaṃ tvaṃ govinda bhāsasīti āha. Yaṃ tvaṃ govinda bhāsasi – ‘‘idamāsanaṃ paññattaṃ, ettha nisīdathā’’tiādi, tatra te mayaṃ āsane nisinnā nāma homa, pānīyaṃ pītā nāma homa, pādāpi me dhotā nāma hontu, telenapi makkhitā nāma hontu, udakasākampi paribhuttaṃ nāma hotu, tayā dinnaṃ adhivāsitakālato paṭṭhāya yaṃ yaṃ tvaṃ bhāsasi, taṃ taṃ mayā paṭiggahitameva hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘paṭiggaṇhāma te agghaṃ, yaṃ tvaṃ govinda bhāsasī’’ti. Evaṃ pana agghaṃ paṭiggaṇhitvā pañhassa okāsaṃ karonto diṭṭhadhammahitatthāyātiādimāha.

    కఙ్ఖీ అకఙ్ఖిం పరవేదియేసూతి అహం సవిచికిచ్ఛో భవన్తం పరేన సయం అభిసఙ్ఖతత్తా పరస్స పాకటేసు పరవేదియేసు పఞ్హేసు నిబ్బిచికిచ్ఛం.

    Kaṅkhīakaṅkhiṃ paravediyesūti ahaṃ savicikiccho bhavantaṃ parena sayaṃ abhisaṅkhatattā parassa pākaṭesu paravediyesu pañhesu nibbicikicchaṃ.

    హిత్వా మమత్తన్తి ఇదం మమ, ఇదం మమాతి ఉపకరణతణ్హం చజిత్వా. మనుజేసూతి సత్తేసు, మనుజేసు యో కోచి మనుజో మమత్తం హిత్వాతి అత్థో. ఏకోదిభూతోతి ఏకీభూతో, ఏకో తిట్ఠన్తో ఏకో నిసీదన్తోతి. వచనత్థో పనేత్థ ఏకో ఉదేతి పవత్తతీతి ఏకోది, తాదిసో భూతోతి ఏకోదిభూతో . కరుణేధిముత్తోతి కరుణాఝానే అధిముత్తో, తం ఝానం నిబ్బత్తేత్వాతి అత్థో. నిరామగన్ధోతి విస్సగన్ధవిరహితో. ఏత్థ ఠితోతి ఏతేసు ధమ్మేసు ఠితో. ఏత్థ చ సిక్ఖమానోతి ఏతేసు ధమ్మేసు సిక్ఖమానో. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారో పన ఉపరి మహాగోవిన్దేన చ బ్రహ్మునా చ వుత్తోయేవ.

    Hitvā mamattanti idaṃ mama, idaṃ mamāti upakaraṇataṇhaṃ cajitvā. Manujesūti sattesu, manujesu yo koci manujo mamattaṃ hitvāti attho. Ekodibhūtoti ekībhūto, eko tiṭṭhanto eko nisīdantoti. Vacanattho panettha eko udeti pavattatīti ekodi, tādiso bhūtoti ekodibhūto . Karuṇedhimuttoti karuṇājhāne adhimutto, taṃ jhānaṃ nibbattetvāti attho. Nirāmagandhoti vissagandhavirahito. Ettha ṭhitoti etesu dhammesu ṭhito. Ettha ca sikkhamānoti etesu dhammesu sikkhamāno. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana upari mahāgovindena ca brahmunā ca vuttoyeva.

    ౩౨౦. తత్థ ఏతే అవిద్వాతి ఏతే ఆమగన్ధే అహం అవిద్వా, న జానామీతి అత్థో. ఇధ బ్రూహి ధీరాతి తే మే త్వం ఇధ ధీర పణ్డిత, బ్రూహి, వద. కేనావటా వాతి పజా కురుతూతి కతమేన కిలేసావరణేన ఆవరితా పజా పూతికా వాయతి. ఆపాయికాతి అపాయూపగా. నివుతబ్రహ్మలోకాతి నివుతో పిహితో బ్రహ్మలోకో అస్సాతి నివుతబ్రహ్మలోకో. కతమేన కిలేసేన పజాయ బ్రహ్మలోకూపగో మగ్గో నివుతో పిహితో పటిచ్ఛన్నోతి పుచ్ఛతి.

    320. Tattha ete avidvāti ete āmagandhe ahaṃ avidvā, na jānāmīti attho. Idha brūhi dhīrāti te me tvaṃ idha dhīra paṇḍita, brūhi, vada. Kenāvaṭā vāti pajā kurutūti katamena kilesāvaraṇena āvaritā pajā pūtikā vāyati. Āpāyikāti apāyūpagā. Nivutabrahmalokāti nivuto pihito brahmaloko assāti nivutabrahmaloko. Katamena kilesena pajāya brahmalokūpago maggo nivuto pihito paṭicchannoti pucchati.

