| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၆. မဟာကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ
6. Mahākammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
၂၉၈. ကမ္မသ္သ မောဃဘာဝော နာမ ဖလေန တုစ္ဆတာ ဖလာဘာဝောတိ အာဟ – ‘‘မောဃန္တိ တုစ္ဆံ အဖလ’’န္တိ။ တထံ ဘူတန္တိ သစ္စသဒ္ဒသ္သ အတ္ထမာဟ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ပန ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဣမိနာ တမေဝ သဖလန္တိ ဝဒတိ။ သဖလဉ္ဟိ ကမ္မံ သတ္ထု အဘိမတမနောကမ္မန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒဉ္စ ‘‘မောဃံ ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိဝစနံ။ တံ ဂဟေတ္ဝာတိ ပရမ္ပရာယ ဂဟေတ္ဝာ။ ဧသာတိ ပောတလိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော။ အဘိသညာနိရောဓကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သာပိ ဟိ တိတ္ထိယာနံ အန္တရေ ပာကဋာ ဇာတာတိ။ ထေရောတိ သမိဒ္ဓိတ္ထေရော။ ယထာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ, တတော စ အညထာဝ ဒောသာရောပနဘယေန ဂဟေတ္ဝာ တတော ဘဂဝန္တံ ထေရော ရက္ခတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပရိဗ္ဗာဇကော, ‘‘ပရိရက္ခိတဗ္ဗံ မညိသ္သတီ’’တိ အဝောစာတိ အာဟ – ‘‘ပရိရက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဂရဟတော မောစနေန ရက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သဉ္စေတနာ အသ္သ အတ္ထီတိ သဉ္စေတနိကံ။ ကမ္မန္တိ သဉ္စေတနိကသ္သပိ ကမ္မသ္သ အတ္တနော သမယေ ဣစ္ဆိတတ္တာ ပရိဗ္ဗာဇကေန ဝုတ္တံ။
298. Kammassa moghabhāvo nāma phalena tucchatā phalābhāvoti āha – ‘‘moghanti tucchaṃ aphala’’nti. Tathaṃ bhūtanti saccasaddassa atthamāha. Paribbājako pana ‘‘sacca’’nti iminā tameva saphalanti vadati. Saphalañhi kammaṃ satthu abhimatamanokammanti adhippāyo. Idañca ‘‘moghaṃ kāyakamma’’ntiādivacanaṃ. Taṃ gahetvāti paramparāya gahetvā. Esāti potaliputto paribbājako. Abhisaññānirodhakathaṃ sandhāya vadati. Sāpi hi titthiyānaṃ antare pākaṭā jātāti. Theroti samiddhitthero. Yathā bhagavatā vuttaṃ, tato ca aññathāva dosāropanabhayena gahetvā tato bhagavantaṃ thero rakkhatīti adhippāyena paribbājako, ‘‘parirakkhitabbaṃ maññissatī’’ti avocāti āha – ‘‘parirakkhitabbanti garahato mocanena rakkhitabba’’nti. Sañcetanā assa atthīti sañcetanikaṃ. Kammanti sañcetanikassapi kammassa attano samaye icchitattā paribbājakena vuttaṃ.
သင္ခတသင္ခာရတာယ ရူပမေဝ ‘‘တိလမတ္တမ္ပိ သင္ခာရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘မံသစက္ခုနာဝ ပသ္သတီ’’တိ။ သမာဂမဒသ္သနံ သန္ဓာယာတိ ကတ္ထစိပိ တသ္သ ဒသ္သနံ သန္ဓာယ, န ပရိညာဒသ္သနံ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘ကုတော ပနေဝရူပံ ကထာသလ္လာပ’’န္တိ။
Saṅkhatasaṅkhāratāya rūpameva ‘‘tilamattampi saṅkhāra’’nti vuttaṃ. Tenāha – ‘‘maṃsacakkhunāva passatī’’ti. Samāgamadassanaṃ sandhāyāti katthacipi tassa dassanaṃ sandhāya, na pariññādassanaṃ. Tenāha bhagavā – ‘‘kuto panevarūpaṃ kathāsallāpa’’nti.
