Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཛཱཏཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [༤༦༩] ༦. མཧཱཀཎྷཛཱཏཀཝཎྞནཱ

    [469] 6. Mahākaṇhajātakavaṇṇanā

    ཀཎྷོ ཀཎྷོ ཙཱཏི ཨིདཾ སཏྠཱ ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟོ ལོཀཏྠཙརིཡཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐེསི། ཨེཀདིཝསཉྷི བྷིཀྑཱུ དྷམྨསབྷཱཡཾ ནིསཱིདིཏྭཱ ‘‘ཡཱཝཉྩིདཾ, ཨཱཝུསོ, སཏྠཱ བཧུཛནཧིཏཱཡ པཊིཔནྣོ ཨཏྟནོ ཕཱསུཝིཧཱརཾ པཧཱཡ ལོཀསྶེཝ ཨཏྠཾ ཙརཏི, པརམཱབྷིསམྦོདྷིཾ པཏྭཱ སཡཾ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཨཊྛཱརསཡོཛནམགྒཾ གནྟྭཱ པཉྩཝགྒིཡཏྠེརཱནཾ དྷམྨཙཀྐཾ (སཾ॰ ནི॰ ༥.༡༠༨༡; མཧཱཝ॰ ༡༣ ཨཱདཡོ; པཊི॰ མ॰ ༢.༣༠) པཝཏྟེཏྭཱ པཉྩམིཡཱ པཀྑསྶ ཨནཏྟལཀྑཎསུཏྟཾ (སཾ॰ ནི॰ ༣.༥༩; མཧཱཝ॰ ༢༠ ཨཱདཡོ) ཀཐེཏྭཱ སབྦེསཾ ཨརཧཏྟཾ ཨདཱསི། ཨུརུཝེལཾ གནྟྭཱ ཏེབྷཱཏིཀཛཊིལཱནཾ ཨཌྜྷུཌྜྷཱནི པཱཊིཧཱརིཡསཧསྶཱནི དསྶེཏྭཱ པབྦཱཛེཏྭཱ གཡཱསཱིསེ ཨཱདིཏྟཔརིཡཱཡཾ (སཾ॰ ནི॰ ༤.༢༣༥; མཧཱཝ॰ ༥༤) ཀཐེཏྭཱ ཛཊིལསཧསྶཱནཾ ཨརཧཏྟཾ ཨདཱསི, མཧཱཀསྶཔསྶ ཏཱིཎི གཱཝུཏཱནི པཙྩུགྒམནཾ གནྟྭཱ ཏཱིཧི ཨོཝཱདེཧི ཨུཔསམྤདཾ ཨདཱསི། ཨེཀོ པཙྪཱབྷཏྟཾ པཉྩཙཏྟཱལཱིསཡོཛནམགྒཾ གནྟྭཱ པུཀྐུསཱཏིཀུལཔུཏྟཾ ཨནཱགཱམིཕལེ པཏིཊྛཱཔེསི, མཧཱཀཔྤིནསྶ ཝཱིསཡོཛནསཏཾ པཙྩུགྒམནཾ ཀཏྭཱ ཨརཧཏྟཾ ཨདཱསི, ཨེཀོ པཙྪཱབྷཏྟཾ ཏིཾསཡོཛནམགྒཾ གནྟྭཱ ཏཱཝ ཀཀྑལ༹ཾ ཕརུསཾ ཨངྒུལིམཱལཾ ཨརཧཏྟེ པཏིཊྛཱཔེསི, ཏིཾསཡོཛནམགྒཾ གནྟྭཱ ཨཱལ༹ཝཀཾ ཡཀྑཾ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ཀུམཱརསྶ སོཏྠིཾ ཨཀཱསི། ཏཱཝཏིཾསབྷཝནེ ཏེམཱསཾ ཝསནྟོ ཨསཱིཏིཡཱ དེཝཏཱཀོཊཱིནཾ དྷམྨཱབྷིསམཡཾ སམྤཱདེསི, བྲཧྨལོཀཾ གནྟྭཱ བཀབྲཧྨུནོ དིཊྛིཾ བྷིནྡིཏྭཱ དསནྣཾ བྲཧྨསཧསྶཱནཾ ཨརཧཏྟཾ ཨདཱསི, ཨནུསཾཝཙྪརཾ ཏཱིསུ མཎྜལེསུ ཙཱརིཀཾ ཙརམཱནོ ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣཱནཾ མནུསྶཱནཾ སརཎཱནི ཙེཝ སཱིལཱནིཙ མགྒཕལཱནི ཙ དེཏི, ནཱགསུཔཎྞཱདཱིནམྤི ནཱནཔྤཀཱརཾ ཨཏྠཾ ཙརཏཱི’’ཏི དསབལསྶ ལོཀཏྠཙརིཡགུཎཾ ཀཐཡིཾསུ། སཏྠཱ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཀཱཡ ནུཏྠ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཏརཧི ཀཐཱཡ སནྣིསིནྣཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨིམཱཡ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཨནཙྪརིཡཾ, བྷིཀྑཝེ, སོཧཾ ཨིདཱནི ཨབྷིསམྦོདྷིཾ པཏྭཱ ལོཀསྶ ཨཏྠཾ ཙརེཡྻཾ, པུབྦེ སརཱགཀཱལེཔི ལོཀསྶ ཨཏྠཾ ཨཙརི’’ནྟི ཝཏྭཱ ཨཏཱིཏཾ ཨཱཧརི།