    కోధో మోసవజ్జం నికతి చ దుబ్భోతి కుజ్ఝనలక్ఖణో కోధో చ, పరవిసంవాదనలక్ఖణో ముసావాదో చ, సదిసం దస్సేత్వా వఞ్చనలక్ఖణా నికతి చ, మిత్తదుబ్భనలక్ఖణో దుబ్భో చ. కదరియతా అతిమానో ఉసూయాతి థద్ధమచ్ఛరియలక్ఖణా కదరియతా చ, అతిక్కమిత్వా మఞ్ఞనలక్ఖణో అతిమానో చ, పరసమ్పత్తిఖీయనలక్ఖణా ఉసూయా చ. ఇచ్ఛా వివిచ్ఛా పరహేఠనా చాతి తణ్హాలక్ఖణా ఇచ్ఛా చ, మచ్ఛరియలక్ఖణా వివిచ్ఛా చ, విహింసాలక్ఖణా పరహేఠనా చ. లోభో చ దోసో చ మదో చ మోహోతి యత్థ కత్థచి లుబ్భనలక్ఖణో లోభో చ, దుస్సనలక్ఖణో దోసో చ, మజ్జనలక్ఖణో మదో చ, ముయ్హనలక్ఖణో మోహో చ. ఏతేసు యుత్తా అనిరామగన్ధాతి ఏతేసు చుద్దససు కిలేసేసు యుత్తా పజా నిరామగన్ధా న హోతి, ఆమగన్ధా సకుణపగన్ధా పూతిగన్ధాయేవాతి వదతి. ఆపాయికా నివుతబ్రహ్మలోకాతి ఏసా పన ఆపాయికా చేవ హోతి, పటిచ్ఛన్నబ్రహ్మలోకమగ్గా చాతి. ఇదం పన సుత్తం కథేన్తేన ఆమగన్ధసుత్తేన దీపేత్వా కథేతబ్బం, ఆమగన్ధసుత్తమ్పి ఇమినా దీపేత్వా కథేతబ్బం.

    Kodho mosavajjaṃ nikati ca dubbhoti kujjhanalakkhaṇo kodho ca, paravisaṃvādanalakkhaṇo musāvādo ca, sadisaṃ dassetvā vañcanalakkhaṇā nikati ca, mittadubbhanalakkhaṇo dubbho ca. Kadariyatā atimāno usūyāti thaddhamacchariyalakkhaṇā kadariyatā ca, atikkamitvā maññanalakkhaṇo atimāno ca, parasampattikhīyanalakkhaṇā usūyā ca. Icchā vivicchā paraheṭhanā cāti taṇhālakkhaṇā icchā ca, macchariyalakkhaṇā vivicchā ca, vihiṃsālakkhaṇā paraheṭhanā ca. Lobho ca doso ca mado ca mohoti yattha katthaci lubbhanalakkhaṇo lobho ca, dussanalakkhaṇo doso ca, majjanalakkhaṇo mado ca, muyhanalakkhaṇo moho ca. Etesu yuttā anirāmagandhāti etesu cuddasasu kilesesu yuttā pajā nirāmagandhā na hoti, āmagandhā sakuṇapagandhā pūtigandhāyevāti vadati. Āpāyikā nivutabrahmalokāti esā pana āpāyikā ceva hoti, paṭicchannabrahmalokamaggā cāti. Idaṃ pana suttaṃ kathentena āmagandhasuttena dīpetvā kathetabbaṃ, āmagandhasuttampi iminā dīpetvā kathetabbaṃ.

    తే న సునిమ్మదయాతి తే ఆమగన్ధా సునిమ్మదయా సుఖేన నిమ్మదేతబ్బా పహాతబ్బా న హోన్తి, దుప్పజహా దుజ్జయాతి అత్థో. యస్స దాని భవం గోవిన్దో కాలం మఞ్ఞతీతి ‘‘యస్సా పబ్బజ్జాయ భవం గోవిన్దో కాలం మఞ్ఞతి, అయమేవ హోతు, ఏవం సతి మయ్హమ్పి తవ సన్తికే ఆగమనం స్వాగమనం భవిస్సతి, కథితధమ్మకథా సుకథితా భవిస్సతి, త్వం తాత సకలజమ్బుదీపే అగ్గపురిసో దహరో పఠమవయే ఠితో, ఏవం మహన్తం నామ సమ్పత్తిసిరివిలాసం పహాయ తవ పబ్బజనం నామ గన్ధహత్థినో అయబన్ధనం ఛిన్దిత్వా గమనం వియ అతిఉళారం, బుద్ధతన్తి నామేసా’’తి మహాపురిసస్స దళ్హీకమ్మం కత్వా బ్రహ్మా సనఙ్కుమారో బ్రహ్మలోకమేవ గతో.

    Te na sunimmadayāti te āmagandhā sunimmadayā sukhena nimmadetabbā pahātabbā na honti, duppajahā dujjayāti attho. Yassa dāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatīti ‘‘yassā pabbajjāya bhavaṃ govindo kālaṃ maññati, ayameva hotu, evaṃ sati mayhampi tava santike āgamanaṃ svāgamanaṃ bhavissati, kathitadhammakathā sukathitā bhavissati, tvaṃ tāta sakalajambudīpe aggapuriso daharo paṭhamavaye ṭhito, evaṃ mahantaṃ nāma sampattisirivilāsaṃ pahāya tava pabbajanaṃ nāma gandhahatthino ayabandhanaṃ chinditvā gamanaṃ viya atiuḷāraṃ, buddhatanti nāmesā’’ti mahāpurisassa daḷhīkammaṃ katvā brahmā sanaṅkumāro brahmalokameva gato.

