| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
၁၁. မဟာကပ္ပိနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
11. Mahākappinasuttavaṇṇanā
၂၄၅. ဧကာဒသမေ မဟာကပ္ပိနောတိ ဧဝံနာမကော အဘိညာဗလပ္ပတ္တော အသီတိမဟာသာဝကာနံ အဗ္ဘန္တရော မဟာထေရော။ သော ကိရ ဂိဟိကာလေ ကုက္ကုဋဝတီနဂရေ တိယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ အကာသိ။ ပစ္ဆိမဘဝိကတ္တာ ပန တထာရူပံ သာသနံ သောတုံ ဩဟိတသောတော ဝိစရတိ။ အထေကဒိဝသံ အမစ္စသဟသ္သပရိဝုတော ဥယ္ယာနကီဠိကံ အဂမာသိ။ တဒာ စ မဇ္ဈိမဒေသတော ဇင္ဃဝာဏိဇာ တံ နဂရံ ဂန္တ္ဝာ, ဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတ္ဝာ, ‘‘ရာဇာနံ ပသ္သိသ္သာမာ’’တိ ပဏ္ဏာကာရဟတ္ထာ ရာဇကုလဒ္ဝာရံ ဂန္တ္ဝာ, ‘‘ရာဇာ ဥယ္ယာနံ ဂတော’’တိ သုတ္ဝာ, ဥယ္ယာနံ ဂန္တ္ဝာ, ဒ္ဝာရေ ဌိတာ, ပဋိဟာရသ္သ အာရောစယိံသု။ အထ ရညော နိဝေဒိတေ ရာဇာ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ နိယ္ယာတိတပဏ္ဏာကာရေ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဌိတေ, ‘‘တာတာ, ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာဝတ္ထိတော ဒေဝာ’’တိ။ ‘‘ကစ္စိ ဝော ရဋ္ဌံ သုဘိက္ခံ, ဓမ္မိကော ရာဇာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဒေဝာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန တုမ္ဟာကံ ဒေသေ ကိဉ္စိ သာသန’’န္တိ? ‘‘အတ္ထိ, ဒေဝ, န ပန သက္ကာ ဥစ္ဆိဋ္ဌမုခေဟိ ကထေတု’’န္တိ။ ရာဇာ သုဝဏ္ဏဘိင္ဂာရေန ဥဒကံ ဒာပေသိ။ တေ မုခံ ဝိက္ခာလေတ္ဝာ ဒသဗလာဘိမုခာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ, ‘‘ဒေဝ, အမ္ဟာကံ ဒေသေ ဗုဒ္ဓရတနံ နာမ ဥပ္ပန္န’’န္တိ အာဟံသု။ ရညော ‘‘ဗုဒ္ဓော’’တိ ဝစနေ သုတမတ္တေ သကလသရီရံ ဖရမာနာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တတော ‘‘ဗုဒ္ဓောတိ, တာတာ, ဝဒထာ’’တိ? အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓောတိ ဒေဝ ဝဒာမာ’’တိ။ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝဒာပေတ္ဝာ, ‘‘ဗုဒ္ဓောတိ ပဒံ အပရိမာဏံ, နာသ္သ သက္ကာ ပရိမာဏံ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံယေဝ ပသန္နော သတသဟသ္သံ ဒတ္ဝာ ပုန ‘‘အညံ ကိံ သာသန’’န္တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ ဓမ္မရတနံ နာမ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ တမ္ပိ သုတ္ဝာ တထေဝ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ဂဟေတ္ဝာ အပရမ္ပိ သတသဟသ္သံ ဒတ္ဝာ ပုန ‘‘အညံ ကိံ သာသန’’န္တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘သင္ဃရတနံ ဒေဝ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ တမ္ပိ သုတ္ဝာ တထေဝ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ဂဟေတ္ဝာ အပရမ္ပိ သတသဟသ္သံ ဒတ္ဝာ ဒိန္နဘာဝံ ပဏ္ဏေ လိခိတ္ဝာ, ‘‘တာတာ, ဒေဝိယာ သန္တိကံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပေသေသိ။ တေသု ဂတေသု အမစ္စေ ပုစ္ဆိ, ‘‘တာတာ, ဗုဒ္ဓော လောကေ ဥပ္ပန္နော, တုမ္ဟေ ကိံ ကရိသ္သထာ’’တိ? ‘‘ဒေဝ တုမ္ဟေ ကိံ ကတ္တုကာမာ’’တိ? ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ။ ‘‘မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိသ္သာမာ’’တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဃရံ ဝာ ကုဋုမ္ဗံ ဝာ အနပလောကေတ္ဝာ ယေ အသ္သေ အာရုယ္ဟ ဂတာ, တေဟေဝ နိက္ခမိံသု။
245. Ekādasame mahākappinoti evaṃnāmako abhiññābalappatto asītimahāsāvakānaṃ abbhantaro mahāthero. So kira gihikāle kukkuṭavatīnagare tiyojanasatikaṃ rajjaṃ akāsi. Pacchimabhavikattā pana tathārūpaṃ sāsanaṃ sotuṃ ohitasoto vicarati. Athekadivasaṃ amaccasahassaparivuto uyyānakīḷikaṃ agamāsi. Tadā ca majjhimadesato jaṅghavāṇijā taṃ nagaraṃ gantvā, bhaṇḍaṃ paṭisāmetvā, ‘‘rājānaṃ passissāmā’’ti paṇṇākārahatthā rājakuladvāraṃ gantvā, ‘‘rājā uyyānaṃ gato’’ti sutvā, uyyānaṃ gantvā, dvāre ṭhitā, paṭihārassa ārocayiṃsu. Atha rañño nivedite rājā pakkosāpetvā niyyātitapaṇṇākāre vanditvā ṭhite, ‘‘tātā, kuto āgatatthā’’ti? Pucchi. ‘‘Sāvatthito devā’’ti. ‘‘Kacci vo raṭṭhaṃ subhikkhaṃ, dhammiko rājā’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Atthi pana tumhākaṃ dese kiñci sāsana’’nti? ‘‘Atthi, deva, na pana sakkā ucchiṭṭhamukhehi kathetu’’nti. Rājā suvaṇṇabhiṅgārena udakaṃ dāpesi. Te mukhaṃ vikkhāletvā dasabalābhimukhā añjaliṃ paggaṇhitvā, ‘‘deva, amhākaṃ dese buddharatanaṃ nāma uppanna’’nti āhaṃsu. Rañño ‘‘buddho’’ti vacane sutamatte sakalasarīraṃ pharamānā pīti uppajji. Tato ‘‘buddhoti, tātā, vadathā’’ti? Āha. ‘‘Buddhoti deva vadāmā’’ti. Evaṃ tikkhattuṃ vadāpetvā, ‘‘buddhoti padaṃ aparimāṇaṃ, nāssa sakkā parimāṇaṃ kātu’’nti tasmiṃyeva pasanno satasahassaṃ datvā puna ‘‘aññaṃ kiṃ sāsana’’nti? Pucchi. ‘‘Deva dhammaratanaṃ nāma uppanna’’nti. Tampi sutvā tatheva tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā aparampi satasahassaṃ datvā puna ‘‘aññaṃ kiṃ sāsana’’nti? Pucchi. ‘‘Saṅgharatanaṃ deva uppanna’’nti. Tampi sutvā tatheva tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā aparampi satasahassaṃ datvā dinnabhāvaṃ paṇṇe likhitvā, ‘‘tātā, deviyā santikaṃ gacchathā’’ti pesesi. Tesu gatesu amacce pucchi, ‘‘tātā, buddho loke uppanno, tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Deva tumhe kiṃ kattukāmā’’ti? ‘‘Ahaṃ pabbajissāmī’’ti. ‘‘Mayampi pabbajissāmā’’ti. Te sabbepi gharaṃ vā kuṭumbaṃ vā anapaloketvā ye asse āruyha gatā, teheva nikkhamiṃsu.
