Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೮. ಅಟ್ಠಕನಿಪಾತೋ
8. Aṭṭhakanipāto
೧. ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
1. Mahākaccāyanattheragāthāvaṇṇanā
ಅಟ್ಠಕನಿಪಾತೇ ಕಮ್ಮಂ ಬಹುಕನ್ತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ, ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಭಾಸಿತಸ್ಸ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಜನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿಯಮಾನಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸಯಮ್ಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಪಣಿಧಾನಂ ಕತ್ವಾ, ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ, ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಸುಮೇಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ವಿಜ್ಜಾಧರೋ ಹುತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ।
Aṭṭhakanipāte kammaṃ bahukantiādikā āyasmato mahākaccāyanattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle gahapatimahāsālakule nibbattitvā vuddhippatto, ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthārā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ vibhajantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ ekaṃ bhikkhuṃ disvā, sayampi taṃ ṭhānaṃ patthento paṇidhānaṃ katvā, dānādīni puññāni katvā, devamanussesu saṃsaranto sumedhassa bhagavato kāle vijjādharo hutvā ākāsena gacchanto satthāraṃ himavantapabbate ekasmiṃ vanasaṇḍe nisinnaṃ disvā pasannamānaso kaṇikārapupphehi pūjaṃ akāsi.
ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಅಪರಾಪರಂ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪದಸಬಲಸ್ಸ ಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಭಗವತಿ ಸುವಣ್ಣಚೇತಿಯಕರಣಟ್ಠಾನೇ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾಯ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಯ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸರೀರಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ।
So tena puññakammena aparāparaṃ sugatīsuyeva parivattento kassapadasabalassa kāle bārāṇasiyaṃ kulaghare nibbattitvā parinibbute bhagavati suvaṇṇacetiyakaraṇaṭṭhāne satasahassagghanikāya suvaṇṇiṭṭhakāya pūjaṃ katvā, ‘‘bhagavā mayhaṃ nibbattanibbattaṭṭhāne sarīraṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ hotū’’ti patthanaṃ akāsi.
ತತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಉಜ್ಜೇನಿಯಂ ರಞ್ಞೋ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಮಾತಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ, ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಕಞ್ಚನಮಾಣವೋ ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ವುಡ್ಢಿಮನ್ವಾಯ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಪುರೋಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಲಭಿ। ಸೋ ಗೋತ್ತವಸೇನ ಕಚ್ಚಾಯನೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ತಂ ರಾಜಾ ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ತ್ವಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಇಧಾನೇಹೀ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಅತ್ತಟ್ಠಮೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗತೋ। ತಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸೋ ಸತ್ತಹಿ ಜನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೪.೧-೨೭) –
Tato yāvajīvaṃ kusalakammaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde ujjeniyaṃ rañño caṇḍapajjotassa purohitagehe nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase mātā ‘‘mayhaṃ putto suvaṇṇavaṇṇo, attano nāmaṃ gahetvā āgato’’ti kañcanamāṇavo tveva nāmaṃ akāsi. So vuḍḍhimanvāya tayo vede uggahetvā pitu accayena purohitaṭṭhānaṃ labhi. So gottavasena kaccāyanoti paññāyittha. Taṃ rājā caṇḍapajjoto buddhuppādaṃ sutvā, ‘‘ācariya, tvaṃ tattha gantvā satthāraṃ idhānehī’’ti pesesi. So attaṭṭhamo satthu santikaṃ upagato. Tassa satthā dhammaṃ deseti. Desanāpariyosāne so sattahi janehi saddhiṃ saha paṭisambhidāhi arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.54.1-27) –
‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಅನೇಜೋ ಅಜಿತಂ ಜಯೋ।
‘‘Padumuttaro nāma jino, anejo ajitaṃ jayo;
ಸತಸಹಸ್ಸೇ ಕಪ್ಪಾನಂ, ಇತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ನಾಯಕೋ॥
Satasahasse kappānaṃ, ito uppajji nāyako.
‘‘ವೀರೋ ಕಮಲಪತ್ತಕ್ಖೋ, ಸಸಙ್ಕವಿಮಲಾನನೋ।
‘‘Vīro kamalapattakkho, sasaṅkavimalānano;
ಕನಕಾಚಲಸಙ್ಕಾಸೋ, ರವಿದಿತ್ತಿಸಮಪ್ಪಭೋ॥
Kanakācalasaṅkāso, ravidittisamappabho.
‘‘ಸತ್ತನೇತ್ತಮನೋಹಾರೀ, ವರಲಕ್ಖಣಭೂಸಿತೋ।
‘‘Sattanettamanohārī, varalakkhaṇabhūsito;
ಸಬ್ಬವಾಕ್ಯಪಥಾತೀತೋ, ಮನುಜಾಮರಸಕ್ಕತೋ॥
Sabbavākyapathātīto, manujāmarasakkato.
‘‘ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಬೋಧಯಂ ಸತ್ತೇ, ವಾಗೀಸೋ ಮಧುರಸ್ಸರೋ।
‘‘Sambuddho bodhayaṃ satte, vāgīso madhurassaro;
ಕರುಣಾನಿಬನ್ಧಸನ್ತಾನೋ, ಪರಿಸಾಸು ವಿಸಾರದೋ॥
Karuṇānibandhasantāno, parisāsu visārado.
