Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya |
౮. మహాహత్థిపదోపమసుత్తం
8. Mahāhatthipadopamasuttaṃ
౩౦౦. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తత్ర ఖో ఆయస్మా సారిపుత్తో భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘ఆవుసో భిక్ఖవే’’తి. ‘‘ఆవుసో’’తి ఖో తే భిక్ఖూ ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స పచ్చస్సోసుం. ఆయస్మా సారిపుత్తో ఏతదవోచ – ‘‘సేయ్యథాపి, ఆవుసో, యాని కానిచి జఙ్గలానం పాణానం పదజాతాని సబ్బాని తాని హత్థిపదే సమోధానం గచ్ఛన్తి, హత్థిపదం తేసం అగ్గమక్ఖాయతి యదిదం మహన్తత్తేన; ఏవమేవ ఖో, ఆవుసో, యే కేచి కుసలా ధమ్మా సబ్బేతే చతూసు అరియసచ్చేసు సఙ్గహం గచ్ఛన్తి. కతమేసు చతూసు? దుక్ఖే అరియసచ్చే , దుక్ఖసముదయే అరియసచ్చే, దుక్ఖనిరోధే అరియసచ్చే, దుక్ఖనిరోధగామినియా పటిపదాయ అరియసచ్చే’’.
300. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso bhikkhave’’ti. ‘‘Āvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca – ‘‘seyyathāpi, āvuso, yāni kānici jaṅgalānaṃ pāṇānaṃ padajātāni sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti, hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahantattena; evameva kho, āvuso, ye keci kusalā dhammā sabbete catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchanti. Katamesu catūsu? Dukkhe ariyasacce , dukkhasamudaye ariyasacce, dukkhanirodhe ariyasacce, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasacce’’.
౩౦౧. ‘‘కతమఞ్చావుసో, దుక్ఖం అరియసచ్చం? జాతిపి దుక్ఖా, జరాపి దుక్ఖా, మరణమ్పి దుక్ఖం, సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసాపి దుక్ఖా, యమ్పిచ్ఛం న లభతి తమ్పి దుక్ఖం; సంఖిత్తేన, పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా దుక్ఖా. కతమే చావుసో, పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా? సేయ్యథిదం – రూపుపాదానక్ఖన్ధో, వేదనుపాదానక్ఖన్ధో, సఞ్ఞుపాదానక్ఖన్ధో, సఙ్ఖారుపాదానక్ఖన్ధో, విఞ్ఞాణుపాదానక్ఖన్ధో.
301. ‘‘Katamañcāvuso, dukkhaṃ ariyasaccaṃ? Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ; saṃkhittena, pañcupādānakkhandhā dukkhā. Katame cāvuso, pañcupādānakkhandhā? Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
‘‘కతమో చావుసో, రూపుపాదానక్ఖన్ధో? చత్తారి చ మహాభూతాని, చతున్నఞ్చ మహాభూతానం ఉపాదాయ రూపం.
‘‘Katamo cāvuso, rūpupādānakkhandho? Cattāri ca mahābhūtāni, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.
‘‘కతమా చావుసో, చత్తారో మహాభూతా? పథవీధాతు, ఆపోధాతు , తేజోధాతు, వాయోధాతు.
‘‘Katamā cāvuso, cattāro mahābhūtā? Pathavīdhātu, āpodhātu , tejodhātu, vāyodhātu.
౩౦౨. ‘‘కతమా చావుసో, పథవీధాతు? పథవీధాతు సియా అజ్ఝత్తికా, సియా బాహిరా. కతమా చావుసో, అజ్ఝత్తికా పథవీధాతు? యం అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం కక్ఖళం ఖరిగతం ఉపాదిన్నం, సేయ్యథిదం – కేసా లోమా నఖా దన్తా తచో మంసం న్హారు అట్ఠి అట్ఠిమిఞ్జం వక్కం హదయం యకనం కిలోమకం పిహకం పప్ఫాసం అన్తం అన్తగుణం ఉదరియం కరీసం, యం వా పనఞ్ఞమ్పి కిఞ్చి అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం కక్ఖళం ఖరిగతం ఉపాదిన్నం. అయం వుచ్చతావుసో, అజ్ఝత్తికా పథవీధాతు. యా చేవ ఖో పన అజ్ఝత్తికా పథవీధాతు, యా చ బాహిరా పథవీధాతు, పథవీధాతురేవేసా. ‘తం నేతం మమ, నేసోహమస్మి, న మేసో అత్తా’తి – ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దట్ఠబ్బం. ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దిస్వా పథవీధాతుయా నిబ్బిన్దతి, పథవీధాతుయా చిత్తం విరాజేతి.