ဝာဏိဇာ အနောဇာဒေဝိယာ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ပဏ္ဏံ ဒသ္သေသုံ။ သာ ဝာစေတ္ဝာ ‘‘ရညာ တုမ္ဟာကံ ဗဟူ ကဟာပဏာ ဒိန္နာ, ကိံ တုမ္ဟေဟိ ကတံ, တာတာ’’တိ? ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပိယသာသနံ ဒေဝိ အာနီတ’’န္တိ။ ‘‘အမ္ဟေပိ သက္ကာ, တာတာ, သုဏာပေတု’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ ဒေဝိ, ဥစ္ဆိဋ္ဌမုခေဟိ ပန ဝတ္တုံ န သက္ကာ’’တိ။ သာ သုဝဏ္ဏဘိင္ဂာရေန ဥဒကံ ဒာပေသိ။ တေ မုခံ ဝိက္ခာလေတ္ဝာ ရညော အာရောစိတနယေနေဝ အာရောစေသုံ။ သာပိ သုတ္ဝာ ဥပ္ပန္နပာမောဇ္ဇာ တေနေဝ နယေန ဧကေကသ္မိံ ပဒေ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ဂဟေတ္ဝာ ပဋိညာဂဏနာယ တီဏိ တီဏိ ကတ္ဝာ နဝသတသဟသ္သာနိ အဒာသိ။ ဝာဏိဇာ သဗ္ဗာနိပိ ဒ္ဝာဒသသတသဟသ္သာနိ လဘိံသု။ အထ နေ ‘‘ရာဇာ ကဟံ, တာတာ’’တိ, ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇိသ္သာမီတိ နိက္ခန္တော ဒေဝီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, တာတာ, တုမ္ဟေ ဂစ္ဆထာ’’တိ တေ ဥယ္ယောဇေတ္ဝာ ရညာ သဒ္ဓိံ ဂတာနံ အမစ္စာနံ မာတုဂာမေ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ, ‘‘တုမ္ဟေ အတ္တနော သာမိကာနံ ဂတဋ္ဌာနံ ဇာနာထ အမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဇာနာမ အယ္ယေ, ရညာ သဒ္ဓိံ ဥယ္ယာနကီဠိကံ ဂတာ’’တိ။ အာမ ဂတာ, တတ္ထ ပန ဂန္တ္ဝာ, ‘‘ဗုဒ္ဓော ဥပ္ပန္နော, ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော, သင္ဃော ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတ္ဝာ, ‘‘ဒသဗလသ္သ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိသ္သာမာ’’တိ ဂတာ။ ‘‘တုမ္ဟေ ကိံ ကရိသ္သထာ’’တိ? ‘‘တုမ္ဟေ ပန အယ္ယေ ကိံ ကတ္တုကာမာ’’တိ? ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိသ္သာမိ, န တေဟိ ဝန္တဝမနံ ဇိဝ္ဟဂ္ဂေ ဌပေယ္ယ’’န္တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ, မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိသ္သာမာ’’တိ သဗ္ဗာ ရထေ ယောဇာပေတ္ဝာ နိက္ခမိံသု။
Vāṇijā anojādeviyā santikaṃ gantvā paṇṇaṃ dassesuṃ. Sā vācetvā ‘‘raññā tumhākaṃ bahū kahāpaṇā dinnā, kiṃ tumhehi kataṃ, tātā’’ti? Pucchi. ‘‘Piyasāsanaṃ devi ānīta’’nti. ‘‘Amhepi sakkā, tātā, suṇāpetu’’nti. ‘‘Sakkā devi, ucchiṭṭhamukhehi pana vattuṃ na sakkā’’ti. Sā suvaṇṇabhiṅgārena udakaṃ dāpesi. Te mukhaṃ vikkhāletvā rañño ārocitanayeneva ārocesuṃ. Sāpi sutvā uppannapāmojjā teneva nayena ekekasmiṃ pade tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā paṭiññāgaṇanāya tīṇi tīṇi katvā navasatasahassāni adāsi. Vāṇijā sabbānipi dvādasasatasahassāni labhiṃsu. Atha ne ‘‘rājā kahaṃ, tātā’’ti, pucchi. ‘‘Pabbajissāmīti nikkhanto devī’’ti. ‘‘Tena hi, tātā, tumhe gacchathā’’ti te uyyojetvā raññā saddhiṃ gatānaṃ amaccānaṃ mātugāme pakkosāpetvā, ‘‘tumhe attano sāmikānaṃ gataṭṭhānaṃ jānātha ammā’’ti pucchi. ‘‘Jānāma ayye, raññā saddhiṃ uyyānakīḷikaṃ gatā’’ti. Āma gatā, tattha pana gantvā, ‘‘buddho uppanno, dhammo uppanno, saṅgho uppanno’’ti sutvā, ‘‘dasabalassa santike pabbajissāmā’’ti gatā. ‘‘Tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Tumhe pana ayye kiṃ kattukāmā’’ti? ‘‘Ahaṃ pabbajissāmi, na tehi vantavamanaṃ jivhagge ṭhapeyya’’nti. ‘‘Yadi evaṃ, mayampi pabbajissāmā’’ti sabbā rathe yojāpetvā nikkhamiṃsu.