‘‘ದೇಸೇತಿ ಮಧುರಂ ಧಮ್ಮಂ, ಚತುಸಚ್ಚೂಪಸಂಹಿತಂ।
‘‘Deseti madhuraṃ dhammaṃ, catusaccūpasaṃhitaṃ;
ನಿಮುಗ್ಗೇ ಮೋಹಪಙ್ಕಮ್ಹಿ, ಸಮುದ್ಧರತಿ ಪಾಣಿನೇ॥
Nimugge mohapaṅkamhi, samuddharati pāṇine.
‘‘ತದಾ ಏಕಚರೋ ಹುತ್ವಾ, ತಾಪಸೋ ಹಿಮವಾಲಯೋ।
‘‘Tadā ekacaro hutvā, tāpaso himavālayo;
ನಭಸಾ ಮಾನುಸಂ ಲೋಕಂ, ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಜಿನಮದ್ದಸಂ॥
Nabhasā mānusaṃ lokaṃ, gacchanto jinamaddasaṃ.
‘‘ಉಪೇಚ್ಚ ಸನ್ತಿಕಂ ತಸ್ಸ, ಅಸ್ಸೋಸಿಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ।
‘‘Upecca santikaṃ tassa, assosiṃ dhammadesanaṃ;
ವಣ್ಣಯನ್ತಸ್ಸ ವೀರಸ್ಸ, ಸಾವಕಸ್ಸ ಮಹಾಗುಣಂ॥
Vaṇṇayantassa vīrassa, sāvakassa mahāguṇaṃ.
‘‘ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಮಯಾ ವುತ್ತಂ, ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪಕಾಸಯಂ।
‘‘Saṃkhittena mayā vuttaṃ, vitthārena pakāsayaṃ;
ಪರಿಸಂ ಮಞ್ಚ ತೋಸೇತಿ, ಯಥಾ ಕಚ್ಚಾಯನೋ ಅಯಂ॥
Parisaṃ mañca toseti, yathā kaccāyano ayaṃ.
‘‘ನಾಹಂ ಏವಮಿಧೇಕಚ್ಚಂ, ಅಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಸಾವಕಂ।
‘‘Nāhaṃ evamidhekaccaṃ, aññaṃ passāmi sāvakaṃ;
ತಸ್ಮಾತದಗ್ಗೇ ಏಸಗ್ಗೋ, ಏವಂ ಧಾರೇಥ ಭಿಕ್ಖವೋ॥
Tasmātadagge esaggo, evaṃ dhāretha bhikkhavo.
‘‘ತದಾಹಂ ವಿಮ್ಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ, ಸುತ್ವಾ ವಾಕ್ಯಂ ಮನೋರಮಂ।
‘‘Tadāhaṃ vimhito hutvā, sutvā vākyaṃ manoramaṃ;
ಹಿಮವನ್ತಂ ಗಮಿತ್ವಾನ, ಆಹಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಸಞ್ಚಯಂ॥
Himavantaṃ gamitvāna, āhitvā pupphasañcayaṃ.
‘‘ಪೂಜೇತ್ವಾ ಲೋಕಸರಣಂ, ತಂ ಠಾನಮಭಿಪತ್ಥಯಿಂ।
‘‘Pūjetvā lokasaraṇaṃ, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ;
ತದಾ ಮಮಾಸಯಂ ಞತ್ವಾ, ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ಸ ರಣಞ್ಜಹೋ॥
Tadā mamāsayaṃ ñatvā, byākāsi sa raṇañjaho.
‘‘ಪಸ್ಸಥೇತಂ ಇಸಿವರಂ, ನಿದ್ಧನ್ತಕನಕತ್ತಚಂ।
‘‘Passathetaṃ isivaraṃ, niddhantakanakattacaṃ;
ಉದ್ಧಗ್ಗಲೋಮಂ ಪೀಣಂಸಂ, ಅಚಲಂ ಪಞ್ಜಲಿಂ ಠಿತಂ॥
Uddhaggalomaṃ pīṇaṃsaṃ, acalaṃ pañjaliṃ ṭhitaṃ.
‘‘ಹಾಸಂ ಸುಪುಣ್ಣನಯನಂ, ಬುದ್ಧವಣ್ಣಗತಾಸಯಂ।
‘‘Hāsaṃ supuṇṇanayanaṃ, buddhavaṇṇagatāsayaṃ;
ಧಮ್ಮಜಂ ಉಗ್ಗಹದಯಂ, ಅಮತಾಸಿತ್ತಸನ್ನಿಭಂ॥
Dhammajaṃ uggahadayaṃ, amatāsittasannibhaṃ.
‘‘ಕಚ್ಚಾನಸ್ಸ ಗುಣಂ ಸುತ್ವಾ, ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ಥಯಂ ಠಿತೋ।
‘‘Kaccānassa guṇaṃ sutvā, taṃ ṭhānaṃ patthayaṃ ṭhito;
ಅನಾಗತಮ್ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಮಹಾಮುನೇ॥
Anāgatamhi addhāne, gotamassa mahāmune.
‘‘ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇಸು ದಾಯಾದೋ, ಓರಸೋ ಧಮ್ಮನಿಮ್ಮಿತೋ।
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
ಕಚ್ಚಾನೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಹೇಸ್ಸತಿ ಸತ್ಥು ಸಾವಕೋ॥
Kaccāno nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಮಹಾಞಾಣೀ, ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿದೂ ಮುನೇ।
‘‘Bahussuto mahāñāṇī, adhippāyavidū mune;
ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ ತಂ ಠಾನಂ, ಯಥಾಯಂ ಬ್ಯಾಕತೋ ಮಯಾ॥
Pāpuṇissati taṃ ṭhānaṃ, yathāyaṃ byākato mayā.
‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ದುವೇ ಭವೇ ಸಂಸರಾಮಿ, ದೇವತ್ತೇ ಅಥ ಮಾನುಸೇ।
‘‘Duve bhave saṃsarāmi, devatte atha mānuse;
ಅಞ್ಞಂ ಗತಿಂ ನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Aññaṃ gatiṃ na gacchāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ದುವೇ ಕುಲೇ ಪಜಾಯಾಮಿ, ಖತ್ತಿಯೇ ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ।
‘‘Duve kule pajāyāmi, khattiye atha brāhmaṇe;
ನೀಚೇ ಕುಲೇ ನ ಜಾಯಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Nīce kule na jāyāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಪಚ್ಛಿಮೇ ಚ ಭವೇ ದಾನಿ, ಜಾತೋ ಉಜ್ಜೇನಿಯಂ ಪುರೇ।
‘‘Pacchime ca bhave dāni, jāto ujjeniyaṃ pure;
ಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಚ ಚಣ್ಡಸ್ಸ, ಪುರೋಹಿತದಿಜಾಧಿನೋ॥
Pajjotassa ca caṇḍassa, purohitadijādhino.
‘‘ಪುತ್ತೋ ತಿರಿಟಿವಚ್ಛಸ್ಸ, ನಿಪುಣೋ ವೇದಪಾರಗೂ।
‘‘Putto tiriṭivacchassa, nipuṇo vedapāragū;
ಮಾತಾ ಚ ಚನ್ದಿಮಾ ನಾಮ, ಕಚ್ಚಾನೋಹಂ ವರತ್ತಚೋ॥
Mātā ca candimā nāma, kaccānohaṃ varattaco.
‘‘ವೀಮಂಸನತ್ಥಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಭೂಮಿಪಾಲೇನ ಪೇಸಿತೋ।
‘‘Vīmaṃsanatthaṃ buddhassa, bhūmipālena pesito;
ದಿಸ್ವಾ ಮೋಕ್ಖಪುರದ್ವಾರಂ, ನಾಯಕಂ ಗುಣಸಞ್ಚಯಂ॥
Disvā mokkhapuradvāraṃ, nāyakaṃ guṇasañcayaṃ.
‘‘ಸುತ್ವಾ ಚ ವಿಮಲಂ ವಾಕ್ಯಂ, ಗತಿಪಙ್ಕವಿಸೋಸನಂ।
‘‘Sutvā ca vimalaṃ vākyaṃ, gatipaṅkavisosanaṃ;
ಪಾಪುಣಿಂ ಅಮತಂ ಸನ್ತಂ, ಸೇಸೇಹಿ ಸಹ ಸತ್ತಹಿ॥
Pāpuṇiṃ amataṃ santaṃ, sesehi saha sattahi.
‘‘ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಿದೂ ಜಾತೋ, ಸುಗತಸ್ಸ ಮಹಾಮತೇ॥
‘‘Adhippāyavidū jāto, sugatassa mahāmate.
ಠಪಿತೋ ಏತದಗ್ಗೇ ಚ, ಸುಸಮಿದ್ಧಮನೋರಥೋ॥
Ṭhapito etadagge ca, susamiddhamanoratho.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ತೇ ತಾವದೇವ ದ್ವಙ್ಗುಲಮತ್ತಕೇಸಮಸ್ಸುಕಾ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ। ಏವಂ ಥೇರೋ ಸದತ್ಥಂ ನಿಪ್ಫಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ಪಜ್ಜೋತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾದೇ ವನ್ದಿತುಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸೋತುಂ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ, ‘‘ತ್ವಂಯೇವ, ಭಿಕ್ಖು, ತತ್ಥ ಗಚ್ಛ, ತಯಿ ಗತೇಪಿ ರಾಜಾ ಪಸೀದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಆಣಾಯ ಅತ್ತಟ್ಠಮೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಅವನ್ತೀಸು ಸಾಸನಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಮೇವ ಗತೋ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಪಹಾಯ ಕಮ್ಮಾರಾಮೇ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೇ ರಸತಣ್ಹಾನುಗತೇ ಚ ಪಮಾದವಿಹಾರಿನೋ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸಂ ಓವಾದವಸೇನ –
Atha satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Te tāvadeva dvaṅgulamattakesamassukā iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ahesuṃ. Evaṃ thero sadatthaṃ nipphādetvā, ‘‘bhante, rājā pajjoto tumhākaṃ pāde vandituṃ dhammañca sotuṃ icchatī’’ti satthu ārocesi. Satthā, ‘‘tvaṃyeva, bhikkhu, tattha gaccha, tayi gatepi rājā pasīdissatī’’ti āha. Thero satthu āṇāya attaṭṭhamo tattha gantvā rājānaṃ pasādetvā avantīsu sāsanaṃ patiṭṭhāpetvā puna satthu santikameva gato. So ekadivasaṃ sambahule bhikkhū samaṇadhammaṃ pahāya kammārāme saṅgaṇikārāme rasataṇhānugate ca pamādavihārino disvā tesaṃ ovādavasena –
೪೯೪.
494.
‘‘ಕಮ್ಮಂ ಬಹುಕಂ ನ ಕಾರಯೇ, ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ ಜನಂ ನ ಉಯ್ಯಮೇ।
‘‘Kammaṃ bahukaṃ na kāraye, parivajjeyya janaṃ na uyyame;
ಸೋ ಉಸ್ಸುಕ್ಕೋ ರಸಾನುಗಿದ್ಧೋ, ಅತ್ಥಂ ರಿಞ್ಚತಿ ಯೋ ಸುಖಾಧಿವಾಹೋ॥
So ussukko rasānugiddho, atthaṃ riñcati yo sukhādhivāho.
೪೯೫.
495.
‘‘ಪಙ್ಕೋತಿ ಹಿ ನಂ ಅವೇದಯುಂ, ಯಾಯಂ ವನ್ದನಪೂಜನಾ ಕುಲೇಸು।
‘‘Paṅkoti hi naṃ avedayuṃ, yāyaṃ vandanapūjanā kulesu;
ಸುಖುಮಂ ಸಲ್ಲಂ ದುರುಬ್ಬಹಂ, ಸಕ್ಕಾರೋ ಕಾಪುರಿಸೇನ ದುಜ್ಜಹೋ’’ತಿ॥ –
Sukhumaṃ sallaṃ durubbahaṃ, sakkāro kāpurisena dujjaho’’ti. –
ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Dve gāthā abhāsi.
ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಂ ಬಹುಕಂ ನ ಕಾರಯೇತಿ ನವಾವಾಸಕಾರಾಪನಾದಿಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಸ್ಸ ಪರಿಬನ್ಧಭೂತಂ ಮಹನ್ತಂ ನವಕಮ್ಮಂ ನ ಪಟ್ಠಪೇಯ್ಯ, ಖುದ್ದಕಂ ಅಪ್ಪಸಮಾರಮ್ಭಂ ಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಪಟಿಸಙ್ಖರಣಾದಿಂ ಸತ್ಥು ವಚನಪಟಿಪೂಜನತ್ಥಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ। ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ ಜನನ್ತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕವಸೇನ ಜನಂ ವಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಜನನ್ತಿ ವಾ ಯಾದಿಸಂ ಸಂಸೇವತೋ ಭಜತೋ ಪಯಿರುಪಾಸತೋ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿವಡ್ಢನ್ತಿ, ತಾದಿಸಂ ಅಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಭೂತಂ ಜನಂ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ। ನ ಉಯ್ಯಮೇತಿ, ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಕುಲಸಙ್ಗಣ್ಹನವಸೇನ ನ ವಾಯಮೇಯ್ಯ, ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ಉಸ್ಸುಕ್ಕೋ ರಸಾನುಗಿದ್ಧೋ, ಅತ್ಥಂ ರಿಞ್ಚತಿ ಯೋ ಸುಖಾಧಿವಾಹೋತಿ ಯೋ ರಸಾನುಗಿದ್ಧೋ ರಸತಣ್ಹಾವಸಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪಾದನಪಸುತೋ, ಸೋ ಕುಲಸಙ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕೋ, ತೇಸು ಸುಖಿತೇಸು ಸುಖಿತೋ, ದುಕ್ಖಿತೇಸು ದುಕ್ಖಿತೋ, ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಕಿಚ್ಚಕರಣೀಯೇಸು ಅತ್ತನಾ ಯೋಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಯೋ ಸುಖಾಧಿವಾಹೋ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಸುಖಾವಹೋ ಸೀಲಾದಿಅತ್ಥೋ, ತಂ ರಿಞ್ಚತಿ ಪಜಹತಿ ಏಕಂಸೇನ ಅತ್ತಾನಂ ತತೋ ವಿವೇಚೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha kammaṃ bahukaṃ na kārayeti navāvāsakārāpanādiṃ samaṇadhammakaraṇassa paribandhabhūtaṃ mahantaṃ navakammaṃ na paṭṭhapeyya, khuddakaṃ appasamārambhaṃ khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇādiṃ satthu vacanapaṭipūjanatthaṃ kātabbameva. Parivajjeyya jananti gaṇasaṅgaṇikavasena janaṃ vivajjeyya. Jananti vā yādisaṃ saṃsevato bhajato payirupāsato kusalā dhammā parihāyanti, akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, tādisaṃ akalyāṇamittabhūtaṃ janaṃ parivajjeyya. Na uyyameti, paccayuppādanatthaṃ kulasaṅgaṇhanavasena na vāyameyya, yasmā so ussukko rasānugiddho, atthaṃ riñcati yo sukhādhivāhoti yo rasānugiddho rasataṇhāvasiko bhikkhu paccayuppādanapasuto, so kulasaṅgaṇhanatthaṃ ussukko, tesu sukhitesu sukhito, dukkhitesu dukkhito, uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā yogaṃ āpajjati, yo sukhādhivāho samathavipassanāmaggaphalanibbānasukhāvaho sīlādiattho, taṃ riñcati pajahati ekaṃsena attānaṃ tato vivecetīti attho.
ಏವಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ‘‘ಕಮ್ಮಾರಾಮತಂ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮತಂ ಪಚ್ಚಯಗೇಧಞ್ಚ ವಜ್ಜೇಥಾ’’ತಿ ಓವದಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಕ್ಕಾರಾಭಿಲಾಸಂ ಗರಹನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಾ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಉಪಗತಾನಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಕುಲೇಸು ಗೇಹವಾಸೀಹಿ ಗುಣಸಮ್ಭಾವನಾಯ ಕರೀಯಮಾನಾ ವನ್ದನಾ ಪೂಜನಾ ಚ, ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಅಭಾವಿತತ್ತಾನಂ ಓಸೀದಾಪನಟ್ಠೇನ ಮಲಿನಭಾವಕರಣಟ್ಠೇನ ಚ ಪಙ್ಕೋ ಕದ್ದಮೋತಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಅರಿಯಾ ಪವೇದಯುಂ ಅಬ್ಭಞ್ಞಂಸು ಪವೇದೇಸುಂ ವಾ, ಯಸ್ಮಾ ಚ ಅಪರಿಞ್ಞಾತಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಅನ್ಧಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಸಕ್ಕಾರಾಭಿಲಾಸಂ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸಭಾವತಾಯ ಪೀಳಾಜನನತೋ ಅನ್ತೋ ತುದನತೋ ದುರುದ್ಧರಣತೋ ಚ ಸುಖುಮಂ ಸಲ್ಲಂ ದುರುಬ್ಬಹಂ ಪವೇದಯುಂ, ತತೋ ಏವ ಸಕ್ಕಾರೋ ಕಾಪುರಿಸೇನ ದುಜ್ಜಹೋ ದುಪ್ಪಜಹೇಯ್ಯೋ ತಸ್ಸ ಪಹಾನಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜನತೋ। ಸಕ್ಕಾರಾಭಿಲಾಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾರೋ ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಆಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ –
Evaṃ paṭhamagāthāya ‘‘kammārāmataṃ saṅgaṇikārāmataṃ paccayagedhañca vajjethā’’ti ovaditvā idāni sakkārābhilāsaṃ garahanto dutiyaṃ gāthamāha. Tassattho – yā ayaṃ bhikkhāya upagatānaṃ pabbajitānaṃ kulesu gehavāsīhi guṇasambhāvanāya karīyamānā vandanā pūjanā ca, yasmā taṃ abhāvitattānaṃ osīdāpanaṭṭhena malinabhāvakaraṇaṭṭhena ca paṅko kaddamoti buddhādayo ariyā pavedayuṃ abbhaññaṃsu pavedesuṃ vā, yasmā ca apariññātakkhandhānaṃ andhaputhujjanānaṃ sakkārābhilāsaṃ duviññeyyasabhāvatāya pīḷājananato anto tudanato duruddharaṇato ca sukhumaṃ sallaṃ durubbahaṃ pavedayuṃ, tato eva sakkāro kāpurisena dujjaho duppajaheyyo tassa pahānapaṭipattiyā appaṭipajjanato. Sakkārābhilāsappahānena hi sakkāro pahīno hoti, tasmā tassa pahānāya āyogo karaṇīyoti dasseti –
೪೯೬.
496.
‘‘ನ ಪರಸ್ಸುಪನಿಧಾಯ, ಕಮ್ಮಂ ಮಚ್ಚಸ್ಸ ಪಾಪಕಂ।
‘‘Na parassupanidhāya, kammaṃ maccassa pāpakaṃ;
ಅತ್ತನಾ ತಂ ನ ಸೇವೇಯ್ಯ, ಕಮ್ಮಬನ್ಧೂ ಹಿ ಮಾತಿಯಾ॥
Attanā taṃ na seveyya, kammabandhū hi mātiyā.
೪೯೭.
497.
‘‘ನ ಪರೇ ವಚನಾ ಚೋರೋ, ನ ಪರೇ ವಚನಾ ಮುನಿ।
‘‘Na pare vacanā coro, na pare vacanā muni;
ಅತ್ತಾ ಚ ನಂ ಯಥಾ ವೇದಿ, ದೇವಾಪಿ ನಂ ತಥಾ ವಿದೂ॥
Attā ca naṃ yathā vedi, devāpi naṃ tathā vidū.
೪೯೮.
498.
‘‘ಪರೇ ಚ ನ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ಮಯಮೇತ್ಥ ಯಮಾಮಸೇ।
‘‘Pare ca na vijānanti, mayamettha yamāmase;
ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜಾನನ್ತಿ, ತತೋ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇಧಗಾ॥
Ye ca tattha vijānanti, tato sammanti medhagā.
೪೯೯.
499.
‘‘ಜೀವತೇ ವಾಪಿ ಸಪ್ಪಞ್ಞೋ, ಅಪಿ ವಿತ್ತಪರಿಕ್ಖಯೋ।
‘‘Jīvate vāpi sappañño, api vittaparikkhayo;
ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಅಲಾಭೇನ, ವಿತ್ತವಾಪಿ ನ ಜೀವತಿ॥
Paññāya ca alābhena, vittavāpi na jīvati.
೫೦೦.
500.
‘‘ಸಬ್ಬಂ ಸುಣಾತಿ ಸೋತೇನ, ಸಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸತಿ ಚಕ್ಖುನಾ।
‘‘Sabbaṃ suṇāti sotena, sabbaṃ passati cakkhunā;
ನ ಚ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಧೀರೋ, ಸಬ್ಬಂ ಉಜ್ಝಿತುಮರಹತಿ॥
Na ca diṭṭhaṃ sutaṃ dhīro, sabbaṃ ujjhitumarahati.
೫೦೧.
501.
‘‘ಚಕ್ಖುಮಾಸ್ಸ ಯಥಾ ಅನ್ಧೋ, ಸೋತವಾ ಬಧಿರೋ ಯಥಾ।
‘‘Cakkhumāssa yathā andho, sotavā badhiro yathā;
ಪಞ್ಞವಾಸ್ಸ ಯಥಾ ಮೂಗೋ, ಬಲವಾ ದುಬ್ಬಲೋರಿವ।
Paññavāssa yathā mūgo, balavā dubbaloriva;
ಅಥ ಅತ್ಥೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ, ಸಯೇಥ ಮತಸಾಯಿಕ’’ನ್ತಿ॥ –
Atha atthe samuppanne, sayetha matasāyika’’nti. –
ಇಮಾ ಛ ಗಾಥಾ ರಞ್ಞೋ ಪಜ್ಜೋತಸ್ಸ ಓವಾದವಸೇನ ಅಭಾಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಪಸುಘಾತಯಞ್ಞಂ ಕಾರೇತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಅಸೋಧೇತ್ವಾವ ಅಚೋರೇ ಚೋರಸಞ್ಞಾಯ ದಣ್ಡೇಸಿ, ಅಟ್ಟಕರಣೇ ಚ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ ಸಾಮಿಕೇ ಕರೋತಿ, ಸಾಮಿಕೇ ಚ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ। ತತೋ ನಂ ಥೇರೋ ವಿವೇಚೇತುಂ ‘‘ನ ಪರಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಛ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Imā cha gāthā rañño pajjotassa ovādavasena abhāsi. So kira brāhmaṇe saddahitvā pasughātayaññaṃ kāreti, kammaṃ asodhetvāva acore corasaññāya daṇḍesi, aṭṭakaraṇe ca assāmike sāmike karoti, sāmike ca assāmike. Tato naṃ thero vivecetuṃ ‘‘na parassā’’tiādinā cha gāthā abhāsi.
ತತ್ಥ ನ ಪರಸ್ಸುಪನಿಧಾಯ, ಕಮ್ಮಂ ಮಚ್ಚಸ್ಸ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಪರಸ್ಸ ಮಚ್ಚಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಧಾಯ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಪಕಂ ವಧಬನ್ಧಾದಿಕಮ್ಮಂ ನ ಸೇವೇಯ್ಯ, ಪರೇನ ನ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತನಾ ತಂ ನ ಸೇವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ತನಾಪಿ ತಂ ಪಾಪಕಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಮ್ಮಬನ್ಧೂ ಹಿ ಮಾತಿಯಾ ಇಮೇ ಮಾತಿಯಾ ಮಚ್ಚಾ ಕಮ್ಮದಾಯಾದಾ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನಾ ಚ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೇಯ್ಯ, ಪರೇನಪಿ ನ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha na parassupanidhāya, kammaṃ maccassa pāpakanti parassa maccassa sattassa upanidhāya uddissa kāraṇaṃ katvā pāpakaṃ vadhabandhādikammaṃ na seveyya, parena na kārāpeyyāti attho. Attanā taṃ na seveyyāti attanāpi taṃ pāpakaṃ na kareyya. Kasmā? Kammabandhū hi mātiyā ime mātiyā maccā kammadāyādā, tasmā attanā ca kiñci pāpakammaṃ na kareyya, parenapi na kārāpeyyāti attho.
ನ ಪರೇ ವಚನಾ ಚೋರೋತಿ ಅತ್ತನಾ ಚೋರಿಯಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರವಚನಾ ಪರಸ್ಸ ವಚನಮತ್ತೇನ ಚೋರೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ನ ಪರೇ ವಚನಾ ಮುನಿ ಪರಸ್ಸ ವಚನಮತ್ತೇನ ಮುನಿ ಸುವಿಸುದ್ಧಕಾಯವಚೀಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ನ ಹೋತಿ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಪರೇತಿ ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪರೇಸನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಪರೇತಿ ಸಂ-ಕಾರಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅತ್ತಾ ಚ ನಂ ಯಥಾ ವೇದೀತಿ ನಂ ಸತ್ತಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ತಾ ಚಿತ್ತಂ ಯಥಾ ‘‘ಅಹಂ ಪರಿಸುದ್ಧೋ, ಅಪರಿಸುದ್ಧೋ ವಾ’’ತಿ ಯಾಥಾವತೋ ಅವೇದಿ ಜಾನಾತಿ। ದೇವಾಪಿ ನಂ ತಥಾ ವಿದೂತಿ ವಿಸುದ್ಧಿದೇವಾ, ಉಪಪತ್ತಿದೇವಾ ಚ ತಥಾ ವಿದೂ ವಿದನ್ತಿ ಜಾನನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಯಂ ತಾದಿಸಾ ದೇವಾ ಚ ಪಮಾಣಂ ಸುದ್ಧಾಸುದ್ಧಾನಂ ಸುದ್ಧಾಸುದ್ಧಭಾವಜಾನನೇ, ನ ಯೇ ಕೇಚಿ ಇಚ್ಛಾದೋಸಪರೇತಾ ಸತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Na pare vacanā coroti attanā coriyaṃ akatvā paravacanā parassa vacanamattena coro nāma na hoti, tathā na pare vacanā muni parassa vacanamattena muni suvisuddhakāyavacīmanosamācāro na hoti. Ettha hi pareti vibhattialopaṃ katvā niddeso. Keci pana ‘‘paresanti vattabbe pareti saṃ-kāralopaṃ katvā niddiṭṭha’’nti vadanti. Attā ca naṃ yathā vedīti naṃ sattaṃ tassa attā cittaṃ yathā ‘‘ahaṃ parisuddho, aparisuddho vā’’ti yāthāvato avedi jānāti. Devāpi naṃ tathā vidūti visuddhidevā, upapattidevā ca tathā vidū vidanti jānanti, tasmā sayaṃ tādisā devā ca pamāṇaṃ suddhāsuddhānaṃ suddhāsuddhabhāvajānane, na ye keci icchādosaparetā sattāti adhippāyo.
ಪರೇತಿ ಪಣ್ಡಿತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತತೋ ಅಞ್ಞೇ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಸಾವಜ್ಜಾನವಜ್ಜಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಕಾಯಸ್ಸ ಅಸುಭತಂ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅನಿಚ್ಚತಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಇಧ ಪರೇ ನಾಮ। ತೇ ಮಯಮೇತ್ಥ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜೀವಲೋಕೇ ಯಮಾಮ ಉಪರಮಾಮ, ‘‘ಸತತಂ ಸಮಿತಂ ಮಚ್ಚು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ವಿಜಾನನ್ತೀತಿ ಯೇ ಚ ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಚ್ಚು ಸಮೀಪಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ವಿಜಾನನ್ತಿ। ತತೋ ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಮೇಧಗಾತಿ ಏವಞ್ಹಿ ತೇ ಜಾನನ್ತಾ ಮೇಧಗಾನಂ ಪರವಿಹಿಂಸನಾನಂ ವೂಪಸಮಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅತ್ತನಾ ಪರೇ ಚ ಅಞ್ಞೇ ನ ಮೇಧನ್ತಿ ನ ಬಾಧೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತ್ವಂ ಪನ ಜೀವಿತನಿಮಿತ್ತಂ ಅಚೋರೇ ಚೋರೇ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ದಣ್ಡನೇನ ಸಾಮಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಮಿಕೇ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಧನಜಾನಿಯಾ ಬಾಧಸಿ ಪಞ್ಞಾವೇಕಲ್ಲತೋ। ತಥಾ ಅಕರೋನ್ತೋಪಿ ಜೀವತೇ ವಾಪಿ ಸಪ್ಪಞ್ಞೋ, ಅಪಿ ವಿತ್ತಪರಿಕ್ಖಯೋ ಪರಿಕ್ಖೀಣಧನೋಪಿ ಸಪ್ಪಞ್ಞಜಾತಿಕೋ ಇತರೀತರಸನ್ತೋಸೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಅನವಜ್ಜಾಯ ಜೀವಿಕಾಯ ಜೀವತಿಯೇವ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಜೀವಿತಂ ನಾಮ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಪಞ್ಞಾಜೀವಿಂ ಜೀವಿತಮಾಹು ಸೇಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೭೩, ೨೪೬; ಸು॰ ನಿ॰ ೧೮೪)। ದುಮ್ಮೇಧಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯ ಚ ಅಲಾಭೇನ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಂ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಞ್ಚ ಅತ್ಥಂ ವಿರಾಧೇನ್ತೋ ವಿತ್ತವಾಪಿ ನ ಜೀವತಿ ಗರಹಾದಿಪವತ್ತಿಯಾ ಜೀವನ್ತೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಅನುಪಾಯಞ್ಞುತಾಯ ಯಥಾಧಿಗತಂ ಧನಂ ನಾಸೇನ್ತೋ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿಯೇವ।
Pareti paṇḍite ṭhapetvā tato aññe, kusalākusalasāvajjānavajjaṃ kammaṃ kammaphalaṃ kāyassa asubhataṃ saṅkhārānaṃ aniccataṃ ajānantā idha pare nāma. Te mayamettha imasmiṃ jīvaloke yamāma uparamāma, ‘‘satataṃ samitaṃ maccu santikaṃ gacchāmā’’ti na jānanti. Ye ca tattha vijānantīti ye ca tattha paṇḍitā ‘‘mayaṃ maccu samīpaṃ gacchāmā’’ti vijānanti. Tato sammanti medhagāti evañhi te jānantā medhagānaṃ paravihiṃsanānaṃ vūpasamāya paṭipajjanti, attanā pare ca aññe na medhanti na bādhentīti attho. Tvaṃ pana jīvitanimittaṃ acore core karontopi daṇḍanena sāmike assāmike karontopi dhanajāniyā bādhasi paññāvekallato. Tathā akarontopi jīvate vāpi sappañño, api vittaparikkhayo parikkhīṇadhanopi sappaññajātiko itarītarasantosena santuṭṭho anavajjāya jīvikāya jīvatiyeva. Tassa hi jīvitaṃ nāma. Tenāha bhagavā – ‘‘paññājīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti (saṃ. ni. 1.73, 246; su. ni. 184). Dummedhapuggalo pana paññāya ca alābhena diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca atthaṃ virādhento vittavāpi na jīvati garahādipavattiyā jīvanto nāma na hoti, anupāyaññutāya yathādhigataṃ dhanaṃ nāsento jīvitampi sandhāretuṃ na sakkotiyeva.
ಇಮಾ ಕಿರ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಗಾಥಾ ಥೇರೋ ಸುಪಿನನ್ತೇನ ರಞ್ಞೋ ಕಥೇಸಿ। ರಾಜಾ ಸುಪಿನಂ ದಿಸ್ವಾ ಥೇರಂ ನಮಸ್ಸನ್ತೋಯೇವ ಪಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ದಿಟ್ಠನಿಯಾಮೇನ ಸುಪಿನಂ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರೋ ತಾ ಗಾಥಾ ಪಚ್ಚುನುಭಾಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಸುಣಾತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ದ್ವೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ರಾಜಾನಂ ಓವದಿ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಂ ಸುಣಾತಿ ಸೋತೇನಾತಿ ಇಧ ಸೋತಬ್ಬಂ ಸದ್ದಂ ಆಪಾಥಗತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುಭಾಸಿತಂ ದುಬ್ಭಾಸಿತಞ್ಚ ಅಬಧಿರೋ ಸೋತೇನ ಸುಣಾತಿ। ತಥಾ ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ಸುನ್ದರಂ ಅಸುನ್ದರಮ್ಪಿ ಚಕ್ಖುನಾ ಅನನ್ಧೋ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಯಮಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸಭಾವೋ। ತತ್ಥ ಪನ ನ ಚ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಧೀರೋ, ಸಬ್ಬಂ ಉಜ್ಝಿತುನ್ತಿ ಚ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಮೇತಂ। ಯಞ್ಹಿ ತಂ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ವಾ, ನ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಧೀರೋ ಸಪ್ಪಞ್ಞೋ ಉಜ್ಝಿತುಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಂ ಗಹೇತುಂ ವಾ ಅರಹತಿ। ಗುಣಾಗುಣಂ ಪನ ತತ್ಥ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉಜ್ಝಿತಬ್ಬಮೇವ ಉಜ್ಝಿತುಂ ಗಹೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಗಹೇತುಂ ಅರಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ಚಕ್ಖುಮಾಸ್ಸ ಯಥಾ ಅನ್ಧೋ ಚಕ್ಖುಮಾಪಿ ಸಮಾನೋ ಉಜ್ಝಿತಬ್ಬೇ ದಿಟ್ಠೇ ಅನ್ಧೋ ಯಥಾ ಅಸ್ಸ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಿಯ ಭವೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಉಜ್ಝಿತಬ್ಬೇ ಸುತೇ ಸೋತವಾಪಿ ಬಧಿರೋ ಯಥಾ ಅಸ್ಸ ಅಸುಣನ್ತೋ ವಿಯ ಭವೇಯ್ಯ। ಪಞ್ಞವಾಸ್ಸ ಯಥಾ ಮೂಗೋತಿ ವಿಚಾರಣಪಞ್ಞಾಯ ಪಞ್ಞವಾ ವಚನಕುಸಲೋಪಿ ಅವತ್ತಬ್ಬೇ ಮೂಗೋ ವಿಯ ಭವೇಯ್ಯ। ಬಲವಾ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋಪಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬೇ ದುಬ್ಬಲೋರಿವ, ರಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ, ಅಸಮತ್ಥೋ ವಿಯ ಭವೇಯ್ಯ। ಅಥ ಅತ್ಥೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇ, ಸಯೇಥ ಮತಸಾಯಿಕನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಮತಸಾಯಿಕಂ ಸಯೇಥ, ಮತಸಾಯಿಕಂ ಸಯಿತ್ವಾಪಿ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ತೀರೇತಬ್ಬಮೇವ, ನ ವಿರಾಧೇತಬ್ಬಂ। ಅಥ ವಾ ಅಥ ಅತ್ಥೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇತಿ ಅತ್ತನಾ ಅಕರಣೀಯೇ ಅತ್ಥೇ ಕಿಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಮತಸಾಯಿಕಂ ಸಯೇಥ, ಮತಸಾಯಿಕಂ ಸಯಿತ್ವಾಪಿ ತಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ। ನ ಹಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಅಯುತ್ತಂ ಕಾತುಮರಹತೀತಿ ಏವಂ ಥೇರೇನ ಓವದಿತೋ ರಾಜಾ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಕಾತಬ್ಬೇಯೇವ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಅಹೋಸೀತಿ।
Imā kira catassopi gāthā thero supinantena rañño kathesi. Rājā supinaṃ disvā theraṃ namassantoyeva pabujjhitvā pabhātāya rattiyā theraṃ upasaṅkamitvā vanditvā attanā diṭṭhaniyāmena supinaṃ kathesi. Taṃ sutvā thero tā gāthā paccunubhāsitvā ‘‘sabbaṃ suṇātī’’tiādinā dvīhi gāthāhi rājānaṃ ovadi. Tattha sabbaṃ suṇāti sotenāti idha sotabbaṃ saddaṃ āpāthagataṃ sabbaṃ subhāsitaṃ dubbhāsitañca abadhiro sotena suṇāti. Tathā sabbaṃ rūpaṃ sundaraṃ asundarampi cakkhunā anandho passati, ayamindriyānaṃ sabhāvo. Tattha pana na ca diṭṭhaṃ sutaṃ dhīro, sabbaṃ ujjhitunti ca nidassanamattametaṃ. Yañhi taṃ diṭṭhaṃ sutaṃ vā, na taṃ sabbaṃ dhīro sappañño ujjhituṃ pariccajituṃ gahetuṃ vā arahati. Guṇāguṇaṃ pana tattha upaparikkhitvā ujjhitabbameva ujjhituṃ gahetabbañca gahetuṃ arahati, tasmā cakkhumāssa yathā andho cakkhumāpi samāno ujjhitabbe diṭṭhe andho yathā assa apassanto viya bhaveyya, tathā ujjhitabbe sute sotavāpi badhiro yathā assa asuṇanto viya bhaveyya. Paññavāssa yathā mūgoti vicāraṇapaññāya paññavā vacanakusalopi avattabbe mūgo viya bhaveyya. Balavā thāmasampannopi akattabbe dubbaloriva, rakāro padasandhikaro, asamattho viya bhaveyya. Atha atthe samuppanne, sayetha matasāyikanti attanā kātabbakicce uppanne upaṭṭhite matasāyikaṃ sayetha, matasāyikaṃ sayitvāpi taṃ kiccaṃ tīretabbameva, na virādhetabbaṃ. Atha vā atha atthe samuppanneti attanā akaraṇīye atthe kicce uppanne upaṭṭhite matasāyikaṃ sayetha, matasāyikaṃ sayitvāpi taṃ na kātabbameva. Na hi paṇḍito ayuttaṃ kātumarahatīti evaṃ therena ovadito rājā akattabbaṃ pahāya kātabbeyeva yuttappayutto ahosīti.
ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahākaccāyanattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧. ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 1. Mahākaccāyanattheragāthā