၂၉၉. ဝဋ္ဋဒုက္ခန္တိ သံသာရဒုက္ခံ။ ကိလေသဒုက္ခန္တိ ကိလေသသမ္ဘဝရာဂပရိဠာဟဒုက္ခံ။ သင္ခာရဒုက္ခန္တိ ယဒနိစ္စံ, တံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တဒုက္ခံ။ သစေ ဘာသိတံ ဘဝေယ္ယာတိ ဣမံ ဤဒိသံ ဒုက္ခံ သန္ဓာယ အာယသ္မတာ သမိဒ္ဓိနာ ဘာသိတံ သိယာ နု ဘဂဝာ, အဝိဘဇိတ္ဝာ ဗ္ယာကရဏံ ယုတ္တမေဝာတိ အဓိပ္ပာယော။
299.Vaṭṭadukkhanti saṃsāradukkhaṃ. Kilesadukkhanti kilesasambhavarāgapariḷāhadukkhaṃ. Saṅkhāradukkhanti yadaniccaṃ, taṃ dukkhanti evaṃ vuttadukkhaṃ. Sace bhāsitaṃ bhaveyyāti imaṃ īdisaṃ dukkhaṃ sandhāya āyasmatā samiddhinā bhāsitaṃ siyā nu bhagavā, avibhajitvā byākaraṇaṃ yuttamevāti adhippāyo.
၃၀၀. ဥမ္မင္ဂန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇနံ, ကထာမုဠ္ဟေန အန္တရာ အညာဏဝိသယပဉ္ဟာ ဥမ္မင္ဂံ။ တေနာဟ – ‘‘ပဉ္ဟာဥမ္မင္ဂ’’န္တိ နေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တံ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဝိသယန္တိ? ကာမဉ္စေတံ န ဒိဗ္ဗစက္ခုဝိသယံ, ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိဘဏ္ဍဉာဝိသယံ ပန သိယာတိ တထာ ဝုတ္တံ။ အဓိပ္ပာယေနေဝာတိ ဥဒာယိတ္ထေရသ္သ အဓိပ္ပာယေနေဝ ဂယ္ဟမာနေန တံ အယောနိယော ဥမ္မုဇ္ဇနံ အညာသိ။ သန္နိသီဒိတုံ ပုဗ္ဗေ နိသိန္နာကာရေန သန္နိသီဒိတုံ န သက္ကောတိ။ သမိဒ္ဓိတ္ထေရေန အနဘိသင္ခတသ္သေဝ အတ္ထသ္သ ကထိတတ္တာ, ‘‘ယံ အဘူတံ, တဒေဝ ကထေသ္သတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇိသ္သတီ’’တိ။ တိသ္သော ဝေဒနာ ပုစ္ဆိတာ, ‘‘ကိံ သော ဝေဒိယတီ’’တိ အဝိဘာဂေန ဝေဒိယမာနသ္သ ဇာတိတတ္တာ။ သုခာယ ဝေဒနာယ ဟိတန္တိ သုခဝေဒနိယံ။ တေနာဟ – ‘‘သုခဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတ’’န္တိ။ သေသေသူတိ, ‘‘ဒုက္ခဝေဒနိယ’’န္တိအာဒီသု။
300.Ummaṅganti ummujjanaṃ, kathāmuḷhena antarā aññāṇavisayapañhā ummaṅgaṃ. Tenāha – ‘‘pañhāummaṅga’’nti neva dibbacakkhunāti kasmā vuttaṃ. Na hi taṃ ayoniso ummujjanaṃ dibbacakkhuvisayanti? Kāmañcetaṃ na dibbacakkhuvisayaṃ, dibbacakkhuparibhaṇḍañāvisayaṃ pana siyāti tathā vuttaṃ. Adhippāyenevāti udāyittherassa adhippāyeneva gayhamānena taṃ ayoniyo ummujjanaṃ aññāsi. Sannisīdituṃ pubbe nisinnākārena sannisīdituṃ na sakkoti. Samiddhittherena anabhisaṅkhatasseva atthassa kathitattā, ‘‘yaṃ abhūtaṃ, tadeva kathessatī’’ti vuttaṃ. Tenāha ‘‘ayoniso ummujjissatī’’ti. Tisso vedanā pucchitā, ‘‘kiṃ so vediyatī’’ti avibhāgena vediyamānassa jātitattā. Sukhāya vedanāya hitanti sukhavedaniyaṃ. Tenāha – ‘‘sukhavedanāya paccayabhūta’’nti. Sesesūti, ‘‘dukkhavedaniya’’ntiādīsu.
ဟေဋ္ဌာ တိကဇ္ဈာနစေတနာတိ ဧတ္ထ, ‘‘ကုသလတော’’တိ အဓိကာရတော ရူပာဝစရကုသလတော ဟေဋ္ဌာ တိကဇ္ဈာနစေတနာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ကာမာဝစရရူပာဝစရသုခဝေဒနိယကမ္မေသု။ အဒုက္ခမသုခမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သုခမ္ပီတိ ဣမမတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။
Heṭṭhā tikajjhānacetanāti ettha, ‘‘kusalato’’ti adhikārato rūpāvacarakusalato heṭṭhā tikajjhānacetanāti attho. Etthāti etesu kāmāvacararūpāvacarasukhavedaniyakammesu. Adukkhamasukhampīti pi-saddena iṭṭhārammaṇe sukhampīti imamatthaṃ sampiṇḍeti.
ယဒိ ကာယဒ္ဝာရေ ပဝတ္တတော အညတ္ထ အဒုက္ခမသုခံ ဇနေတိ, အထ ကသ္မာ, ‘‘ဒုက္ခသ္သေဝ ဇနနတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘သာ ပန ဝေဒနာ’’တိအာဒိ။
Yadi kāyadvāre pavattato aññattha adukkhamasukhaṃ janeti, atha kasmā, ‘‘dukkhasseva jananato’’ti vuttanti āha – ‘‘sā pana vedanā’’tiādi.
စတုတ္ထဇ္ဈာနစေတနာတိ ဧတ္ထ အရူပာဝစရကုသလစေတနာတိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ‘‘ကာယေန ဝာစာယ မနသာ’’တိ ဧတ္ထ ယထာလာဘဂ္ဂဟဏဝသေန မနသာ သုခဝေဒနိယံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယန္တိ အယမတ္ထော အရူပာဝစရကုသလေပိ လဗ္ဘတီတိ သုခမ္ပိ ဇနေတိ ဥက္ကဋ္ဌသ္သ ဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလသ္သ သောဠသဝိပာကစိတ္တနိဗ္ဗတ္တနတော, အယဉ္စ နယော ဟေဋ္ဌာ, ‘‘အဒုက္ခမသုခမ္ပီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ပရိယာယတော ဒုက္ခဝေဒနာ ဝုတ္တာ, သုတ္တန္တသံဝဏ္ဏနာ ဟေသာတိ ဣဒာနိ နိပ္ပရိယာယတော ပုန ဒသ္သေတုံ, ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဧတ္ထ ဒုက္ခဝေဒနိယံ ပဝတ္တိဝသေနေဝ ဝဋ္ဋတီတိ။ ဧတသ္သာတိ ဒုက္ခဝေဒနိယသ္သ ပဝတ္တိဝသေနေဝ ယုဇ္ဇမာနတ္တာ ဧတသ္သ ဝသေန သဗ္ဗံ သုခဝေဒနိယံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယဉ္စ ပဝတ္တိဝသေနေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
Catutthajjhānacetanāti ettha arūpāvacarakusalacetanātipi vattabbaṃ. Yathā hi ‘‘kāyena vācāya manasā’’ti ettha yathālābhaggahaṇavasena manasā sukhavedaniyaṃ adukkhamasukhavedaniyanti ayamattho arūpāvacarakusalepi labbhatīti sukhampi janeti ukkaṭṭhassa ñāṇasampayuttakusalassa soḷasavipākacittanibbattanato, ayañca nayo heṭṭhā, ‘‘adukkhamasukhampī’’ti etthāpi vattabbo. Pubbe pariyāyato dukkhavedanā vuttā, suttantasaṃvaṇṇanā hesāti idāni nippariyāyato puna dassetuṃ, ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tena ettha dukkhavedaniyaṃ pavattivaseneva vaṭṭatīti. Etassāti dukkhavedaniyassa pavattivaseneva yujjamānattā etassa vasena sabbaṃ sukhavedaniyaṃ adukkhamasukhavedaniyañca pavattivaseneva vattuṃ vaṭṭati.
အာလယောတိ အဘိရုစိ။ မဟာကမ္မဝိဘင္ဂဉာဏန္တိ မဟတိ ကမ္မဝိဘဇနေ ဉာဏံ, မဟန္တံ ဝာ ကမ္မဝိဘဇနဉာဏံ။ ဘာဇနံ နာမ နိဒ္ဒေသော, အယံ ပန ဥဒ္ဒေသောတိ ကတ္ဝာ အာဟ – ‘‘ကတမေ စတ္တာရော။ပေ.။ မာတိကာဋ္ဌပန’’န္တိ။
Ālayoti abhiruci. Mahākammavibhaṅgañāṇanti mahati kammavibhajane ñāṇaṃ, mahantaṃ vā kammavibhajanañāṇaṃ. Bhājanaṃ nāma niddeso, ayaṃ pana uddesoti katvā āha – ‘‘katame cattāro…pe… mātikāṭṭhapana’’nti.
၃၀၁. ပာဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌသ္သ မဟာကမ္မဝိဘင္ဂဉာဏသ္သ အဘာဇနဘာဝတော, ပုစ္ဆာနုသန္ဓိအဇ္ဈာသယာနုသန္ဓီသု စ အနန္တောဂဓတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဣဒံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာတိ ဣဓ, ‘‘ပာဏာတိပာတိံ အဒိန္နာဒာယိ’’န္တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝုတ္တံ ကမ္မဝိဘင္ဂံ အာရဗ္ဘ။ ဣမံ ပစ္စယံ လဘိတ္ဝာတိ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ။ ဣဒံ ဒသ္သနံ ဂဏ္ဟန္တီတိ ဣဒံ, ‘‘အတ္ထိ ကိရ, ဘော, ပာပကာနိ ကမ္မာနိ, နတ္ထိ ကိရ, ဘော, ပာပကာနိ ကမ္မာနီ’’တိ စ အာဒီနိ ဟတ္ထိဒသ္သကအန္ဓာဝိယ ဒိဋ္ဌမတ္တေ ဧဝ ဌတ္ဝာ အစိတ္တကဒသ္သနဉ္စ ဂဏ္ဟန္တိ။ ဝီရိယံ ကိလေသာနံ အာတာပနဝသေန အာတပ္ပံ, တဒေဝ ပဒဟဝသေန ပဓာနံ, ပုနပ္ပုနံ ယုဉ္ဇနဝသေန အနုယောဂော, တထာ ဘာဝနာယ နပ္ပမဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ အပ္ပမာဒော, သမ္မာ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ ဧတေနာတိ သမ္မာမနသိကာရောတိ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယေန, ‘‘ပဉ္စပိ ဝီရိယသ္သေဝ နာမာနီ’’တိ အာဟ။ အပ္ပမာဒော ဝာ သတိယာ အဝိပ္ပဝာသော။ ယသ္မိံ မနသိကာရေ သတိ တသ္သ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ဣဇ္ဈတိ, အယမေတ္ထ သမ္မာမနသိကာရောတိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စေတောသမာဓိန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏသဟဂတံ စိတ္တသမာဓိံ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုသမာဓိ’’န္တိ။ အညထာတိ အကုသလကမ္မကရဏတော အညထာ, တံ ပန ကုသလကမ္မကရဏံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ယေ ဒသ္သန္နံ ကုသလာနံ ကမ္မပထာနံ ပူရိတတ္တာ’’တိ ဒိဋ္ဌိထာမေနာတိ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဒိဋ္ဌိဗလေန။ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေနာတိ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ပရာမာသေန။ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာတိ, ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’န္တိ အဓိဋ္ဌာယ အဘိနိဝိသိတ္ဝာ။ အာဒိယိတ္ဝာတိ ဒဠ္ဟဂ္ဂာဟံ ဂဟေတ္ဝာ။ ဝောဟရတီတိ အတ္တနော ဂဟိတဂ္ဂဟဏံ ပရေသံ ဒီပေန္တော ဝောဟရတိ။
301.Pāṭiyekko anusandhi yathāuddiṭṭhassa mahākammavibhaṅgañāṇassa abhājanabhāvato, pucchānusandhiajjhāsayānusandhīsu ca anantogadhattā. Tenāha ‘‘idaṃ hī’’tiādi. Idaṃ ārammaṇaṃ katvāti idha, ‘‘pāṇātipātiṃ adinnādāyi’’ntiādinā puggalādhiṭṭhānena vuttaṃ kammavibhaṅgaṃ ārabbha. Imaṃ paccayaṃ labhitvāti tasseva vevacanaṃ. Idaṃ dassanaṃ gaṇhantīti idaṃ, ‘‘atthi kira, bho, pāpakāni kammāni, natthi kira, bho, pāpakāni kammānī’’ti ca ādīni hatthidassakaandhāviya diṭṭhamatte eva ṭhatvā acittakadassanañca gaṇhanti. Vīriyaṃ kilesānaṃ ātāpanavasena ātappaṃ, tadeva padahavasena padhānaṃ, punappunaṃ yuñjanavasena anuyogo, tathā bhāvanāya nappamajjati etenāti appamādo, sammā yoniso manasi karoti etenāti sammāmanasikāroti vuccatīti adhippāyena, ‘‘pañcapi vīriyasseva nāmānī’’ti āha. Appamādo vā satiyā avippavāso. Yasmiṃ manasikāre sati tassa dibbacakkhuñāṇaṃ ijjhati, ayamettha sammāmanasikāroti ettha attho daṭṭhabbo. Cetosamādhinti dibbacakkhuñāṇasahagataṃ cittasamādhiṃ. Tenāha ‘‘dibbacakkhusamādhi’’nti. Aññathāti akusalakammakaraṇato aññathā, taṃ pana kusalakammakaraṇaṃ hotīti āha – ‘‘ye dassannaṃ kusalānaṃ kammapathānaṃ pūritattā’’ti diṭṭhithāmenāti diṭṭhivasena diṭṭhibalena. Diṭṭhiparāmāsenāti diṭṭhivasena dhammasabhāvaṃ atikkamitvā parāmāsena. Adhiṭṭhahitvāti, ‘‘idameva saccaṃ, moghamañña’’nti adhiṭṭhāya abhinivisitvā. Ādiyitvāti daḷhaggāhaṃ gahetvā. Voharatīti attano gahitaggahaṇaṃ paresaṃ dīpento voharati.
၃၀၂. တတ္ရာနန္ဒာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒော အာဒိအတ္ထော။ ဣဒမ္ပီတိ ဣဒံ ဝစနံ။ ‘‘တတ္ရာနန္ဒာ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနမ္ပီတိ အတ္ထော။ န မဟာကမ္မဝိဘင္ဂဉာဏသ္သ ဘာဇနံ တသ္သ အနိဒ္ဒေသဘာဝတော။ အသ္သာတိ မဟာကမ္မဝိဘင္ဂဉာဏသ္သ မာတိကာဋ္ဌပနမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ ဝသေန အနုညာတဗ္ဗသ္သ စ ဒသ္သနဝသေန ဥဒ္ဒေသဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတ္ထ ပနာတိ ‘‘တတ္ရာနန္ဒာ’’တိအာဒိပာဌေ။ ဧတေသံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနန္တိ ဧတေသံ ဟေဋ္ဌာ စတူသုပိ ဝာရေသု အာဂတာနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ။ ဧတ္တကာတိ ဧကစ္စိယာ သစ္စဂိရာ။ အနုညာတာတိ အနုဇာနိတာ။ အနနုညာတာတိ ပဋိက္ခေပိတာ။ ဣဓ အနနုညာတမုခေန ဒီပိတံ အနနုညာတဘာဝမတ္တံ။ တတ္ရာနန္ဒာတိအာဒိကေ တတ္ရာတိ နိဒ္ဓာရဏေ ဘုမ္မန္တိ ဒသ္သေန္တော, ‘‘တေသု စတူသု သမဏဗ္ရာဟ္မဏေသူ’’တိ အာဟ။ ဣဒံ ဝစနံ ‘‘အတ္ထိ ကိရ, ဘော။ပေ.။ ဝိပာကော’’တိ ဣဒံ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အသ္သာတိ တထာဝာဒိနော သမဏဗ္ရာဟ္မဏသ္သ။ အညေနာကာရေနာတိ ‘‘ယော ကိရ, ဘော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တကာရဏတော အညေန ကာရဏေန။ ဒ္ဝီသု ဌာနေသူတိ ‘‘အတ္ထိ ကိရ, ဘော။ပေ.။ ဝိပာကော’’တိ စ, ‘‘အပာယံ။ပေ.။ နိရယံ ဥပပန္န’’န္တိ စ ဣမေသု ဒ္ဝီသု ပာဌပဒေသေသု။ အနုညာတာ တဒတ္ထသ္သ အတ္ထိဘာဝတော။ တီသု ဌာနေသူတိ ‘‘ယော ကိရ, ဘော။ပေ.။ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ’’, ‘‘ယမ္ပိ သော။ပေ.။ တေ သဉ္ဇာနန္တိ’’, ‘‘ယမ္ပိ သော ယဒေဝ။ပေ.။ မောဃမည’’န္တိ ဣမေသု တီသု ပာဌပဒေသေသု။ အနနုညာတာ တဒတ္ထသ္သာနေကန္တိကတ္တာ မိစ္ဆာဘိနိဝေသတော စ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘အညထာ ဟိ, အာနန္ဒ, တထာဂတသ္သ မဟာကမ္မဝိဘင္ဂဉာဏ’’န္တိ။ ယထာ တေ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသာ ပဒေသဉာဏသမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ကမ္မဝိဘင္ဂံ သဉ္ဇာနန္တိ, တတော အညထာဝ သဗ္ဗသော ပဟီနဝိပလ္လာသသ္သ တထာ အာဂမနာဒိအတ္ထေန တထာဂတသ္သ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ မဟာကမ္မဝိဘင္ဂဉာဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော။
302.Tatrānandāti ettha iti-saddo ādiattho. Idampīti idaṃ vacanaṃ. ‘‘Tatrānandā’’ti evamādivacanampīti attho. Na mahākammavibhaṅgañāṇassa bhājanaṃ tassa aniddesabhāvato. Assāti mahākammavibhaṅgañāṇassa mātikāṭṭhapanameva dibbacakkhukānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ vasena anuññātabbassa ca dassanavasena uddesabhāvato. Tenāha ‘‘ettha panā’’tiādi. Tattha ettha panāti ‘‘tatrānandā’’tiādipāṭhe. Etesaṃ dibbacakkhukānanti etesaṃ heṭṭhā catūsupi vāresu āgatānaṃ dibbacakkhukānaṃ. Ettakāti ekacciyā saccagirā. Anuññātāti anujānitā. Ananuññātāti paṭikkhepitā. Idha ananuññātamukhena dīpitaṃ ananuññātabhāvamattaṃ. Tatrānandātiādike tatrāti niddhāraṇe bhummanti dassento, ‘‘tesu catūsu samaṇabrāhmaṇesū’’ti āha. Idaṃ vacanaṃ ‘‘atthi kira, bho…pe… vipāko’’ti idaṃ evaṃ vuttaṃ. Assāti tathāvādino samaṇabrāhmaṇassa. Aññenākārenāti ‘‘yo kira, bho’’tiādinā vuttakāraṇato aññena kāraṇena. Dvīsu ṭhānesūti ‘‘atthi kira, bho…pe… vipāko’’ti ca, ‘‘apāyaṃ…pe… nirayaṃ upapanna’’nti ca imesu dvīsu pāṭhapadesesu. Anuññātā tadatthassa atthibhāvato. Tīsu ṭhānesūti ‘‘yo kira, bho…pe… nirayaṃ upapajjati’’, ‘‘yampi so…pe… te sañjānanti’’, ‘‘yampi so yadeva…pe… moghamañña’’nti imesu tīsu pāṭhapadesesu. Ananuññātā tadatthassānekantikattā micchābhinivesato ca. Tenāha bhagavā – ‘‘aññathā hi, ānanda, tathāgatassa mahākammavibhaṅgañāṇa’’nti. Yathā te appahīnavipallāsā padesañāṇasamaṇabrāhmaṇā kammavibhaṅgaṃ sañjānanti, tato aññathāva sabbaso pahīnavipallāsassa tathā āgamanādiatthena tathāgatassa sammāsambuddhassa mahākammavibhaṅgañāṇaṃ hotīti attho.
၃၀၃. ဣမိနာ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေန ယံ ကမ္မံ ကရောန္တော ဒိဋ္ဌော, တတော ပုဗ္ဗေတိ ယောဇနာ။ တတောတိ တတော ကရိယမာနကမ္မတော ပုဗ္ဗေ။ ခန္ဒောတိ ကုမာရော။ သိဝောတိ ဣသ္သရော။ ပိတာမဟောတိ ဗ္ရဟ္မာ။ ဣသ္သရာဒီဟီတိ ဣသ္သရဗ္ရဟ္မပဇာပတိအာဒီဟိ။ ဝိသဋ္ဌောတိ နိမ္မိတော။ မိစ္ဆာဒသ္သနေနာတိ မိစ္ဆာဒသ္သနဝသေန။ ယန္တိ ယံ ကမ္မံ။ တတ္ထာတိ တေသု ပာဏာတိပာတာဒိဝသေန ပဝတ္တကမ္မေသု။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပာကံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ ယောဇနာ။ ဥပပဇ္ဇိတ္ဝာတိ ဒုတိယဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ။ အပရသ္မိံ ပရိယာယေတိ အညသ္မိံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဝေ။
303. Iminā dibbacakkhukena yaṃ kammaṃ karonto diṭṭho, tato pubbeti yojanā. Tatoti tato kariyamānakammato pubbe. Khandoti kumāro. Sivoti issaro. Pitāmahoti brahmā. Issarādīhīti issarabrahmapajāpatiādīhi. Visaṭṭhoti nimmito. Micchādassanenāti micchādassanavasena. Yanti yaṃ kammaṃ. Tatthāti tesu pāṇātipātādivasena pavattakammesu. Diṭṭheva dhammeti tasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ paṭisaṃvedetīti yojanā. Upapajjitvāti dutiyabhave nibbattitvā. Aparasmiṃ pariyāyeti aññasmiṃ yattha katthaci bhave.
ဧကံ ကမ္မရာသိန္တိ ပာဏာတိပာတာဒိဘေဒေန ဧကံ ကမ္မသမုဒာယံ။ ဧကံ ဝိပာကရာသိန္တိ တသ္သေဝ အင္ဂေန ဧကံ ဝိပာကသမုဒာယံ။ ဣမိနာတိ ယထာဝုတ္တေန ဒိဗ္ဗစက္ခုကေန သမဏေန ဗ္ရာဟ္မဏေန ဝာ အဒိဋ္ဌာ။ တယောတိ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဝာသ္သ တံ ကတံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ တယော။ ဒ္ဝေ ဝိပာကရာသီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနိယော အပရာပရိယာယဝေဒနိယောတိ ဒ္ဝေ ဝိပာကရာသီ။ ဥပပဇ္ဇဝေဒနိယံ ပန တေန ဒိဋ္ဌံ, တသ္မာ ‘‘ဒ္ဝေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌော ဧကော, အဒိဋ္ဌာ တယောတိ ဒိဋ္ဌေ စ အဒိဋ္ဌေ စ စတ္တာရော ကမ္မရာသီ, တထာ ဒိဋ္ဌော ဧကော, အဒိဋ္ဌာ ဒ္ဝေတိ တယော ဝိပာကရာသီ။ ဣမာနိ သတ္တ ဌာနာနီတိ ယထာဝုတ္တာနိ သတ္တ ဉာဏသ္သ ပဝတ္တနဋ္ဌာနာနိ။ ‘‘ဣမသ္သ နာမ ကမ္မသ္သ ဣဒံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ ကမ္မသ္သ, ဖလသ္သ ဝာ အဒိဋ္ဌတ္တာ, ‘‘ဒုတိယဝာရေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေန ကိဉ္စိ န ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဌမံ ဝုတ္တနယေန တယော ကမ္မရာသီ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဣဓ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေန ဒိဋ္ဌသ္သ အဘာဝတော, ‘‘ပစ္စတ္တဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။
Ekaṃ kammarāsinti pāṇātipātādibhedena ekaṃ kammasamudāyaṃ. Ekaṃ vipākarāsinti tasseva aṅgena ekaṃ vipākasamudāyaṃ. Imināti yathāvuttena dibbacakkhukena samaṇena brāhmaṇena vā adiṭṭhā. Tayoti ‘‘pubbe vāssa taṃ kataṃ hotī’’tiādinā vuttā tayo. Dve vipākarāsīti diṭṭhadhammavedaniyo aparāpariyāyavedaniyoti dve vipākarāsī. Upapajjavedaniyaṃ pana tena diṭṭhaṃ, tasmā ‘‘dve’’ti vuttaṃ. Diṭṭho eko, adiṭṭhā tayoti diṭṭhe ca adiṭṭhe ca cattāro kammarāsī, tathā diṭṭho eko, adiṭṭhā dveti tayo vipākarāsī. Imāni satta ṭhānānīti yathāvuttāni satta ñāṇassa pavattanaṭṭhānāni. ‘‘Imassa nāma kammassa idaṃ phalaṃ nibbatta’’nti kammassa, phalassa vā adiṭṭhattā, ‘‘dutiyavāre dibbacakkhukena kiñci na diṭṭha’’nti vuttaṃ. Paṭhamaṃ vuttanayena tayo kammarāsī veditabbā, idha dibbacakkhukena diṭṭhassa abhāvato, ‘‘paccattaṭṭhānānī’’ti vuttaṃ.
ဘဝတိ ဝဍ္ဎတိ ဧတေနာတိ ဘဗ္ဗံ, ဝဍ္ဎိနိမိတ္တံ။ န ဘဗ္ဗံ အဘဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဘူတဝိရဟိတ’’န္တိ။ အတ္တနော ဖလေ ဘာသနံ ဒိဗ္ဗနံ အာဘာသနန္တိ အာဟ – ‘‘အာဘာသတိ အဘိဘဝတိ ပဋိဗာဟတီ’’တိ။ ဗလဝကမ္မန္တိ မဟာသာဝဇ္ဇံ ကမ္မံ ဂရုသမာသေဝိတာဒိဘေဒံ။ အာသန္နေတိ မရဏေ, အဘိဏ္ဟံ ဥပဋ္ဌာနေန ဝာ တသ္သ မရဏစိတ္တသ္သ အာသန္နေ။ ဗလဝကမ္မန္တိ ဂရုသမာသေဝိတတာဒိဝသေန ဗလဝံ ကုသလကမ္မံ။ ဒုဗ္ဗလကမ္မသ္သာတိ အတ္တနော ဒုဗ္ဗလသ္သ။ အာသန္နေ ကုသလံ ကတန္တိ ဣဓာပိ အာသန္နတာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Bhavati vaḍḍhati etenāti bhabbaṃ, vaḍḍhinimittaṃ. Na bhabbaṃ abhabbanti āha ‘‘bhūtavirahita’’nti. Attano phale bhāsanaṃ dibbanaṃ ābhāsananti āha – ‘‘ābhāsati abhibhavati paṭibāhatī’’ti. Balavakammanti mahāsāvajjaṃ kammaṃ garusamāsevitādibhedaṃ. Āsanneti maraṇe, abhiṇhaṃ upaṭṭhānena vā tassa maraṇacittassa āsanne. Balavakammanti garusamāsevitatādivasena balavaṃ kusalakammaṃ. Dubbalakammassāti attano dubbalassa. Āsanne kusalaṃ katanti idhāpi āsannatā pubbe vuttanayeneva veditabbā.
ဥပဋ္ဌာနာကာရေနာတိ မရဏသ္သ အာသန္နကာလေ ကမ္မသ္သ ဥပဋ္ဌာနာကာရေန။ တသ္သာတိ တသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ။ နိဗ္ဗတ္တိကာရဏဘူတံ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာတိ အကုသလန္တိ ယောဇနာ။ တိတ္ထိယာ ကမ္မန္တရဝိပာကန္တရေသု အကုသလတာယ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ယသ္သ ကသ္သစိ ဝိပာကသ္သ ကာရဏံ ကတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တိ ဟတ္ထိဒသ္သကအန္ဓာဒယော ဝိယ ဒိဋ္ဌမတ္တာဘိနိဝေသိနောတိ, ‘‘အညတိတ္ထိယာ။ပေ.။ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရသ္မိန္တိ ဘဗ္ဗဉ္စေဝ ဘဗ္ဗာဘာသဉ္စ, ဘဗ္ဗံ အဘဗ္ဗာဘာသန္တိ ဣမသ္မိံ ဒ္ဝယေ ။ ဧသေဝ နယော ပဌမဒုတိယပုဂ္ဂလဝသေန ပုရိမာနံ ဒ္ဝိန္နံ ကမ္မာနံ ယောဇနာနယော ဝုတ္တော ဥပဋ္ဌာနာကာရဝသေန။ အယမေဝ တတိယစတုတ္ထပုဂ္ဂလဝသေန ပစ္ဆိမာနံ ဒ္ဝိန္နံ ကမ္မာနံ ယောဇနာနယော။ တတိယသ္သ ဟိ ကမ္မသ္သ ကုသလတ္တာ တသ္သ စ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ တတ္ထ ကာရဏဘူတံ ကုသလံ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာတိ; တထာ စတုတ္ထသ္သပိ ကမ္မသ္သ ကုသလတ္တာ, တသ္သ ပန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိကာရဏဘူတံ အညတိတ္ထိယာနံ အကုသလံ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာတီတိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ, တံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
Upaṭṭhānākārenāti maraṇassa āsannakāle kammassa upaṭṭhānākārena. Tassāti tassa puggalassa. Nibbattikāraṇabhūtaṃ hutvā upaṭṭhāti akusalanti yojanā. Titthiyā kammantaravipākantaresu akusalatāya yaṃ kiñci kammaṃ yassa kassaci vipākassa kāraṇaṃ katvā gaṇhanti hatthidassakaandhādayo viya diṭṭhamattābhinivesinoti, ‘‘aññatitthiyā…pe… upaṭṭhātī’’ti vuttaṃ. Itarasminti bhabbañceva bhabbābhāsañca, bhabbaṃ abhabbābhāsanti imasmiṃ dvaye . Eseva nayo paṭhamadutiyapuggalavasena purimānaṃ dvinnaṃ kammānaṃ yojanānayo vutto upaṭṭhānākāravasena. Ayameva tatiyacatutthapuggalavasena pacchimānaṃ dvinnaṃ kammānaṃ yojanānayo. Tatiyassa hi kammassa kusalattā tassa ca sagge nibbattattā tattha kāraṇabhūtaṃ kusalaṃ hutvā upaṭṭhāti; tathā catutthassapi kammassa kusalattā, tassa pana niraye nibbattattā tattha nibbattikāraṇabhūtaṃ aññatitthiyānaṃ akusalaṃ hutvā upaṭṭhātīti. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
မဟာကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Mahākammavibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၆. မဟာကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တံ • 6. Mahākammavibhaṅgasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၆. မဟာကမ္မဝိဘင္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Mahākammavibhaṅgasuttavaṇṇanā