    రేణురాజఆమన్తనావణ్ణనా

    Reṇurājaāmantanāvaṇṇanā

    ౩౨౧. మహాపురిసోపి ‘‘మమ ఇతోవ నిక్ఖమిత్వా పబ్బజనం నామ న యుత్తం, అహం రాజకులస్స అత్థం అనుసాసామి, తస్మా రఞ్ఞో ఆరోచేస్సామి. సచే సోపి పబ్బజిస్సతి, సున్దరమేవ. నో చే పబ్బజిస్సతి, పురోహితట్ఠానం నియ్యాతేత్వా అహం పబ్బజిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా రాజానం ఉపసఙ్కమి, తేన వుత్తం – ‘‘అథ ఖో భో మహాగోవిన్దో,…పే॰… నాహం పోరోహచ్చే రమే’’తి.

    321. Mahāpurisopi ‘‘mama itova nikkhamitvā pabbajanaṃ nāma na yuttaṃ, ahaṃ rājakulassa atthaṃ anusāsāmi, tasmā rañño ārocessāmi. Sace sopi pabbajissati, sundarameva. No ce pabbajissati, purohitaṭṭhānaṃ niyyātetvā ahaṃ pabbajissāmī’’ti cintetvā rājānaṃ upasaṅkami, tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bho mahāgovindo,…pe… nāhaṃ porohacce rame’’ti.

    తత్థ త్వం పజానస్సు రజ్జేనాతి తవ రజ్జేన త్వమేవ జానాహి. నాహం పోరోహిచ్చే రమేతి అహం పురోహితభావే న రమామి, ఉక్కణ్ఠితోస్మి, అఞ్ఞం అనుసాసకం జానాహి, నాహం పోరోహిచ్చే రమేతి.

    Tattha tvaṃ pajānassu rajjenāti tava rajjena tvameva jānāhi. Nāhaṃ porohicce rameti ahaṃ purohitabhāve na ramāmi, ukkaṇṭhitosmi, aññaṃ anusāsakaṃ jānāhi, nāhaṃ porohicce rameti.

    అథ రాజా – ‘‘ధువం చత్తారో మాసే పటిసల్లీనస్స బ్రాహ్మణస్స గేహే భోగా మన్దా జాతా’’తి చిన్తేత్వా ధనేన నిమన్తేన్తో – ‘‘సచే తే ఊనం కామేహి. అహం పరిపూరయామి తే’’తి వత్వా పున – ‘‘కిన్ను ఖో ఏస ఏకకో విహరన్తో కేనచి విహింసితో భవేయ్యా’’తి చిన్తేత్వా,

    Atha rājā – ‘‘dhuvaṃ cattāro māse paṭisallīnassa brāhmaṇassa gehe bhogā mandā jātā’’ti cintetvā dhanena nimantento – ‘‘sace te ūnaṃ kāmehi. Ahaṃ paripūrayāmi te’’ti vatvā puna – ‘‘kinnu kho esa ekako viharanto kenaci vihiṃsito bhaveyyā’’ti cintetvā,

    ‘‘యో తం హింసతి వారేమి, భూమిసేనాపతి అహం;

    ‘‘Yo taṃ hiṃsati vāremi, bhūmisenāpati ahaṃ;

    తువం పితా అహం పుత్తో, మా నో గోవిన్ద పాజహీ’’తి. –

    Tuvaṃ pitā ahaṃ putto, mā no govinda pājahī’’ti. –

    ఆహ . తస్సత్థో – యో తం హింసతి, తం వారేమి, కేవలం తుమ్హే ‘‘అసుకో’’తి ఆచిక్ఖథ, అహమేత్థ కత్తబ్బం జానిస్సామీతి. భూమిసేనాపతి అహన్తి అథ వా అహం పథవియా సామీ, స్వాహం ఇమం రజ్జం తుమ్హేయేవ పటిచ్ఛాపేస్సామి. తువం పితా అహం పుత్తోతి త్వం పితిట్ఠానే ఠస్ససి, అహం పుత్తట్ఠానే. సో త్వం మమ మనం హరిత్వా అత్తనోయేవ మనం గోవిన్ద, పాజేహి; యథా ఇచ్ఛసి తథా పవత్తస్సు. అహం పన తవ మనంయేవ అనువత్తన్తో తయా దిన్నపిణ్డం పరిభుఞ్జన్తో తం అసిచమ్మహత్థో వా ఉపట్ఠహిస్సామి, రథం వా తే పాజేస్సామి. ‘‘మా నో గోవిన్ద, పజహీ’’తి వా పాఠో . తస్సత్థో – త్వం పితిట్ఠానే తిట్ఠ, అహం పుత్తట్ఠానే ఠస్సామి. మా నో త్వం భో గోవిన్ద, పజహి, మా పరిచ్చజీతి. అథ మహాపురిసో యం రాజా చిన్తేసి, తస్స అత్తని అభావం దస్సేన్తో –

