| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरगाथापाळि • Theragāthāpāḷi |
१८. चत्तालीसनिपातो
18. Cattālīsanipāto
१. महाकस्सपत्थेरगाथा
1. Mahākassapattheragāthā
१०५४.
1054.
‘‘न गणेन पुरक्खतो चरे, विमनो होति समाधि दुल्लभो।
‘‘Na gaṇena purakkhato care, vimano hoti samādhi dullabho;
नानाजनसङ्गहो दुखो, इति दिस्वान गणं न रोचये॥
Nānājanasaṅgaho dukho, iti disvāna gaṇaṃ na rocaye.
१०५५.
1055.
‘‘न कुलानि उपब्बजे मुनि, विमनो होति समाधि दुल्लभो।
‘‘Na kulāni upabbaje muni, vimano hoti samādhi dullabho;
सो उस्सुक्को रसानुगिद्धो, अत्थं रिञ्चति यो सुखावहो॥
So ussukko rasānugiddho, atthaṃ riñcati yo sukhāvaho.
१०५६.
1056.
‘‘पङ्कोति हि नं अवेदयुं, यायं वन्दनपूजना कुलेसु।
‘‘Paṅkoti hi naṃ avedayuṃ, yāyaṃ vandanapūjanā kulesu;
सुखुमं सल्ल दुरुब्बहं, सक्कारो कापुरिसेन दुज्जहो॥
Sukhumaṃ salla durubbahaṃ, sakkāro kāpurisena dujjaho.
१०५७.
1057.
‘‘सेनासनम्हा ओरुय्ह, नगरं पिण्डाय पाविसिं।
‘‘Senāsanamhā oruyha, nagaraṃ piṇḍāya pāvisiṃ;
भुञ्जन्तं पुरिसं कुट्ठिं, सक्कच्चं तं उपट्ठहिं॥
Bhuñjantaṃ purisaṃ kuṭṭhiṃ, sakkaccaṃ taṃ upaṭṭhahiṃ.
१०५८.
1058.
१०५९.
1059.
भुञ्जमाने वा भुत्ते वा, जेगुच्छं मे न विज्जति॥
Bhuñjamāne vā bhutte vā, jegucchaṃ me na vijjati.
१०६०.
1060.
‘‘उत्तिट्ठपिण्डो आहारो, पूतिमुत्तञ्च ओसधं।
‘‘Uttiṭṭhapiṇḍo āhāro, pūtimuttañca osadhaṃ;
सेनासनं रुक्खमूलं, पंसुकूलञ्च चीवरं।
Senāsanaṃ rukkhamūlaṃ, paṃsukūlañca cīvaraṃ;
१०६१.
1061.
‘‘यत्थ एके विहञ्ञन्ति, आरुहन्ता सिलुच्चयं।
‘‘Yattha eke vihaññanti, āruhantā siluccayaṃ;
तस्स बुद्धस्स दायादो, सम्पजानो पतिस्सतो।
Tassa buddhassa dāyādo, sampajāno patissato;
इद्धिबलेनुपत्थद्धो , कस्सपो अभिरूहति॥
Iddhibalenupatthaddho , kassapo abhirūhati.
१०६२.
1062.
‘‘पिण्डपातपटिक्कन्तो , सेलमारुय्ह कस्सपो।
‘‘Piṇḍapātapaṭikkanto , selamāruyha kassapo;
झायति अनुपादानो, पहीनभयभेरवो॥
Jhāyati anupādāno, pahīnabhayabheravo.
१०६३.
1063.
‘‘पिण्डपातपटिक्कन्तो, सेलमारुय्ह कस्सपो।
‘‘Piṇḍapātapaṭikkanto, selamāruyha kassapo;
झायति अनुपादानो, डय्हमानेसु निब्बुतो॥
Jhāyati anupādāno, ḍayhamānesu nibbuto.
१०६४.
1064.
‘‘पिण्डपातपटिक्कन्तो, सेलमारुय्ह कस्सपो।
‘‘Piṇḍapātapaṭikkanto, selamāruyha kassapo;
झायति अनुपादानो, कतकिच्चो अनासवो॥
Jhāyati anupādāno, katakicco anāsavo.
१०६५.
1065.
‘‘करेरिमालावितता , भूमिभागा मनोरमा।
‘‘Karerimālāvitatā , bhūmibhāgā manoramā;
कुञ्जराभिरुदा रम्मा, ते सेला रमयन्ति मं॥
Kuñjarābhirudā rammā, te selā ramayanti maṃ.
१०६६.
1066.
‘‘नीलब्भवण्णा रुचिरा, वारिसीता सुचिन्धरा।
‘‘Nīlabbhavaṇṇā rucirā, vārisītā sucindharā;
इन्दगोपकसञ्छन्ना, ते सेला रमयन्ति मं॥
Indagopakasañchannā, te selā ramayanti maṃ.
१०६७.
1067.
