| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
၈. မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
၃၀၀. ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ဇင္ဂလာနန္တိ ပထဝီတလစာရီနံ။ ပာဏာနန္တိ သပာဒကပာဏာနံ။ ပဒဇာတာနီတိ ပဒာနိ။ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဩဓာနံ ပက္ခေပံ ဂစ္ဆန္တိ။ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ သေဋ္ဌံ အက္ခာယတိ။ ယဒိဒံ မဟန္တတ္တေနာတိ မဟန္တဘာဝေန အဂ္ဂံ အက္ခာယတိ, န ဂုဏဝသေနာတိ အတ္ထော။ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာတိ ယေ ကေစိ လောကိယာ ဝာ လောကုတ္တရာ ဝာ ကုသလာ ဓမ္မာ။ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓော သင္ဂဟော – သဇာတိသင္ဂဟော, သဉ္ဇာတိသင္ဂဟော, ကိရိယသင္ဂဟော, ဂဏနသင္ဂဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ ခတ္တိယာ အာဂစ္ဆန္တု သဗ္ဗေ ဗ္ရာဟ္မဏာ’’တိ ဧဝံ သမာနဇာတိဝသေန သင္ဂဟော သဇာတိသင္ဂဟော နာမ။ ‘‘သဗ္ဗေ ကောသလကာ သဗ္ဗေ မာဂဓကာ’’တိ ဧဝံ သဉ္ဇာတိဒေသဝသေန သင္ဂဟော သဉ္ဇာတိသင္ဂဟော နာမ။ ‘‘သဗ္ဗေ ရထိကာ သဗ္ဗေ ဓနုဂ္ဂဟာ’’တိ ဧဝံ ကိရိယဝသေန သင္ဂဟော ကိရိယသင္ဂဟော နာမ။ ‘‘စက္ခာယတနံ ကတမက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ? စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဟဉ္စိ စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ, တေန ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓေန သင္ဂဟိတ’’န္တိ (ကထာ. ၄၇၁), အယံ ဂဏနသင္ဂဟော နာမ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ အယမေဝ အဓိပ္ပေတော။
300.Evaṃme sutanti mahāhatthipadopamasuttaṃ. Tattha jaṅgalānanti pathavītalacārīnaṃ. Pāṇānanti sapādakapāṇānaṃ. Padajātānīti padāni. Samodhānaṃ gacchantīti odhānaṃ pakkhepaṃ gacchanti. Aggamakkhāyatīti seṭṭhaṃ akkhāyati. Yadidaṃ mahantattenāti mahantabhāvena aggaṃ akkhāyati, na guṇavasenāti attho. Ye keci kusalā dhammāti ye keci lokiyā vā lokuttarā vā kusalā dhammā. Saṅgahaṃ gacchantīti ettha catubbidho saṅgaho – sajātisaṅgaho, sañjātisaṅgaho, kiriyasaṅgaho, gaṇanasaṅgahoti. Tattha ‘‘sabbe khattiyā āgacchantu sabbe brāhmaṇā’’ti evaṃ samānajātivasena saṅgaho sajātisaṅgaho nāma. ‘‘Sabbe kosalakā sabbe māgadhakā’’ti evaṃ sañjātidesavasena saṅgaho sañjātisaṅgaho nāma. ‘‘Sabbe rathikā sabbe dhanuggahā’’ti evaṃ kiriyavasena saṅgaho kiriyasaṅgaho nāma. ‘‘Cakkhāyatanaṃ katamakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti? Cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati. Hañci cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati, tena vata re vattabbe cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṅgahita’’nti (kathā. 471), ayaṃ gaṇanasaṅgaho nāma. Imasmimpi ṭhāne ayameva adhippeto.
နနု စ ‘‘စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ကတိ ကုသလာ ကတိ အကုသလာ ကတိ အဗ္ယာကတာတိ ပဉ္ဟသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ သမုဒယသစ္စံ အကုသလံ, မဂ္ဂသစ္စံ ကုသလံ, နိရောဓသစ္စံ အဗ္ယာကတံ, ဒုက္ခသစ္စံ သိယာ ကုသလံ, သိယာ အကုသလံ, သိယာ အဗ္ယာကတ’’န္တိ (ဝိဘ. ၂၁၆-၂၁၇) အာဂတတ္တာ စတုဘူမကမ္ပိ ကုသလံ ဒိယဍ္ဎမေဝ သစ္စံ ဘဇတိ။ အထ ကသ္မာ မဟာထေရော စတူသု အရိယသစ္စေသု ဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟာတိ? သစ္စာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ ယထာ ဟိ ‘‘သာဓိကမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတံ အန္ဝဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတိ, ယတ္ထ အတ္တကာမာ ကုလပုတ္တာ သိက္ခန္တိ။ တိသ္သော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခာ အဓိသီလသိက္ခာ အဓိစိတ္တသိက္ခာ အဓိပညာသိက္ခာ’’တိ (အ. နိ. ၃.၈၈) ဧတ္ထ သာဓိကမိဒံ ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတံ ဧကာ အဓိသီလသိက္ခာဝ ဟောတိ, တံ သိက္ခန္တောပိ တိသ္သော သိက္ခာ သိက္ခတီတိ ဒသ္သိတော, သိက္ခာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ ယထာ စ ဧကသ္သ ဟတ္ထိပဒသ္သ စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဧကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ဩတိဏ္ဏာနိပိ ဒ္ဝီသု တီသု စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဩတိဏ္ဏာနိပိ သိင္ဂာလသသမိဂာဒီနံ ပာဒာနိ ဟတ္ထိပဒေ သမောဓာနံ ဂတာနေဝ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထိပဒတော အမုစ္စိတ္ဝာ တသ္သေဝ အန္တောဂဓတ္တာ။ ဧဝမေဝ ဧကသ္မိမ္ပိ ဒ္ဝီသုပိ တီသုပိ စတူသုပိ သစ္စေသု ဂဏနံ ဂတာ ဓမ္မာ စတူသု သစ္စေသု ဂဏနံ ဂတာဝ ဟောန္တိ; သစ္စာနံ အန္တောဂဓတ္တာတိ ဒိယဍ္ဎသစ္စဂဏနံ ဂတေပိ ကုသလဓမ္မေ ‘‘သဗ္ဗေ တေ စတူသု အရိယသစ္စေသု သင္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒုက္ခေ အရိယသစ္စေ’’တိအာဒီသု ဥဒ္ဒေသပဒေသု စေဝ ဇာတိပိ ဒုက္ခာတိအာဒီသု နိဒ္ဒေသပဒေသု စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ ကေဝလံ ပနေတ္ထ ဒေသနာနုက္ကမောဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Nanu ca ‘‘catunnaṃ ariyasaccānaṃ kati kusalā kati akusalā kati abyākatāti pañhassa vissajjane samudayasaccaṃ akusalaṃ, maggasaccaṃ kusalaṃ, nirodhasaccaṃ abyākataṃ, dukkhasaccaṃ siyā kusalaṃ, siyā akusalaṃ, siyā abyākata’’nti (vibha. 216-217) āgatattā catubhūmakampi kusalaṃ diyaḍḍhameva saccaṃ bhajati. Atha kasmā mahāthero catūsu ariyasaccesu gaṇanaṃ gacchatīti āhāti? Saccānaṃ antogadhattā. Yathā hi ‘‘sādhikamidaṃ, bhikkhave, diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchati, yattha attakāmā kulaputtā sikkhanti. Tisso imā, bhikkhave, sikkhā adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhā’’ti (a. ni. 3.88) ettha sādhikamidaṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ ekā adhisīlasikkhāva hoti, taṃ sikkhantopi tisso sikkhā sikkhatīti dassito, sikkhānaṃ antogadhattā. Yathā ca ekassa hatthipadassa catūsu koṭṭhāsesu ekasmiṃ koṭṭhāse otiṇṇānipi dvīsu tīsu catūsu koṭṭhāsesu otiṇṇānipi siṅgālasasamigādīnaṃ pādāni hatthipade samodhānaṃ gatāneva honti. Hatthipadato amuccitvā tasseva antogadhattā. Evameva ekasmimpi dvīsupi tīsupi catūsupi saccesu gaṇanaṃ gatā dhammā catūsu saccesu gaṇanaṃ gatāva honti; saccānaṃ antogadhattāti diyaḍḍhasaccagaṇanaṃ gatepi kusaladhamme ‘‘sabbe te catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchantī’’ti āha. ‘‘Dukkhe ariyasacce’’tiādīsu uddesapadesu ceva jātipi dukkhātiādīsu niddesapadesu ca yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimagge vuttameva. Kevalaṃ panettha desanānukkamova veditabbo.
၃၀၁. ယထာ ဟိ ဆေကော ဝိလီဝကာရော သုဇာတံ ဝေဠုံ လဘိတ္ဝာ စတုဓာ ဆေတ္ဝာ တတော တယော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ပဉ္စဓာ ဘိန္ဒေယ္ယ, တတောပိ စတ္တာရော ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ဖာလေန္တော ပဉ္စ ပေသိယော ကရေယ္ယ, တတော စတသ္သော ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ကုစ္ဆိဘာဂံ ပိဋ္ဌိဘာဂန္တိ ဒ္ဝိဓာ ဖာလေတ္ဝာ ပိဋ္ဌိဘာဂံ ဌပေတ္ဝာ ကုစ္ဆိဘာဂံ အာဒာယ တတော သမုဂ္ဂဗီဇနိတာလဝဏ္ဋာဒိနာနပ္ပကာရံ ဝေဠုဝိကတိံ ကရေယ္ယ, သော ပိဋ္ဌိဘာဂဉ္စ ဣတရာ စ စတသ္သော ပေသိယော ဣတရေ စ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဣတရေ စ တယော ကောဋ္ဌာသေ ကမ္မာယ န ဥပနေသ္သတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧကပ္ပဟာရေန ပန ဥပနေတုံ န သက္ကာ, အနုပုဗ္ဗေန ဥပနေသ္သတိ။ ဧဝမေဝ အယံ မဟာထေရောပိ ဝိလီဝကာရော သုဇာတံ ဝေဠုံ လဘိတ္ဝာ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဝိယ, ဣမံ မဟန္တံ သုတ္တန္တံ အာရဘိတ္ဝာ စတုအရိယသစ္စဝသေန မာတိကံ ဌပေသိ။ ဝိလီဝကာရသ္သ တယော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဂဟေတ္ဝာ တသ္သ ပဉ္စဓာ ကရဏံ ဝိယ ထေရသ္သ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဒုက္ခသစ္စံ ဂဟေတ္ဝာ ဘာဇေန္တသ္သ ခန္ဓဝသေန ပဉ္စဓာ ကရဏံ။ တတော ယထာ သော ဝိလီဝကာရော စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဘာဂံ ဂဟေတ္ဝာ ပဉ္စဓာ ဖာလေသိ, ဧဝံ ထေရော စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓေ ဌပေတ္ဝာ ရူပက္ခန္ဓံ ဝိဘဇန္တော စတ္တာရိ စ မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပာဒာယ ရူပန္တိ ပဉ္စဓာ အကာသိ။ တတော ယထာ သော ဝိလီဝကာရော စတသ္သော ပေသိယော ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဂဟေတ္ဝာ ကုစ္ဆိဘာဂံ ပိဋ္ဌိဘာဂန္တိ ဒ္ဝိဓာ ဖာလေသိ, ဧဝံ ထေရော ဥပာဒာယ ရူပဉ္စ တိသ္သော စ ဓာတုယော ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ပထဝီဓာတုံ ဝိဘဇန္တော အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝသေန ဒ္ဝိဓာ ဒသ္သေသိ။ ယထာ သော ဝိလီဝကာရော ပိဋ္ဌိဘာဂံ ဌပေတ္ဝာ ကုစ္ဆိဘာဂံ အာဒာယ နာနပ္ပကာရံ ဝိလီဝဝိကတိံ အကာသိ, ဧဝံ ထေရော ဗာဟိရံ ပထဝီဓာတုံ ဌပေတ္ဝာ အဇ္ဈတ္တိကံ ပထဝီဓာတုံ ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ကတမာ စာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူတိအာဒိမာဟ။
301. Yathā hi cheko vilīvakāro sujātaṃ veḷuṃ labhitvā catudhā chetvā tato tayo koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā pañcadhā bhindeyya, tatopi cattāro ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā phālento pañca pesiyo kareyya, tato catasso ṭhapetvā ekaṃ gaṇhitvā kucchibhāgaṃ piṭṭhibhāganti dvidhā phāletvā piṭṭhibhāgaṃ ṭhapetvā kucchibhāgaṃ ādāya tato samuggabījanitālavaṇṭādinānappakāraṃ veḷuvikatiṃ kareyya, so piṭṭhibhāgañca itarā ca catasso pesiyo itare ca cattāro koṭṭhāse itare ca tayo koṭṭhāse kammāya na upanessatīti na vattabbo. Ekappahārena pana upanetuṃ na sakkā, anupubbena upanessati. Evameva ayaṃ mahātheropi vilīvakāro sujātaṃ veḷuṃ labhitvā cattāro koṭṭhāse viya, imaṃ mahantaṃ suttantaṃ ārabhitvā catuariyasaccavasena mātikaṃ ṭhapesi. Vilīvakārassa tayo koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ gahetvā tassa pañcadhā karaṇaṃ viya therassa tīṇi ariyasaccāni ṭhapetvā ekaṃ dukkhasaccaṃ gahetvā bhājentassa khandhavasena pañcadhā karaṇaṃ. Tato yathā so vilīvakāro cattāro koṭṭhāse ṭhapetvā ekaṃ bhāgaṃ gahetvā pañcadhā phālesi, evaṃ thero cattāro arūpakkhandhe ṭhapetvā rūpakkhandhaṃ vibhajanto cattāri ca mahābhūtāni catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpanti pañcadhā akāsi. Tato yathā so vilīvakāro catasso pesiyo ṭhapetvā ekaṃ gahetvā kucchibhāgaṃ piṭṭhibhāganti dvidhā phālesi, evaṃ thero upādāya rūpañca tisso ca dhātuyo ṭhapetvā ekaṃ pathavīdhātuṃ vibhajanto ajjhattikabāhiravasena dvidhā dassesi. Yathā so vilīvakāro piṭṭhibhāgaṃ ṭhapetvā kucchibhāgaṃ ādāya nānappakāraṃ vilīvavikatiṃ akāsi, evaṃ thero bāhiraṃ pathavīdhātuṃ ṭhapetvā ajjhattikaṃ pathavīdhātuṃ vīsatiyā ākārehi vibhajitvā dassetuṃ katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātūtiādimāha.
ယထာ ပန ဝိလီဝကာရော ပိဋ္ဌိဘာဂဉ္စ ဣတရာ စ စတ္တသ္သော ပေသိယော ဣတရေ စ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဣတရေ စ တယော ကောဋ္ဌာသေ အနုပုဗ္ဗေန ကမ္မာယ ဥပနေသ္သတိ, န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဥပနေတုံ, ဧဝံ ထေရောပိ ဗာဟိရဉ္စ ပထဝီဓာတုံ ဣတရာ စ တိသ္သော ဓာတုယော ဥပာဒာရူပဉ္စ ဣတရေ စ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓေ ဣတရာနိ စ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ အနုပုဗ္ဗေန ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေသ္သတိ, န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဒသ္သေတုံ။ အပိစ ရာဇပုတ္တူပမာယပိ အယံ ကမော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော –
Yathā pana vilīvakāro piṭṭhibhāgañca itarā ca cattasso pesiyo itare ca cattāro koṭṭhāse itare ca tayo koṭṭhāse anupubbena kammāya upanessati, na hi sakkā ekappahārena upanetuṃ, evaṃ theropi bāhirañca pathavīdhātuṃ itarā ca tisso dhātuyo upādārūpañca itare ca cattāro arūpino khandhe itarāni ca tīṇi ariyasaccāni anupubbena vibhajitvā dassessati, na hi sakkā ekappahārena dassetuṃ. Apica rājaputtūpamāyapi ayaṃ kamo vibhāvetabbo –
ဧကော ကိရ မဟာရာဇာ, တသ္သ ပရောသဟသ္သံ ပုတ္တာ။ သော တေသံ ပိဠန္ဓနပရိက္ခာရံ စတူသု ပေဠာသု ဌပေတ္ဝာ ဇေဋ္ဌပုတ္တသ္သ အပ္ပေသိ – ‘‘ဣဒံ တေ, တာတ, ဘာတိကာနံ ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍံ တထာရူပေ ဆဏေ သမ္ပတ္တေ ပိဠန္ဓနံ နော ဒေဟီတိ ယာစန္တာနံ ဒဒေယ္ယာသီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု ဒေဝာ’’တိ သာရဂဗ္ဘေ ပဋိသာမေသိ, တထာရူပေ ဆဏဒိဝသေ ရာဇပုတ္တာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ပိဠန္ဓနံ နော, တာတ, ဒေထ, နက္ခတ္တံ ကီဠိသ္သာမာ’’တိ အာဟံသု။ တာတာ, ဇေဋ္ဌဘာတိကသ္သ ဝော ဟတ္ထေ မယာ ပိဠန္ဓနံ ဌပိတံ, တံ အာဟရာပေတ္ဝာ ပိဠန္ဓထာတိ။ တေ သာဓူတိ ပဋိသ္သုဏိတ္ဝာ တသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ, ‘‘တုမ္ဟာကံ ကိရ နော ဟတ္ထေ ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍံ, တံ ဒေထာ’’တိ အာဟံသု။ သော ဧဝံ ကရိသ္သာမီတိ ဂဗ္ဘံ ဝိဝရိတ္ဝာ, စတသ္သော ပေဠာယော နီဟရိတ္ဝာ တိသ္သော ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဝိဝရိတ္ဝာ, တတော ပဉ္စ သမုဂ္ဂေ နီဟရိတ္ဝာ စတ္တာရော ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဝိဝရိတ္ဝာ, တတော ပဉ္စသု ကရဏ္ဍေသု နီဟရိတေသု စတ္တာရော ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဝိဝရိတ္ဝာ ပိဓာနံ ပသ္သေ ဌပေတ္ဝာ တတော ဟတ္ထူပဂပာဒူပဂာဒီနိ နာနပ္ပကာရာနိ ပိဠန္ဓနာနိ နီဟရိတ္ဝာ အဒာသိ။ သော ကိဉ္စာပိ ဣတရေဟိ စတူဟိ ကရဏ္ဍေဟိ ဣတရေဟိ စတူဟိ သမုဂ္ဂေဟိ ဣတရာဟိ တီဟိ ပေဠာဟိ န တာဝ ဘာဇေတ္ဝာ ဒေတိ, အနုပုဗ္ဗေန ပန ဒသ္သတိ, န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဒာတုံ။
Eko kira mahārājā, tassa parosahassaṃ puttā. So tesaṃ piḷandhanaparikkhāraṃ catūsu peḷāsu ṭhapetvā jeṭṭhaputtassa appesi – ‘‘idaṃ te, tāta, bhātikānaṃ piḷandhanabhaṇḍaṃ tathārūpe chaṇe sampatte piḷandhanaṃ no dehīti yācantānaṃ dadeyyāsī’’ti. So ‘‘sādhu devā’’ti sāragabbhe paṭisāmesi, tathārūpe chaṇadivase rājaputtā rañño santikaṃ gantvā ‘‘piḷandhanaṃ no, tāta, detha, nakkhattaṃ kīḷissāmā’’ti āhaṃsu. Tātā, jeṭṭhabhātikassa vo hatthe mayā piḷandhanaṃ ṭhapitaṃ, taṃ āharāpetvā piḷandhathāti. Te sādhūti paṭissuṇitvā tassa santikaṃ gantvā, ‘‘tumhākaṃ kira no hatthe piḷandhanabhaṇḍaṃ, taṃ dethā’’ti āhaṃsu. So evaṃ karissāmīti gabbhaṃ vivaritvā, catasso peḷāyo nīharitvā tisso ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā, tato pañca samugge nīharitvā cattāro ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā, tato pañcasu karaṇḍesu nīharitesu cattāro ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā pidhānaṃ passe ṭhapetvā tato hatthūpagapādūpagādīni nānappakārāni piḷandhanāni nīharitvā adāsi. So kiñcāpi itarehi catūhi karaṇḍehi itarehi catūhi samuggehi itarāhi tīhi peḷāhi na tāva bhājetvā deti, anupubbena pana dassati, na hi sakkā ekappahārena dātuṃ.
တတ္ထ မဟာရာဇာ ဝိယ ဘဂဝာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာတိ ဘဂဝာ, ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော’’တိ (သု. နိ. ၅၅၉)။ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ဝိယ သာရိပုတ္တတ္ထေရော, ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ယံ ခော တံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယ, ‘ဘဂဝတော ပုတ္တော ဩရသော မုခတော ဇာတော ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော ဓမ္မဒာယာဒော, နော အာမိသဒာယာဒော’တိ သာရိပုတ္တမေဝ တံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယ, ဘဂဝတော ပုတ္တော။ပေ.။ နော အာမိသဒာယာဒော’’တိ (မ. နိ. ၃.၉၇)။ ပရောသဟသ္သရာဇပုတ္တာ ဝိယ ဘိက္ခုသင္ဃော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
Tattha mahārājā viya bhagavā daṭṭhabbo. Vuttampi cetaṃ – ‘‘rājāhamasmi selāti bhagavā, dhammarājā anuttaro’’ti (su. ni. 559). Jeṭṭhaputto viya sāriputtatthero, vuttampi cetaṃ – ‘‘yaṃ kho taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya, ‘bhagavato putto oraso mukhato jāto dhammajo dhammanimmito dhammadāyādo, no āmisadāyādo’ti sāriputtameva taṃ sammā vadamāno vadeyya, bhagavato putto…pe… no āmisadāyādo’’ti (ma. ni. 3.97). Parosahassarājaputtā viya bhikkhusaṅgho daṭṭhabbo. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ပရောသဟသ္သံ ဘိက္ခူနံ၊ သုဂတံ ပယိရုပာသတိ။
‘‘Parosahassaṃ bhikkhūnaṃ, sugataṃ payirupāsati;
ဒေသေန္တံ ဝိရဇံ ဓမ္မံ၊ နိဗ္ဗာနံ အကုတောဘယ’’န္တိ။ (သံ. နိ. ၁.၂၁၆)။
Desentaṃ virajaṃ dhammaṃ, nibbānaṃ akutobhaya’’nti. (saṃ. ni. 1.216);
ရညော တေသံ ပုတ္တာနံ ပိဠန္ဓနံ စတူသု ပေဠာသု ပက္ခိပိတ္ဝာ ဇေဋ္ဌပုတ္တသ္သ ဟတ္ထေ ဌပိတကာလော ဝိယ ဘဂဝတော ဓမ္မသေနာပတိသ္သ ဟတ္ထေ စတုသစ္စပ္ပကာသနာယ ဌပိတကာလော, တေနေဝာဟ – ‘‘သာရိပုတ္တော, ဘိက္ခဝေ, ပဟောတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဝိတ္ထာရေန အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတု’’န္တိ (မ. နိ. ၃.၃၇၁)။ တထာရူပေ ခဏေ တေသံ ရာဇပုတ္တာနံ တံ ရာဇာနံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပိဠန္ဓနံ ယာစနကာလော ဝိယ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ဝသ္သူပနာယိကသမယေ အာဂန္တ္ဝာ ဓမ္မဒေသနာယ ယာစိတကာလော။ ဥပကဋ္ဌာယ ကိရ ဝသ္သူပနာယိကာယ ဣဒံ သုတ္တံ ဒေသိတံ။ ရညော, ‘‘တာတာ, ဇေဋ္ဌဘာတိကသ္သ ဝော ဟတ္ထေ မယာ ပိဠန္ဓနံ ဌပိတံ တံ အာဟရာပေတ္ဝာ ပိဠန္ဓထာ’’တိ ဝုတ္တကာလော ဝိယ သမ္ဗုဒ္ဓေနာပိ, ‘‘သေဝေထ, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ, ဘဇထ, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ။ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ အနုဂ္ဂာဟကာ သဗ္ရဟ္မစာရီန’’န္တိ ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနော သန္တိကေ ဘိက္ခူနံ ပေသိတကာလော။
Rañño tesaṃ puttānaṃ piḷandhanaṃ catūsu peḷāsu pakkhipitvā jeṭṭhaputtassa hatthe ṭhapitakālo viya bhagavato dhammasenāpatissa hatthe catusaccappakāsanāya ṭhapitakālo, tenevāha – ‘‘sāriputto, bhikkhave, pahoti cattāri ariyasaccāni vitthārena ācikkhituṃ desetuṃ paññāpetuṃ paṭṭhapetuṃ vivarituṃ vibhajituṃ uttānīkātu’’nti (ma. ni. 3.371). Tathārūpe khaṇe tesaṃ rājaputtānaṃ taṃ rājānaṃ upasaṅkamitvā piḷandhanaṃ yācanakālo viya bhikkhusaṅghassa vassūpanāyikasamaye āgantvā dhammadesanāya yācitakālo. Upakaṭṭhāya kira vassūpanāyikāya idaṃ suttaṃ desitaṃ. Rañño, ‘‘tātā, jeṭṭhabhātikassa vo hatthe mayā piḷandhanaṃ ṭhapitaṃ taṃ āharāpetvā piḷandhathā’’ti vuttakālo viya sambuddhenāpi, ‘‘sevetha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne, bhajatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne. Paṇḍitā bhikkhū anuggāhakā sabrahmacārīna’’nti evaṃ dhammasenāpatino santike bhikkhūnaṃ pesitakālo.
ရာဇပုတ္တေဟိ ရညော ကထံ သုတ္ဝာ ဇေဋ္ဌဘာတိကသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ပိဠန္ဓနံ ယာစိတကာလော ဝိယ ဘိက္ခူဟိ သတ္ထုကထံ သုတ္ဝာ ဓမ္မသေနာပတိံ ဥပသင္ကမ္မ ဓမ္မဒေသနံ အာယာစိတကာလော။ ဇေဋ္ဌဘာတိကသ္သ ဂဗ္ဘံ ဝိဝရိတ္ဝာ စတသ္သော ပေဠာယော နီဟရိတ္ဝာ ဌပနံ ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိသ္သ ဣမံ သုတ္တန္တံ အာရဘိတ္ဝာ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဝသေန မာတိကာယ ဌပနံ။ တိသ္သော ပေဠာယော ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဝိဝရိတ္ဝာ တတော ပဉ္စသမုဂ္ဂနီဟရဏံ ဝိယ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ ဌပေတ္ဝာ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဝိဘဇန္တသ္သ ပဉ္စက္ခန္ဓဒသ္သနံ။ စတ္တာရော သမုဂ္ဂေ ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဝိဝရိတ္ဝာ တတော ပဉ္စကရဏ္ဍနီဟရဏံ ဝိယ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓေ ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ရူပက္ခန္ဓံ ဝိဘဇန္တသ္သ စတုမဟာဘူတဥပာဒာရူပဝသေန ပဉ္စကောဋ္ဌာသဒသ္သနံ။
Rājaputtehi rañño kathaṃ sutvā jeṭṭhabhātikassa santikaṃ gantvā piḷandhanaṃ yācitakālo viya bhikkhūhi satthukathaṃ sutvā dhammasenāpatiṃ upasaṅkamma dhammadesanaṃ āyācitakālo. Jeṭṭhabhātikassa gabbhaṃ vivaritvā catasso peḷāyo nīharitvā ṭhapanaṃ viya dhammasenāpatissa imaṃ suttantaṃ ārabhitvā catunnaṃ ariyasaccānaṃ vasena mātikāya ṭhapanaṃ. Tisso peḷāyo ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā tato pañcasamugganīharaṇaṃ viya tīṇi ariyasaccāni ṭhapetvā dukkhaṃ ariyasaccaṃ vibhajantassa pañcakkhandhadassanaṃ. Cattāro samugge ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā tato pañcakaraṇḍanīharaṇaṃ viya cattāro arūpakkhandhe ṭhapetvā ekaṃ rūpakkhandhaṃ vibhajantassa catumahābhūtaupādārūpavasena pañcakoṭṭhāsadassanaṃ.
၃၀၂. စတ္တာရော ကရဏ္ဍေ ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ဝိဝရိတ္ဝာ ပိဓာနံ ပသ္သေ ဌပေတ္ဝာ ဟတ္ထူပဂပာဒူပဂာဒိပိဠန္ဓနဒာနံ ဝိယ တီဏိ မဟာဘူတာနိ ဥပာဒာရူပဉ္စ ဌပေတ္ဝာ ဧကံ ပထဝီဓာတုံ ဝိဘဇန္တသ္သ ဗာဟိရံ တာဝ ပိဓာနံ ဝိယ ဌပေတ္ဝာ အဇ္ဈတ္တိကာယ ပထဝီဓာတုယာ နာနာသဘာဝတော ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဒသ္သနတ္ထံ ‘‘ကတမာ စာဝုသော အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူ’’တိအာဒိဝစနံ။
302. Cattāro karaṇḍe ṭhapetvā ekaṃ vivaritvā pidhānaṃ passe ṭhapetvā hatthūpagapādūpagādipiḷandhanadānaṃ viya tīṇi mahābhūtāni upādārūpañca ṭhapetvā ekaṃ pathavīdhātuṃ vibhajantassa bāhiraṃ tāva pidhānaṃ viya ṭhapetvā ajjhattikāya pathavīdhātuyā nānāsabhāvato vīsatiyā ākārehi dassanatthaṃ ‘‘katamā cāvuso ajjhattikā pathavīdhātū’’tiādivacanaṃ.
တသ္သ ပန ရာဇပုတ္တသ္သ တေဟိ စတူဟိ ကရဏ္ဍေဟိ စတူဟိ သမုဂ္ဂေဟိ တီဟိ စ ပေဠာဟိ ပစ္ဆာ အနုပုဗ္ဗေန နီဟရိတ္ဝာ ပိဠန္ဓနဒာနံ ဝိယ ထေရသ္သာပိ ဣတရေသဉ္စ တိဏ္ဏံ မဟာဘူတာနံ ဥပာဒာရူပာနဉ္စ စတုန္နံ အရူပက္ခန္ဓာနဉ္စ တိဏ္ဏံ အရိယသစ္စာနဉ္စ ပစ္ဆာ အနုပုဗ္ဗေန ဘာဇေတ္ဝာ ဒသ္သနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတံ ‘‘ကတမာ စာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တန္တိ ဥဘယမ္ပေတံ နိယကာဓိဝစနမေဝ။ ကက္ခဠန္တိ ထဒ္ဓံ။ ခရိဂတန္တိ ဖရုသံ။ ဥပာဒိန္နန္တိ န ကမ္မသမုဋ္ဌာနမေဝ, အဝိသေသေန ပန သရီရဋ္ဌကသ္သေတံ ဂဟဏံ။ သရီရဋ္ဌကဉ္ဟိ ဥပာဒိန္နံ ဝာ ဟောတု, အနုပာဒိန္နံ ဝာ, အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌဝသေန သဗ္ဗံ ဥပာဒိန္နမေဝ နာမ။ သေယ္ယထိဒံ – ကေသာ လောမာ။ပေ.။ ဥဒရိယံ ကရီသန္တိ ဣဒံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကသ္သ ကုလပုတ္တသ္သ အဇ္ဈတ္တိကပထဝီဓာတုဝသေန တာဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဘတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန မနသိကာရံ အာရဘိတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ဂဟေတုကာမေန ယံ ကာတဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ မတ္ထလုင္ဂံ ပန န ဣဓ ပာဠိအာရုဠ္ဟံ။ တမ္ပိ အာဟရိတ္ဝာ, ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဝဝတ္ထပေတ္ဝာ, ‘‘အယမ္ပိ အစေတနာ အဗ္ယာကတာ သုညာ ထဒ္ဓာ ပထဝီဓာတု ဧဝာ’’တိ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ ယံ ဝာ ပနညမ္ပီတိ ဣဒံ ဣတရေသု တီသု ကောဋ္ဌာသေသု အနုဂတာယ ပထဝီဓာတုယာ ဂဟဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူတိ ယာ စ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု။ ယာ စ ဗာဟိရာတိ ယာ စ ဝိဘင္ဂေ, ‘‘အယော လောဟံ တိပု သီသ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ. ၁၇၃) နယေန အာဂတာ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု။
Tassa pana rājaputtassa tehi catūhi karaṇḍehi catūhi samuggehi tīhi ca peḷāhi pacchā anupubbena nīharitvā piḷandhanadānaṃ viya therassāpi itaresañca tiṇṇaṃ mahābhūtānaṃ upādārūpānañca catunnaṃ arūpakkhandhānañca tiṇṇaṃ ariyasaccānañca pacchā anupubbena bhājetvā dassanaṃ veditabbaṃ. Yaṃ panetaṃ ‘‘katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātū’’tiādi vuttaṃ. Tattha ajjhattaṃ paccattanti ubhayampetaṃ niyakādhivacanameva. Kakkhaḷanti thaddhaṃ. Kharigatanti pharusaṃ. Upādinnanti na kammasamuṭṭhānameva, avisesena pana sarīraṭṭhakassetaṃ gahaṇaṃ. Sarīraṭṭhakañhi upādinnaṃ vā hotu, anupādinnaṃ vā, ādinnagahitaparāmaṭṭhavasena sabbaṃ upādinnameva nāma. Seyyathidaṃ – kesā lomā…pe… udariyaṃ karīsanti idaṃ dhātukammaṭṭhānikassa kulaputtassa ajjhattikapathavīdhātuvasena tāva kammaṭṭhānaṃ vibhattaṃ. Ettha pana manasikāraṃ ārabhitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gahetukāmena yaṃ kātabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vitthāritameva. Matthaluṅgaṃ pana na idha pāḷiāruḷhaṃ. Tampi āharitvā, visuddhimagge vuttanayeneva vaṇṇasaṇṭhānādivasena vavatthapetvā, ‘‘ayampi acetanā abyākatā suññā thaddhā pathavīdhātu evā’’ti manasi kātabbaṃ. Yaṃ vā panaññampīti idaṃ itaresu tīsu koṭṭhāsesu anugatāya pathavīdhātuyā gahaṇatthaṃ vuttaṃ. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātūti yā ca ayaṃ vuttappakārā ajjhattikā pathavīdhātu. Yā ca bāhirāti yā ca vibhaṅge, ‘‘ayo lohaṃ tipu sīsa’’ntiādinā (vibha. 173) nayena āgatā bāhirā pathavīdhātu.
ဧတ္တာဝတာ ထေရေန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု နာနာသဘာဝတော ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဝိတ္ထာရေန ဒသ္သိတာ, ဗာဟိရာ သင္ခေပေန။ ကသ္မာ? ယသ္မိဉ္ဟိ ဌာနေ သတ္တာနံ အာလယော နိကန္တိ ပတ္ထနာ ပရိယုဋ္ဌာနံ ဂဟဏံ ပရာမာသော ဗလဝာ ဟောတိ, တတ္ထ တေသံ အာလယာဒီနံ ဥဒ္ဓရဏတ္ထံ ဗုဒ္ဓာ ဝာ ဗုဒ္ဓသာဝကာ ဝာ ဝိတ္ထာရကထံ ကထေန္တိ။ ယတ္ထ ပန န ဗလဝာ, တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာဘာဝတော သင္ခေပေန ကထေန္တိ။ ယထာ ဟိ ကသ္သကော ခေတ္တံ ကသမာနော ယတ္ထ မူလသန္တာနကာနံ ဗလဝတာယ နင္ဂလံ လဂ္ဂတိ, တတ္ထ ဂောဏေ ဌပေတ္ဝာ ပံသုံ ဝိယူဟိတ္ဝာ မူလသန္တာနကာနိ ဆေတ္ဝာ ဆေတ္ဝာ ဥဒ္ဓရန္တော ဗဟုံ ဝာယာမံ ကရောတိ။ ယတ္ထ တာနိ နတ္ထိ, တတ္ထ ဗလဝံ ပယောဂံ ကတ္ဝာ ဂောဏေ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရမာနော ကသတိယေဝ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Ettāvatā therena ajjhattikā pathavīdhātu nānāsabhāvato vīsatiyā ākārehi vitthārena dassitā, bāhirā saṅkhepena. Kasmā? Yasmiñhi ṭhāne sattānaṃ ālayo nikanti patthanā pariyuṭṭhānaṃ gahaṇaṃ parāmāso balavā hoti, tattha tesaṃ ālayādīnaṃ uddharaṇatthaṃ buddhā vā buddhasāvakā vā vitthārakathaṃ kathenti. Yattha pana na balavā, tattha kattabbakiccābhāvato saṅkhepena kathenti. Yathā hi kassako khettaṃ kasamāno yattha mūlasantānakānaṃ balavatāya naṅgalaṃ laggati, tattha goṇe ṭhapetvā paṃsuṃ viyūhitvā mūlasantānakāni chetvā chetvā uddharanto bahuṃ vāyāmaṃ karoti. Yattha tāni natthi, tattha balavaṃ payogaṃ katvā goṇe piṭṭhiyaṃ paharamāno kasatiyeva, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
ပထဝီဓာတုရေဝေသာတိ ဒုဝိဓာပေသာ ထဒ္ဓဋ္ဌေန ကက္ခဠဋ္ဌေန ဖရုသဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာ ပထဝီဓာတုယေဝ , အာဝုသောတိ အဇ္ဈတ္တိကံ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ယောဇေတ္ဝာ ဒသ္သေတိ။ ယသ္မာ ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ အစေတနာဘာဝော ပာကဋော, န အဇ္ဈတ္တိကာယ, တသ္မာ သာ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ဧကသဒိသာ အစေတနာယေဝာတိ ဂဏ္ဟန္တသ္သ သုခပရိဂ္ဂဟော ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ဒန္တေန ဂောဏေန သဒ္ဓိံ ယောဇိတော အဒန္တော ကတိပာဟမေဝ ဝိသူကာယတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ, အထ န စိရသ္သေဝ ဒမထံ ဥပေတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကာပိ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ဧကသဒိသာတိ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ကတိပာဟမေဝ အစေတနာဘာဝော န ဥပဋ္ဌာတိ, အထ န စိရေနေဝသ္သာ အစေတနာဘာဝော ပာကဋော ဟောတိ။ တံ နေတံ မမာတိ တံ ဥဘယမ္ပိ န ဧတံ မမ, န ဧသောဟမသ္မိ, န ဧသော မေ အတ္တာတိ ဧဝံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဘူတန္တိ ယထာသဘာဝံ, တဉ္ဟိ အနိစ္စာဒိသဘာဝံ, တသ္မာ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။
Pathavīdhāturevesāti duvidhāpesā thaddhaṭṭhena kakkhaḷaṭṭhena pharusaṭṭhena ekalakkhaṇā pathavīdhātuyeva , āvusoti ajjhattikaṃ bāhirāya saddhiṃ yojetvā dasseti. Yasmā bāhirāya pathavīdhātuyā acetanābhāvo pākaṭo, na ajjhattikāya, tasmā sā bāhirāya saddhiṃ ekasadisā acetanāyevāti gaṇhantassa sukhapariggaho hoti. Yathā kiṃ? Yathā dantena goṇena saddhiṃ yojito adanto katipāhameva visūkāyati vipphandati, atha na cirasseva damathaṃ upeti. Evaṃ ajjhattikāpi bāhirāya saddhiṃ ekasadisāti gaṇhantassa katipāhameva acetanābhāvo na upaṭṭhāti, atha na cirenevassā acetanābhāvo pākaṭo hoti. Taṃ netaṃ mamāti taṃ ubhayampi na etaṃ mama, na esohamasmi, na eso me attāti evaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Yathābhūtanti yathāsabhāvaṃ, tañhi aniccādisabhāvaṃ, tasmā aniccaṃ dukkhamanattāti evaṃ daṭṭhabbanti attho.
ဟောတိ ခော သော, အာဝုသောတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဗာဟိရအာပောဓာတုဝသေန ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ ဝိနာသံ ဒသ္သေတ္ဝာ တတော ဝိသေသတရေန ဥပာဒိန္နာယ သရီရဋ္ဌကပထဝီဓာတုယာ ဝိနာသဒသ္သနတ္ထံ။ ပကုပ္ပတီတိ အာပောသံဝဋ္ဋဝသေန ဝဍ္ဎမာနာ ကုပ္ပတိ။ အန္တရဟိတာ တသ္မိံ သမယေ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု ဟောတီတိ တသ္မိံ သမယေ ကောဋိသတသဟသ္သစက္ကဝာဠေ ခာရောဒကေန ဝိလီယမာနာ ဥဒကာနုဂတာ ဟုတ္ဝာ သဗ္ဗာ ပဗ္ဗတာဒိဝသေန သဏ္ဌိတာ ပထဝီဓာတု အန္တရဟိတာ ဟောတိ။ ဝိလီယိတ္ဝာ ဥဒကမေဝ ဟောတိ။ တာဝ မဟလ္လိကာယာတိ တာဝ မဟန္တာယ။
Hoti kho so, āvusoti kasmā ārabhi? Bāhiraāpodhātuvasena bāhirāya pathavīdhātuyā vināsaṃ dassetvā tato visesatarena upādinnāya sarīraṭṭhakapathavīdhātuyā vināsadassanatthaṃ. Pakuppatīti āposaṃvaṭṭavasena vaḍḍhamānā kuppati. Antarahitā tasmiṃ samaye bāhirā pathavīdhātu hotīti tasmiṃ samaye koṭisatasahassacakkavāḷe khārodakena vilīyamānā udakānugatā hutvā sabbā pabbatādivasena saṇṭhitā pathavīdhātu antarahitā hoti. Vilīyitvā udakameva hoti. Tāva mahallikāyāti tāva mahantāya.
ဒုဝေ သတသဟသ္သာနိ၊ စတ္တာရိ နဟုတာနိ စ။
Duve satasahassāni, cattāri nahutāni ca;
ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ သင္ခာတာယံ ဝသုန္ဓရာတိ။ –
Ettakaṃ bahalattena, saṅkhātāyaṃ vasundharāti. –
ဧဝံ ဗဟလတ္တေနေဝ မဟန္တာယ, ဝိတ္ထာရတော ပန ကောဋိသတသဟသ္သစက္ကဝာဠပ္ပမာဏာယ။ အနိစ္စတာတိ ဟုတ္ဝာ အဘာဝတာ။ ခယဓမ္မတာတိ ခယံ ဂမနသဘာဝတာ ။ ဝယဓမ္မတာတိ ဝယံ ဂမနသဘာဝတာ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မတာတိ ပကတိဝိဇဟနသဘာဝတာ, ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ အနိစ္စလက္ခဏမေဝ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန အနိစ္စံ, တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ, တံ အနတ္တာတိ တီဏိပိ လက္ခဏာနိ အာဂတာနေဝ ဟောန္တိ။ မတ္တဋ္ဌကသ္သာတိ ပရိတ္တဋ္ဌိတိကသ္သ, တတ္ထ ဒ္ဝီဟာကာရေဟိ ဣမသ္သ ကာယသ္သ ပရိတ္တဋ္ဌိတိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဌိတိပရိတ္တတာယ စ သရသပရိတ္တတာယ စ။ အယဉ္ဟိ အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထ, န ဇီဝတိ, န ဇီဝိသ္သတိ။ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိသ္သတိ, န ဇီဝတိ, န ဇီဝိတ္ထ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝတိ , န ဇီဝိတ္ထ, န ဇီဝိသ္သတီတိ ဝုစ္စတိ။
Evaṃ bahalatteneva mahantāya, vitthārato pana koṭisatasahassacakkavāḷappamāṇāya. Aniccatāti hutvā abhāvatā. Khayadhammatāti khayaṃ gamanasabhāvatā . Vayadhammatāti vayaṃ gamanasabhāvatā. Vipariṇāmadhammatāti pakativijahanasabhāvatā, iti sabbehipi imehi padehi aniccalakkhaṇameva vuttaṃ. Yaṃ pana aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ. Yaṃ dukkhaṃ, taṃ anattāti tīṇipi lakkhaṇāni āgatāneva honti. Mattaṭṭhakassāti parittaṭṭhitikassa, tattha dvīhākārehi imassa kāyassa parittaṭṭhititā veditabbā ṭhitiparittatāya ca sarasaparittatāya ca. Ayañhi atīte cittakkhaṇe jīvittha, na jīvati, na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe jīvissati, na jīvati, na jīvittha. Paccuppanne cittakkhaṇe jīvati , na jīvittha, na jīvissatīti vuccati.
‘‘ဇီဝိတံ အတ္တဘာဝော စ၊ သုခဒုက္ခာ စ ကေဝလာ။
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာ၊ လဟု သော ဝတ္တတေ ခဏော’’တိ။ –
Ekacittasamāyuttā, lahu so vattate khaṇo’’ti. –
ဣဒံ ဧတသ္သေဝ ပရိတ္တဋ္ဌိတိဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဌိတိပရိတ္တတာယ ပရိတ္တဋ္ဌိတိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Idaṃ etasseva parittaṭṭhitidassanatthaṃ vuttaṃ. Evaṃ ṭhitiparittatāya parittaṭṭhititā veditabbā.
အသ္သာသပသ္သာသူပနိဗဒ္ဓာဒိဘာဝေန ပနသ္သ သရသပရိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တာနဉ္ဟိ အသ္သာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ, ပသ္သာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ, အသ္သာသပသ္သာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ, မဟာဘူတူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ, ကဗဠီကာရာဟာရူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ, ဝိညာဏူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတန္တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတံ။
Assāsapassāsūpanibaddhādibhāvena panassa sarasaparittatā veditabbā. Sattānañhi assāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, passāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, assāsapassāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, mahābhūtūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, kabaḷīkārāhārūpanibaddhaṃ jīvitaṃ, viññāṇūpanibaddhaṃ jīvitanti visuddhimagge vitthāritaṃ.
တဏ္ဟုပာဒိန္နသ္သာတိ တဏ္ဟာယ အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌသ္သ အဟန္တိ ဝာ မမန္တိ ဝာ အသ္မီတိ ဝာ။ အထ ခ္ဝာသ္သ နောတေဝေတ္ထ ဟောတီတိ အထ ခော အသ္သ ဘိက္ခုနော ဧဝံ တီဏိ လက္ခဏာနိ အာရောပေတ္ဝာ ပသ္သန္တသ္သ ဧတ္ထ အဇ္ဈတ္တိကာယ ပထဝီဓာတုယာ အဟန္တိ ဝာတိအာဒိ တိဝိဓော တဏ္ဟာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂာဟော နောတေဝ ဟောတိ, န ဟောတိယေဝာတိ အတ္ထော။ ယထာ စ အာပောဓာတုဝသေန, ဧဝံ တေဇောဓာတုဝာယောဓာတုဝသေနပိ ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ အန္တရဓာနံ ဟောတိ။ ဣဓ ပန ဧကံယေဝ အာဂတံ။ ဣတရာနိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
Taṇhupādinnassāti taṇhāya ādinnagahitaparāmaṭṭhassa ahanti vā mamanti vā asmīti vā. Atha khvāssa notevettha hotīti atha kho assa bhikkhuno evaṃ tīṇi lakkhaṇāni āropetvā passantassa ettha ajjhattikāya pathavīdhātuyā ahanti vātiādi tividho taṇhāmānadiṭṭhiggāho noteva hoti, na hotiyevāti attho. Yathā ca āpodhātuvasena, evaṃ tejodhātuvāyodhātuvasenapi bāhirāya pathavīdhātuyā antaradhānaṃ hoti. Idha pana ekaṃyeva āgataṃ. Itarānipi atthato veditabbāni.
တဉ္စေ, အာဝုသောတိ ဣဓ တသ္သ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကသ္သ ဘိက္ခုနော သောတဒ္ဝာရေ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေန္တော ဗလံ ဒသ္သေတိ။ အက္ကောသန္တီတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ။ ပရိဘာသန္တီတိ တယာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကတံ, ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ တံ ကရိသ္သာမာတိ ဝာစာယ ပရိဘာသန္တိ။ ရောသေန္တီတိ ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဝိဟေသေန္တီတိ ဒုက္ခာပေန္တိ, သဗ္ဗံ ဝာစာယ ဃဋ္ဋနမေဝ ဝုတ္တံ။ သော ဧဝန္တိ သော ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကော ဧဝံ သမ္ပဇာနာတိ။ ဥပ္ပန္နာ ခော မေ အယန္တိ သမ္ပတိဝတ္တမာနုပ္ပန္နဘာဝေန စ သမုဒာစာရုပ္ပန္နဘာဝေန စ ဥပ္ပန္နာ။ သောတသမ္ဖသ္သဇာတိ ဥပနိသ္သယဝသေန သောတသမ္ဖသ္သတော ဇာတာ သောတဒ္ဝာရဇဝနဝေဒနာ, ဖသ္သော အနိစ္စောတိ သောတသမ္ဖသ္သော ဟုတ္ဝာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စောတိ ပသ္သတိ။ ဝေဒနာဒယောပိ သောတသမ္ဖသ္သသမ္ပယုတ္တာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓာတာရမ္မဏမေဝာတိ ဓာတုသင္ခာတမေဝ အာရမ္မဏံ။ ပက္ခန္ဒတီတိ ဩတရတိ။ ပသီဒတီတိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ပသီဒတိ, ဘုမ္မဝစနမေဝ ဝာ ဧတံ။ ဗ္ယဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန ‘‘ဓာတာရမ္မဏမေဝာ’’တိ ဝုတ္တံ, ဓာတာရမ္မဏေယေဝာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အဓိမုစ္စတီတိ ဓာတုဝသေန ဧဝန္တိ အဓိမောက္ခံ လဘတိ, န ရဇ္ဇတိ, န ဒုသ္သတိ။ အယဉ္ဟိ သောတဒ္ဝာရမ္ဟိ အာရမ္မဏေ အာပာထဂတေ မူလပရိညာအာဂန္တုကတာဝကာလိကဝသေန ပရိဂ္ဂဟံ ကရောတိ, တသ္သ ဝိတ္ထာရကထာ သတိပဋ္ဌာနေ သတိသမ္ပဇညပဗ္ဗေ ဝုတ္တာ။ သာ ပန တတ္ထ စက္ခုဒ္ဝာရဝသေန ဝုတ္တာ, ဣဓ သောတဒ္ဝာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Tañce, āvusoti idha tassa dhātukammaṭṭhānikassa bhikkhuno sotadvāre pariggahaṃ paṭṭhapento balaṃ dasseti. Akkosantīti dasahi akkosavatthūhi akkosanti. Paribhāsantīti tayā idañcidañca kataṃ, evañca evañca taṃ karissāmāti vācāya paribhāsanti. Rosentīti ghaṭṭenti. Vihesentīti dukkhāpenti, sabbaṃ vācāya ghaṭṭanameva vuttaṃ. So evanti so dhātukammaṭṭhāniko evaṃ sampajānāti. Uppannā kho me ayanti sampativattamānuppannabhāvena ca samudācāruppannabhāvena ca uppannā. Sotasamphassajāti upanissayavasena sotasamphassato jātā sotadvārajavanavedanā, phasso aniccoti sotasamphasso hutvā abhāvaṭṭhena aniccoti passati. Vedanādayopi sotasamphassasampayuttāva veditabbā. Dhātārammaṇamevāti dhātusaṅkhātameva ārammaṇaṃ. Pakkhandatīti otarati. Pasīdatīti tasmiṃ ārammaṇe pasīdati, bhummavacanameva vā etaṃ. Byañjanasandhivasena ‘‘dhātārammaṇamevā’’ti vuttaṃ, dhātārammaṇeyevāti ayamettha attho. Adhimuccatīti dhātuvasena evanti adhimokkhaṃ labhati, na rajjati, na dussati. Ayañhi sotadvāramhi ārammaṇe āpāthagate mūlapariññāāgantukatāvakālikavasena pariggahaṃ karoti, tassa vitthārakathā satipaṭṭhāne satisampajaññapabbe vuttā. Sā pana tattha cakkhudvāravasena vuttā, idha sotadvāravasena veditabbā.
ဧဝံ ကတပရိဂ္ဂဟသ္သ ဟိ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကသ္သ ဗလဝဝိပသ္သကသ္သ သစေပိ စက္ခုဒ္ဝာရာဒီသု အာရမ္မဏေ အာပာထဂတေ အယောနိသော အာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဝောဋ္ဌဗ္ဗနံ ပတ္ဝာ ဧကံ ဒ္ဝေ ဝာရေ အာသေဝနံ လဘိတ္ဝာ စိတ္တံ ဘဝင္ဂမေဝ ဩတရတိ, န ရာဂာဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အယံ ကောဋိပ္ပတ္တော တိက္ခဝိပသ္သကော။ အပရသ္သ ရာဂာဒိဝသေန ဧကံ ဝာရံ ဇဝနံ ဇဝတိ, ဇဝနပရိယောသာနေ ပန ရာဂာဒိဝသေန ဧဝံ မေ ဇဝနံ ဇဝိတန္တိ အာဝဇ္ဇတော အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ, ပုန ဝာရံ တထာ န ဇဝတိ။ အပရသ္သ ဧကဝာရံ ဧဝံ အာဝဇ္ဇတော ပုန ဒုတိယဝာရံ ရာဂာဒိဝသေန ဇဝနံ ဇဝတိယေဝ, ဒုတိယဝာရာဝသာနေ ပန ဧဝံ မေ ဇဝနံ ဇဝိတန္တိ အာဝဇ္ဇတော အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ, တတိယဝာရေ တထာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ ပန ပဌမော အတိတိက္ခော, တတိယော အတိမန္ဒော, ဒုတိယသ္သ ပန ဝသေန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ, လဋုကိကောပမေ, ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနေ စ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Evaṃ katapariggahassa hi dhātukammaṭṭhānikassa balavavipassakassa sacepi cakkhudvārādīsu ārammaṇe āpāthagate ayoniso āvajjanaṃ uppajjati, voṭṭhabbanaṃ patvā ekaṃ dve vāre āsevanaṃ labhitvā cittaṃ bhavaṅgameva otarati, na rāgādivasena uppajjati, ayaṃ koṭippatto tikkhavipassako. Aparassa rāgādivasena ekaṃ vāraṃ javanaṃ javati, javanapariyosāne pana rāgādivasena evaṃ me javanaṃ javitanti āvajjato ārammaṇaṃ pariggahitameva hoti, puna vāraṃ tathā na javati. Aparassa ekavāraṃ evaṃ āvajjato puna dutiyavāraṃ rāgādivasena javanaṃ javatiyeva, dutiyavārāvasāne pana evaṃ me javanaṃ javitanti āvajjato ārammaṇaṃ pariggahitameva hoti, tatiyavāre tathā na uppajjati. Ettha pana paṭhamo atitikkho, tatiyo atimando, dutiyassa pana vasena imasmiṃ sutte, laṭukikopame, indriyabhāvane ca ayamattho veditabbo.
ဧဝံ သောတဒ္ဝာရေ ပရိဂ္ဂဟိတဝသေန ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကသ္သ ဗလံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ကာယဒ္ဝာရေ ဒီပေန္တော တဉ္စေ, အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ အနိဋ္ဌာရမ္မဏဉ္ဟိ ပတ္ဝာ ဒ္ဝီသု ဝာရေသု ကိလမတိ သောတဒ္ဝာရေ စ ကာယဒ္ဝာရေ စ။ တသ္မာ ယထာ နာမ ခေတ္တသ္သာမီ ပုရိသော ကုဒာလံ ဂဟေတ္ဝာ ခေတ္တံ အနုသဉ္စရန္တော ယတ္ထ ဝာ တတ္ထ ဝာ မတ္တိကပိဏ္ဍံ အဒတ္ဝာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေသုယေဝ ကုဒာလေန ဘူမိံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ သတိဏမတ္တိကပိဏ္ဍံ ဒေတိ။ ဧဝမေဝ မဟာထေရော အနာဂတေ သိက္ခာကာမာ ပဓာနကမ္မိကာ ကုလပုတ္တာ ဣမေသု ဒ္ဝာရေသု သံဝရံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ ခိပ္ပမေဝ ဇာတိဇရာမရဏသ္သ အန္တံ ကရိသ္သန္တီတိ ဣမေသုယေဝ ဒ္ဝီသု ဒ္ဝာရေသု ဂာဠ္ဟံ ကတ္ဝာ သံဝရံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
Evaṃ sotadvāre pariggahitavasena dhātukammaṭṭhānikassa balaṃ dassetvā idāni kāyadvāre dīpento tañce, āvusotiādimāha. Aniṭṭhārammaṇañhi patvā dvīsu vāresu kilamati sotadvāre ca kāyadvāre ca. Tasmā yathā nāma khettassāmī puriso kudālaṃ gahetvā khettaṃ anusañcaranto yattha vā tattha vā mattikapiṇḍaṃ adatvā dubbalaṭṭhānesuyeva kudālena bhūmiṃ bhinditvā satiṇamattikapiṇḍaṃ deti. Evameva mahāthero anāgate sikkhākāmā padhānakammikā kulaputtā imesu dvāresu saṃvaraṃ paṭṭhapetvā khippameva jātijarāmaraṇassa antaṃ karissantīti imesuyeva dvīsu dvāresu gāḷhaṃ katvā saṃvaraṃ desento imaṃ desanaṃ ārabhi.
တတ္ထ သမုဒာစရန္တီတိ ဥပက္ကမန္တိ။ ပာဏိသမ္ဖသ္သေနာတိ ပာဏိပ္ပဟာရေန, ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တထာဘူတောတိ တထာသဘာဝော။ ယထာဘူတသ္မိန္တိ ယထာသဘာဝေ။ ကမန္တီတိ ပဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတောတိအာဒီသု ဣတိပိ သော ဘဂဝာတိအာဒိနာ နယေန အနုသ္သရန္တောပိ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတိ, ဝုတ္တံ ခော ပနေတံ ဘဂဝတာတိ အနုသ္သရန္တောပိ အနုသ္သရတိယေဝ။ သ္ဝာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မောတိအာဒိနာ နယေန အနုသ္သရန္တောပိ ဓမ္မံ အနုသ္သရတိ, ကကစူပမောဝာဒံ အနုသ္သရန္တောပိ အနုသ္သရတိယေဝ။ သုပ္ပဋိပန္နောတိအာဒိနာ နယေန အနုသ္သရန္တောပိ သင္ဃံ အနုသ္သရတိ, ကကစောကန္တနံ အဓိဝာသယမာနသ္သ ဘိက္ခုနော ဂုဏံ အနုသ္သရမာနောပိ အနုသ္သရတိယေဝ။
Tattha samudācarantīti upakkamanti. Pāṇisamphassenāti pāṇippahārena, itaresupi eseva nayo. Tathābhūtoti tathāsabhāvo. Yathābhūtasminti yathāsabhāve. Kamantīti pavattanti. Evaṃ buddhaṃ anussaratotiādīsu itipi so bhagavātiādinā nayena anussarantopi buddhaṃ anussarati, vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatāti anussarantopi anussaratiyeva. Svākkhāto bhagavatā dhammotiādinā nayena anussarantopi dhammaṃ anussarati, kakacūpamovādaṃ anussarantopi anussaratiyeva. Suppaṭipannotiādinā nayena anussarantopi saṅghaṃ anussarati, kakacokantanaṃ adhivāsayamānassa bhikkhuno guṇaṃ anussaramānopi anussaratiyeva.
ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတီတိ ဣဓ ဝိပသ္သနုပေက္ခာ အဓိပ္ပေတာ။ ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ သဏ္ဌာတီတိ ဣဓ ဆဠင္ဂုပေက္ခာ, သာ ပနေသာ ကိဉ္စာပိ ခီဏာသဝသ္သ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အာရမ္မဏေသု အရဇ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တတိ, အယံ ပန ဘိက္ခု ဝီရိယဗလေန ဘာဝနာသိဒ္ဓိယာ အတ္တနော ဝိပသ္သနံ ခီဏာသဝသ္သ ဆဠင္ဂုပေက္ခာဌာနေ ဌပေတီတိ ဝိပသ္သနာဝ ဆဠင္ဂုပေက္ခာ နာမ ဇာတာ။
Upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātīti idha vipassanupekkhā adhippetā. Upekkhā kusalanissitā saṇṭhātīti idha chaḷaṅgupekkhā, sā panesā kiñcāpi khīṇāsavassa iṭṭhāniṭṭhesu ārammaṇesu arajjanādivasena pavattati, ayaṃ pana bhikkhu vīriyabalena bhāvanāsiddhiyā attano vipassanaṃ khīṇāsavassa chaḷaṅgupekkhāṭhāne ṭhapetīti vipassanāva chaḷaṅgupekkhā nāma jātā.
၃၀၃. အာပောဓာတုနိဒ္ဒေသေ အာပောဂတန္တိ သဗ္ဗအာပေသု ဂတံ အလ္လယူသဘာဝလက္ခဏံ။ ပိတ္တံ သေမ္ဟန္တိအာဒီသု ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ ပကုပ္ပတီတိ ဩဃဝသေန ဝဍ္ဎတိ, သမုဒ္ဒတော ဝာ ဥဒကံ ဥတ္တရတိ, အယမသ္သ ပာကတိကော ပကောပော, အာပောသံဝဋ္ဋကာလေ ပန ကောဋိသတသဟသ္သစက္ကဝာဠံ ဥဒကပူရမေဝ ဟောတိ။ ဩဂစ္ဆန္တီတိ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆန္တိ, ဥဒ္ဓနေ အာရောပိတဥဒကံ ဝိယ ခယံ ဝိနာသံ ပာပုဏန္တိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
303. Āpodhātuniddese āpogatanti sabbaāpesu gataṃ allayūsabhāvalakkhaṇaṃ. Pittaṃ semhantiādīsu pana yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ. Pakuppatīti oghavasena vaḍḍhati, samuddato vā udakaṃ uttarati, ayamassa pākatiko pakopo, āposaṃvaṭṭakāle pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ udakapūrameva hoti. Ogacchantīti heṭṭhā gacchanti, uddhane āropitaudakaṃ viya khayaṃ vināsaṃ pāpuṇanti. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
၃၀၄. တေဇောဓာတုနိဒ္ဒေသေ တေဇောဂတန္တိ သဗ္ဗတေဇေသု ဂတံ ဥဏ္ဟတ္တလက္ခဏံ။ တေဇော ဧဝ ဝာ တေဇောဘာဝံ ဂတန္တိ တေဇောဂတံ။ ပုရိမေ အာပောဂတေပိ ပစ္ဆိမေ ဝာယောဂတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန စာတိ ယေန တေဇောဂတေန။ တသ္မိံ ကုပ္ပိတေ အယံ ကာယော သန္တပ္ပတိ, ဧကာဟိကဇရာဒိဘာဝေန ဥသုမဇာတော ဟောတိ။ ယေန စ ဇီရီယတီတိ ယေန အယံ ကာယော ဇီရတိ, ဣန္ဒ္ရိယဝေကလ္လတ္တံ ဗလပရိက္ခယံ ဝလိပလိတာဒိဘာဝဉ္စ ပာပုဏာတိ။ ယေန စ ပရိဍယ္ဟတီတိ ယေန ကုပ္ပိတေန အယံ ကာယော ဒယ္ဟတိ, သော စ ပုဂ္ဂလော ဒယ္ဟာမိ ဒယ္ဟာမီတိ ကန္ဒန္တော သတဓောတသပ္ပိဂောသီတစန္ဒနာဒိလေပဉ္စ တာလဝဏ္ဋဝာတဉ္စ ပစ္စာသီသတိ။ ယေန စ အသိတပီတခာယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတီတိ ယေန တံ အသိတံ ဝာ ဩဒနာဒိ, ပီတံ ဝာ ပာနကာဒိ, ခာယိတံ ဝာ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒိ, သာယိတံ ဝာ အမ္ဗပက္ကမဓုဖာဏိတာဒိ သမ္မာ ပရိပာကံ ဂစ္ဆတိ, ရသာဒိဘာဝေန ဝိဝေကံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင္ခေပော။ ဝိတ္ထာရတော ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။
304. Tejodhātuniddese tejogatanti sabbatejesu gataṃ uṇhattalakkhaṇaṃ. Tejo eva vā tejobhāvaṃ gatanti tejogataṃ. Purime āpogatepi pacchime vāyogatepi eseva nayo. Yena cāti yena tejogatena. Tasmiṃ kuppite ayaṃ kāyo santappati, ekāhikajarādibhāvena usumajāto hoti. Yena ca jīrīyatīti yena ayaṃ kāyo jīrati, indriyavekallattaṃ balaparikkhayaṃ valipalitādibhāvañca pāpuṇāti. Yena ca pariḍayhatīti yena kuppitena ayaṃ kāyo dayhati, so ca puggalo dayhāmi dayhāmīti kandanto satadhotasappigosītacandanādilepañca tālavaṇṭavātañca paccāsīsati. Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatīti yena taṃ asitaṃ vā odanādi, pītaṃ vā pānakādi, khāyitaṃ vā piṭṭhakhajjakādi, sāyitaṃ vā ambapakkamadhuphāṇitādi sammā paripākaṃ gacchati, rasādibhāvena vivekaṃ gacchatīti attho. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ.
ဟရိတန္တန္တိ ဟရိတမေဝ။ အလ္လတိဏာဒိံ အာဂမ္မ နိဗ္ဗာယတီတိ အတ္ထော။ ပန္ထန္တန္တိ မဟာမဂ္ဂမေဝ။ သေလန္တန္တိ ပဗ္ဗတံ။ ဥဒကန္တန္တိ ဥဒကံ။ ရမဏီယံ ဝာ ဘူမိဘာဂန္တိ တိဏဂုမ္ဗာဒိရဟိတံ, ဝိဝိတ္တံ အဗ္ဘောကာသံ ဘူမိဘာဂံ။ အနာဟာရာတိ နိရာဟာရာ နိရုပာဒာနာ, အယမ္ပိ ပကတိယာဝ တေဇောဝိကာရော ဝုတ္တော, တေဇောသံဝဋ္ဋကာလေ ပန ကောဋိသတသဟသ္သစက္ကဝာဠံ ဈာပေတ္ဝာ ဆာရိကာမတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတိ။ န္ဟာရုဒဒ္ဒုလေနာတိ စမ္မနိလ္လေခနေန။ အဂ္ဂိံ ဂဝေသန္တီတိ ဧဝရူပံ သုခုမံ ဥပာဒာနံ ဂဟေတ္ဝာ အဂ္ဂိံ ပရိယေသန္တိ, ယံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဥသုမံ လဘိတ္ဝာ ပဇ္ဇလတိ, သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Haritantanti haritameva. Allatiṇādiṃ āgamma nibbāyatīti attho. Panthantanti mahāmaggameva. Selantanti pabbataṃ. Udakantanti udakaṃ. Ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāganti tiṇagumbādirahitaṃ, vivittaṃ abbhokāsaṃ bhūmibhāgaṃ. Anāhārāti nirāhārā nirupādānā, ayampi pakatiyāva tejovikāro vutto, tejosaṃvaṭṭakāle pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ jhāpetvā chārikāmattampi na tiṭṭhati. Nhārudaddulenāti cammanillekhanena. Aggiṃ gavesantīti evarūpaṃ sukhumaṃ upādānaṃ gahetvā aggiṃ pariyesanti, yaṃ appamattakampi usumaṃ labhitvā pajjalati, sesamidhāpi purimanayeneva veditabbaṃ.
၃၀၅. ဝာယောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဓင္ဂမာ ဝာတာတိ ဥဂ္ဂာရဟိက္ကာရာဒိပဝတ္တကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝာတာ။ အဓောဂမာ ဝာတာတိ ဥစ္စာရပသ္သာဝာဒိနီဟရဏကာ အဓော ဩရောဟနဝာတာ။ ကုစ္ဆိသယာ ဝာတာတိ အန္တာနံ ဗဟိဝာတာ။ ကောဋ္ဌာသယာ ဝာတာတိ အန္တာနံ အန္တောဝာတာ။ အင္ဂမင္ဂာနုသာရိနောတိ ဓမနီဇာလာနုသာရေန သကလသရီရေ အင္ဂမင္ဂာနိ အနုသဋာ သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိနိဗ္ဗတ္တကဝာတာ။ အသ္သာသောတိ အန္တောပဝိသနနာသိကဝာတော ။ ပသ္သာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနနာသိကဝာတော။ အယမေတ္ထ သင္ခေပော။ ဝိတ္ထာရတော ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။
305. Vāyodhātuniddese uddhaṅgamā vātāti uggārahikkārādipavattakā uddhaṃ ārohanavātā. Adhogamā vātāti uccārapassāvādinīharaṇakā adho orohanavātā. Kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā. Koṭṭhāsayā vātāti antānaṃ antovātā. Aṅgamaṅgānusārinoti dhamanījālānusārena sakalasarīre aṅgamaṅgāni anusaṭā samiñjanapasāraṇādinibbattakavātā. Assāsoti antopavisananāsikavāto . Passāsoti bahinikkhamananāsikavāto. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ saddhiṃ bhāvanānayena visuddhimagge vuttaṃ.
ဂာမမ္ပိ ဝဟတီတိ သကလဂာမမ္ပိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကုရုမာနာ အာဒာယ ဂစ္ဆတိ, နိဂမာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ဝာယောသံဝဋ္ဋကာလေ ကောဋိသတသဟသ္သစက္ကဝာဠဝိဒ္ဓံသနဝသေန ဝာယောဓာတုဝိကာရော ဒသ္သိတော။ ဝိဓူပနေနာတိ အဂ္ဂိဗီဇနကေန။ ဩသ္သဝနေတိ ဆဒနဂ္ဂေ, တေန ဟိ ဥဒကံ သဝတိ, တသ္မာ တံ ‘‘ဩသ္သဝန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
Gāmampi vahatīti sakalagāmampi cuṇṇavicuṇṇaṃ kurumānā ādāya gacchati, nigamādīsupi eseva nayo. Idha vāyosaṃvaṭṭakāle koṭisatasahassacakkavāḷaviddhaṃsanavasena vāyodhātuvikāro dassito. Vidhūpanenāti aggibījanakena. Ossavaneti chadanagge, tena hi udakaṃ savati, tasmā taṃ ‘‘ossavana’’nti vuccati. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.
၃၀၆. သေယ္ယထာပိ , အာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ဒသ္သေတိ? ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနံ မဟာဘူတာနံ နိသ္သတ္တဘာဝံ။ ကဋ္ဌန္တိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ။ ဝလ္လိန္တိ အာဗန္ဓနဝလ္လိံ။ တိဏန္တိ ဆဒနတိဏံ။ မတ္တိကန္တိ အနုလေပမတ္တိကံ။ အာကာသော ပရိဝာရိတောတိ ဧတာနိ ကဋ္ဌာဒီနိ အန္တော စ ဗဟိ စ ပရိဝာရေတ္ဝာ အာကာသော ဌိတောတိ အတ္ထော။ အဂာရံတ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတီတိ အဂာရန္တိ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တံ ဟောတိ။ ကဋ္ဌာဒီသု ပန ဝိသုံ ဝိသုံ ရာသိကတေသု ကဋ္ဌရာသိဝလ္လိရာသီတ္ဝေဝ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေဝ ခောတိ ဧဝမေဝ အဋ္ဌိအာဒီနိ အန္တော စ ဗဟိ စ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတော အာကာသော, တာနေဝ အဋ္ဌိအာဒီနိ ပဋိစ္စ ရူပံတ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ, သရီရန္တိ ဝောဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ ကဋ္ဌာဒီနိ ပဋိစ္စ ဂေဟန္တိ သင္ခံ ဂတံ အဂာရံ ခတ္တိယဂေဟံ ဗ္ရာဟ္မဏဂေဟန္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝမိဒမ္ပိ ခတ္တိယသရီရံ ဗ္ရာဟ္မဏသရီရန္တိ ဝုစ္စတိ, န ဟေတ္ထ ကောစိ သတ္တော ဝာ ဇီဝော ဝာ ဝိဇ္ဇတိ။
306.Seyyathāpi, āvusoti idha kiṃ dasseti? Heṭṭhā kathitānaṃ mahābhūtānaṃ nissattabhāvaṃ. Kaṭṭhanti dabbasambhāraṃ. Vallinti ābandhanavalliṃ. Tiṇanti chadanatiṇaṃ. Mattikanti anulepamattikaṃ. Ākāso parivāritoti etāni kaṭṭhādīni anto ca bahi ca parivāretvā ākāso ṭhitoti attho. Agāraṃtveva saṅkhaṃ gacchatīti agāranti paṇṇattimattaṃ hoti. Kaṭṭhādīsu pana visuṃ visuṃ rāsikatesu kaṭṭharāsivallirāsītveva vuccati. Evameva khoti evameva aṭṭhiādīni anto ca bahi ca parivāretvā ṭhito ākāso, tāneva aṭṭhiādīni paṭicca rūpaṃtveva saṅkhaṃ gacchati, sarīranti vohāraṃ gacchati. Yathā kaṭṭhādīni paṭicca gehanti saṅkhaṃ gataṃ agāraṃ khattiyagehaṃ brāhmaṇagehanti vuccati, evamidampi khattiyasarīraṃ brāhmaṇasarīranti vuccati, na hettha koci satto vā jīvo vā vijjati.
အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ, အာဝုသော, စက္ခူတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဟေဋ္ဌာ ဥပာဒာရူပံ စတ္တာရော စ အရူပိနော ခန္ဓာ တီဏိ စ အရိယသစ္စာနိ န ကထိတာနိ, ဣဒာနိ တာနိ ကထေတုံ အယံ ဒေသနာ အာရဒ္ဓာတိ။ တတ္ထ စက္ခုံ အပရိဘိန္နန္တိ စက္ခုပသာဒေ နိရုဒ္ဓေပိ ဥပဟတေပိ ပိတ္တသေမ္ဟလောဟိတေဟိ ပလိဗုဒ္ဓေပိ စက္ခု စက္ခုဝိညာဏသ္သ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ, ပရိဘိန္နမေဝ ဟောတိ, စက္ခုဝိညာဏသ္သ ပန ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ အပရိဘိန္နံ နာမ။ ဗာဟိရာ စ ရူပာတိ ဗာဟိရာ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပာ။ တဇ္ဇော သမန္နာဟာရောတိ တံ စက္ခုဉ္စ ရူပေ စ ပဋိစ္စ ဘဝင္ဂံ အာဝဋ္ဋေတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇနမနသိကာရော, ဘဝင္ဂာဝဋ္ဋနသမတ္ထံ စက္ခုဒ္ဝာရေ ကိရိယမနောဓာတုစိတ္တန္တိ အတ္ထော။ တံ ရူပာနံ အနာပာထဂတတ္တာပိ အညာဝိဟိတသ္သပိ န ဟောတိ, တဇ္ဇသ္သာတိ တဒနုရူပသ္သ။ ဝိညာဏဘာဂသ္သာတိ ဝိညာဏကောဋ္ဌာသသ္သ။
Ajjhattikañceva, āvuso, cakkhūti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Heṭṭhā upādārūpaṃ cattāro ca arūpino khandhā tīṇi ca ariyasaccāni na kathitāni, idāni tāni kathetuṃ ayaṃ desanā āraddhāti. Tattha cakkhuṃ aparibhinnanti cakkhupasāde niruddhepi upahatepi pittasemhalohitehi palibuddhepi cakkhu cakkhuviññāṇassa paccayo bhavituṃ na sakkoti, paribhinnameva hoti, cakkhuviññāṇassa pana paccayo bhavituṃ samatthaṃ aparibhinnaṃ nāma. Bāhirā ca rūpāti bāhirā catusamuṭṭhānikarūpā. Tajjo samannāhāroti taṃ cakkhuñca rūpe ca paṭicca bhavaṅgaṃ āvaṭṭetvā uppajjanamanasikāro, bhavaṅgāvaṭṭanasamatthaṃ cakkhudvāre kiriyamanodhātucittanti attho. Taṃ rūpānaṃ anāpāthagatattāpi aññāvihitassapi na hoti, tajjassāti tadanurūpassa. Viññāṇabhāgassāti viññāṇakoṭṭhāsassa.
ယံ တထာဘူတသ္သာတိအာဒီသု ဒ္ဝာရဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒသ္သေတိ။ တတ္ထ တထာဘူတသ္သာတိ စက္ခုဝိညာဏေန သဟဘူတသ္သ, စက္ခုဝိညာဏသမင္ဂိနောတိ အတ္ထော။ ရူပန္တိ စက္ခုဝိညာဏသ္သ န ရူပဇနကတ္တာ စက္ခုဝိညာဏက္ခဏေ တိသမုဋ္ဌာနရူပံ, တဒနန္တရစိတ္တက္ခဏေ စတုသမုဋ္ဌာနမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဝေဒနာဒယော စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာဝ။ ဝိညာဏမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏမေဝ။ ဧတ္ထ စ သင္ခာရာတိ စေတနာဝ ဝုတ္တာ။ သင္ဂဟောတိ ဧကတော သင္ဂဟော။ သန္နိပာတောတိ သမာဂမော။ သမဝာယောတိ ရာသိ။ ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပသ္သတီတိ ယော ပစ္စယေ ပသ္သတိ။ သော ဓမ္မံ ပသ္သတီတိ သော ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေ ပသ္သတိ, ဆန္ဒောတိအာဒိ သဗ္ဗံ တဏ္ဟာဝေဝစနမေဝ , တဏ္ဟာ ဟိ ဆန္ဒကရဏဝသေန ဆန္ဒော။ အာလယကရဏဝသေန အာလယော။ အနုနယကရဏဝသေန အနုနယော။ အဇ္ဈောဂာဟိတ္ဝာ ဂိလိတ္ဝာ ဂဟနဝသေန အဇ္ဈောသာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ နိဗ္ဗာနသ္သေဝ ဝေဝစနံ, ဣတိ တီဏိ သစ္စာနိ ပာဠိယံ အာဂတာနေဝ မဂ္ဂသစ္စံ အာဟရိတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗံ, ယာ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိ သင္ကပ္ပော ဝာစာ ကမ္မန္တော အာဇီဝော ဝာယာမော သတိ သမာဓိ ဘာဝနာပဋိဝေဓော, အယံ မဂ္ဂောတိ။ ဗဟုကတံ ဟောတီတိ ဧတ္တာဝတာပိ ဗဟုံ ဘဂဝတော သာသနံ ကတံ ဟောတိ, အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ, အာဝုသော, သောတန္တိအာဒိဝာရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
Yaṃ tathābhūtassātiādīsu dvāravasena cattāri saccāni dasseti. Tattha tathābhūtassāti cakkhuviññāṇena sahabhūtassa, cakkhuviññāṇasamaṅginoti attho. Rūpanti cakkhuviññāṇassa na rūpajanakattā cakkhuviññāṇakkhaṇe tisamuṭṭhānarūpaṃ, tadanantaracittakkhaṇe catusamuṭṭhānampi labbhati. Saṅgahaṃ gacchatīti gaṇanaṃ gacchati. Vedanādayo cakkhuviññāṇasampayuttāva. Viññāṇampi cakkhuviññāṇameva. Ettha ca saṅkhārāti cetanāva vuttā. Saṅgahoti ekato saṅgaho. Sannipātoti samāgamo. Samavāyoti rāsi. Yo paṭiccasamuppādaṃ passatīti yo paccaye passati. So dhammaṃ passatīti so paṭiccasamuppannadhamme passati, chandotiādi sabbaṃ taṇhāvevacanameva , taṇhā hi chandakaraṇavasena chando. Ālayakaraṇavasena ālayo. Anunayakaraṇavasena anunayo. Ajjhogāhitvā gilitvā gahanavasena ajjhosānanti vuccati. Chandarāgavinayo chandarāgappahānanti nibbānasseva vevacanaṃ, iti tīṇi saccāni pāḷiyaṃ āgatāneva maggasaccaṃ āharitvā gahetabbaṃ, yā imesu tīsu ṭhānesu diṭṭhi saṅkappo vācā kammanto ājīvo vāyāmo sati samādhi bhāvanāpaṭivedho, ayaṃ maggoti. Bahukataṃ hotīti ettāvatāpi bahuṃ bhagavato sāsanaṃ kataṃ hoti, ajjhattikañceva, āvuso, sotantiādivāresupi eseva nayo.
မနောဒ္ဝာရေ ပန အဇ္ဈတ္တိကော မနော နာမ ဘဝင္ဂစိတ္တံ။ တံ နိရုဒ္ဓမ္ပိ အာဝဇ္ဇနစိတ္တသ္သ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသမတ္ထံ မန္ဒထာမဂတမေဝ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ပရိဘိန္နံ နာမ ဟောတိ။ အာဝဇ္ဇနသ္သ ပန ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ အပရိဘိန္နံ နာမ။ ဗာဟိရာ စ ဓမ္မာတိ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ နေဝ တာဝ တဇ္ဇသ္သာတိ ဣဒံ ဘဝင္ဂသမယေနေဝ ကထိတံ။ ဒုတိယဝာရော ပဂုဏဇ္ဈာနပစ္စဝေက္ခဏေန ဝာ, ပဂုဏကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန ဝာ, ပဂုဏဗုဒ္ဓဝစနသဇ္ဈာယကရဏာဒိနာ ဝာ, အညဝိဟိတကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ ဣမသ္မိံ ဝာရေ ရူပန္တိ စတုသမုဋ္ဌာနမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ မနောဝိညာဏဉ္ဟိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ, ဝေဒနာဒယော မနောဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ , ဝိညာဏံ မနောဝိညာဏမေဝ။ သင္ခာရာ ပနေတ္ထ ဖသ္သစေတနာဝသေနေဝ ဂဟိတာ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ မဟာထေရော ဟေဋ္ဌာ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော အာဂန္တ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဌတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာ ပရိဟီနဒေသနံ သဗ္ဗံ တံတံဒ္ဝာရဝသေန ဘာဇေတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ယထာနုသန္ဓိနာဝ သုတ္တန္တံ နိဋ္ဌပေသီတိ။
Manodvāre pana ajjhattiko mano nāma bhavaṅgacittaṃ. Taṃ niruddhampi āvajjanacittassa paccayo bhavituṃ asamatthaṃ mandathāmagatameva pavattamānampi paribhinnaṃ nāma hoti. Āvajjanassa pana paccayo bhavituṃ samatthaṃ aparibhinnaṃ nāma. Bāhirā ca dhammāti dhammārammaṇaṃ. Neva tāva tajjassāti idaṃ bhavaṅgasamayeneva kathitaṃ. Dutiyavāro paguṇajjhānapaccavekkhaṇena vā, paguṇakammaṭṭhānamanasikārena vā, paguṇabuddhavacanasajjhāyakaraṇādinā vā, aññavihitakaṃ sandhāya vutto. Imasmiṃ vāre rūpanti catusamuṭṭhānampi labbhati. Manoviññāṇañhi rūpaṃ samuṭṭhāpeti, vedanādayo manoviññāṇasampayuttā , viññāṇaṃ manoviññāṇameva. Saṅkhārā panettha phassacetanāvaseneva gahitā. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Iti mahāthero heṭṭhā ekadesameva sammasanto āgantvā imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā heṭṭhā parihīnadesanaṃ sabbaṃ taṃtaṃdvāravasena bhājetvā dassento yathānusandhināva suttantaṃ niṭṭhapesīti.
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၈. မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တံ • 8. Mahāhatthipadopamasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၈. မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