    Āha . Tassattho – yo taṃ hiṃsati, taṃ vāremi, kevalaṃ tumhe ‘‘asuko’’ti ācikkhatha, ahamettha kattabbaṃ jānissāmīti. Bhūmisenāpati ahanti atha vā ahaṃ pathaviyā sāmī, svāhaṃ imaṃ rajjaṃ tumheyeva paṭicchāpessāmi. Tuvaṃ pitā ahaṃ puttoti tvaṃ pitiṭṭhāne ṭhassasi, ahaṃ puttaṭṭhāne. So tvaṃ mama manaṃ haritvā attanoyeva manaṃ govinda, pājehi; yathā icchasi tathā pavattassu. Ahaṃ pana tava manaṃyeva anuvattanto tayā dinnapiṇḍaṃ paribhuñjanto taṃ asicammahattho vā upaṭṭhahissāmi, rathaṃ vā te pājessāmi. ‘‘Mā no govinda, pajahī’’ti vā pāṭho . Tassattho – tvaṃ pitiṭṭhāne tiṭṭha, ahaṃ puttaṭṭhāne ṭhassāmi. Mā no tvaṃ bho govinda, pajahi, mā pariccajīti. Atha mahāpuriso yaṃ rājā cintesi, tassa attani abhāvaṃ dassento –

    ‘‘న మత్థి ఊనం కామేహి, హింసితా మే న విజ్జతి;

    ‘‘Na matthi ūnaṃ kāmehi, hiṃsitā me na vijjati;

    అమనుస్సవచో సుత్వా, తస్మాహం న గహే రమే’’తి. –

    Amanussavaco sutvā, tasmāhaṃ na gahe rame’’ti. –

    ఆహ. తత్థ న మత్థీతి న మే అత్థి. గహేతి గేహే. అథ నం రాజా పుచ్ఛి –

    Āha. Tattha na matthīti na me atthi. Gaheti gehe. Atha naṃ rājā pucchi –

    ‘‘అమనుస్సో కథం వణ్ణో, కిం తే అత్థం అభాసథ;

    ‘‘Amanusso kathaṃ vaṇṇo, kiṃ te atthaṃ abhāsatha;

    యఞ్చ సుత్వా జహాసి నో, గేహే అమ్హే చ కేవలీ’’తి.

    Yañca sutvā jahāsi no, gehe amhe ca kevalī’’ti.

    తత్థ జహాసి నో, గేహే అమ్హే చ కేవలీతి బ్రాహ్మణస్స సమ్పత్తిభరితే గేహే సఙ్గహవసేన అత్తనో గేహే కరోన్తో యం సుత్వా అమ్హాకం గేహే చ అమ్హే చ కేవలీ సబ్బే అపరిసేసే జమ్బుదీపవాసినో జహాసీతి వదతి.

    Tattha jahāsi no, gehe amhe ca kevalīti brāhmaṇassa sampattibharite gehe saṅgahavasena attano gehe karonto yaṃ sutvā amhākaṃ gehe ca amhe ca kevalī sabbe aparisese jambudīpavāsino jahāsīti vadati.

    అథస్స ఆచిక్ఖన్తో మహాపురిసో ఉపవుత్థస్స మే పుబ్బేతిఆదిమాహ. తత్థ ఉపవుత్థస్సాతి చత్తారో మాసే ఏకీభావం ఉపగన్త్వా వుత్థస్స. యిట్ఠకామస్స మే సతోతి యజితుకామస్స మే సమానస్స. అగ్గి పజ్జలితో ఆసి, కుసపత్తపరిత్థతోతి కుసపత్తేహి పరిత్థతో సప్పిదధిమధుఆదీని పక్ఖిపిత్వా అగ్గి జలయితుమారద్ధో ఆసి, ఏవం అగ్గిం జాలేత్వా ‘‘మహాజనస్స దానం దస్సామీ’’తి ఏవం చిన్తేత్వా ఠితస్స మమాతి అయమేత్థ అత్థో.

    Athassa ācikkhanto mahāpuriso upavutthassa me pubbetiādimāha. Tattha upavutthassāti cattāro māse ekībhāvaṃ upagantvā vutthassa. Yiṭṭhakāmassa me satoti yajitukāmassa me samānassa. Aggi pajjalito āsi, kusapattaparitthatoti kusapattehi paritthato sappidadhimadhuādīni pakkhipitvā aggi jalayitumāraddho āsi, evaṃ aggiṃ jāletvā ‘‘mahājanassa dānaṃ dassāmī’’ti evaṃ cintetvā ṭhitassa mamāti ayamettha attho.

    సనన్తనోతి సనఙ్కుమారో బ్రహ్మా. తతో రాజా సయమ్పి పబ్బజితుకామో హుత్వా సద్దహామీతిఆదిమాహ. తత్థ కథం వత్తేథ అఞ్ఞథాతి కథం తుమ్హే అఞ్ఞథా వత్తిస్సథ. తే తం అనువత్తిస్సామాతి తే మయమ్పి తుమ్హేయేవ అనువత్తిస్సామ, అనుపబ్బజిస్సామాతి అత్థో. ‘‘అనువజిస్సామా’’తిపి పాఠో, తస్స అనుగచ్ఛిస్సామాతి అత్థో. అకాచోతి నిక్కాచో అకక్కసో. గోవిన్దస్సానుసాసనేతి తవ గోవిన్దస్స సాసనే. భవన్తం గోవిన్దమేవ సత్థారం కరిత్వా చరిస్సామాతి వదతి.

    Sanantanoti sanaṅkumāro brahmā. Tato rājā sayampi pabbajitukāmo hutvā saddahāmītiādimāha. Tattha kathaṃ vattetha aññathāti kathaṃ tumhe aññathā vattissatha. Te taṃ anuvattissāmāti te mayampi tumheyeva anuvattissāma, anupabbajissāmāti attho. ‘‘Anuvajissāmā’’tipi pāṭho, tassa anugacchissāmāti attho. Akācoti nikkāco akakkaso. Govindassānusāsaneti tava govindassa sāsane. Bhavantaṃ govindameva satthāraṃ karitvā carissāmāti vadati.