‘‘नीलब्भकूटसदिसा, कूटागारवरूपमा।
‘‘Nīlabbhakūṭasadisā, kūṭāgāravarūpamā;
वारणाभिरुदा रम्मा, ते सेला रमयन्ति मं॥
Vāraṇābhirudā rammā, te selā ramayanti maṃ.
१०६८.
1068.
‘‘अभिवुट्ठा रम्मतला, नगा इसिभि सेविता।
‘‘Abhivuṭṭhā rammatalā, nagā isibhi sevitā;
अब्भुन्नदिता सिखीहि, ते सेला रमयन्ति मं॥
Abbhunnaditā sikhīhi, te selā ramayanti maṃ.
१०६९.
1069.
‘‘अलं झायितुकामस्स, पहितत्तस्स मे सतो।
‘‘Alaṃ jhāyitukāmassa, pahitattassa me sato;
१०७०.
1070.
‘‘अलं मे फासुकामस्स, पहितत्तस्स भिक्खुनो।
‘‘Alaṃ me phāsukāmassa, pahitattassa bhikkhuno;
अलं मे योगकामस्स, पहितत्तस्स तादिनो॥
Alaṃ me yogakāmassa, pahitattassa tādino.
१०७१.
1071.
‘‘उमापुप्फेन समाना, गगनावब्भछादिता।
‘‘Umāpupphena samānā, gaganāvabbhachāditā;
नानादिजगणाकिण्णा , ते सेला रमयन्ति मं॥
Nānādijagaṇākiṇṇā , te selā ramayanti maṃ.
१०७२.
1072.
‘‘अनाकिण्णा गहट्ठेहि, मिगसङ्घनिसेविता।
‘‘Anākiṇṇā gahaṭṭhehi, migasaṅghanisevitā;
नानादिजगणाकिण्णा, ते सेला रमयन्ति मं॥
Nānādijagaṇākiṇṇā, te selā ramayanti maṃ.
१०७३.
1073.
‘‘अच्छोदिका पुथुसिला, गोनङ्गुलमिगायुता।
‘‘Acchodikā puthusilā, gonaṅgulamigāyutā;
अम्बुसेवालसञ्छन्ना, ते सेला रमयन्ति मं॥
Ambusevālasañchannā, te selā ramayanti maṃ.
१०७४.
1074.
‘‘न पञ्चङ्गिकेन तुरियेन, रति मे होति तादिसी।
‘‘Na pañcaṅgikena turiyena, rati me hoti tādisī;
यथा एकग्गचित्तस्स, सम्मा धम्मं विपस्सतो॥
Yathā ekaggacittassa, sammā dhammaṃ vipassato.
१०७५.
1075.
‘‘कम्मं बहुकं न कारये, परिवज्जेय्य जनं न उय्यमे।
‘‘Kammaṃ bahukaṃ na kāraye, parivajjeyya janaṃ na uyyame;
उस्सुक्को सो रसानुगिद्धो, अत्थं रिञ्चति यो सुखावहो॥
Ussukko so rasānugiddho, atthaṃ riñcati yo sukhāvaho.
१०७६.
1076.
‘‘कम्मं बहुकं न कारये, परिवज्जेय्य अनत्तनेय्यमेतं।
‘‘Kammaṃ bahukaṃ na kāraye, parivajjeyya anattaneyyametaṃ;
किच्छति कायो किलमति, दुक्खितो सो समथं न विन्दति॥
Kicchati kāyo kilamati, dukkhito so samathaṃ na vindati.
१०७७.
1077.
‘‘ओट्ठप्पहतमत्तेन, अत्तानम्पि न पस्सति।
‘‘Oṭṭhappahatamattena, attānampi na passati;
पत्थद्धगीवो चरति, अहं सेय्योति मञ्ञति॥
Patthaddhagīvo carati, ahaṃ seyyoti maññati.
१०७८.
1078.
‘‘असेय्यो सेय्यसमानं, बालो मञ्ञति अत्तानं।
‘‘Aseyyo seyyasamānaṃ, bālo maññati attānaṃ;
न तं विञ्ञू पसंसन्ति, पत्थद्धमानसं नरं॥
Na taṃ viññū pasaṃsanti, patthaddhamānasaṃ naraṃ.
१०७९.
1079.
‘‘यो च सेय्योहमस्मीति, नाहं सेय्योति वा पन।
‘‘Yo ca seyyohamasmīti, nāhaṃ seyyoti vā pana;
१०८०.
1080.
‘‘पञ्ञवन्तं तथा तादिं, सीलेसु सुसमाहितं।
‘‘Paññavantaṃ tathā tādiṃ, sīlesu susamāhitaṃ;
चेतोसमथमनुत्तं, तञ्चे विञ्ञू पसंसरे॥
Cetosamathamanuttaṃ, tañce viññū pasaṃsare.
१०८१.
1081.
‘‘यस्स सब्रह्मचारीसु, गारवो नूपलब्भति।
‘‘Yassa sabrahmacārīsu, gāravo nūpalabbhati;
आरका होति सद्धम्मा, नभतो पुथवी यथा॥
Ārakā hoti saddhammā, nabhato puthavī yathā.
१०८२.
1082.
‘‘येसञ्च हिरि ओत्तप्पं, सदा सम्मा उपट्ठितं।
‘‘Yesañca hiri ottappaṃ, sadā sammā upaṭṭhitaṃ;
विरूळ्हब्रह्मचरिया ते, तेसं खीणा पुनब्भवा॥
Virūḷhabrahmacariyā te, tesaṃ khīṇā punabbhavā.
१०८३.
1083.
‘‘उद्धतो चपलो भिक्खु, पंसुकूलेन पारुतो।
‘‘Uddhato capalo bhikkhu, paṃsukūlena pāruto;
कपीव सीहचम्मेन, न सो तेनुपसोभति॥
Kapīva sīhacammena, na so tenupasobhati.
१०८४.
1084.
‘‘अनुद्धतो अचपलो, निपको संवुतिन्द्रियो।
‘‘Anuddhato acapalo, nipako saṃvutindriyo;
सोभति पंसुकूलेन, सीहोव गिरिगब्भरे॥
Sobhati paṃsukūlena, sīhova girigabbhare.
१०८५.
1085.
‘‘एते सम्बहुला देवा, इद्धिमन्तो यसस्सिनो।
‘‘Ete sambahulā devā, iddhimanto yasassino;
दसदेवसहस्सानि, सब्बे ते ब्रह्मकायिका॥
Dasadevasahassāni, sabbe te brahmakāyikā.
१०८६.
1086.
‘‘धम्मसेनापतिं वीरं, महाझायिं समाहितं।
‘‘Dhammasenāpatiṃ vīraṃ, mahājhāyiṃ samāhitaṃ;
सारिपुत्तं नमस्सन्ता, तिट्ठन्ति पञ्जलीकता॥
Sāriputtaṃ namassantā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
१०८७.
1087.
‘‘‘नमो ते पुरिसाजञ्ञ, नमो ते पुरिसुत्तम।
‘‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
१०८८.
1088.
‘‘‘अच्छेरं वत बुद्धानं, गम्भीरो गोचरो सको।
‘‘‘Accheraṃ vata buddhānaṃ, gambhīro gocaro sako;
ये मयं नाभिजानाम, वालवेधिसमागता’॥
Ye mayaṃ nābhijānāma, vālavedhisamāgatā’.
१०८९.
1089.
‘‘तं तथा देवकायेहि, पूजितं पूजनारहं।
‘‘Taṃ tathā devakāyehi, pūjitaṃ pūjanārahaṃ;
सारिपुत्तं तदा दिस्वा, कप्पिनस्स सितं अहु॥
Sāriputtaṃ tadā disvā, kappinassa sitaṃ ahu.
१०९०.
1090.
‘‘यावता बुद्धखेत्तम्हि, ठपयित्वा महामुनिं।
‘‘Yāvatā buddhakhettamhi, ṭhapayitvā mahāmuniṃ;
धुतगुणे विसिट्ठोहं, सदिसो मे न विज्जति॥
Dhutaguṇe visiṭṭhohaṃ, sadiso me na vijjati.
१०९१.
1091.
‘‘परिचिण्णो मया सत्था, कतं बुद्धस्स सासनं।
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ओहितो गरुको भारो, नत्थि दानि पुनब्भवो॥
Ohito garuko bhāro, natthi dāni punabbhavo.
१०९२.
1092.
‘‘न चीवरे न सयने, भोजने नुपलिम्पति।
‘‘Na cīvare na sayane, bhojane nupalimpati;
गोतमो अनप्पमेय्यो, मुळालपुप्फं विमलंव।
Gotamo anappameyyo, muḷālapupphaṃ vimalaṃva;
अम्बुना नेक्खम्मनिन्नो, तिभवाभिनिस्सटो॥
Ambunā nekkhammaninno, tibhavābhinissaṭo.
१०९३.
1093.
‘‘सतिपट्ठानगीवो सो, सद्धाहत्थो महामुनि।
‘‘Satipaṭṭhānagīvo so, saddhāhattho mahāmuni;
पञ्ञासीसो महाञाणी, सदा चरति निब्बुतो’’ति॥
Paññāsīso mahāñāṇī, sadā carati nibbuto’’ti.
… महाकस्सपो थेरो…।
… Mahākassapo thero….
चत्तालीसनिपातो निट्ठितो।
Cattālīsanipāto niṭṭhito.
तत्रुद्दानं –
Tatruddānaṃ –
चत्तालीसनिपातम्हि, महाकस्सपसव्हयो।
Cattālīsanipātamhi, mahākassapasavhayo;
एकोव थेरो गाथायो, चत्तासील दुवेपि चाति॥
Ekova thero gāthāyo, cattāsīla duvepi cāti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / थेरगाथा-अट्ठकथा • Theragāthā-aṭṭhakathā / १. महाकस्सपत्थेरगाथावण्णना • 1. Mahākassapattheragāthāvaṇṇanā