ရာဇာပိ အမစ္စသဟသ္သေန သဒ္ဓိံ ဂင္ဂာယ တီရံ ပာပုဏိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဂင္ဂာ ပူရာ ဟောတိ။ အထ နံ ဒိသ္ဝာ, ‘‘အယံ ဂင္ဂာ ပူရာ စဏ္ဍမစ္ဆာကိဏ္ဏာ, အမ္ဟေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတာ ဒာသာ ဝာ မနုသ္သာ ဝာ နတ္ထိ, ယေ နော နာဝံ ဝာ ဥဠုမ္ပံ ဝာ ကတ္ဝာ ဒဒေယ္ယုံ, ဧတသ္သ ပန သတ္ထု ဂုဏာ နာမ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိတော ဥပရိ ယာဝ ဘဝဂ္ဂာ ပတ္ထဋာ, သစေ ဧသ သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော, ဣမေသံ အသ္သာနံ ခုရပိဋ္ဌာနိ မာ တေမေန္တူ’’တိ ဥဒကပိဋ္ဌေန အသ္သေ ပက္ခန္ဒာပေသုံ ။ ဧကအသ္သသ္သာပိ ခုရပိဋ္ဌမတ္တံ န တေမိ, ရာဇမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တာ ဝိယ ပရတီရံ ပတ္ဝာ ပုရတော အညံ မဟာနဒိံ ပာပုဏိံသု။ တတ္ထ အညာ သစ္စကိရိယာ နတ္ထိ, တာယ ဧဝ သစ္စကိရိယာယ တမ္ပိ အဍ္ဎယောဇနဝိတ္ထာရံ နဒိံ အတိက္ကမိံသု။ အထ တတိယံ စန္ဒဘာဂံ နာမ မဟာနဒိံ ပတ္ဝာ တမ္ပိ တာယ ဧဝ သစ္စကိရိယာယ အတိက္ကမိံသု။
Rājāpi amaccasahassena saddhiṃ gaṅgāya tīraṃ pāpuṇi. Tasmiñca samaye gaṅgā pūrā hoti. Atha naṃ disvā, ‘‘ayaṃ gaṅgā pūrā caṇḍamacchākiṇṇā, amhehi saddhiṃ āgatā dāsā vā manussā vā natthi, ye no nāvaṃ vā uḷumpaṃ vā katvā dadeyyuṃ, etassa pana satthu guṇā nāma heṭṭhā avīcito upari yāva bhavaggā patthaṭā, sace esa satthā sammāsambuddho, imesaṃ assānaṃ khurapiṭṭhāni mā tementū’’ti udakapiṭṭhena asse pakkhandāpesuṃ . Ekaassassāpi khurapiṭṭhamattaṃ na temi, rājamaggena gacchantā viya paratīraṃ patvā purato aññaṃ mahānadiṃ pāpuṇiṃsu. Tattha aññā saccakiriyā natthi, tāya eva saccakiriyāya tampi aḍḍhayojanavitthāraṃ nadiṃ atikkamiṃsu. Atha tatiyaṃ candabhāgaṃ nāma mahānadiṃ patvā tampi tāya eva saccakiriyāya atikkamiṃsu.