    ఛ ఖత్తియఆమన్తనావణ్ణనా

    Cha khattiyaāmantanāvaṇṇanā

    ౩౨౨. యేన తే ఛ ఖత్తియా తేనుపసఙ్కమీతి రేణుం రాజానం ‘‘సాధు మహారాజ రజ్జం నామ మాతరం పితరం భాతిభగినీఆదయోపి మారేత్వా గణ్హన్తేసు సత్తేసు ఏవం మహన్తం రజ్జసిరిం పహాయ పబ్బజితుకామేన ఉళారం మహారాజేన కత’’న్తి ఉపత్థమ్భేత్వా దళ్హతరమస్స ఉస్సాహం కత్వా ఉపసఙ్కమి . ఏవం సమచిన్తేసున్తి రఞ్ఞో చిన్తితనయేనేవ కదాచి బ్రాహ్మణస్స భోగా పరిహీనా భవేయ్యున్తి మఞ్ఞమానా సమచిన్తేసుం. ధనేన సిక్ఖేయ్యామాతి ఉపలాపేయ్యామ సఙ్గణ్హేయ్యామ. తావతకం ఆహరీయతన్తి తావతకం ఆహరాపియతు గణ్హియతు, యత్తకం ఇచ్ఛథ, తత్తకం గణ్హథాతి వుత్తం హోతి. భవన్తానంయేవ వాహసాతి భవన్తే పచ్చయం కత్వా, తుమ్హేహి దిన్నత్తాయేవ పహూతం సాపతేయ్యం జాతం.

    322.Yenate cha khattiyā tenupasaṅkamīti reṇuṃ rājānaṃ ‘‘sādhu mahārāja rajjaṃ nāma mātaraṃ pitaraṃ bhātibhaginīādayopi māretvā gaṇhantesu sattesu evaṃ mahantaṃ rajjasiriṃ pahāya pabbajitukāmena uḷāraṃ mahārājena kata’’nti upatthambhetvā daḷhataramassa ussāhaṃ katvā upasaṅkami . Evaṃ samacintesunti rañño cintitanayeneva kadāci brāhmaṇassa bhogā parihīnā bhaveyyunti maññamānā samacintesuṃ. Dhanena sikkheyyāmāti upalāpeyyāma saṅgaṇheyyāma. Tāvatakaṃ āharīyatanti tāvatakaṃ āharāpiyatu gaṇhiyatu, yattakaṃ icchatha, tattakaṃ gaṇhathāti vuttaṃ hoti. Bhavantānaṃyeva vāhasāti bhavante paccayaṃ katvā, tumhehi dinnattāyeva pahūtaṃ sāpateyyaṃ jātaṃ.

    ౩౨౩. సచే జహథ కామానీతి సచే వత్థుకామే చ కిలేసకామే చ పరిచ్చజథ. యత్థ సత్తో పుథుజ్జనోతి యేసు కామేసు పుథుజ్జనో సత్తో లగ్గో లగ్గితో. ఆరమ్భవ్హో దళ్హా హోథాతి ఏవం సన్తే వీరియం ఆరభథ, అసిథిలపరక్కమతం అధిట్ఠాయ దళ్హా భవథ. ఖన్తీబలసమాహితాతి ఖన్తిబలేన సమన్నాగతా భవథాతి రాజూనం ఉస్సాహం జనేతి.

    323.Sace jahatha kāmānīti sace vatthukāme ca kilesakāme ca pariccajatha. Yattha satto puthujjanoti yesu kāmesu puthujjano satto laggo laggito. Ārambhavho daḷhā hothāti evaṃ sante vīriyaṃ ārabhatha, asithilaparakkamataṃ adhiṭṭhāya daḷhā bhavatha. Khantībalasamāhitāti khantibalena samannāgatā bhavathāti rājūnaṃ ussāhaṃ janeti.

    ఏస మగ్గో ఉజుమగ్గోతి ఏస కరుణాఝానమగ్గో ఉజుమగ్గో నామ. ఏస మగ్గో అనుత్తరోతి ఏసేవ బ్రహ్మలోకూపపత్తియా అసదిసమగ్గో ఉత్తమమగ్గో నామ. సద్ధమ్మో సబ్భి రక్ఖితోతి ఏసో ఏవ చ బుద్ధపచ్చేకబుద్ధసావకేహి సబ్భిరక్ఖితధమ్మో నామ. ఇతి కరుణాఝానస్స వణ్ణభణనేనాపి తేసం అనివత్తనత్థాయ దళ్హీకమ్మమేవ కరోతి.

    Esa maggo ujumaggoti esa karuṇājhānamaggo ujumaggo nāma. Esa maggo anuttaroti eseva brahmalokūpapattiyā asadisamaggo uttamamaggo nāma. Saddhammo sabbhi rakkhitoti eso eva ca buddhapaccekabuddhasāvakehi sabbhirakkhitadhammo nāma. Iti karuṇājhānassa vaṇṇabhaṇanenāpi tesaṃ anivattanatthāya daḷhīkammameva karoti.

    కో ను ఖో పన భో జానాతి జీవితానన్తి భో జీవితం నామ ఉదకపుప్ఫుళూపమం తిణగ్గే ఉస్సావబిన్దూపమం తఙ్ఖణవిద్ధంసనధమ్మం, తస్స కో గతిం జానాతి, కిస్మిం ఖణే భిజ్జిస్సతి? గమనీయో సమ్పరాయోతి పరలోకో పన అవస్సం గన్తబ్బోవ, తత్థ పణ్డితేన కులపుత్తేన మన్తాయం బోద్ధబ్బం. మన్తా వుచ్చతి పఞ్ఞా, తాయ మన్తేతబ్బం బుజ్ఝితబ్బం, ఉపపరిక్ఖితబ్బఞ్చ జానితబ్బఞ్చాతి అత్థో. కరణత్థే వా భుమ్మం. మన్తాయం బోద్ధబ్బన్తి మన్తాయ బుజ్ఝితబ్బం, ఞాణేన జానితబ్బన్తి అత్థో. కిం బుజ్ఝితబ్బం? జీవితస్స దుజ్జానతా, సమ్పరాయస్స చ అవస్సం గమనీయతా, బుజ్ఝిత్వా చ పన సబ్బపలిబోధే ఛిన్దిత్వా కత్తబ్బం కుసలం చరితబ్బం బ్రహ్మచరియం. కస్మా? యస్మా నత్థి జాతస్స అమరణం.

    Ko nu kho pana bho jānāti jīvitānanti bho jīvitaṃ nāma udakapupphuḷūpamaṃ tiṇagge ussāvabindūpamaṃ taṅkhaṇaviddhaṃsanadhammaṃ, tassa ko gatiṃ jānāti, kismiṃ khaṇe bhijjissati? Gamanīyo samparāyoti paraloko pana avassaṃ gantabbova, tattha paṇḍitena kulaputtena mantāyaṃ boddhabbaṃ. Mantā vuccati paññā, tāya mantetabbaṃ bujjhitabbaṃ, upaparikkhitabbañca jānitabbañcāti attho. Karaṇatthe vā bhummaṃ. Mantāyaṃ boddhabbanti mantāya bujjhitabbaṃ, ñāṇena jānitabbanti attho. Kiṃ bujjhitabbaṃ? Jīvitassa dujjānatā, samparāyassa ca avassaṃ gamanīyatā, bujjhitvā ca pana sabbapalibodhe chinditvā kattabbaṃ kusalaṃ caritabbaṃ brahmacariyaṃ. Kasmā? Yasmā natthi jātassa amaraṇaṃ.

    బ్రాహ్మణమహాసాలాదీనం ఆమన్తనావణ్ణనా

    Brāhmaṇamahāsālādīnaṃ āmantanāvaṇṇanā

    ౩౨౪. అప్పేసక్ఖా చ అప్పలాభా చాతి భో పబ్బజ్జా నామ అప్పయసా చేవ, పబ్బజితకాలతో పట్ఠాయ హి రజ్జం పహాయ పబ్బజితం విహేఠేత్వా విహేఠేత్వా లామకం అనాథం కత్వావ కథేన్తి. అప్పలాభా చ, సకలగామం చరిత్వాపి అజ్ఝోహరణీయం దుల్లభమేవ. ఇదం పన బ్రహ్మఞ్ఞం మహేసక్ఖఞ్చ మహాయసత్తా, మహాలాభఞ్చ లాభసక్కారసమ్పన్నత్తా. భవఞ్హి ఏతరహి సకలజమ్బుదీపే అగ్గపురోహితో సబ్బత్థ అగ్గాసనం అగ్గోదకం అగ్గభత్తం అగ్గగన్ధం అగ్గమాలం లభతీతి.

    324.Appesakkhā ca appalābhā cāti bho pabbajjā nāma appayasā ceva, pabbajitakālato paṭṭhāya hi rajjaṃ pahāya pabbajitaṃ viheṭhetvā viheṭhetvā lāmakaṃ anāthaṃ katvāva kathenti. Appalābhā ca, sakalagāmaṃ caritvāpi ajjhoharaṇīyaṃ dullabhameva. Idaṃ pana brahmaññaṃmahesakkhañca mahāyasattā, mahālābhañca lābhasakkārasampannattā. Bhavañhi etarahi sakalajambudīpe aggapurohito sabbattha aggāsanaṃ aggodakaṃ aggabhattaṃ aggagandhaṃ aggamālaṃ labhatīti.

    రాజావ రఞ్ఞన్తి అహఞ్హి భో ఏతరహి పకతిరఞ్ఞం మజ్ఝే చక్కవత్తిరాజా వియ. బ్రహ్మావ బ్రహ్మానన్తి పకతిబ్రహ్మానం మజ్ఝే మహాబ్రహ్మసదిసో. దేవతావ గహపతికానన్తి అవసేసగహపతికానం పనమ్హి సక్కదేవరాజసదిసో.

    Rājāva raññanti ahañhi bho etarahi pakatiraññaṃ majjhe cakkavattirājā viya. Brahmāva brahmānanti pakatibrahmānaṃ majjhe mahābrahmasadiso. Devatāva gahapatikānanti avasesagahapatikānaṃ panamhi sakkadevarājasadiso.

    భరియానం ఆమన్తనావణ్ణనా

    Bhariyānaṃ āmantanāvaṇṇanā

    ౩౨౫. చత్తారీసా భరియా సాదిసియోతి సాదిసియోవ చత్తారీసా భరియా, అఞ్ఞా పనస్స తీసు వయేసు నాటకిత్థియో బహుకాయేవ.