302. ‘‘Katamā cāvuso, pathavīdhātu? Pathavīdhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ. Ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā pathavīdhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu, yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం బాహిరా ఆపోధాతు పకుప్పతి 1. అన్తరహితా తస్మిం సమయే బాహిరా పథవీధాతు హోతి. తస్సా హి నామ, ఆవుసో, బాహిరాయ పథవీధాతుయా తావ మహల్లికాయ అనిచ్చతా పఞ్ఞాయిస్సతి, ఖయధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి, వయధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి, విపరిణామధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి. కిం పనిమస్స మత్తట్ఠకస్స కాయస్స తణ్హుపాదిన్నస్స ‘అహన్తి వా మమన్తి వా అస్మీ’తి వా? అథ ఖ్వాస్స నోతేవేత్థ హోతి.
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati 2. Antarahitā tasmiṃ samaye bāhirā pathavīdhātu hoti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya pathavīdhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti.
‘‘తఞ్చే, ఆవుసో, భిక్ఖుం పరే అక్కోసన్తి పరిభాసన్తి రోసేన్తి విహేసేన్తి, సో ఏవం పజానాతి – ‘ఉప్పన్నా ఖో మే అయం సోతసమ్ఫస్సజా దుక్ఖవేదనా . సా చ ఖో పటిచ్చ, నో అపటిచ్చ. కిం పటిచ్చ? ఫస్సం పటిచ్చ’. సో 3 ఫస్సో అనిచ్చోతి పస్సతి, వేదనా అనిచ్చాతి పస్సతి, సఞ్ఞా అనిచ్చాతి పస్సతి, సఙ్ఖారా అనిచ్చాతి పస్సతి, విఞ్ఞాణం అనిచ్చన్తి పస్సతి. తస్స ధాతారమ్మణమేవ చిత్తం పక్ఖన్దతి పసీదతి సన్తిట్ఠతి అధిముచ్చతి.
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti, so evaṃ pajānāti – ‘uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhavedanā . Sā ca kho paṭicca, no apaṭicca. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca’. So 4 phasso aniccoti passati, vedanā aniccāti passati, saññā aniccāti passati, saṅkhārā aniccāti passati, viññāṇaṃ aniccanti passati. Tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati.
‘‘తఞ్చే, ఆవుసో, భిక్ఖుం పరే అనిట్ఠేహి అకన్తేహి అమనాపేహి సముదాచరన్తి – పాణిసమ్ఫస్సేనపి లేడ్డుసమ్ఫస్సేనపి దణ్డసమ్ఫస్సేనపి సత్థసమ్ఫస్సేనపి. సో ఏవం పజానాతి – ‘తథాభూతో ఖో అయం కాయో యథాభూతస్మిం కాయే పాణిసమ్ఫస్సాపి కమన్తి, లేడ్డుసమ్ఫస్సాపి కమన్తి, దణ్డసమ్ఫస్సాపి కమన్తి, సత్థసమ్ఫస్సాపి కమన్తి. వుత్తం ఖో పనేతం భగవతా కకచూపమోవాదే – ‘‘ఉభతోదణ్డకేన చేపి, భిక్ఖవే, కకచేన చోరా ఓచరకా అఙ్గమఙ్గాని ఓకన్తేయ్యుం, తత్రాపి యో మనో పదూసేయ్య న మే సో తేన సాసనకరో’’తి. ఆరద్ధం ఖో పన మే వీరియం భవిస్సతి అసల్లీనం, ఉపట్ఠితా సతి అసమ్ముట్ఠా, పస్సద్ధో కాయో అసారద్ధో, సమాహితం చిత్తం ఏకగ్గం. కామం దాని ఇమస్మిం కాయే పాణిసమ్ఫస్సాపి కమన్తు, లేడ్డుసమ్ఫస్సాపి కమన్తు, దణ్డసమ్ఫస్సాపి కమన్తు, సత్థసమ్ఫస్సాపి కమన్తు, కరీయతి హిదం బుద్ధానం సాసన’న్తి.
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi samudācaranti – pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi satthasamphassenapi. So evaṃ pajānāti – ‘tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti, leḍḍusamphassāpi kamanti, daṇḍasamphassāpi kamanti, satthasamphassāpi kamanti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpamovāde – ‘‘ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ, tatrāpi yo mano padūseyya na me so tena sāsanakaro’’ti. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Kāmaṃ dāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamantu, leḍḍusamphassāpi kamantu, daṇḍasamphassāpi kamantu, satthasamphassāpi kamantu, karīyati hidaṃ buddhānaṃ sāsana’nti.
‘‘తస్స చే, ఆవుసో, భిక్ఖునో ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతి. సో తేన సంవిజ్జతి సంవేగం ఆపజ్జతి – ‘అలాభా వత మే, న వత మే లాభా, దుల్లద్ధం వత మే, న వత మే సులద్ధం, యస్స మే ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో, ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతీ’తి. సేయ్యథాపి, ఆవుసో, సుణిసా ససురం దిస్వా సంవిజ్జతి సంవేగం ఆపజ్జతి; ఏవమేవ ఖో, ఆవుసో, తస్స చే భిక్ఖునో ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో, ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతి, సో తేన సంవిజ్జతి సంవేగం ఆపజ్జతి – ‘అలాభా వత మే న వత మే లాభా, దుల్లద్ధం వత మే, న వత మే సులద్ధం, యస్స మే ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో, ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతీ’తి. తస్స చే, ఆవుసో, భిక్ఖునో ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా సణ్ఠాతి, సో తేన అత్తమనో హోతి. ఏత్తావతాపి ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖునో బహుకతం హోతి.
‘‘Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Seyyathāpi, āvuso, suṇisā sasuraṃ disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati; evameva kho, āvuso, tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti, so tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
౩౦౩. ‘‘కతమా చావుసో, ఆపోధాతు? ఆపోధాతు సియా అజ్ఝత్తికా, సియా బాహిరా. కతమా చావుసో అజ్ఝత్తికా ఆపోధాతు? యం అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం ఆపో ఆపోగతం ఉపాదిన్నం, సేయ్యథిదం – పిత్తం సేమ్హం పుబ్బో లోహితం సేదో మేదో అస్సు వసా ఖేళో సిఙ్ఘాణికా లసికా ముత్తం, యం వా పనఞ్ఞమ్పి కిఞ్చి అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం ఆపో ఆపోగతం ఉపాదిన్నం – అయం వుచ్చతావుసో, అజ్ఝత్తికా ఆపోధాతు. యా చేవ ఖో పన అజ్ఝత్తికా ఆపోధాతు యా చ బాహిరా ఆపోధాతు, ఆపోధాతురేవేసా. ‘తం నేతం మమ, నేసోహమస్మి, న మేసో అత్తా’తి ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దట్ఠబ్బం. ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దిస్వా ఆపోధాతుయా నిబ్బిన్దతి, ఆపోధాతుయా చిత్తం విరాజేతి.
303. ‘‘Katamā cāvuso, āpodhātu? Āpodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso ajjhattikā āpodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā āpodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu, āpodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati, āpodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం బాహిరా ఆపోధాతు పకుప్పతి. సా గామమ్పి వహతి, నిగమమ్పి వహతి, నగరమ్పి వహతి, జనపదమ్పి వహతి, జనపదపదేసమ్పి వహతి. హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం మహాసముద్దే యోజనసతికానిపి ఉదకాని ఓగచ్ఛన్తి, ద్వియోజనసతికానిపి ఉదకాని ఓగచ్ఛన్తి, తియోజనసతికానిపి ఉదకాని ఓగచ్ఛన్తి, చతుయోజనసతికానిపి ఉదకాని ఓగచ్ఛన్తి, పఞ్చయోజనసతికానిపి ఉదకాని ఓగచ్ఛన్తి, ఛయోజనసతికానిపి ఉదకాని ఓగచ్ఛన్తి, సత్తయోజనసతికానిపి ఉదకాని ఓగచ్ఛన్తి. హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం మహాసముద్దే సత్తతాలమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, ఛత్తాలమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, పఞ్చతాలమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, చతుత్తాలమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, తితాలమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, ద్వితాలమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, తాలమత్తమ్పి 5 ఉదకం సణ్ఠాతి. హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం మహాసముద్దే సత్తపోరిసమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, ఛప్పోరిసమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, పఞ్చపోరిసమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, చతుప్పోరిసమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, తిపోరిసమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, ద్విపోరిసమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, పోరిసమత్తమ్పి 6 ఉదకం సణ్ఠాతి. హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం మహాసముద్దే అడ్ఢపోరిసమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, కటిమత్తమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, జాణుకమత్తమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి, గోప్ఫకమత్తమ్పి ఉదకం సణ్ఠాతి. హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో, యం మహాసముద్దే అఙ్గులిపబ్బతేమనమత్తమ్పి ఉదకం న హోతి. తస్సా హి నామ, ఆవుసో, బాహిరాయ ఆపోధాతుయా తావ మహల్లికాయ అనిచ్చతా పఞ్ఞాయిస్సతి, ఖయధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి, వయధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి, విపరిణామధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి. కిం పనిమస్స మత్తట్ఠకస్స కాయస్స తణ్హుపాదిన్నస్స ‘అహన్తి వా మమన్తి వా అస్మీతి’ వా? అథ ఖ్వాస్స నోతేవేత్థ హోతి…పే॰… తస్స చే, ఆవుసో, భిక్ఖునో ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా సణ్ఠాతి. సో తేన అత్తమనో హోతి. ఏత్తావతాపి ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖునో బహుకతం హోతి.