သတ္ထာပိ တံဒိဝသံ ပစ္စူသသမယေ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ လောကံ ဩလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇ မဟာကပ္ပိနော တိယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ အမစ္စသဟသ္သပရိဝာရော မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတုံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဒိသ္ဝာ, ‘‘မယာ တေသံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကာတုံ ယုတ္တ’’န္တိ ပာတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတ္ဝာ, ဘိက္ခုသင္ဃပရိဝာရော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ, ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတ္ဝာ, အာကာသေ ဥပ္ပတိတ္ဝာ စန္ဒဘာဂာယ နဒိယာ တီရေ တေသံ ဥတ္တရဏတိတ္ထသ္သ အဘိမုခေ ဌာနေ မဟာနိဂ္ရောဓရုက္ခော အတ္ထိ, တတ္ထ ပလ္လင္ကေန နိသီဒိတ္ဝာ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိသ္သဇ္ဇေသိ။ တေ တေန တိတ္ထေန ဥတ္တရန္တာ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဣတော စိတော စ ဝိဓာဝန္တိယော ဩလောကေန္တာ ဒသဗလသ္သ ပုဏ္ဏစန္ဒသသ္သိရိကံ မုခံ ဒိသ္ဝာ, ‘‘ယံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသ္သ မယံ ပဗ္ဗဇိတာ, အဒ္ဓာ သော ဧသော’’တိ ဒသ္သနေနေဝ နိဋ္ဌံ ဂန္တ္ဝာ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩနတာ ဝန္ဒမာနာ အာဂမ္မ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိံသု။ ရာဇာ ဂောပ္ဖကေသု ဂဟေတ္ဝာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ အမစ္စသဟသ္သေန။ သတ္ထာ တေသံ ဓမ္မံ ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ သဗ္ဗေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာယ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဣမေ စီဝရဒာနသ္သ ဒိန္နတ္တာ အတ္တနော စီဝရာနိ ဂဟေတ္ဝာဝ အာဂတာ’’တိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဟတ္ထံ ပသာရေတ္ဝာ, ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝော သ္ဝာက္ခာတော ဓမ္မော, စရထ ဗ္ရဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခသ္သ အန္တကိရိယာယာ’’တိ အာဟ။ သာဝ တေသံ အာယသ္မန္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒာ စ အဟောသိ, ဝသ္သသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ သတ္ထာရံ ပရိဝာရယိံသု။
Satthāpi taṃdivasaṃ paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ olokento ‘‘ajja mahākappino tiyojanasatikaṃ rajjaṃ pahāya amaccasahassaparivāro mama santike pabbajituṃ āgacchatī’’ti disvā, ‘‘mayā tesaṃ paccuggamanaṃ kātuṃ yutta’’nti pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā, bhikkhusaṅghaparivāro sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā, pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sayameva pattacīvaraṃ gahetvā, ākāse uppatitvā candabhāgāya nadiyā tīre tesaṃ uttaraṇatitthassa abhimukhe ṭhāne mahānigrodharukkho atthi, tattha pallaṅkena nisīditvā parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā chabbaṇṇabuddharasmiyo vissajjesi. Te tena titthena uttarantā ca chabbaṇṇabuddharasmiyo ito cito ca vidhāvantiyo olokentā dasabalassa puṇṇacandasassirikaṃ mukhaṃ disvā, ‘‘yaṃ satthāraṃ uddissa mayaṃ pabbajitā, addhā so eso’’ti dassaneneva niṭṭhaṃ gantvā diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya onatā vandamānā āgamma satthāraṃ vandiṃsu. Rājā gopphakesu gahetvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi saddhiṃ amaccasahassena. Satthā tesaṃ dhammaṃ kathesi. Desanāpariyosāne sabbe arahatte patiṭṭhāya satthāraṃ pabbajjaṃ yāciṃsu. Satthā ‘‘pubbe ime cīvaradānassa dinnattā attano cīvarāni gahetvāva āgatā’’ti suvaṇṇavaṇṇaṃ hatthaṃ pasāretvā, ‘‘etha bhikkhavo svākkhāto dhammo, caratha brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ pabbajjā ca upasampadā ca ahosi, vassasaṭṭhikattherā viya satthāraṃ parivārayiṃsu.
အနောဇာပိ ဒေဝီ ရထသဟသ္သပရိဝာရာ ဂင္ဂာတီရံ ပတ္ဝာ ရညော အတ္ထာယ အာဘတံ နာဝံ ဝာ ဥဠုမ္ပံ ဝာ အဒိသ္ဝာ အတ္တနော ဗ္ယတ္တတာယ စိန္တေသိ – ‘‘ရာဇာ သစ္စကိရိယံ ကတ္ဝာ ဂတော ဘဝိသ္သတိ, သော ပန သတ္ထာ န ကေဝလံ တေသံယေဝ အတ္ထာယ နိဗ္ဗတ္တော, သစေ သော သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော, အမ္ဟာကံ ရထာ မာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိံသူ’’တိ ဥဒကပိဋ္ဌေ ရထေ ပက္ခန္ဒာပေသိ။ ရထာနံ နေမိဝဋ္ဋိမတ္တမ္ပိ န တေမိ။ ဒုတိယတတိယနဒီပိ တေနေဝ သစ္စကာရေန ဥတ္တရမာနာယေဝ နိဂ္ရောဓရုက္ခမူလေ သတ္ထာရံ အဒ္ဒသ။ သတ္ထာ ‘‘ဣမာသံ အတ္တနော သာမိကေ ပသ္သန္တီနံ ဆန္ဒရာဂော ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ မဂ္ဂဖလာနံ အန္တရာယံ ကရေယ္ယ, သော ဧဝံ ကာတုံ န သက္ခိသ္သတီ’’တိ ယထာ အညမညေ န ပသ္သန္တိ, တထာ အကာသိ။ တာ သဗ္ဗာပိ တိတ္ထတော ဥတ္တရိတ္ဝာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတ္ဝာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တာသံ ဓမ္မံ ကထေသိ, ဒေသနာပရိယောသာနေ သဗ္ဗာပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ အညမညေ ပသ္သိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အာဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ။ ထေရီ အာဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗာ ပဗ္ဗာဇေတ္ဝာ အာဒာယ ဘိက္ခုနီနံ ဥပသ္သယံ ဂတာ။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသဟသ္သံ ဂဟေတ္ဝာ အာကာသေန ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ ဣမံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘မဟာကပ္ပိနောတိ ဧဝံ နာမကော အဘိညာဗလပ္ပတ္တော အသီတိမဟာသာဝကာနံ အဗ္ဘန္တရော မဟာထေရော’’တိ။
Anojāpi devī rathasahassaparivārā gaṅgātīraṃ patvā rañño atthāya ābhataṃ nāvaṃ vā uḷumpaṃ vā adisvā attano byattatāya cintesi – ‘‘rājā saccakiriyaṃ katvā gato bhavissati, so pana satthā na kevalaṃ tesaṃyeva atthāya nibbatto, sace so satthā sammāsambuddho, amhākaṃ rathā mā udake nimujjiṃsū’’ti udakapiṭṭhe rathe pakkhandāpesi. Rathānaṃ nemivaṭṭimattampi na temi. Dutiyatatiyanadīpi teneva saccakārena uttaramānāyeva nigrodharukkhamūle satthāraṃ addasa. Satthā ‘‘imāsaṃ attano sāmike passantīnaṃ chandarāgo uppajjitvā maggaphalānaṃ antarāyaṃ kareyya, so evaṃ kātuṃ na sakkhissatī’’ti yathā aññamaññe na passanti, tathā akāsi. Tā sabbāpi titthato uttaritvā dasabalaṃ vanditvā nisīdiṃsu. Satthā tāsaṃ dhammaṃ kathesi, desanāpariyosāne sabbāpi sotāpattiphale patiṭṭhāya aññamaññe passiṃsu. Satthā ‘‘uppalavaṇṇā āgacchatū’’ti cintesi. Therī āgantvā sabbā pabbājetvā ādāya bhikkhunīnaṃ upassayaṃ gatā. Satthā bhikkhusahassaṃ gahetvā ākāsena jetavanaṃ agamāsi. Imaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘mahākappinoti evaṃ nāmako abhiññābalappatto asītimahāsāvakānaṃ abbhantaro mahāthero’’ti.
ဇနေတသ္မိန္တိ ဇနိတေ ပဇာယာတိ အတ္ထော။ ယေ ဂောတ္တပဋိသာရိနောတိ ယေ ‘‘မယံ ဝာသေဋ္ဌာ ဂောတမာ’’တိ ဂောတ္တံ ပဋိသရန္တိ ပဋိဇာနန္တိ, တေသံ ခတ္တိယော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နောတိ အဋ္ဌဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ စေဝ ပန္နရသဓမ္မဘေဒေန စရဏေန စ သမန္နာဂတော။ တပတီတိ ဝိရောစတိ။ ဈာယီ တပတိ ဗ္ရာဟ္မဏောတိ ခီဏာသဝဗ္ရာဟ္မဏော ဒုဝိဓေန ဈာနေန ဈာယမာနော တပတိ ဝိရောစတိ။ တသ္မိံ ပန ခဏေ ကာလုဒာယိတ္ထေရော ဒုဝိဓေန ဈာနေန ဈာယမာနော အဝိဒူရေ နိသိန္နော ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓော တပတီတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓော ဝိရောစတိ။ သဗ္ဗမင္ဂလဂာထာ ကိရေသာ။ ဘာတိကရာဇာ ကိရ ဧကံ ပူဇံ ကာရေတ္ဝာ အာစရိယကံ အာဟ – ‘‘တီဟိ ရတနေဟိ အမုတ္တံ ဧကံ ဇယမင္ဂလံ ဝဒထာ’’တိ။ သော တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သမ္မသိတ္ဝာ ဣမံ ဂာထံ ဝဒန္တော ‘‘ဒိဝာ တပတိ အာဒိစ္စော’’တိ ဝတ္ဝာ အတ္ထင္ဂမေန္တသ္သ သူရိယသ္သ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏ္ဟိ။ ‘‘ရတ္တိမာဘာတိ စန္ဒိမာ’’တိ, ဥဋ္ဌဟန္တသ္သ စန္ဒသ္သ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏ္ဟိ။ ‘‘သန္နဒ္ဓော ခတ္တိယော တပတီ’’တိ ရညော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏ္ဟိ။ ‘‘ဈာယီ တပတိ ဗ္ရာဟ္မဏော’’တိ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏ္ဟိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓော တပတိ တေဇသာ’’တိ ဝတ္ဝာ ပန မဟာစေတိယသ္သ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏ္ဟိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘မာ ဟတ္ထံ ဩတာရေဟီ’’တိ ဥက္ခိတ္တသ္မိံယေဝ ဟတ္ထေ သဟသ္သံ ဌပေသိ။ ဧကာဒသမံ။
Janetasminti janite pajāyāti attho. Ye gottapaṭisārinoti ye ‘‘mayaṃ vāseṭṭhā gotamā’’ti gottaṃ paṭisaranti paṭijānanti, tesaṃ khattiyo seṭṭhoti attho. Vijjācaraṇasampannoti aṭṭhahi vijjāhi ceva pannarasadhammabhedena caraṇena ca samannāgato. Tapatīti virocati. Jhāyī tapati brāhmaṇoti khīṇāsavabrāhmaṇo duvidhena jhānena jhāyamāno tapati virocati. Tasmiṃ pana khaṇe kāludāyitthero duvidhena jhānena jhāyamāno avidūre nisinno hoti. Buddho tapatīti sabbaññubuddho virocati. Sabbamaṅgalagāthā kiresā. Bhātikarājā kira ekaṃ pūjaṃ kāretvā ācariyakaṃ āha – ‘‘tīhi ratanehi amuttaṃ ekaṃ jayamaṅgalaṃ vadathā’’ti. So tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sammasitvā imaṃ gāthaṃ vadanto ‘‘divā tapati ādicco’’ti vatvā atthaṅgamentassa sūriyassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Rattimābhāti candimā’’ti, uṭṭhahantassa candassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Sannaddho khattiyo tapatī’’ti rañño añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Jhāyī tapati brāhmaṇo’’ti bhikkhusaṅghassa añjaliṃ paggaṇhi. ‘‘Buddho tapati tejasā’’ti vatvā pana mahācetiyassa añjaliṃ paggaṇhi. Atha naṃ rājā ‘‘mā hatthaṃ otārehī’’ti ukkhittasmiṃyeva hatthe sahassaṃ ṭhapesi. Ekādasamaṃ.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya / ၁၁. မဟာကပ္ပိနသုတ္တံ • 11. Mahākappinasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၁၁. မဟာကပ္ပိနသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 11. Mahākappinasuttavaṇṇanā