    Kaṇhokaṇho cāti idaṃ satthā jetavane viharanto lokatthacariyaṃ ārabbha kathesi. Ekadivasañhi bhikkhū dhammasabhāyaṃ nisīditvā ‘‘yāvañcidaṃ, āvuso, satthā bahujanahitāya paṭipanno attano phāsuvihāraṃ pahāya lokasseva atthaṃ carati, paramābhisambodhiṃ patvā sayaṃ pattacīvaramādāya aṭṭhārasayojanamaggaṃ gantvā pañcavaggiyattherānaṃ dhammacakkaṃ (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13 ādayo; paṭi. ma. 2.30) pavattetvā pañcamiyā pakkhassa anattalakkhaṇasuttaṃ (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 20 ādayo) kathetvā sabbesaṃ arahattaṃ adāsi. Uruvelaṃ gantvā tebhātikajaṭilānaṃ aḍḍhuḍḍhāni pāṭihāriyasahassāni dassetvā pabbājetvā gayāsīse ādittapariyāyaṃ (saṃ. ni. 4.235; mahāva. 54) kathetvā jaṭilasahassānaṃ arahattaṃ adāsi, mahākassapassa tīṇi gāvutāni paccuggamanaṃ gantvā tīhi ovādehi upasampadaṃ adāsi. Eko pacchābhattaṃ pañcacattālīsayojanamaggaṃ gantvā pukkusātikulaputtaṃ anāgāmiphale patiṭṭhāpesi, mahākappinassa vīsayojanasataṃ paccuggamanaṃ katvā arahattaṃ adāsi, eko pacchābhattaṃ tiṃsayojanamaggaṃ gantvā tāva kakkhaḷaṃ pharusaṃ aṅgulimālaṃ arahatte patiṭṭhāpesi, tiṃsayojanamaggaṃ gantvā āḷavakaṃ yakkhaṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā kumārassa sotthiṃ akāsi. Tāvatiṃsabhavane temāsaṃ vasanto asītiyā devatākoṭīnaṃ dhammābhisamayaṃ sampādesi, brahmalokaṃ gantvā bakabrahmuno diṭṭhiṃ bhinditvā dasannaṃ brahmasahassānaṃ arahattaṃ adāsi, anusaṃvaccharaṃ tīsu maṇḍalesu cārikaṃ caramāno upanissayasampannānaṃ manussānaṃ saraṇāni ceva sīlānica maggaphalāni ca deti, nāgasupaṇṇādīnampi nānappakāraṃ atthaṃ caratī’’ti dasabalassa lokatthacariyaguṇaṃ kathayiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, sohaṃ idāni abhisambodhiṃ patvā lokassa atthaṃ careyyaṃ, pubbe sarāgakālepi lokassa atthaṃ acari’’nti vatvā atītaṃ āhari.

    ཨཏཱིཏེ ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷཀཱལེ བཱརཱཎསིཡཾ ཨུསཱིནཀོ ནཱམ རཱཛཱ རཛྫཾ ཀཱརེསི། ཀསྶཔསམྨཱསམྦུདྡྷེ ཙཏུསཙྩདེསནཱཡ མཧཱཛནཾ ཀིལེསབནྡྷནཱ མོཙེཏྭཱ ནིབྦཱནནགརཾ པཱུརེཏྭཱ པརིནིབྦུཏེ དཱིགྷསྶ ཨདྡྷུནོ ཨཙྩཡེན སཱསནཾ ཨོསཀྐི། བྷིཀྑཱུ ཨེཀཝཱིསཏིཡཱ ཨནེསནཱཧི ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟི, བྷིཀྑཱུ གིཧིསཾསགྒཾ ཀརོནྟི, པུཏྟདྷཱིཏཱདཱིཧི ཝཌྜྷནྟི། བྷིཀྑུནིཡོཔི གིཧིསཾསགྒཾ ཀརོནྟི, པུཏྟདྷཱིཏཱདཱིཧི ཝཌྜྷནྟི། བྷིཀྑཱུ བྷིཀྑུདྷམྨཾ, བྷིཀྑུནིཡོ བྷིཀྑུནིདྷམྨཾ, ཨུཔོསཀཱ ཨུཔཱསཀདྷམྨཾ, ཨུཔཱསིཀཱ ཨུཔཱསིཀདྷམྨཾ, བྲཱཧྨཎཱ བྲཱཧྨཎདྷམྨཾ ཝིསྶཛྫེསུཾ། ཡེབྷུཡྻེན མནུསྶཱ དས ཨཀུསལཀམྨཔཐེ སམཱདཱཡ ཝཏྟིཾསུ, མཏམཏཱ ཨཔཱཡེསུ པརིཔཱུརེསུཾ། ཏདཱ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ནཝེ ནཝེ དེཝེ ཨཔསྶནྟོ མནུསྶལོཀཾ ཨོལོཀེཏྭཱ མནུསྶཱནཾ ཨཔཱཡེསུ ནིབྦཏྟིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ སཏྠུ སཱསནཾ ཨོསཀྐིཏཾ དིསྭཱ ‘‘ཀིཾ ནུ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཨཏྠེཀོ ཨུཔཱཡོ, མཧཱཛནཾ ཏཱསེཏྭཱ བྷཱིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ པཙྪཱ ཨསྶཱསེཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ཨོསཀྐིཏཾ སཱསནཾ པགྒཡ྄ཧ ཨཔརམྤི ཝསྶསཧསྶཾ པཝཏྟནཀཱརཎཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི སནྣིཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ མཱཏལིདེཝཔུཏྟཾ མོཙཔྤམཱཎདཱཋཾ ཙཏཱུཧི དཱཋཱཧི ཝིནིགྒཏརསྨིཡཱ བྷཡཱནཀཾ ཀཏྭཱ གབྦྷིནཱིནཾ དསྶནེནེཝ གབྦྷཔཱཏནསམཏྠཾ གྷོརརཱུཔཾ ཨཱཛཱནེཡྻཔྤམཱཎཾ ཀཱལ༹ཝཎྞཾ མཧཱཀཎྷསུནཁཾ མཱཔེཏྭཱ པཉྩབནྡྷནེན བནྡྷིཏྭཱ རཏྟམཱལཾ ཀཎྛེ པིལ༹ནྡྷིཏྭཱ རཛྫུཀོཊིཀཾ ཨཱདཱཡ སཡཾ དྭེ ཀཱསཱཡཱནི ནིཝཱསེཏྭཱ པཙྪཱམུཁེ པཉྩདྷཱ ཀེསེ བནྡྷིཏྭཱ རཏྟམཱལཾ པིལ༹ནྡྷིཏྭཱ ཨཱརོཔིཏཔཝཱལ༹ཝཎྞཛིཡཾ མཧཱདྷནུཾ གཧེཏྭཱ ཝཛིརགྒནཱརཱཙཾ ནཁེན པརིཝཊྚེནྟོ ཝནཙརཀཝེསཾ གཧེཏྭཱ ནགརཏོ ཡོཛནམཏྟེ ཋཱནེ ཨོཏརིཏྭཱ ‘‘ནསྶཏི ལོཀོ, ནསྶཏི ལོཀོ’’ཏི ཏིཀྑཏྟུཾ སདྡཾ ཨནུསཱཝེཏྭཱ མནུསྶེ ཨུཏྟཱསེཏྭཱ ནགརཱུཔཙཱརཾ པཏྭཱ པུན སདྡམཀཱསི།