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati. Sā gāmampi vahati, nigamampi vahati, nagarampi vahati, janapadampi vahati, janapadapadesampi vahati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde yojanasatikānipi udakāni ogacchanti, dviyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, tiyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, catuyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, pañcayojanasatikānipi udakāni ogacchanti, chayojanasatikānipi udakāni ogacchanti, sattayojanasatikānipi udakāni ogacchanti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde sattatālampi udakaṃ saṇṭhāti, chattālampi udakaṃ saṇṭhāti, pañcatālampi udakaṃ saṇṭhāti, catuttālampi udakaṃ saṇṭhāti, titālampi udakaṃ saṇṭhāti, dvitālampi udakaṃ saṇṭhāti, tālamattampi 7 udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde sattaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, chapporisampi udakaṃ saṇṭhāti, pañcaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, catupporisampi udakaṃ saṇṭhāti, tiporisampi udakaṃ saṇṭhāti, dviporisampi udakaṃ saṇṭhāti, porisamattampi 8 udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde aḍḍhaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, kaṭimattampi udakaṃ saṇṭhāti, jāṇukamattampi udakaṃ saṇṭhāti, gopphakamattampi udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo, yaṃ mahāsamudde aṅgulipabbatemanamattampi udakaṃ na hoti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya āpodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmīti’ vā? Atha khvāssa notevettha hoti…pe… tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti. So tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
౩౦౪. ‘‘కతమా చావుసో, తేజోధాతు? తేజోధాతు సియా అజ్ఝత్తికా, సియా బాహిరా. కతమా చావుసో, అజ్ఝత్తికా తేజోధాతు? యం అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం తేజో తేజోగతం ఉపాదిన్నం, సేయ్యథిదం – యేన చ సన్తప్పతి, యేన చ జీరీయతి, యేన చ పరిడయ్హతి, యేన చ అసితపీతఖాయితసాయితం సమ్మా పరిణామం గచ్ఛతి, యం వా పనఞ్ఞమ్పి కిఞ్చి అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం తేజో తేజోగతం ఉపాదిన్నం – అయం వుచ్చతావుసో, అజ్ఝత్తికా తేజోధాతు. యా చేవ ఖో పన అజ్ఝత్తికా తేజోధాతు యా చ బాహిరా తేజోధాతు, తేజోధాతురేవేసా. ‘తం నేతం మమ , నేసోహమస్మి, న మేసో అత్తా’తి ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దట్ఠబ్బం. ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దిస్వా తేజోధాతుయా నిబ్బిన్దతి, తేజోధాతుయా చిత్తం విరాజేతి.
304. ‘‘Katamā cāvuso, tejodhātu? Tejodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā tejodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – yena ca santappati, yena ca jīrīyati, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā tejodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu, tejodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama , nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā nibbindati, tejodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం బాహిరా తేజోధాతు పకుప్పతి. సా గామమ్పి దహతి, నిగమమ్పి దహతి, నగరమ్పి దహతి, జనపదమ్పి దహతి, జనపదపదేసమ్పి దహతి. సా హరితన్తం వా పన్థన్తం వా సేలన్తం వా ఉదకన్తం వా రమణీయం వా భూమిభాగం ఆగమ్మ అనాహారా నిబ్బాయతి. హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం కుక్కుటపత్తేనపి న్హారుదద్దులేనపి అగ్గిం గవేసన్తి . తస్సా హి నామ, ఆవుసో, బాహిరాయ తేజోధాతుయా తావ మహల్లికాయ అనిచ్చతా పఞ్ఞాయిస్సతి, ఖయధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి, వయధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి, విపరిణామధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి. కిం పనిమస్స మత్తట్ఠకస్స కాయస్స తణ్హుపాదిన్నస్స ‘అహన్తి వా మమన్తి వా అస్మీ’తి వా? అథ ఖ్వాస్స నోతేవేత్థ హోతి…పే॰… తస్స చే, ఆవుసో, భిక్ఖునో ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా సణ్ఠాతి, సో తేన అత్తమనో హోతి. ఏత్తావతాపి ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖునో బహుకతం హోతి.
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā tejodhātu pakuppati. Sā gāmampi dahati, nigamampi dahati, nagarampi dahati, janapadampi dahati, janapadapadesampi dahati. Sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāgaṃ āgamma anāhārā nibbāyati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ kukkuṭapattenapi nhārudaddulenapi aggiṃ gavesanti . Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya tejodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti…pe… tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
౩౦౫. ‘‘కతమా చావుసో, వాయోధాతు? వాయోధాతు సియా అజ్ఝత్తికా, సియా బాహిరా. కతమా చావుసో, అజ్ఝత్తికా వాయోధాతు? యం అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం వాయో వాయోగతం ఉపాదిన్నం, సేయ్యథిదం – ఉద్ధఙ్గమా వాతా, అధోగమా వాతా, కుచ్ఛిసయా వాతా, కోట్ఠాసయా 9 వాతా, అఙ్గమఙ్గానుసారినో వాతా, అస్సాసో పస్సాసో ఇతి, యం వా పనఞ్ఞమ్పి కిఞ్చి అజ్ఝత్తం పచ్చత్తం వాయో వాయోగతం ఉపాదిన్నం – అయం వుచ్చతావుసో, అజ్ఝత్తికా వాయోధాతు. యా చేవ ఖో పన అజ్ఝత్తికా వాయోధాతు, యా చ బాహిరా వాయోధాతు, వాయోధాతురేవేసా. ‘తం నేతం మమ నేసోహమస్మి న మేసో అత్తా’తి ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దట్ఠబ్బం. ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ దిస్వా వాయోధాతుయా నిబ్బిన్దతి వాయోధాతుయా చిత్తం విరాజేతి.
305. ‘‘Katamā cāvuso, vāyodhātu? Vāyodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā vāyodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā 10 vātā, aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso iti, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā vāyodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu, yā ca bāhirā vāyodhātu, vāyodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం బాహిరా వాయోధాతు పకుప్పతి. సా గామమ్పి వహతి, నిగమమ్పి వహతి, నగరమ్పి వహతి, జనపదమ్పి వహతి, జనపదపదేసమ్పి వహతి. హోతి ఖో సో, ఆవుసో, సమయో యం గిమ్హానం పచ్ఛిమే మాసే తాలవణ్టేనపి విధూపనేనపి వాతం పరియేసన్తి, ఓస్సవనేపి తిణాని న ఇచ్ఛన్తి. తస్సా హి నామ, ఆవుసో, బాహిరాయ వాయోధాతుయా తావ మహల్లికాయ అనిచ్చతా పఞ్ఞాయిస్సతి, ఖయధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి, వయధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి, విపరిణామధమ్మతా పఞ్ఞాయిస్సతి. కిం పనిమస్స మత్తట్ఠకస్స కాయస్స తణ్హుపాదిన్నస్స ‘అహన్తి వా మమన్తి వా అస్మీ’తి వా? అథ ఖ్వాస్స నోతేవేత్థ హోతి.
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā vāyodhātu pakuppati. Sā gāmampi vahati, nigamampi vahati, nagarampi vahati, janapadampi vahati, janapadapadesampi vahati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ gimhānaṃ pacchime māse tālavaṇṭenapi vidhūpanenapi vātaṃ pariyesanti, ossavanepi tiṇāni na icchanti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya vāyodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti.
‘‘తఞ్చే, ఆవుసో, భిక్ఖుం పరే అక్కోసన్తి పరిభాసన్తి రోసేన్తి విహేసేన్తి. సో ఏవం పజానాతి, ఉప్పన్నా ఖో మే అయం సోతసమ్ఫస్సజా దుక్ఖా వేదనా. సా చ ఖో పటిచ్చ, నో అపటిచ్చ. కిం పటిచ్చ? ఫస్సం పటిచ్చ. సోపి ఫస్సో అనిచ్చోతి పస్సతి, వేదనా అనిచ్చాతి పస్సతి , సఞ్ఞా అనిచ్చాతి పస్సతి, సఙ్ఖారా అనిచ్చాతి పస్సతి, విఞ్ఞాణం అనిచ్చన్తి పస్సతి. తస్స ధాతారమ్మణమేవ చిత్తం పక్ఖన్దతి పసీదతి సన్తిట్ఠతి అధిముచ్చతి.
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti. So evaṃ pajānāti, uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhā vedanā. Sā ca kho paṭicca, no apaṭicca. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca. Sopi phasso aniccoti passati, vedanā aniccāti passati , saññā aniccāti passati, saṅkhārā aniccāti passati, viññāṇaṃ aniccanti passati. Tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati.
‘‘తఞ్చే, ఆవుసో, భిక్ఖుం పరే అనిట్ఠేహి అకన్తేహి అమనాపేహి సముదాచరన్తి, పాణిసమ్ఫస్సేనపి లేడ్డుసమ్ఫస్సేనపి దణ్డసమ్ఫస్సేనపి సత్థసమ్ఫస్సేనపి. సో ఏవం పజానాతి ‘తథాభూతో ఖో అయం కాయో యథాభూతస్మిం కాయే పాణిసమ్ఫస్సాపి కమన్తి, లేడ్డుసమ్ఫస్సాపి కమన్తి, దణ్డసమ్ఫస్సాపి కమన్తి, సత్థసమ్ఫస్సాపి కమన్తి. వుత్తం ఖో పనేతం భగవతా కకచూపమోవాదే ‘‘ఉభతోదణ్డకేన చేపి, భిక్ఖవే, కకచేన చోరా ఓచరకా అఙ్గమఙ్గాని ఓకన్తేయ్యుం. తత్రాపి యో మనో పదూసేయ్య, న మే సో తేన సాసనకరో’’తి. ఆరద్ధం ఖో పన మే వీరియం భవిస్సతి అసల్లీనం, ఉపట్ఠితా సతి అసమ్ముట్ఠా, పస్సద్ధో కాయో అసారద్ధో, సమాహితం చిత్తం ఏకగ్గం. కామం దాని ఇమస్మిం కాయే పాణిసమ్ఫస్సాపి కమన్తు, లేడ్డుసమ్ఫస్సాపి కమన్తు, దణ్డసమ్ఫస్సాపి కమన్తు, సత్థసమ్ఫస్సాపి కమన్తు. కరీయతి హిదం బుద్ధానం సాసన’న్తి.
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi samudācaranti, pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi satthasamphassenapi. So evaṃ pajānāti ‘tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti, leḍḍusamphassāpi kamanti, daṇḍasamphassāpi kamanti, satthasamphassāpi kamanti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpamovāde ‘‘ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ. Tatrāpi yo mano padūseyya, na me so tena sāsanakaro’’ti. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Kāmaṃ dāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamantu, leḍḍusamphassāpi kamantu, daṇḍasamphassāpi kamantu, satthasamphassāpi kamantu. Karīyati hidaṃ buddhānaṃ sāsana’nti.
‘‘తస్స చే, ఆవుసో, భిక్ఖునో ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతి. సో తేన సంవిజ్జతి సంవేగం ఆపజ్జతి – ‘అలాభా వత మే, న వత మే లాభా, దుల్లద్ధం వత మే, న వత మే సులద్ధం. యస్స మే ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతీ’తి. సేయ్యథాపి, ఆవుసో, సుణిసా ససురం దిస్వా సంవిజ్జతి సంవేగం ఆపజ్జతి; ఏవమేవ ఖో, ఆవుసో, తస్స చే భిక్ఖునో ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో, ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతి. సో తేన సంవిజ్జతి సంవేగం ఆపజ్జతి – ‘అలాభా వత మే, న వత మే లాభా, దుల్లద్ధం వత మే, న వత మే సులద్ధం. యస్స మే ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో, ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా న సణ్ఠాతీ’తి. తస్స చే, ఆవుసో, భిక్ఖునో ఏవం బుద్ధం అనుస్సరతో, ఏవం ధమ్మం అనుస్సరతో, ఏవం సఙ్ఘం అనుస్సరతో, ఉపేక్ఖా కుసలనిస్సితా సణ్ఠాతి, సో తేన అత్తమనో హోతి. ఏత్తావతాపి ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖునో బహుకతం హోతి.
‘‘Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ. Yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Seyyathāpi, āvuso, suṇisā sasuraṃ disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati; evameva kho, āvuso, tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ. Yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
౩౦౬. ‘‘సేయ్యథాపి, ఆవుసో, కట్ఠఞ్చ పటిచ్చ వల్లిఞ్చ పటిచ్చ తిణఞ్చ పటిచ్చ మత్తికఞ్చ పటిచ్చ ఆకాసో పరివారితో అగారం త్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి; ఏవమేవ ఖో, ఆవుసో, అట్ఠిఞ్చ పటిచ్చ న్హారుఞ్చ పటిచ్చ మంసఞ్చ పటిచ్చ చమ్మఞ్చ పటిచ్చ ఆకాసో పరివారితో రూపం త్వేవ సఙ్ఖం గచ్ఛతి. అజ్ఝత్తికఞ్చేవ, ఆవుసో, చక్ఖుం అపరిభిన్నం హోతి, బాహిరా చ రూపా న ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తి, నో చ తజ్జో సమన్నాహారో హోతి, నేవ తావ తజ్జస్స విఞ్ఞాణభాగస్స పాతుభావో హోతి. అజ్ఝత్తికఞ్చేవ 11, ఆవుసో, చక్ఖుం అపరిభిన్నం హోతి బాహిరా చ రూపా ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తి, నో చ తజ్జో సమన్నాహారో హోతి, నేవ తావ తజ్జస్స విఞ్ఞాణభాగస్స పాతుభావో హోతి. యతో చ ఖో, ఆవుసో, అజ్ఝత్తికఞ్చేవ చక్ఖుం అపరిభిన్నం హోతి, బాహిరా చ రూపా ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తి, తజ్జో చ సమన్నాహారో హోతి. ఏవం తజ్జస్స విఞ్ఞాణభాగస్స పాతుభావో హోతి. యం తథాభూతస్స రూపం తం రూపుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛతి, యా తథాభూతస్స వేదనా సా వేదనుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛతి, యా తథాభూతస్స సఞ్ఞా సా సఞ్ఞుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛతి, యే తథాభూతస్స సఙ్ఖారా తే సఙ్ఖారుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛన్తి, యం తథాభూతస్స విఞ్ఞాణం తం విఞ్ఞాణుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛతి.
306. ‘‘Seyyathāpi, āvuso, kaṭṭhañca paṭicca valliñca paṭicca tiṇañca paṭicca mattikañca paṭicca ākāso parivārito agāraṃ tveva saṅkhaṃ gacchati; evameva kho, āvuso, aṭṭhiñca paṭicca nhāruñca paṭicca maṃsañca paṭicca cammañca paṭicca ākāso parivārito rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchati. Ajjhattikañceva, āvuso, cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā na āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Ajjhattikañceva 12, āvuso, cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yato ca kho, āvuso, ajjhattikañceva cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, tajjo ca samannāhāro hoti. Evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa vedanā sā vedanupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa saññā sā saññupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti, yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati.
‘‘సో ఏవం పజానాతి – ‘ఏవఞ్హి కిర ఇమేసం పఞ్చన్నం ఉపాదానక్ఖన్ధానం సఙ్గహో సన్నిపాతో సమవాయో హోతి. వుత్తం ఖో పనేతం భగవతా – ‘యో పటిచ్చసముప్పాదం పస్సతి సో ధమ్మం పస్సతి; యో ధమ్మం పస్సతి సో పటిచ్చసముప్పాదం పస్సతీతి. పటిచ్చసముప్పన్నా ఖో పనిమే యదిదం పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా. యో ఇమేసు పఞ్చసు ఉపాదానక్ఖన్ధేసు ఛన్దో ఆలయో అనునయో అజ్ఝోసానం సో దుక్ఖసముదయో. యో ఇమేసు పఞ్చసు ఉపాదానక్ఖన్ధేసు ఛన్దరాగవినయో ఛన్దరాగప్పహానం, సో దుక్ఖనిరోధో’తి. ఏత్తావతాపి ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖునో బహుకతం హోతి.
‘‘So evaṃ pajānāti – ‘evañhi kira imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ saṅgaho sannipāto samavāyo hoti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā – ‘yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati; yo dhammaṃ passati so paṭiccasamuppādaṃ passatīti. Paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ pañcupādānakkhandhā. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, so dukkhanirodho’ti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
‘‘అజ్ఝత్తికఞ్చేవ, ఆవుసో, సోతం అపరిభిన్నం హోతి…పే॰… ఘానం అపరిభిన్నం హోతి… జివ్హా అపరిభిన్నా హోతి… కాయో అపరిభిన్నో హోతి… మనో అపరిభిన్నో హోతి, బాహిరా చ ధమ్మా న ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తి నో చ తజ్జో సమన్నాహారో హోతి, నేవ తావ తజ్జస్స విఞ్ఞాణభాగస్స పాతుభావో హోతి. అజ్ఝత్తికో చేవ, ఆవుసో, మనో అపరిభిన్నో హోతి, బాహిరా చ ధమ్మా ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తి, నో చ తజ్జో సమన్నాహారో హోతి, నేవ తావ తజ్జస్స విఞ్ఞాణభాగస్స పాతుభావో హోతి. యతో చ ఖో, ఆవుసో, అజ్ఝత్తికో చేవ మనో అపరిభిన్నో హోతి, బాహిరా చ ధమ్మా ఆపాథం ఆగచ్ఛన్తి, తజ్జో చ సమన్నాహారో హోతి, ఏవం తజ్జస్స విఞ్ఞాణభాగస్స పాతుభావో హోతి. యం తథాభూతస్స రూపం తం రూపుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛతి, యా తథాభూతస్స వేదనా సా వేదనుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛతి, యా తథాభూతస్స సఞ్ఞా సా సఞ్ఞుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛతి, యే తథాభూతస్స సఙ్ఖారా తే సఙ్ఖారుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛన్తి, యం తథాభూతస్స విఞ్ఞాణం తం విఞ్ఞాణుపాదానక్ఖన్ధే సఙ్గహం గచ్ఛతి. సో ఏవం పజానాతి – ‘ఏవఞ్హి కిర ఇమేసం పఞ్చన్నం ఉపాదానక్ఖన్ధానం సఙ్గహో సన్నిపాతో సమవాయో హోతి. వుత్తం ఖో పనేతం భగవతా – ‘‘యో పటిచ్చసముప్పాదం పస్సతి సో ధమ్మం పస్సతి; యో ధమ్మం పస్సతి సో పటిచ్చసముప్పాదం పస్సతీ’’తి. పటిచ్చసముప్పన్నా ఖో పనిమే యదిదం పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా. యో ఇమేసు పఞ్చసు ఉపాదానక్ఖన్ధేసు ఛన్దో ఆలయో అనునయో అజ్ఝోసానం సో దుక్ఖసముదయో. యో ఇమేసు పఞ్చసు ఉపాదానక్ఖన్ధేసు ఛన్దరాగవినయో ఛన్దరాగప్పహానం సో దుక్ఖనిరోధో’తి. ఏత్తావతాపి ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖునో బహుకతం హోతీ’’తి.
‘‘Ajjhattikañceva, āvuso, sotaṃ aparibhinnaṃ hoti…pe… ghānaṃ aparibhinnaṃ hoti… jivhā aparibhinnā hoti… kāyo aparibhinno hoti… mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā na āpāthaṃ āgacchanti no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Ajjhattiko ceva, āvuso, mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yato ca kho, āvuso, ajjhattiko ceva mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti, tajjo ca samannāhāro hoti, evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa vedanā sā vedanupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa saññā sā saññupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti, yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati. So evaṃ pajānāti – ‘evañhi kira imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ saṅgaho sannipāto samavāyo hoti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā – ‘‘yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati; yo dhammaṃ passati so paṭiccasamuppādaṃ passatī’’ti. Paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ pañcupādānakkhandhā. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ so dukkhanirodho’ti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hotī’’ti.
ఇదమవోచ ఆయస్మా సారిపుత్తో. అత్తమనా తే భిక్ఖూ ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స భాసితం అభినన్దున్తి.
Idamavoca āyasmā sāriputto. Attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
మహాహత్థిపదోపమసుత్తం నిట్ఠితం అట్ఠమం.
Mahāhatthipadopamasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ౮. మహాహత్థిపదోపమసుత్తవణ్ణనా • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౮. మహాహత్థిపదోపమసుత్తవణ్ణనా • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā