| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationมชฺฌิม นิกาย ๑๓๓
The Middle-Length Suttas Collection 133
มหากจฺจานภทฺเทกรตฺตสุตฺต
Mahākaccāna and One Fine Night
เอวํ เม สุตํ—เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ ตโปทาราเมฯ
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Rājagaha in the Hot Springs Monastery.
อถ โข อายสฺมา สมิทฺธิ รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย เยน ตโปโท เตนุปสงฺกมิ คตฺตานิ ปริสิญฺจิตุํฯ ตโปเท คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา เอกจีวโร อฏฺฐาสิ คตฺตานิ ปุพฺพาปยมาโนฯ
Then Venerable Samiddhi rose at the crack of dawn and went to the hot springs to bathe. When he had bathed and emerged from the water he stood in one robe drying himself.
อถ โข อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ ตโปทํ โอภาเสตฺวา เยนายสฺมา สมิทฺธิ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข สา เทวตา อายสฺมนฺตํ สมิทฺธึ เอตทโวจ:
Then, late at night, a glorious deity, lighting up the entire hot springs, went up to Samiddhi, stood to one side, and said to Samiddhi:
“ธาเรสิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจา”ติ?
“Bhikkhu, do you remember the recitation passage and analysis of One Fine Night?”
“น โข อหํ, อาวุโส, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจฯ ตฺวํ ปนาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจา”ติ?
“No, friend, I do not. Do you?”
“อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจฯ ธาเรสิ ปน ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺติโย คาถา”ติ?
“I also do not. But do you remember just the verses on One Fine Night?”
“น โข อหํ, อาวุโส, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถาติฯ ตฺวํ ปนาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา”ติ?
“I do not. Do you?”
“อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ น ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถาติฯ อุคฺคณฺหาหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ; ปริยาปุณาหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ; ธาเรหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจฯ อตฺถสํหิโต, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทโส จ วิภงฺโค จ อาทิพฺรหฺมจริยโก”ติฯ
“I also do not. Learn the recitation passage and analysis of One Fine Night, bhikkhu, memorize it, and remember it. It is beneficial and relates to the fundamentals of the spiritual life.”
อิทมโวจ สา เทวตาฯ อิทํ วตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิฯ
That’s what that deity said, before vanishing right there.
อถ โข อายสฺมา สมิทฺธิ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สมิทฺธิ ภควนฺตํ เอตทโวจ:
Then, when the night had passed, Samiddhi went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and told him what had happened. Then he added:
“อิธาหํ, ภนฺเต, รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย เยน ตโปโท เตนุปสงฺกมึ คตฺตานิ ปริสิญฺจิตุํฯ ตโปเท คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา เอกจีวโร อฏฺฐาสึ คตฺตานิ ปุพฺพาปยมาโนฯ อถ โข ภนฺเต, อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ ตโปทํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข สา เทวตา มํ เอตทโวจ: ‘ธาเรสิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจา'ติ?
เอวํ วุตฺเต, อหํ, ภนฺเต, ตํ เทวตํ เอตทโวจํ: ‘น โข อหํ, อาวุโส, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจฯ ตฺวํ ปนาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจา'ติ? ‘อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจฯ ธาเรสิ ปน ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺติโย คาถา'ติ? ‘น โข อหํ, อาวุโส, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถาติฯ ตฺวํ ปนาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา'ติ? ‘อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถาติฯ อุคฺคณฺหาหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ; ปริยาปุณาหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ; ธาเรหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจฯ อตฺถสํหิโต, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทโส จ วิภงฺโค จ อาทิพฺรหฺมจริยโก'ติฯ
อิทมโวจ, ภนฺเต, สา เทวตาฯ อิทํ วตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิฯ สาธุ เม, ภนฺเต, ภควา ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ เทเสตู”ติฯ
“Sir, please teach me the recitation passage and analysis of One Fine night.”
“เตน หิ, ภิกฺขุ, สุณาหิ, สาธุกํ มนสิ กโรหิ; ภาสิสฺสามี”ติฯ
“Well then, bhikkhu, listen and apply your mind well, I will speak.”
“เอวํ, ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา สมิทฺธิ ภควโต ปจฺจโสฺสสิฯ ภควา เอตทโวจ:
“Yes, sir,” Samiddhi replied. The Buddha said this:
“อตีตํ นานฺวาคเมยฺย, นปฺปฏิกงฺเข อนาคตํ; ยทตีตํ ปหีนํ ตํ, อปฺปตฺตญฺจ อนาคตํฯ
“Don’t run back to the past, don’t hope for the future. What’s past is left behind; the future has not arrived;
ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺมํ, ตตฺถ ตตฺถ วิปสฺสติ; อสํหีรํ อสงฺกุปฺปํ, ตํ วิทฺวา มนุพฺรูหเยฯ
and phenomena in the present are clearly seen in every case. Knowing this, foster it—unfaltering, unshakable.
อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ, โก ชญฺญา มรณํ สุเว; น หิ โน สงฺครํ เตน, มหาเสเนน มจฺจุนาฯ
Today’s the day to keenly work—who knows, tomorrow may bring death! For there is no bargain to be struck with Death and his mighty hordes.
เอวํวิหารึ อาตาปึ, อโหรตฺตมตนฺทิตํ; ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี”ติฯ
The peaceful sage explained it’s those who keenly meditate like this, tireless all night and day, who truly have that one fine night.”
อิทมโวจ ภควา; อิทํ วตฺวาน สุคโต อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปาวิสิฯ
That is what the Buddha said. When he had spoken, the Holy One got up from his seat and entered his dwelling.
อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ, อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต, เอตทโหสิ: “อิทํ โข โน, อาวุโส, ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโฐ:
Soon after the Buddha left, those bhikkhus considered, “The Buddha gave this brief passage for recitation, then entered his dwelling without explaining the meaning in detail. …
‘อตีตํ นานฺวาคเมยฺย, นปฺปฏิกงฺเข อนาคตํ; ยทตีตํ ปหีนํ ตํ, อปฺปตฺตญฺจ อนาคตํฯ
ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺมํ, ตตฺถ ตตฺถ วิปสฺสติ; อสํหีรํ อสงฺกุปฺปํ, ตํ วิทฺวา มนุพฺรูหเยฯ
อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ, โก ชญฺญา มรณํ สุเว; น หิ โน สงฺครํ เตน, มหาเสเนน มจฺจุนาฯ
เอวํวิหารึ อาตาปึ, อโหรตฺตมตนฺทิตํ; ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี'ติฯ
โก นุ โข อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยา”ติ?
Who can explain in detail the meaning of this brief summary given by the Buddha?”
อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ:
Then those bhikkhus thought:
“อยํ โข อายสฺมา มหากจฺจาโน สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺญูนํ สพฺรหฺมจารีนํ; ปโหติ จายสฺมา มหากจฺจาโน อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํฯ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกเมยฺยาม; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามา”ติฯ
“This Venerable Mahākaccāna is praised by the Buddha and esteemed by his sensible spiritual companions. He is capable of explaining in detail the meaning of this brief passage for recitation given by the Buddha. Let’s go to him, and ask him about this matter.”
อถ โข เต ภิกฺขู เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา มหากจฺจาเนน สทฺธึ สมฺโมทึสุฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตทโวจุํ: “อิทํ โข โน, อาวุโส กจฺจาน, ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโฐ:
Then those bhikkhus went to Mahākaccāna, and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, they sat down to one side. They told him what had happened, and said:
‘อตีตํ นานฺวาคเมยฺย, …เป… ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี'ติฯ
เตสํ โน, อาวุโส กจฺจาน, อมฺหากํ, อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต, เอตทโหสิ—อิทํ โข โน, อาวุโส, ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโฐ:
‘อตีตํ นานฺวาคเมยฺย, …เป… ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี'ติฯ
โก นุ โข อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยาติ? เตสํ โน, อาวุโส กจฺจาน, อมฺหากํ เอตทโหสิ: ‘อยํ โข อายสฺมา มหากจฺจาโน สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺญูนํ สพฺรหฺมจารีนํฯ ปโหติ จายสฺมา มหากจฺจาโน อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํฯ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกเมยฺยาม; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามา'ติฯ วิภชตายสฺมา มหากจฺจาโน”ติฯ
“May Venerable Mahākaccāna please explain this.”
“เสยฺยถาปิ, อาวุโส, ปุริโส สารตฺถิโก สารคเวสี สารปริเยสนํ จรมาโน มหโต รุกฺขสฺส ติฏฺฐโต สารวโต อติกฺกมฺเมว มูลํ อติกฺกมฺม ขนฺธํ สาขาปลาเส สารํ ปริเยสิตพฺพํ มญฺเญยฺย; เอวํสมฺปทมิทํ อายสฺมนฺตานํ สตฺถริ สมฺมุขีภูเต ตํ ภควนฺตํ อติสิตฺวา อเมฺห เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺฉิตพฺพํ มญฺญถฯ โส หาวุโส, ภควา ชานํ ชานาติ, ปสฺสํ ปสฺสติ, จกฺขุภูโต ญาณภูโต ธมฺมภูโต พฺรหฺมภูโต วตฺตา ปวตฺตา อตฺถสฺส นินฺเนตา อมตสฺส ทาตา ธมฺมสฺสามี ตถาคโตฯ โส เจว ปเนตสฺส กาโล อโหสิ ยํ ภควนฺตํเยว เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ, ยถา โว ภควา พฺยากเรยฺย ตถา นํ ธาเรยฺยาถา”ติฯ
“Friends, suppose there was a person in need of heartwood. And while wandering in search of heartwood he’d come across a large tree standing with heartwood. But he’d pass over the roots and trunk, imagining that the heartwood should be sought in the branches and leaves. Such is the consequence for the venerables. Though you were face to face with the Buddha, you overlooked him, imagining that you should ask me about this matter. For he is the Buddha, who knows and sees. He is vision, he is knowledge, he is the manifestation of principle, he is the manifestation of divinity. He is the teacher, the proclaimer, the elucidator of meaning, the bestower of the deathless, the lord of truth, the Realized One. That was the time to approach the Buddha and ask about this matter. You should have remembered it in line with the Buddha’s answer.”
“อทฺธาวุโส กจฺจาน, ภควา ชานํ ชานาติ, ปสฺสํ ปสฺสติ, จกฺขุภูโต ญาณภูโต ธมฺมภูโต พฺรหฺมภูโต วตฺตา ปวตฺตา อตฺถสฺส นินฺเนตา อมตสฺส ทาตา ธมฺมสฺสามี ตถาคโตฯ โส เจว ปเนตสฺส กาโล อโหสิ ยํ ภควนฺตํเยว เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาม; ยถา โน ภควา พฺยากเรยฺย ตถา นํ ธาเรยฺยามฯ อปิ จายสฺมา มหากจฺจาโน สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺญูนํ สพฺรหฺมจารีนํ; ปโหติ จายสฺมา มหากจฺจาโน อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํฯ วิภชตายสฺมา มหากจฺจาโน อครุํ กริตฺวา”ติฯ
“Certainly he is the Buddha, who knows and sees. He is vision, he is knowledge, he is the manifestation of principle, he is the manifestation of divinity. He is the teacher, the proclaimer, the elucidator of meaning, the bestower of the deathless, the lord of truth, the Realized One. That was the time to approach the Buddha and ask about this matter. We should have remembered it in line with the Buddha’s answer. Still, Venerable Mahākaccāna is praised by the Buddha and esteemed by his sensible spiritual companions. He is capable of explaining in detail the meaning of this brief passage for recitation given by the Buddha. Please explain this, if it’s no trouble.”
“เตน หาวุโส, สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ, ภาสิสฺสามี”ติฯ
“Well then, friends, listen and apply your mind well, I will speak.”
“เอวมาวุโส”ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหากจฺจานสฺส ปจฺจโสฺสสุํฯ อายสฺมา มหากจฺจาโน เอตทโวจ:
“Yes, friend,” they replied. Venerable Mahākaccāna said this:
“ยํ โข โน, อาวุโส, ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโฐ:
“Friends, the Buddha gave this brief passage for recitation, then entered his dwelling without explaining the meaning in detail:
‘อตีตํ นานฺวาคเมยฺย, …เป… ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี'ติฯ
‘Don’t run back to the past … tireless all night and day, who truly have that one fine night.’
อิมสฺส โข อหํ, อาวุโส, ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ—
And this is how I understand the detailed meaning of this passage for recitation.
กถญฺจ, อาวุโส, อตีตํ อนฺวาคเมติ? อิติ เม จกฺขุ อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ รูปาติ—ตตฺถ ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธํ โหติ วิญฺญาณํ, ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธตฺตา วิญฺญาณสฺส ตทภินนฺทติ, ตทภินนฺทนฺโต อตีตํ อนฺวาคเมติฯ
And how do you run back to the past? Consciousness gets tied up there with desire and lust, thinking: ‘In the past I had such eyes and such sights.’ So you take pleasure in that, and that’s when you run back to the past.
อิติ เม โสตํ อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ สทฺทาติ …เป… อิติ เม ฆานํ อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ คนฺธาติ … อิติ เม ชิวฺหา อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ รสาติ … อิติ เม กาโย อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ โผฏฺฐพฺพาติ … อิติ เม มโน อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ ธมฺมาติ—ตตฺถ ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธํ โหติ วิญฺญาณํ, ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธตฺตา วิญฺญาณสฺส ตทภินนฺทติ, ตทภินนฺทนฺโต อตีตํ อนฺวาคเมติ—เอวํ โข, อาวุโส, อตีตํ อนฺวาคเมติฯ
Consciousness gets tied up there with desire and lust, thinking: ‘In the past I had such ears and such sounds … such a nose and such smells … such a tongue and such tastes … such a body and such touches … such a mind and such thoughts.’ So you take pleasure in that, and that’s when you run back to the past. That’s how you run back to the past.
กถญฺจ, อาวุโส, อตีตํ นานฺวาคเมติ? อิติ เม จกฺขุ อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ รูปาติ—ตตฺถ น ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธํ โหติ วิญฺญาณํ, น ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธตฺตา วิญฺญาณสฺส น ตทภินนฺทติ, น ตทภินนฺทนฺโต อตีตํ นานฺวาคเมติฯ
And how do you not run back to the past? Consciousness doesn’t get tied up there with desire and lust, thinking: ‘In the past I had such eyes and such sights.’ So you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer run back to the past.
อิติ เม โสตํ อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ สทฺทาติ …เป… อิติ เม ฆานํ อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ คนฺธาติ … อิติ เม ชิวฺหา อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ รสาติ … อิติ เม กาโย อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ โผฏฺฐพฺพาติ … อิติ เม มโน อโหสิ อตีตมทฺธานํ อิติ ธมฺมาติ—ตตฺถ น ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธํ โหติ วิญฺญาณํ, น ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธตฺตา วิญฺญาณสฺส, น ตทภินนฺทติ, น ตทภินนฺทนฺโต อตีตํ นานฺวาคเมติ—เอวํ โข, อาวุโส, อตีตํ นานฺวาคเมติฯ
Consciousness doesn’t get tied up there with desire and lust, thinking: ‘In the past I had such ears and such sounds … such a nose and such smells … such a tongue and such tastes … such a body and such touches … such a mind and such thoughts.’ So you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer run back to the past. That’s how you don’t run back to the past.
กถญฺจ, อาวุโส, อนาคตํ ปฏิกงฺขติ? อิติ เม จกฺขุ สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ รูปาติ—อปฺปฏิลทฺธสฺส ปฏิลาภาย จิตฺตํ ปณิทหติ, เจตโส ปณิธานปจฺจยา ตทภินนฺทติ, ตทภินนฺทนฺโต อนาคตํ ปฏิกงฺขติฯ อิติ เม โสตํ สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ สทฺทาติ …เป… อิติ เม ฆานํ สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ คนฺธาติ … อิติ เม ชิวฺหา สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ รสาติ … อิติ เม กาโย สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ โผฏฺฐพฺพาติ … อิติ เม มโน สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ ธมฺมาติ—อปฺปฏิลทฺธสฺส ปฏิลาภาย จิตฺตํ ปณิทหติ, เจตโส ปณิธานปจฺจยา ตทภินนฺทติ, ตทภินนฺทนฺโต อนาคตํ ปฏิกงฺขติ—เอวํ โข, อาวุโส, อนาคตํ ปฏิกงฺขติฯ
And how do you hope for the future? The heart is set on getting what it does not have, thinking: ‘May I have such eyes and such sights in the future.’ So you take pleasure in that, and that’s when you hope for the future. The heart is set on getting what it does not have, thinking: ‘May I have such ears and such sounds … such a nose and such smells … such a tongue and such tastes … such a body and such touches … such a mind and such thoughts in the future.’ So you take pleasure in that, and that’s when you hope for the future. That’s how you hope for the future.
กถญฺจ, อาวุโส, อนาคตํ นปฺปฏิกงฺขติ? อิติ เม จกฺขุ สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ รูปาติ—อปฺปฏิลทฺธสฺส ปฏิลาภาย จิตฺตํ นปฺปณิทหติ, เจตโส อปฺปณิธานปจฺจยา น ตทภินนฺทติ, น ตทภินนฺทนฺโต อนาคตํ นปฺปฏิกงฺขติฯ อิติ เม โสตํ สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ สทฺทาติ …เป… อิติ เม ฆานํ สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ คนฺธาติ … อิติ เม ชิวฺหา สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ รสาติ … อิติ เม กาโย สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ โผฏฺฐพฺพาติ … อิติ เม มโน สิยา อนาคตมทฺธานํ อิติ ธมฺมาติ—อปฺปฏิลทฺธสฺส ปฏิลาภาย จิตฺตํ นปฺปณิทหติ, เจตโส อปฺปณิธานปจฺจยา น ตทภินนฺทติ, น ตทภินนฺทนฺโต อนาคตํ นปฺปฏิกงฺขติ—เอวํ โข, อาวุโส, อนาคตํ นปฺปฏิกงฺขติฯ
And how do you not hope for the future? The heart is not set on getting what it does not have, thinking: ‘May I have such eyes and such sights in the future.’ So you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer hope for the future. The heart is not set on getting what it does not have, thinking: ‘May I have such ears and such sounds … such a nose and such smells … such a tongue and such tastes … such a body and such touches … such a mind and such thoughts in the future.’ So you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer hope for the future. That’s how you don’t hope for the future.
กถญฺจ, อาวุโส, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ สํหีรติ? ยญฺจาวุโส, จกฺขุ เย จ รูปา—อุภยเมตํ ปจฺจุปฺปนฺนํฯ ตสฺมิญฺเจ ปจฺจุปฺปนฺเน ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธํ โหติ วิญฺญาณํ, ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธตฺตา วิญฺญาณสฺส ตทภินนฺทติ, ตทภินนฺทนฺโต ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ สํหีรติฯ ยญฺจาวุโส, โสตํ เย จ สทฺทา …เป… ยญฺจาวุโส, ฆานํ เย จ คนฺธา … ยา จาวุโส, ชิวฺหา เย จ รสา … โย จาวุโส, กาโย เย จ โผฏฺฐพฺพา … โย จาวุโส, มโน เย จ ธมฺมา—อุภยเมตํ ปจฺจุปฺปนฺนํฯ ตสฺมิญฺเจ ปจฺจุปฺปนฺเน ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธํ โหติ วิญฺญาณํ, ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธตฺตา วิญฺญาณสฺส ตทภินนฺทติ, ตทภินนฺทนฺโต ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ สํหีรติ—เอวํ โข, อาวุโส, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ สํหีรติฯ
And how do you falter amid presently arisen phenomena? Both the eye and sights are presently arisen. If consciousness gets tied up there in the present with desire and lust, you take pleasure in that, and that’s when you falter amid presently arisen phenomena. Both the ear and sounds … nose and smells … tongue and tastes … body and touches … mind and thoughts are presently arisen. If consciousness gets tied up there in the present with desire and lust, you take pleasure in that, and that’s when you falter amid presently arisen phenomena. That’s how you falter amid presently arisen phenomena.
กถญฺจ, อาวุโส, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ น สํหีรติ? ยญฺจาวุโส, จกฺขุ เย จ รูปา—อุภยเมตํ ปจฺจุปฺปนฺนํฯ ตสฺมิญฺเจ ปจฺจุปฺปนฺเน น ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธํ โหติ วิญฺญาณํ, น ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธตฺตา วิญฺญาณสฺส น ตทภินนฺทติ, น ตทภินนฺทนฺโต ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ น สํหีรติฯ ยญฺจาวุโส, โสตํ เย จ สทฺทา …เป… ยญฺจาวุโส, ฆานํ เย จ คนฺธา … ยา จาวุโส, ชิวฺหา เย จ รสา … โย จาวุโส, กาโย เย จ โผฏฺฐพฺพา … โย จาวุโส, มโน เย จ ธมฺมา—อุภยเมตํ ปจฺจุปฺปนฺนํฯ ตสฺมิญฺเจ ปจฺจุปฺปนฺเน น ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธํ โหติ วิญฺญาณํ, น ฉนฺทราคปฺปฏิพทฺธตฺตา วิญฺญาณสฺส น ตทภินนฺทติ, น ตทภินนฺทนฺโต ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ น สํหีรติ—เอวํ โข, อาวุโส, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ น สํหีรติฯ
And how do you not falter amid presently arisen phenomena? Both the eye and sights are presently arisen. If consciousness doesn’t get tied up there in the present with desire and lust, you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer falter amid presently arisen phenomena. Both the ear and sounds … nose and smells … tongue and tastes … body and touches … mind and thoughts are presently arisen. If consciousness doesn’t get tied up there in the present with desire and lust, you don’t take pleasure in that, and that’s when you no longer falter amid presently arisen phenomena. That’s how you don’t falter amid presently arisen phenomena.
ยํ โข โน, อาวุโส, ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโฐ:
This is how I understand the detailed meaning of that brief passage for recitation given by the Buddha.
‘อตีตํ นานฺวาคเมยฺย, …เป… ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี'ติฯ
อิมสฺส โข อหํ, อาวุโส, ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิฯ อากงฺขมานา จ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต ภควนฺตํเยว อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ, ยถา โว ภควา พฺยากโรติ ตถา นํ ธาเรยฺยาถา”ติฯ
If you wish, you may go to the Buddha and ask him about this. You should remember it in line with the Buddha’s answer.”
อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหากจฺจานสฺส ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ: “ยํ โข โน, ภนฺเต, ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโฐ:
“Yes, friend,” said those bhikkhus, approving and agreeing with what Mahākaccāna said. Then they rose from their seats and went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and told him what had happened, adding:
‘อตีตํ นานฺวาคเมยฺย, …เป… ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี'ติฯ
เตสํ โน, ภนฺเต, อมฺหากํ, อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต, เอตทโหสิ: ‘อิทํ โข โน, อาวุโส, ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโฐ:
“อตีตํ นานฺวาคเมยฺย, นปฺปฏิกงฺเข อนาคตํ; ยทตีตํ ปหีนํ ตํ, อปฺปตฺตญฺจ อนาคตํฯ
ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺมํ, ตตฺถ ตตฺถ วิปสฺสติ; อสํหีรํ อสงฺกุปฺปํ, ตํ วิทฺวา มนุพฺรูหเยฯ
อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ, โก ชญฺญา มรณํ สุเว; น หิ โน สงฺครํ เตน, มหาเสเนน มจฺจุนาฯ
เอวํวิหารึ อาตาปึ, อโหรตฺตมตนฺทิตํ; ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี”ติฯ
โก นุ โข อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยา'ติ? เตสํ โน, ภนฺเต, อมฺหากํ เอตทโหสิ: ‘อยํ โข อายสฺมา มหากจฺจาโน สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺญูนํ สพฺรหฺมจารีนํฯ ปโหติ จายสฺมา มหากจฺจาโน อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํฯ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกเมยฺยาม; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามา'ติฯ อถ โข มยํ, ภนฺเต, เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกมิมฺห; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺฉิมฺหฯ เตสํ โน, ภนฺเต, อายสฺมตา มหากจฺจาเนน อิเมหิ อากาเรหิ อิเมหิ ปเทหิ อิเมหิ พฺยญฺชเนหิ อตฺโถ วิภตฺโต”ติฯ
“Mahākaccāna clearly explained the meaning to us in this manner, with these words and phrases.”
“ปณฺฑิโต, ภิกฺขเว, มหากจฺจาโน; มหาปญฺโญ, ภิกฺขเว มหากจฺจาโนฯ มญฺเจปิ ตุเมฺห, ภิกฺขเว, เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ, อหมฺปิ ตํ เอวเมวํ พฺยากเรยฺยํ ยถา ตํ มหากจฺจาเนน พฺยากตํฯ เอโส เจเวตสฺส อตฺโถฯ เอวญฺจ นํ ธาเรถา”ติฯ
“Mahākaccāna is astute, bhikkhus, he has great wisdom. If you came to me and asked this question, I would answer it in exactly the same way as Mahākaccāna. That is what it means, and that’s how you should remember it.”
อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติฯ
That is what the Buddha said. Satisfied, the bhikkhus approved what the Buddha said.
มหากจฺจานภทฺเทกรตฺตสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํฯ
Next: โลมสกงฺคิยภทฺเทกรตฺตสุตฺต • Lomasakaṅgiyabhaddekarattasutta • Lomasakaṅgiya and One Fine Night
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