    Atīte kassapasammāsambuddhakāle bārāṇasiyaṃ usīnako nāma rājā rajjaṃ kāresi. Kassapasammāsambuddhe catusaccadesanāya mahājanaṃ kilesabandhanā mocetvā nibbānanagaraṃ pūretvā parinibbute dīghassa addhuno accayena sāsanaṃ osakki. Bhikkhū ekavīsatiyā anesanāhi jīvikaṃ kappenti, bhikkhū gihisaṃsaggaṃ karonti, puttadhītādīhi vaḍḍhanti. Bhikkhuniyopi gihisaṃsaggaṃ karonti, puttadhītādīhi vaḍḍhanti. Bhikkhū bhikkhudhammaṃ, bhikkhuniyo bhikkhunidhammaṃ, uposakā upāsakadhammaṃ, upāsikā upāsikadhammaṃ, brāhmaṇā brāhmaṇadhammaṃ vissajjesuṃ. Yebhuyyena manussā dasa akusalakammapathe samādāya vattiṃsu, matamatā apāyesu paripūresuṃ. Tadā sakko devarājā nave nave deve apassanto manussalokaṃ oloketvā manussānaṃ apāyesu nibbattitabhāvaṃ ñatvā satthu sāsanaṃ osakkitaṃ disvā ‘‘kiṃ nu karissāmī’’ti cintetvā ‘‘attheko upāyo, mahājanaṃ tāsetvā bhītabhāvaṃ ñatvā pacchā assāsetvā dhammaṃ desetvā osakkitaṃ sāsanaṃ paggayha aparampi vassasahassaṃ pavattanakāraṇaṃ karissāmī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā mātalidevaputtaṃ mocappamāṇadāṭhaṃ catūhi dāṭhāhi viniggatarasmiyā bhayānakaṃ katvā gabbhinīnaṃ dassaneneva gabbhapātanasamatthaṃ ghorarūpaṃ ājāneyyappamāṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ mahākaṇhasunakhaṃ māpetvā pañcabandhanena bandhitvā rattamālaṃ kaṇṭhe piḷandhitvā rajjukoṭikaṃ ādāya sayaṃ dve kāsāyāni nivāsetvā pacchāmukhe pañcadhā kese bandhitvā rattamālaṃ piḷandhitvā āropitapavāḷavaṇṇajiyaṃ mahādhanuṃ gahetvā vajiragganārācaṃ nakhena parivaṭṭento vanacarakavesaṃ gahetvā nagarato yojanamatte ṭhāne otaritvā ‘‘nassati loko, nassati loko’’ti tikkhattuṃ saddaṃ anusāvetvā manusse uttāsetvā nagarūpacāraṃ patvā puna saddamakāsi.

    མནུསྶཱ སུནཁཾ དིསྭཱ ཨུཏྲསྟཱ ནགརཾ པཝིསིཏྭཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ རཉྙོ ཨཱརོཙེསུཾ། རཱཛཱ སཱིགྷཾ ནགརདྭཱརཱནི པིདཧཱཔེསི། སཀྐོཔི ཨཊྛཱརསཧཏྠཾ པཱཀཱརཾ ཨུལླངྒྷིཏྭཱ སུནཁེན སདྡྷིཾ ཨནྟོནགརེ པཏིཊྛཧི། མནུསྶཱ བྷཱིཏཏསིཏཱ པལཱཡིཏྭཱ གེཧཱནི པཝིསིཏྭཱ ནིལཱིཡིཾསུ། མཧཱཀཎྷོཔི དིཊྛདིཊྛེ མནུསྶེ ཨུཔདྷཱཝིཏྭཱ སནྟཱསེནྟོ རཱཛནིཝེསནཾ ཨགམཱསི། རཱཛངྒཎེ མནུསྶཱ བྷཡེན པལཱཡིཏྭཱ རཱཛནིཝེསནཾ པཝིསིཏྭཱ དྭཱརཾ པིདཧིཾསུ། ཨུསཱིནཀརཱཛཱཔི ཨོརོདྷེ གཧེཏྭཱ པཱསཱདཾ ཨབྷིརུཧི། མཧཱཀཎྷོ སུནཁོ པུརིམཔཱདེ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཝཱཏཔཱནེ ཋཏྭཱ མཧཱབྷུསྶིཏཾ བྷུསྶི། ཏསྶ སདྡོ ཧེཊྛཱ ཨཝཱིཙིཾ, ཨུཔརི བྷཝགྒཾ པཏྭཱ སཀལཙཀྐཝཱལ༹ཾ ཨེཀནིནྣཱདཾ ཨཧོསི། ཝིདྷུརཛཱཏཀེ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༡༣༤༦ ཨཱདཡོ) ཧི པུཎྞཀཡཀྑརཉྙོ, ཀུསཛཱཏཀེ (ཛཱ॰ ༢.༢༠.༡ ཨཱདཡོ) ཀུསརཉྙོ, བྷཱུརིདཏྟཛཱཏཀེ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༧༨༤ ཨཱདཡོ) སུདསྶནནཱགརཉྙོ, ཨིམསྨིཾ མཧཱཀཎྷཛཱཏཀེ ཨཡཾ སདྡོཏི ཨིམེ ཙཏྟཱརོ སདྡཱ ཛམྦུདིཔེ མཧཱསདྡཱ ནཱམ ཨཧེསུཾ།

    Manussā sunakhaṃ disvā utrastā nagaraṃ pavisitvā taṃ pavattiṃ rañño ārocesuṃ. Rājā sīghaṃ nagaradvārāni pidahāpesi. Sakkopi aṭṭhārasahatthaṃ pākāraṃ ullaṅghitvā sunakhena saddhiṃ antonagare patiṭṭhahi. Manussā bhītatasitā palāyitvā gehāni pavisitvā nilīyiṃsu. Mahākaṇhopi diṭṭhadiṭṭhe manusse upadhāvitvā santāsento rājanivesanaṃ agamāsi. Rājaṅgaṇe manussā bhayena palāyitvā rājanivesanaṃ pavisitvā dvāraṃ pidahiṃsu. Usīnakarājāpi orodhe gahetvā pāsādaṃ abhiruhi. Mahākaṇho sunakho purimapāde ukkhipitvā vātapāne ṭhatvā mahābhussitaṃ bhussi. Tassa saddo heṭṭhā avīciṃ, upari bhavaggaṃ patvā sakalacakkavāḷaṃ ekaninnādaṃ ahosi. Vidhurajātake (jā. 2.22.1346 ādayo) hi puṇṇakayakkharañño, kusajātake (jā. 2.20.1 ādayo) kusarañño, bhūridattajātake (jā. 2.22.784 ādayo) sudassananāgarañño, imasmiṃ mahākaṇhajātake ayaṃ saddoti ime cattāro saddā jambudipe mahāsaddā nāma ahesuṃ.

    ནགརཝཱསིནོ བྷཱིཏཏསིཏཱ ཧུཏྭཱ ཨེཀཔུརིསོཔི སཀྐེན སདྡྷིཾ ཀཐེཏུཾ ནཱསཀྑི, རཱཛཱཡེཝ སཏིཾ ཨུཔཊྛཱཔེཏྭཱ ཝཱཏཔཱནཾ ནིསྶཱཡ སཀྐཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ ‘‘ཨམྦྷོ ལུདྡཀ, ཀསྨཱ ཏེ སུནཁོ བྷུསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། ‘‘ཚཱཏབྷཱཝེན, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི། ‘‘ཏེན ཧི ཏསྶ བྷཏྟཾ དཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཨནྟོཛནསྶ ཙ ཨཏྟནོ ཙ པཀྐབྷཏྟཾ སབྦཾ དཱཔེསི། ཏཾ སབྦཾ སུནཁོ ཨེཀཀབལ༹ཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ པུན སདྡམཀཱསི། པུན རཱཛཱ པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནིཔི མེ སུནཁོ ཚཱཏོཡེཝཱ’’ཏི སུཏྭཱ ཧཏྠིཨསྶཱདཱིནཾ པཀྐབྷཏྟཾ སབྦཾ ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ དཱཔེསི། ཏསྨིཾ ཨེཀཔྤཧཱརེནེཝ ནིཊྛཱཔིཏེ སཀལནགརསྶ པཀྐབྷཏྟཾ དཱཔེསི། ཏམྤི སོ ཏཐེཝ བྷུཉྫིཏྭཱ པུན སདྡམཀཱསི། རཱཛཱ ‘‘ན ཨེས སུནཁོ, ནིསྶཾསཡཾ ཨེས ཡཀྑོ བྷཝིསྶཏི, ཨཱགམནཀཱརཎཾ པུཙྪིསྶཱམཱི’’ཏི བྷཱིཏཏསིཏོ ཧུཏྭཱ པུཙྪནྟོ པཋམཾ གཱཐམཱཧ –

    Nagaravāsino bhītatasitā hutvā ekapurisopi sakkena saddhiṃ kathetuṃ nāsakkhi, rājāyeva satiṃ upaṭṭhāpetvā vātapānaṃ nissāya sakkaṃ āmantetvā ‘‘ambho luddaka, kasmā te sunakho bhussatī’’ti āha. ‘‘Chātabhāvena, mahārājā’’ti. ‘‘Tena hi tassa bhattaṃ dāpessāmī’’ti antojanassa ca attano ca pakkabhattaṃ sabbaṃ dāpesi. Taṃ sabbaṃ sunakho ekakabaḷaṃ viya katvā puna saddamakāsi. Puna rājā pucchitvā ‘‘idānipi me sunakho chātoyevā’’ti sutvā hatthiassādīnaṃ pakkabhattaṃ sabbaṃ āharāpetvā dāpesi. Tasmiṃ ekappahāreneva niṭṭhāpite sakalanagarassa pakkabhattaṃ dāpesi. Tampi so tatheva bhuñjitvā puna saddamakāsi. Rājā ‘‘na esa sunakho, nissaṃsayaṃ esa yakkho bhavissati, āgamanakāraṇaṃ pucchissāmī’’ti bhītatasito hutvā pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ༦༡.

    61.

    ‘‘ཀཎྷོ ཀཎྷོ ཙ གྷོརོ ཙ, སུཀྐདཱཋོ པབྷཱསཝཱ།

    ‘‘Kaṇho kaṇho ca ghoro ca, sukkadāṭho pabhāsavā;

    བདྡྷོ པཉྩཧི རཛྫཱུཧི, ཀིཾ རཝི སུནཁོ ཏཝཱ’’ཏི༎

    Baddho pañcahi rajjūhi, kiṃ ravi sunakho tavā’’ti.

    ཏཏྠ ཀཎྷོ ཀཎྷོཏི བྷཡཝསེན དལ༹ྷཱིཝསེན ཝཱ ཨཱམེཌིཏཾ། གྷོརོཏི པསྶནྟཱནཾ བྷཡཛནཀོ། པབྷཱསཝཱཏི དཱཋཱ ནིཀྑནྟརཾསིཔབྷཱསེན པབྷཱསཝཱ། ཀིཾ རཝཱིཏི ཀིཾ ཝིརཝི། ཏཝེས ཨེཝརཱུཔོ ཀཀྑལོ༹ སུནཁོ ཀིཾ ཀརོཏི, ཀིཾ མིགེ གཎྷཱཏི, ཨུདཱཧུ ཏེ ཨམིཏྟེ, ཀིཾ ཏེ ཨིམིནཱ, ཝིསྶཛྫེཧི ནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡེནེཝམཱཧ།

    Tattha kaṇho kaṇhoti bhayavasena daḷhīvasena vā āmeḍitaṃ. Ghoroti passantānaṃ bhayajanako. Pabhāsavāti dāṭhā nikkhantaraṃsipabhāsena pabhāsavā. Kiṃ ravīti kiṃ viravi. Tavesa evarūpo kakkhaḷo sunakho kiṃ karoti, kiṃ mige gaṇhāti, udāhu te amitte, kiṃ te iminā, vissajjehi nanti adhippāyenevamāha.

    ཏཾ སུཏྭཱ སཀྐོ དུཏིཡཾ གཱཐམཱཧ –

    Taṃ sutvā sakko dutiyaṃ gāthamāha –

    ༦༢.

    62.

    ‘‘ནཱཡཾ མིགཱནམཏྠཱཡ, ཨུསཱིནཀ བྷཝིསྶཏི།

    ‘‘Nāyaṃ migānamatthāya, usīnaka bhavissati;

    མནུསྶཱནཾ ཨནཡོ ཧུཏྭཱ, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏཱི’’ཏི༎

    Manussānaṃ anayo hutvā, tadā kaṇho pamokkhatī’’ti.

    ཏསྶཏྠོ – ཨཡཉྷི ‘‘མིགམཾསཾ ཁཱདིསྶཱམཱི’’ཏི ཨིདྷ ནཱགཏོ, ཏསྨཱ མིགཱནཾ ཨཏྠོ ན བྷཝིསྶཏི, མནུསྶམཾསཾ པན ཁཱདིཏུཾ ཨཱགཏོ, ཏསྨཱ ཏེསཾ ཨནཡོ མཧཱཝིནཱསཀཱརཀོ ཧུཏྭཱ ཡདཱ ཨནེན མནུསྶཱ ཝིནཱསཾ པཱཔིཏཱ བྷཝིསྶནྟི, ཏདཱ ཨཡཾ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི, མམ ཧཏྠཏོ མུཙྩིསྶཏཱིཏི།

    Tassattho – ayañhi ‘‘migamaṃsaṃ khādissāmī’’ti idha nāgato, tasmā migānaṃ attho na bhavissati, manussamaṃsaṃ pana khādituṃ āgato, tasmā tesaṃ anayo mahāvināsakārako hutvā yadā anena manussā vināsaṃ pāpitā bhavissanti, tadā ayaṃ kaṇho pamokkhati, mama hatthato muccissatīti.

    ཨཐ ནཾ རཱཛཱ ‘‘ཀིཾ པན ཏེ བྷོ ལུདྡཀ-སུནཁོ སབྦེསཾཡེཝ མནུསྶཱནཾ མཾསཾ ཁཱདིསྶཏི, ཨུདཱཧུ ཏཝ ཨམིཏྟཱནཉྙེཝཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨམིཏྟཱནཉྙེཝ མེ, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཀེ པན ཨིདྷ ཏེ ཨམིཏྟཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨདྷམྨཱབྷིརཏཱ ཝིསམཙཱརིནོ, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཀཐེཧི ཏཱཝ ནེ ཨམྷཱཀ’’ནྟི པུཙྪི། ཨཐསྶ ཀཐེནྟོ དེཝརཱཛཱ དས གཱཐཱ ཨབྷཱསི –

    Atha naṃ rājā ‘‘kiṃ pana te bho luddaka-sunakho sabbesaṃyeva manussānaṃ maṃsaṃ khādissati, udāhu tava amittānaññevā’’ti pucchitvā ‘‘amittānaññeva me, mahārājā’’ti vutte ‘‘ke pana idha te amittā’’ti pucchitvā ‘‘adhammābhiratā visamacārino, mahārājā’’ti vutte ‘‘kathehi tāva ne amhāka’’nti pucchi. Athassa kathento devarājā dasa gāthā abhāsi –

    ༦༣.