    325.Cattārīsā bhariyā sādisiyoti sādisiyova cattārīsā bhariyā, aññā panassa tīsu vayesu nāṭakitthiyo bahukāyeva.

    మహాగోవిన్దపబ్బజ్జావణ్ణనా

    Mahāgovindapabbajjāvaṇṇanā

    ౩౨౬. చారికం చరతీతి గామనిగమపటిపాటియా చారికం చరతి, గతగతట్ఠానే బుద్ధకోలాహలం వియ హోతి. మనుస్సా ‘‘మహాగోవిన్దపణ్డితో కిర ఆగచ్ఛతీ’’తి సుత్వా పురేతరమేవ మణ్డపం కారేత్వా మగ్గం అలఙ్కరిత్వా పచ్చుగ్గన్త్వా గణ్హిత్వా ఏన్తి, మహాలాభసక్కారో మహోఘో వియ అజ్ఝోత్థరన్తో ఉప్పజ్జి. సత్తపురోహితస్సాతి సత్తన్నం రాజూనం పురోహితస్స. ఇతి యథా ఏతరహి ఏవరూపేసు వా ఠానేసు కిస్మిఞ్చిదేవ దుక్ఖే ఉప్పన్నే ‘‘నమో బుద్ధస్సా’’తి వదన్తి, ఏవం తదా ‘‘నమత్థు మహాగోవిన్దస్స బ్రాహ్మణస్స, నమత్థు సత్తపురోహితస్సా’’తి వదన్తి.

    326.Cārikaṃ caratīti gāmanigamapaṭipāṭiyā cārikaṃ carati, gatagataṭṭhāne buddhakolāhalaṃ viya hoti. Manussā ‘‘mahāgovindapaṇḍito kira āgacchatī’’ti sutvā puretarameva maṇḍapaṃ kāretvā maggaṃ alaṅkaritvā paccuggantvā gaṇhitvā enti, mahālābhasakkāro mahogho viya ajjhottharanto uppajji. Sattapurohitassāti sattannaṃ rājūnaṃ purohitassa. Iti yathā etarahi evarūpesu vā ṭhānesu kismiñcideva dukkhe uppanne ‘‘namo buddhassā’’ti vadanti, evaṃ tadā ‘‘namatthu mahāgovindassa brāhmaṇassa, namatthu sattapurohitassā’’ti vadanti.

    ౩౨౭. మేత్తాసహగతేనాతిఆదినా నయేన పాళియం బ్రహ్మవిహారావ ఆగతా, మహాపురిసో పన సబ్బాపి అట్ఠ సమాపత్తియో చ పఞ్చ చ అభిఞ్ఞాయో నిబ్బత్తేసి. సావకానఞ్చ బ్రహ్మలోకసహబ్యతాయ మగ్గం దేసేసీతి బ్రహ్మలోకే బ్రహ్మునా సహభావాయ మగ్గం కథేసి.

    327.Mettāsahagatenātiādinā nayena pāḷiyaṃ brahmavihārāva āgatā, mahāpuriso pana sabbāpi aṭṭha samāpattiyo ca pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Sāvakānañca brahmalokasahabyatāya maggaṃ desesīti brahmaloke brahmunā sahabhāvāya maggaṃ kathesi.

    ౩౨౮. సబ్బేనసబ్బన్తి యే అట్ఠ చ సమాపత్తియో పఞ్చ చ అభిఞ్ఞాయో నిబ్బత్తేసుం. యే న సబ్బేన సబ్బం సాసనం ఆజానింసూతి యే అట్ఠసు సమాపత్తీసు ఏకసమాపత్తిమ్పి న జానింసు, న సక్ఖింసు నిబ్బత్తేతుం. అమోఘాతి సవిపాకా. అవఞ్ఝాతి న వఞ్ఝా. సబ్బనిహీనం పసవన్తి గన్ధబ్బకాయం పసవి. సఫలాతి అవసేసదేవలోకూపపత్తీహి సాత్థా. సఉద్రయాతి బ్రహ్మలోకూపపత్తియా సవుడ్ఢి.

    328.Sabbenasabbanti ye aṭṭha ca samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesuṃ. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājāniṃsūti ye aṭṭhasu samāpattīsu ekasamāpattimpi na jāniṃsu, na sakkhiṃsu nibbattetuṃ. Amoghāti savipākā. Avañjhāti na vañjhā. Sabbanihīnaṃ pasavanti gandhabbakāyaṃ pasavi. Saphalāti avasesadevalokūpapattīhi sātthā. Saudrayāti brahmalokūpapattiyā savuḍḍhi.

    ౩౨౯. సరామహన్తి సరామి అహం పఞ్చసిఖ, ఇమినా కిర పదేన అయం సుత్తన్తో బుద్ధభాసితో నామ జాతో. న నిబ్బిదాయాతి న వట్టే నిబ్బిన్దనత్థాయ. న విరాగాయాతి న వట్టే విరాగత్థాయ. న నిరోధాయాతి న వట్టస్స నిరోధత్థాయ. న ఉపసమాయాతి న వట్టస్స ఉపసమనత్థాయ. న అభిఞ్ఞాయాతి న వట్టం అభిజాననత్థాయ. న సమ్బోధాయాతి న కిలేసనిద్దావిగమేన వట్టతో పబుజ్ఝనత్థాయ. న నిబ్బానాయాతి న అమతనిబ్బానత్థాయ.

    329.Sarāmahanti sarāmi ahaṃ pañcasikha, iminā kira padena ayaṃ suttanto buddhabhāsito nāma jāto. Na nibbidāyāti na vaṭṭe nibbindanatthāya. Na virāgāyāti na vaṭṭe virāgatthāya. Na nirodhāyāti na vaṭṭassa nirodhatthāya. Na upasamāyāti na vaṭṭassa upasamanatthāya. Na abhiññāyāti na vaṭṭaṃ abhijānanatthāya. Na sambodhāyāti na kilesaniddāvigamena vaṭṭato pabujjhanatthāya. Na nibbānāyāti na amatanibbānatthāya.

    ఏకన్తనిబ్బిదాయాతి ఏకన్తమేవ వట్టే నిబ్బిన్దనత్థాయ. ఏత్థ పన నిబ్బిదాయాతి విపస్సనా. విరాగాయాతి మగ్గో. నిరోధాయ ఉపసమాయాతి నిబ్బానం. అభిఞ్ఞాయ సమ్బోధాయాతి మగ్గో. నిబ్బానాయాతి నిబ్బానమేవ. ఏవం ఏకస్మిం ఠానే విపస్సనా, తీసు మగ్గో, తీసు నిబ్బానం వుత్తన్తి ఏవం వవత్థానకథా వేదితబ్బా. పరియాయేన పన సబ్బానిపేతాని మగ్గవేవచనానిపి నిబ్బానవేవచనానిపి హోన్తియేవ. సమ్మాదిట్ఠిఆదీసు యం వత్తబ్బం, తం విసుద్ధిమగ్గే సచ్చవణ్ణనాయం వుత్తమేవ.

    Ekantanibbidāyāti ekantameva vaṭṭe nibbindanatthāya. Ettha pana nibbidāyāti vipassanā. Virāgāyāti maggo. Nirodhāya upasamāyāti nibbānaṃ. Abhiññāya sambodhāyāti maggo. Nibbānāyāti nibbānameva. Evaṃ ekasmiṃ ṭhāne vipassanā, tīsu maggo, tīsu nibbānaṃ vuttanti evaṃ vavatthānakathā veditabbā. Pariyāyena pana sabbānipetāni maggavevacanānipi nibbānavevacanānipi hontiyeva. Sammādiṭṭhiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimagge saccavaṇṇanāyaṃ vuttameva.

    ౩౩౦. యే న సబ్బేనసబ్బన్తి యే చత్తారోపి అరియమగ్గే పరిపూరేతుం న జానన్తి, తీణి వా ద్వే వా ఏకం వా నిబ్బత్తేన్తి. సబ్బేసంయేవ ఇమేసం కులపుత్తానన్తి బ్రహ్మచరియచిణ్ణకులపుత్తానం. అమోఘా…పే॰… సఫలా సఉద్రయాతి అరహత్తనికూటేన దేసనం నిట్ఠాపేసి.

    330.Ye na sabbenasabbanti ye cattāropi ariyamagge paripūretuṃ na jānanti, tīṇi vā dve vā ekaṃ vā nibbattenti. Sabbesaṃyeva imesaṃ kulaputtānanti brahmacariyaciṇṇakulaputtānaṃ. Amoghā…pe… saphalā saudrayāti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.

    భగవన్తం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వాతి (దీ॰ ని॰ ౨.౧౮౮) భగవతో ధమ్మదేసనం చిత్తేన సమ్పటిచ్ఛన్తో అభినన్దిత్వా వాచాయ పసంసమానో అనుమోదిత్వా మహన్తం అఞ్జలిం సిరస్మిం పతిట్ఠపేత్వా పసన్నలాఖారసే నిముజ్జమానో వియ దసబలస్స ఛబ్బణ్ణరస్మిజాలన్తరం పవిసిత్వా చతూసు ఠానేసు వన్దిత్వా తిక్ఖత్తుం పదక్ఖిణం కత్వా భగవన్తం అభిత్థవన్తో అభిత్థవన్తో సత్థు పురతో అన్తరధాయిత్వా అత్తనో దేవలోకమేవ అగమాసీతి.

    Bhagavantaṃabhivādetvā padakkhiṇaṃ katvāti (dī. ni. 2.188) bhagavato dhammadesanaṃ cittena sampaṭicchanto abhinanditvā vācāya pasaṃsamāno anumoditvā mahantaṃ añjaliṃ sirasmiṃ patiṭṭhapetvā pasannalākhārase nimujjamāno viya dasabalassa chabbaṇṇarasmijālantaraṃ pavisitvā catūsu ṭhānesu vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā bhagavantaṃ abhitthavanto abhitthavanto satthu purato antaradhāyitvā attano devalokameva agamāsīti.

    ఇతి సుమఙ్గలవిలాసినియా దీఘనికాయట్ఠకథాయం

    Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ

    మహాగోవిన్దసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Mahāgovindasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / దీఘనికాయ • Dīghanikāya / ౬. మహాగోవిన్దసుత్తం • 6. Mahāgovindasuttaṃ

    టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / దీఘనికాయ (టీకా) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ౬. మహాగోవిన్దసుత్తవణ్ణనా • 6. Mahāgovindasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact