| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
३. महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तवण्णना
3. Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanā
२७९. उण्हभावेन तपनतो तपं उदकं एतस्साति तपोदा, रहदो। तेनाह ‘‘तत्तोदकस्स रहदस्सा’’ति। सङ्खेपेन वुत्तमत्थं वित्थारतो दस्सेतुं, ‘‘वेभारपब्बतस्सा’’तिआदि वुत्तं। ततो उदकरहदतो, तं रहदं उपनिस्सायाति अत्थो। नागभवनागतोपि हि सो रहदो ततो उपरि मनुस्सलोके जलासयेन सम्बद्धो होति। तेन वुत्तं – ‘‘तपोदा नाम नदी सन्दती’’ति। एदिसाति कुथिता उण्हा, अन्वत्थनामवसेन तपोदाति च वुच्चतीति अत्थो। पेतलोकोति पेतानं वसनट्ठानं पच्चेकनिरयं सन्धायाह। इमस्स पन आरामस्साति तपोदारामस्स। ततोति तपोदासङ्खातनदितो। महाउदकरहदोति महाउदकभरितं पल्ललं।
279. Uṇhabhāvena tapanato tapaṃ udakaṃ etassāti tapodā, rahado. Tenāha ‘‘tattodakassa rahadassā’’ti. Saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ, ‘‘vebhārapabbatassā’’tiādi vuttaṃ. Tato udakarahadato, taṃ rahadaṃ upanissāyāti attho. Nāgabhavanāgatopi hi so rahado tato upari manussaloke jalāsayena sambaddho hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘tapodā nāma nadī sandatī’’ti. Edisāti kuthitā uṇhā, anvatthanāmavasena tapodāti ca vuccatīti attho. Petalokoti petānaṃ vasanaṭṭhānaṃ paccekanirayaṃ sandhāyāha. Imassa pana ārāmassāti tapodārāmassa. Tatoti tapodāsaṅkhātanadito. Mahāudakarahadoti mahāudakabharitaṃ pallalaṃ.
२८०. समिद्धोति उळारो, परिपुण्णोयेवाति अत्थो। आदिम्हि ब्रह्मचरियमस्साति आदिब्रह्मचरियो, सो एव आदिब्रह्मचरियको। तेनाह ‘‘पुब्बभागप्पटिपत्तिभूतो’’ति। ‘‘अतीतं अनागतं पच्चुप्पन्न’’न्ति अद्धभेदमुखेन सङ्खतधम्मबोधवचनं।
280.Samiddhoti uḷāro, paripuṇṇoyevāti attho. Ādimhi brahmacariyamassāti ādibrahmacariyo, so eva ādibrahmacariyako. Tenāha ‘‘pubbabhāgappaṭipattibhūto’’ti. ‘‘Atītaṃ anāgataṃ paccuppanna’’nti addhabhedamukhena saṅkhatadhammabodhavacanaṃ.
२८२. कामं खन्धादिवसेन विभजनं साधारणं, पठमदुतियचतुत्थसुत्तेसु पन खन्धवसेन विभजनं कत्वा इध तथा अकत्वा एवं देसनाय ठपनं ततो अञ्ञथा आयतनवसेन विभजनत्थं। एवं विभिन्ना हि सङ्खेपवित्थारतो अनवसेसा सम्मसनुपगा धम्मा विभजित्वा दस्सिता होन्ति; अयं किरेत्थ भगवतो अज्झासयो थेरेन नयतो गहितोति दस्सेतुं, ‘‘इमस्मिं किरा’’तिआदि वुत्तं। तत्थ द्वादसायतनवसेनेव मातिकं ठपेसीति लोकियानि द्वादसायतनानि एव सन्धाय मातिकं ठपेसि, यथा तीसु सुत्तेसु खन्धवसेन विभत्तं, एवं यदि भगवता इधापि विभजनं इच्छितं सिया, तथा विभजेय्य, यस्मा पन तथा अविभजित्वाव गन्धकुटिं पविट्ठो, तस्मा द्वादसायतनवसेनेवेत्थ विभजनं भगवता च अधिप्पेतन्ति नयग्गाहे ठत्वा थेरो विभजि। तेनाह – ‘‘नयं पटिलभित्वा एवमाहा’’ति। भारियं कतन्ति दुक्करं कतं। अपदे पदं दस्सितं आकासे पदं कतं साधारणस्स अत्थस्स विसिट्ठविसयताय दस्सितत्ता। निकन्तिविञ्ञाणन्ति निकन्तितण्हाय सम्पयुत्तं विञ्ञाणं, ‘‘छन्दरागप्पटिबद्धं होती’’ति वचनतो। मनोति भवङ्गचित्तं मनोद्वारिकजवनानं द्वारभूतं।
282. Kāmaṃ khandhādivasena vibhajanaṃ sādhāraṇaṃ, paṭhamadutiyacatutthasuttesu pana khandhavasena vibhajanaṃ katvā idha tathā akatvā evaṃ desanāya ṭhapanaṃ tato aññathā āyatanavasena vibhajanatthaṃ. Evaṃ vibhinnā hi saṅkhepavitthārato anavasesā sammasanupagā dhammā vibhajitvā dassitā honti; ayaṃ kirettha bhagavato ajjhāsayo therena nayato gahitoti dassetuṃ, ‘‘imasmiṃ kirā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dvādasāyatanavaseneva mātikaṃ ṭhapesīti lokiyāni dvādasāyatanāni eva sandhāya mātikaṃ ṭhapesi, yathā tīsu suttesu khandhavasena vibhattaṃ, evaṃ yadi bhagavatā idhāpi vibhajanaṃ icchitaṃ siyā, tathā vibhajeyya, yasmā pana tathā avibhajitvāva gandhakuṭiṃ paviṭṭho, tasmā dvādasāyatanavasenevettha vibhajanaṃ bhagavatā ca adhippetanti nayaggāhe ṭhatvā thero vibhaji. Tenāha – ‘‘nayaṃ paṭilabhitvā evamāhā’’ti. Bhāriyaṃ katanti dukkaraṃ kataṃ. Apade padaṃ dassitaṃ ākāse padaṃ kataṃ sādhāraṇassa atthassa visiṭṭhavisayatāya dassitattā. Nikantiviññāṇanti nikantitaṇhāya sampayuttaṃ viññāṇaṃ, ‘‘chandarāgappaṭibaddhaṃ hotī’’ti vacanato. Manoti bhavaṅgacittaṃ manodvārikajavanānaṃ dvārabhūtaṃ.
२८३. पत्थनावसेन ठपेसीति पत्थनावसेन चित्तं पवत्तेसि।
283.Patthanāvasena ṭhapesīti patthanāvasena cittaṃ pavattesi.
महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तवण्णनाय लीनत्थप्पकासना
Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā
समत्ता।
Samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / ३. महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तं • 3. Mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ३. महाकच्चानभद्देकरत्तसुत्तवण्णना • 3. Mahākaccānabhaddekarattasuttavaṇṇanā