    63.

    ‘‘པཏྟཧཏྠཱ སམཎཀཱ, མུཎྜཱ སངྒྷཱཊིཔཱརུཏཱ།

    ‘‘Pattahatthā samaṇakā, muṇḍā saṅghāṭipārutā;

    ནངྒལེཧི ཀསིསྶནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Naṅgalehi kasissanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༦༤.

    64.

    ‘‘ཏཔསྶིནིཡོ པབྦཛིཏཱ, མུཎྜཱ སངྒྷཱཊིཔཱརུཏཱ།

    ‘‘Tapassiniyo pabbajitā, muṇḍā saṅghāṭipārutā;

    ཡདཱ ལོཀེ གམིསྶནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Yadā loke gamissanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༦༥.

    65.

    ‘‘དཱིགྷོཏྟརོཊྛཱ ཛཊིལཱ, པངྐདནྟཱ རཛསྶིརཱ།

    ‘‘Dīghottaroṭṭhā jaṭilā, paṅkadantā rajassirā;

    ཨིཎཾ ཙོདཱཡ གཙྪནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Iṇaṃ codāya gacchanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༦༦.

    66.

    ‘‘ཨདྷིཙྩ ཝེདེ སཱཝིཏྟིཾ, ཡཉྙཏནྟཉྩ བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Adhicca vede sāvittiṃ, yaññatantañca brāhmaṇā;

    བྷཏིཀཱཡ ཡཛིསྶནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Bhatikāya yajissanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༦༧.

    67.

    ‘‘མཱཏརཾ པིཏརཾ ཙཱཔི, ཛིཎྞཀཾ གཏཡོབྦནཾ།

    ‘‘Mātaraṃ pitaraṃ cāpi, jiṇṇakaṃ gatayobbanaṃ;

    པཧཱུ སནྟོ ན བྷརནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Pahū santo na bharanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༦༨.

    68.

    ‘‘མཱཏརཾ པིཏརཾ ཙཱཔི, ཛིཎྞཀཾ གཏཡོབྦནཾ།

    ‘‘Mātaraṃ pitaraṃ cāpi, jiṇṇakaṃ gatayobbanaṃ;

    བཱལཱ ཏུམྷེཏི ཝཀྑནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Bālā tumheti vakkhanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༦༩.

    69.

    ‘‘ཨཱཙརིཡབྷརིཡཾ སཁིཾ, མཱཏུལཱནིཾ པིཏུཙྪཀིཾ།

    ‘‘Ācariyabhariyaṃ sakhiṃ, mātulāniṃ pitucchakiṃ;

    ཡདཱ ལོཀེ གམིསྶནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Yadā loke gamissanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༧༠.

    70.

    ‘‘ཨསིཙམྨཾ གཧེཏྭཱན, ཁགྒཾ པགྒཡ྄ཧ བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Asicammaṃ gahetvāna, khaggaṃ paggayha brāhmaṇā;

    པནྠགྷཱཏཾ ཀརིསྶནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Panthaghātaṃ karissanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༧༡.

    71.

    ‘‘སུཀྐཙྪཝཱི ཝེདྷཝེརཱ, ཐཱུལབཱཧཱུ ཨཔཱཏུབྷཱ།

    ‘‘Sukkacchavī vedhaverā, thūlabāhū apātubhā;

    མིཏྟབྷེདཾ ཀརིསྶནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏི༎

    Mittabhedaṃ karissanti, tadā kaṇho pamokkhati.

    ༧༢.

    72.

    ‘‘མཱཡཱཝིནོ ནེཀཏིཀཱ, ཨསཔྤུརིསཙིནྟཀཱ།

    ‘‘Māyāvino nekatikā, asappurisacintakā;

    ཡདཱ ལོཀེ བྷཝིསྶནྟི, ཏདཱ ཀཎྷོ པམོཀྑཏཱི’’ཏི༎

    Yadā loke bhavissanti, tadā kaṇho pamokkhatī’’ti.

    ཏཏྠ སམཎཀཱཏི ‘‘མཡཾ སམཎཱམྷཱ’’ཏི པཊིཉྙཱམཏྟཀེན ཧཱིལི༹ཏཝོཧཱརེནེཝམཱཧ། ཀསིསྶནྟཱིཏི ཏེ ཏདཱཔི ཀསནྟིཡེཝ། ཨཡཾ པན ཨཛཱནནྟོ ཝིཡ ཨེཝམཱཧ། ཨཡཉྷིསྶ ཨདྷིཔྤཱཡོ – ཨེཏེ ཨེཝརཱུཔཱ དུསྶཱིལཱ མམ ཨམིཏྟཱ, ཡདཱ མམ སུནཁེན ཨེཏེ མཱརེཏྭཱ མཾསཾ ཁཱདིཏཾ བྷཝིསྶཏི, ཏདཱ ཨེས ཀཎྷོ ཨིཏོ པཉྩརཛྫུབནྡྷནཱ པམོཀྑཏཱིཏི། ཨིམིནཱ ཨུཔཱཡེན སབྦགཱཐཱསུ ཨདྷིཔྤཱཡཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ།

    Tattha samaṇakāti ‘‘mayaṃ samaṇāmhā’’ti paṭiññāmattakena hīḷitavohārenevamāha. Kasissantīti te tadāpi kasantiyeva. Ayaṃ pana ajānanto viya evamāha. Ayañhissa adhippāyo – ete evarūpā dussīlā mama amittā, yadā mama sunakhena ete māretvā maṃsaṃ khāditaṃ bhavissati, tadā esa kaṇho ito pañcarajjubandhanā pamokkhatīti. Iminā upāyena sabbagāthāsu adhippāyayojanā veditabbā.

    པབྦཛིཏཱཏི བུདྡྷསཱསནེ པབྦཛིཏཱ། གམིསྶནྟཱིཏི ཨགཱརམཛ྄ཛྷེ པཉྩ ཀཱམགུཎེ པརིབྷུཉྫནྟིཡོ ཝིཙརིསྶནྟི། དཱིགྷོཏྟརོཊྛཱཏི དཱཋིཀཱནཾ ཝཌྜྷིཏཏྟཱ དཱིགྷུཏྟརོཊྛཱ། པངྐདནྟཱཏི པངྐེན མལེན སམནྣཱགཏདནྟཱ། ཨིཎཾ ཙོདཱཡཱཏི བྷིཀྑཱཙརིཡཱཡ དྷནཾ སཾཧརིཏྭཱ ཝཌྜྷིཡཱ ཨིཎཾ པཡོཛེཏྭཱ ཏཾ ཙོདེཏྭཱ ཏཏོ ལདྡྷེན ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེནྟཱ ཡདཱ གཙྪནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Pabbajitāti buddhasāsane pabbajitā. Gamissantīti agāramajjhe pañca kāmaguṇe paribhuñjantiyo vicarissanti. Dīghottaroṭṭhāti dāṭhikānaṃ vaḍḍhitattā dīghuttaroṭṭhā. Paṅkadantāti paṅkena malena samannāgatadantā. Iṇaṃ codāyāti bhikkhācariyāya dhanaṃ saṃharitvā vaḍḍhiyā iṇaṃ payojetvā taṃ codetvā tato laddhena jīvikaṃ kappentā yadā gacchantīti attho.

    སཱཝིཏྟིནྟི སཱཝིཏྟིཉྩ ཨདྷིཡིཏྭཱ། ཡཉྙཏནྟཉྩཱཏི ཡཉྙཝིདྷཱཡཀཏནྟཾ, ཡཉྙཾ ཨདྷིཡིཏྭཱཏི ཨཏྠོ། བྷཏིཀཱཡཱཏི ཏེ ཏེ རཱཛརཱཛམཧཱམཏྟེ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ‘‘ཏུམྷཱཀཾ ཡཉྙཾ ཡཛིསྶཱམ, དྷནཾ དེཐཱ’’ཏི ཨེཝཾ བྷཏིཨཏྠཱཡ ཡདཱ ཡཉྙཾ ཡཛིསྶནྟི། པཧཱུ སནྟོཏི བྷརིཏུཾ པོསེཏུཾ སམཏྠཱ སམཱནཱ། བཱལཱ ཏུམྷེཏི ཏུམྷེ བཱལཱ ན ཀིཉྩི ཛཱནཱཐཱཏི ཡདཱ ཝཀྑནྟི། གམིསྶནྟཱིཏི ལོཀདྷམྨསེཝནཝསེན གམིསྶནྟི། པནྠགྷཱཏནྟི པནྠེ ཋཏྭཱ མནུསྶེ མཱརེཏྭཱ ཏེསཾ བྷཎྜགྒཧཎཾ།

    Sāvittinti sāvittiñca adhiyitvā. Yaññatantañcāti yaññavidhāyakatantaṃ, yaññaṃ adhiyitvāti attho. Bhatikāyāti te te rājarājamahāmatte upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ yaññaṃ yajissāma, dhanaṃ dethā’’ti evaṃ bhatiatthāya yadā yaññaṃ yajissanti. Pahū santoti bharituṃ posetuṃ samatthā samānā. Bālā tumheti tumhe bālā na kiñci jānāthāti yadā vakkhanti. Gamissantīti lokadhammasevanavasena gamissanti. Panthaghātanti panthe ṭhatvā manusse māretvā tesaṃ bhaṇḍaggahaṇaṃ.

    སུཀྐཙྪཝཱིཏི ཀསཱཝཙུཎྞཱདིགྷཾསནེན སམུཊྛཱཔིཏསུཀྐཙྪཝིཝཎྞཱ། ཝེདྷཝེརཱཏི ཝིདྷཝཱ ཨཔཏིཀཱ, ཏཱཧི ཝིདྷཝཱཧི ཝེརཾ ཙརནྟཱིཏི ཝེདྷཝེརཱ། ཐཱུལབཱཧཱུཏི པཱདཔརིམདྡནཱདཱིཧི སམུཊྛཱཔིཏམཾསཏཱཡ མཧཱབཱཧཱུ། ཨཔཱཏུབྷཱཏི ཨཔཱཏུབྷཱཝཱ, དྷནུཔྤཱདརཧིཏཱཏི ཨཏྠོ། མིཏྟབྷེདནྟི མིཐུབྷེདཾ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡདཱ ཨེཝརཱུཔཱ ཨིཏྠིདྷུཏྟཱ ‘‘ཨིམཱ ཨམྷེ ན ཛཧིསྶནྟཱི’’ཏི སཧིརཉྙཱ ཝིདྷཝཱ ཨུཔགནྟྭཱ སཾཝཱསཾ ཀཔྤེཏྭཱ ཏཱསཾ སནྟཀཾ ཁཱདིཏྭཱ ཏཱཧི སདྡྷིཾ མིཏྟབྷེདཾ ཀརིསྶནྟི , ཝིསྶཱསཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཨཉྙཾ སཧིརཉྙཾ གམིསྶནྟི, ཏདཱ ཨེས ཏེ ཙོརེ སབྦེཝ ཁཱདིཏྭཱ མུཙྩིསྶཏི། ཨསཔྤུརིསཙིནྟཀཱཏི ཨསཔྤུརིསཙིཏྟེཧི པརདུཀྑཙིནྟནསཱིལཱ། ཏདཱཏི ཏདཱ སབྦེཔིམེ གྷཱཏེཏྭཱ ཁཱདིཏམཾསོ ཀཎྷོ པམོཀྑཏཱིཏི།

    Sukkacchavīti kasāvacuṇṇādighaṃsanena samuṭṭhāpitasukkacchavivaṇṇā. Vedhaverāti vidhavā apatikā, tāhi vidhavāhi veraṃ carantīti vedhaverā. Thūlabāhūti pādaparimaddanādīhi samuṭṭhāpitamaṃsatāya mahābāhū. Apātubhāti apātubhāvā, dhanuppādarahitāti attho. Mittabhedanti mithubhedaṃ, ayameva vā pāṭho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadā evarūpā itthidhuttā ‘‘imā amhe na jahissantī’’ti sahiraññā vidhavā upagantvā saṃvāsaṃ kappetvā tāsaṃ santakaṃ khāditvā tāhi saddhiṃ mittabhedaṃ karissanti , vissāsaṃ bhinditvā aññaṃ sahiraññaṃ gamissanti, tadā esa te core sabbeva khāditvā muccissati. Asappurisacintakāti asappurisacittehi paradukkhacintanasīlā. Tadāti tadā sabbepime ghātetvā khāditamaṃso kaṇho pamokkhatīti.

    ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ ‘‘ཨིམེ མཡ྄ཧཾ, མཧཱརཱཛ, ཨམིཏྟཱ’’ཏི ཏེ ཏེ ཨདྷམྨཀཱརཀེ པཀྑནྡིཏྭཱ ཁཱདིཏུཀཱམཏཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ དསྶེཏི། སོ ཏཏོ མཧཱཛནསྶ ཨུཏྲསྟཀཱལེ སུནཁཾ རཛྫུཡཱ ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ ཋཔིཏཾ ཝིཡ ཀཏྭཱ ལུདྡཀཝེསཾ ཝིཛཧིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨཱནུབྷཱཝེན ཨཱཀཱསེ ཛལམཱནོ ཋཏྭཱ ‘‘མཧཱརཱཛ, ཨཧཾ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ, ‘ཨཡཾ ལོཀོ ཝིནསྶཏཱི’ཏི ཨཱགཏོ, པམཏྟཱ ཧི མཧཱཛནཱ, ཨདྷམྨཾ ཝཏྟིཏྭཱ མཏམཏཱ སམྤཏི ཨཔཱཡེ པཱུརེནྟི, དེཝལོཀོ ཏུཙྪོ ཝིཡ ཝིཏོ, ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཨདྷམྨིཀེསུ ཀཏྟབྦཾ ཨཧཾ ཛཱནིསྶཱམི, ཏྭཾ ཨཔྤམཏྟོ ཧོཧི, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི ཙཏཱུཧི སཏཱརཧགཱཐཱཧི དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ མནུསྶཱནཾ དཱནསཱིལེསུ པཏིཊྛཱཔེཏྭཱ ཨོསཀྐིཏསཱསནཾ ཨཉྙཾ ཝསྶསཧསྶཾ པཝཏྟནསམཏྠཾ ཀཏྭཱ མཱཏལིཾ ཨཱདཱཡ སཀཊྛཱནམེཝ གཏོ། མཧཱཛནཱ དཱནསཱིལཱདཱིནི པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟིཾསུ།

    Evañca pana vatvā ‘‘ime mayhaṃ, mahārāja, amittā’’ti te te adhammakārake pakkhanditvā khāditukāmataṃ viya katvā dasseti. So tato mahājanassa utrastakāle sunakhaṃ rajjuyā ākaḍḍhitvā ṭhapitaṃ viya katvā luddakavesaṃ vijahitvā attano ānubhāvena ākāse jalamāno ṭhatvā ‘‘mahārāja, ahaṃ sakko devarājā, ‘ayaṃ loko vinassatī’ti āgato, pamattā hi mahājanā, adhammaṃ vattitvā matamatā sampati apāye pūrenti, devaloko tuccho viya vito, ito paṭṭhāya adhammikesu kattabbaṃ ahaṃ jānissāmi, tvaṃ appamatto hohi, mahārājā’’ti catūhi satārahagāthāhi dhammaṃ desetvā manussānaṃ dānasīlesu patiṭṭhāpetvā osakkitasāsanaṃ aññaṃ vassasahassaṃ pavattanasamatthaṃ katvā mātaliṃ ādāya sakaṭṭhānameva gato. Mahājanā dānasīlādīni puññāni katvā devaloke nibbattiṃsu.

    སཏྠཱ ཨིམཾ དྷམྨདེསནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ བྷིཀྑཝེ པུབྦེཔཱཧཾ ལོཀསྶ ཨཏྠམེཝ ཙརཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསི – ‘‘ཏདཱ མཱཏལི ཨཱནནྡོ ཨཧོསི, སཀྐོ པན ཨཧམེཝ ཨཧོསི’’ནྟི།

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ bhikkhave pubbepāhaṃ lokassa atthameva carāmī’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mātali ānando ahosi, sakko pana ahameva ahosi’’nti.

    མཧཱཀཎྷཛཱཏཀཝཎྞནཱ ཚཊྛཱ།

    Mahākaṇhajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.







    Related texts:



    ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཛཱཏཀཔཱལི༹ • Jātakapāḷi / ༤༦༩. མཧཱཀཎྷཛཱཏཀཾ • 469. Mahākaṇhajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact