Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ೨. ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ

    2. Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā

    ಉಪಸನ್ತೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ತಸ್ಸ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಥೇರೋ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರವಾಸಿಕೇ ಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಹತ್ಥೇ ಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಯೇನ ಧಮ್ಮೋ ಯೇನ ಸಙ್ಘೋ, ತನ್ನಿನ್ನೇ ತಪ್ಪೋಣೇ ತಪ್ಪಬ್ಭಾರೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಗತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಕಿರ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ, ಅಹೋ ವತಾಹಮ್ಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅಯಂ ವಿಯ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ವುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಸಕನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ನಿಸಜ್ಜಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ಧದಾಮಮಾಲಾದಾಮಾದೀಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯಾದಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಂ ಭಗವನ್ತಂ ವಿವಿಧಯಾಗುಖಜ್ಜಕಪರಿವಾರಂ ನಾನಾರಸಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಗನ್ಧಸಾಲಿಭೋಜನಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಹನ್ತಂ, ಖೋ, ಅಹಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇಮಿ ನ ಖೋ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಯುತ್ತಂ ಏಕದಿವಸಮೇವ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇತುಂ, ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ದಿವಸೇ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪತ್ಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ । ಸೋ ತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಸತ್ತ ದಿವಸೇ ಮಹಾದಾನಾನಿ ದತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ದುಸ್ಸಕೋಟ್ಠಾಗಾರಂ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಂ ತಿಚೀವರಪ್ಪಹೋನಕಂ ಸುಖುಮವತ್ಥಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಚ ತಿಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತುಮ್ಹೇಹಿ ಇತೋ ಸತ್ತಮದಿವಸಮತ್ಥಕೇ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಿತೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ಅನಾಗತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾಯ ಸಮಿಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ತವ ಪತ್ಥನಾ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೪.೨೨೧-೨೫೦) –

    Upasantoti āyasmato mahākoṭṭhikattherassa gāthā. Tassa kā uppatti? Ayampi thero padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto mātāpitūnaṃ accayena kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā gharāvāsaṃ vasanto ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato dhammadesanākāle haṃsavatīnagaravāsike gandhamālādihatthe yena buddho yena dhammo yena saṅgho, tanninne tappoṇe tappabbhāre gacchante disvā mahājanena saddhiṃ upagato satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘ayaṃ kira imasmiṃ sāsane paṭisambhidāpattānaṃ aggo, aho vatāhampi ekassa buddhassa sāsane ayaṃ viya paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti cintetvā satthu desanāpariyosāne vuṭṭhitāya parisāya bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. Satthā adhivāsesi. So bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā sakanivesanaṃ gantvā sabbarattiṃ buddhassa bhikkhusaṅghassa ca nisajjaṭṭhānaṃ gandhadāmamālādāmādīhi alaṅkaritvā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā tassā rattiyā accayena sake nivesane bhikkhusatasahassaparivāraṃ bhagavantaṃ vividhayāgukhajjakaparivāraṃ nānārasasūpabyañjanaṃ gandhasālibhojanaṃ bhojetvā bhattakiccapariyosāne cintesi – ‘‘mahantaṃ, kho, ahaṃ ṭhānantaraṃ patthemi na kho pana mayhaṃ yuttaṃ ekadivasameva dānaṃ datvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetuṃ, anupaṭipāṭiyā satta divase dānaṃ datvā patthessāmī’’ti . So teneva niyāmena satta divase mahādānāni datvā bhattakiccapariyosāne dussakoṭṭhāgāraṃ vivarāpetvā uttamaṃ ticīvarappahonakaṃ sukhumavatthaṃ buddhassa pādamūle ṭhapetvā bhikkhusatasahassassa ca ticīvaraṃ datvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, yo so bhikkhu tumhehi ito sattamadivasamatthake etadagge ṭhapito, ahampi so bhikkhu viya anāgate uppajjanakabuddhassa sāsane pabbajitvā paṭisambhidāpattānaṃ aggo bhaveyya’’nti vatvā satthu pādamūle nipajjitvā patthanaṃ akāsi. Satthā tassa patthanāya samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate ito kappasatasahassamatthake gotamo nāma buddho loke uppajjissati, tassa sāsane tava patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi. Vuttampi cetaṃ apadāne (apa. thera 2.54.221-250) –

    ‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಸಬ್ಬಲೋಕವಿದೂ ಮುನಿ।

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbalokavidū muni;

    ಇತೋ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಹಿ, ಕಪ್ಪೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಚಕ್ಖುಮಾ॥

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhumā.

    ‘‘ಓವಾದಕೋ ವಿಞ್ಞಾಪಕೋ, ತಾರಕೋ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನಂ।

    ‘‘Ovādako viññāpako, tārako sabbapāṇinaṃ;

    ದೇಸನಾಕುಸಲೋ ಬುದ್ಧೋ, ತಾರೇಸಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥

    Desanākusalo buddho, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘ಅನುಕಮ್ಪಕೋ ಕಾರುಣಿಕೋ, ಹಿತೇಸೀ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನಂ।

    ‘‘Anukampako kāruṇiko, hitesī sabbapāṇinaṃ;

    ಸಮ್ಪತ್ತೇ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಸಬ್ಬೇ, ಪಞ್ಚಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಪಿ॥

    Sampatte titthiye sabbe, pañcasīle patiṭṭhapi.

    ‘‘ಏವಂ ನಿರಾಕುಲಂ ಆಸಿ, ಸುಞ್ಞತಂ ತಿತ್ಥಿಯೇಹಿ ಚ।

    ‘‘Evaṃ nirākulaṃ āsi, suññataṃ titthiyehi ca;

    ವಿಚಿತ್ತಂ ಅರಹನ್ತೇಹಿ, ವಸೀಭೂತೇಹಿ ತಾದಿಭಿ॥

    Vicittaṃ arahantehi, vasībhūtehi tādibhi.

    ‘‘ರತನಾನಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸಂ, ಉಗ್ಗತೋ ಸೋ ಮಹಾಮುನಿ।

    ‘‘Ratanānaṭṭhapaññāsaṃ, uggato so mahāmuni;

    ಕಞ್ಚನಗ್ಘಿಯಸಙ್ಕಾಸೋ, ಬಾತ್ತಿಂಸವರಲಕ್ಖಣೋ॥

    Kañcanagghiyasaṅkāso, bāttiṃsavaralakkhaṇo.

    ‘‘ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಆಯು ವಿಜ್ಜತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;

    ತಾವತಾ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ ಸೋ, ತಾರೇಸಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥

    Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ‘‘ತದಾಹಂ ಹಂಸವತಿಯಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವೇದಪಾರಗೂ।

    ‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, brāhmaṇo vedapāragū;

    ಉಪೇಚ್ಚ ಸಬ್ಬಲೋಕಗ್ಗಂ, ಅಸ್ಸೋಸಿಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ॥

    Upecca sabbalokaggaṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ.

    ‘‘ತದಾ ಸೋ ಸಾವಕಂ ವೀರೋ, ಪಭಿನ್ನಮತಿಗೋಚರಂ।

    ‘‘Tadā so sāvakaṃ vīro, pabhinnamatigocaraṃ;

    ಅತ್ಥೇ ಧಮ್ಮೇ ನಿರುತ್ತೇ ಚ, ಪಟಿಭಾನೇ ಚ ಕೋವಿದಂ॥

    Atthe dhamme nirutte ca, paṭibhāne ca kovidaṃ.

    ‘‘ಠಪೇಸಿ ಏತದಗ್ಗಮ್ಹಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮುದಿತೋ ಅಹಂ।

    ‘‘Ṭhapesi etadaggamhi, taṃ sutvā mudito ahaṃ;

    ಸಸಾವಕಂ ಜಿನವರಂ, ಸತ್ತಾಹಂ ಭೋಜಯಿಂ ತದಾ॥

    Sasāvakaṃ jinavaraṃ, sattāhaṃ bhojayiṃ tadā.

    ‘‘ದುಸ್ಸೇಹಚ್ಛಾದಯಿತ್ವಾನ, ಸಸಿಸ್ಸಂ ಬುದ್ಧಿಸಾಗರಂ।

    ‘‘Dussehacchādayitvāna, sasissaṃ buddhisāgaraṃ;

    ನಿಪಚ್ಚ ಪಾದಮೂಲಮ್ಹಿ, ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ಥಯಿಂ ಅಹಂ॥

    Nipacca pādamūlamhi, taṃ ṭhānaṃ patthayiṃ ahaṃ.

    ‘‘ತತೋ ಅವೋಚ ಲೋಕಗ್ಗೋ, ಪಸ್ಸಥೇತಂ ದಿಜುತ್ತಮಂ।

    ‘‘Tato avoca lokaggo, passathetaṃ dijuttamaṃ;

    ವಿನತಂ ಪಾದಮೂಲೇ ಮೇ, ಕಮಲೋದರಸಪ್ಪಭಂ॥

    Vinataṃ pādamūle me, kamalodarasappabhaṃ.

    ‘‘ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ, ಠಾನಂ ಪತ್ಥಯತೇ ಅಯಂ।

    ‘‘Buddhaseṭṭhassa bhikkhussa, ṭhānaṃ patthayate ayaṃ;

    ತಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಚಾಗೇನ, ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇನ ಚ॥

    Tāya saddhāya cāgena, saddhammassavanena ca.

    ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುಖಿತೋ ಹುತ್ವಾ, ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಭವಾಭವೇ।

    ‘‘Sabbattha sukhito hutvā, saṃsaritvā bhavābhave;

    ಅನಾಗತಮ್ಹಿ ಅದ್ಧಾನೇ, ಲಚ್ಛಸೇತಂ ಮನೋರಥಂ॥

    Anāgatamhi addhāne, lacchasetaṃ manorathaṃ.

    ‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಓಕ್ಕಾಕಕುಲಸಮ್ಭವೋ।

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೇಸು ದಾಯಾದೋ, ಓರಸೋ ಧಮ್ಮನಿಮ್ಮಿತೋ।

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    ಕೋಟ್ಠಿಕೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಹೇಸ್ಸತಿ ಸತ್ಥು ಸಾವಕೋ॥

    Koṭṭhiko nāma nāmena, hessati satthu sāvako.

    ‘‘ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮುದಿತೋ ಹುತ್ವಾ, ಯಾವಜೀವಂ ತದಾ ಜಿನಂ।

    ‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;

    ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ಪರಿಚರಿಂ, ಸತೋ ಪಞ್ಞಾ ಸಮಾಹಿತೋ॥

    Mettacitto paricariṃ, sato paññā samāhito.

    ‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।

    ‘‘Tena kammavipākena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಮಗಚ್ಛಹಂ॥

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘ಸತಾನಂ ತೀಣಿಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ದೇವರಜ್ಜಮಕಾರಯಿಂ।

    ‘‘Satānaṃ tīṇikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ;

    ಸತಾನಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಅಹೋಸಹಂ॥

    Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘ಪದೇಸರಜ್ಜಂ ವಿಪುಲಂ, ಗಣನಾತೋ ಅಸಙ್ಖಿಯಂ।

    ‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;

    ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುಖಿತೋ ಆಸಿಂ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾಹಸಾ॥

    Sabbattha sukhito āsiṃ, tassa kammassa vāhasā.

    ‘‘ದುವೇ ಭವೇ ಸಂಸರಾಮಿ, ದೇವತ್ತೇ ಅಥ ಮಾನುಸೇ।

    ‘‘Duve bhave saṃsarāmi, devatte atha mānuse;

    ಅಞ್ಞಂ ಗತಿಂ ನ ಗಚ್ಛಾಮಿ, ಸುಚಿಣ್ಣಸ್ಸ ಇದಂ ಫಲಂ॥

    Aññaṃ gatiṃ na gacchāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘ದುವೇ ಕುಲೇ ಪಜಾಯಾಮಿ, ಖತ್ತಿಯೇ ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ।

    ‘‘Duve kule pajāyāmi, khattiye atha brāhmaṇe;

    ನೀಚೇ ಕುಲೇ ನ ಜಾಯಾಮಿ, ಸುಚಿಣ್ಣಸ್ಸ ಇದಂ ಫಲಂ॥

    Nīce kule na jāyāmi, suciṇṇassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘ಪಚ್ಛಿಮೇ ಭವೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ, ಬ್ರಹ್ಮಬನ್ಧು ಅಹೋಸಹಂ।

    ‘‘Pacchime bhave sampatte, brahmabandhu ahosahaṃ;

    ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಪ್ಪಕುಲೇ, ಪಚ್ಚಾಜಾತೋ ಮಹದ್ಧನೇ॥

    Sāvatthiyaṃ vippakule, paccājāto mahaddhane.

    ‘‘ಮಾತಾ ಚನ್ದವತೀ ನಾಮ, ಪಿತಾ ಮೇ ಅಸ್ಸಲಾಯನೋ।

    ‘‘Mātā candavatī nāma, pitā me assalāyano;

    ಯದಾ ಮೇ ಪಿತರಂ ಬುದ್ಧೋ, ವಿನಯೀ ಸಬ್ಬಸುದ್ಧಿಯಾ॥

    Yadā me pitaraṃ buddho, vinayī sabbasuddhiyā.

    ‘‘ತದಾ ಪಸನ್ನೋ ಸುಗತೇ, ಪಬ್ಬಜಿಂ ಅನಗಾರಿಯಂ।

    ‘‘Tadā pasanno sugate, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಆಚರಿಯೋ, ಉಪಜ್ಝಾ ಸಾರಿಸಮ್ಭವೋ॥

    Moggallāno ācariyo, upajjhā sārisambhavo.

    ‘‘ಕೇಸೇಸು ಛಿಜ್ಜಮಾನೇಸು, ದಿಟ್ಠಿ ಛಿನ್ನಾ ಸಮೂಲಿಕಾ।

    ‘‘Kesesu chijjamānesu, diṭṭhi chinnā samūlikā;

    ನಿವಾಸೇನ್ತೋ ಚ ಕಾಸಾವಂ, ಅರಹತ್ತಮಪಾಪುಣಿಂ॥

    Nivāsento ca kāsāvaṃ, arahattamapāpuṇiṃ.

    ‘‘ಅತ್ಥಧಮ್ಮನಿರುತ್ತೀಸು, ಪಟಿಭಾನೇ ಚ ಮೇ ಮತಿ।

    ‘‘Atthadhammaniruttīsu, paṭibhāne ca me mati;

    ಪಭಿನ್ನಾ ತೇನ ಲೋಕಗ್ಗೋ, ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ ಮಂ॥

    Pabhinnā tena lokaggo, etadagge ṭhapesi maṃ.

    ‘‘ಅಸನ್ದಿಟ್ಠಂ ವಿಯಾಕಾಸಿಂ, ಉಪತಿಸ್ಸೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ।

    ‘‘Asandiṭṭhaṃ viyākāsiṃ, upatissena pucchito;

    ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸು ತೇನಾಹಂ, ಅಗ್ಗೋ ಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ॥

    Paṭisambhidāsu tenāhaṃ, aggo sambuddhasāsane.

    ‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ, ಭವಾ ಸಬ್ಬೇ ಸಮೂಹತಾ।

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    ನಾಗೋವ ಬನ್ಧನಂ ಛೇತ್ವಾ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥

    Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ವತ ಮೇ ಆಸಿ, ಮಮ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ।

    ‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;

    ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ॥

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    ‘‘ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚತಸ್ಸೋ, ವಿಮೋಕ್ಖಾಪಿ ಚ ಅಟ್ಠಿಮೇ।

    ‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;

    ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥

    Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ಏವಂ ಸೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಞಾಣಸಮ್ಭಾರಂ ಸಮ್ಭರನ್ತೋ ಅಪರಾಪರಂ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಕೋಟ್ಠಿಕೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತಯೋ ವೇದೇ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಿಪ್ಪೇ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಗತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸು ಚಿಣ್ಣವಸೀ ಹುತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಅಭಿಞ್ಞಾತೇ ಮಹಾಥೇರೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ದಸಬಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಸುಯೇವ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಏವಮಯಂ ಥೇರೋ ತತ್ಥ ಕತಾಧಿಕಾರತಾಯ ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವೇನ ಚ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಜಾತೋ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಮಹಾವೇದಲ್ಲಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೯ ಆದಯೋ) ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ – ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತಾನಂ ಯದಿದಂ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೦೯, ೨೧೮)। ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋ ಉದಾನವಸೇನ –

    Evaṃ so tattha tattha bhave puññañāṇasambhāraṃ sambharanto aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Koṭṭhikotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggahetvā brāhmaṇasippe nipphattiṃ gato ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampannakālato paṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā paṭisambhidāsu ciṇṇavasī hutvā abhiññāte abhiññāte mahāthere upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi dasabalaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi paṭisambhidāsuyeva pañhaṃ pucchi. Evamayaṃ thero tattha katādhikāratāya ciṇṇavasībhāvena ca paṭisambhidāpattānaṃ aggo jāto. Atha naṃ satthā mahāvedallasuttaṃ (ma. ni. 1.449 ādayo) aṭṭhuppattiṃ katvā paṭisambhidāpattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisambhidāpattānaṃ yadidaṃ mahākoṭṭhiko’’ti (a. ni. 1.209, 218). So aparena samayena vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento udānavasena –

    .

    2.

    ‘‘ಉಪಸನ್ತೋ ಉಪರತೋ, ಮನ್ತಭಾಣೀ ಅನುದ್ಧತೋ।

    ‘‘Upasanto uparato, mantabhāṇī anuddhato;

    ಧುನಾತಿ ಪಾಪಕೇ ಧಮ್ಮೇ, ದುಮಪತ್ತಂವ ಮಾಲುತೋ’’ತಿ॥ –

    Dhunāti pāpake dhamme, dumapattaṃva māluto’’ti. –

    ಇತ್ಥಂ ಸುದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರೋ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।

    Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhikatthero gāthaṃ abhāsi.

    ತತ್ಥ ಉಪಸನ್ತೋತಿ ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಉಪಸಮನೇನ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಭಾವಕರಣೇನ ಉಪಸನ್ತೋ। ಉಪರತೋತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಾ ಪಾಪಕರಣತೋ ಓರತೋ ವಿರತೋ। ಮನ್ತಭಾಣೀತಿ ಮನ್ತಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಪನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭಣತೀತಿ ಮನ್ತಭಾಣೀ, ಕಾಲವಾದೀಆದಿಭಾವಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋಯೇವ ಭಣತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನ್ತಭಣನವಸೇನ ವಾ ಭಣತೀತಿ ಮನ್ತಭಾಣೀ, ದುಬ್ಭಾಸಿತತೋ ವಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಭಾಸನವಸೇನ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸುಭಾಸಿತಂಯೇವ ಭಣತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಾತಿಆದಿವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಅನುಕ್ಕಂಸನತೋ ನ ಉದ್ಧತೋತಿ ಅನುದ್ಧತೋ ಅಥ ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾನಂ ವೂಪಸಮನೇನ ತತೋ ಪಟಿವಿರತಿಯಾ ಉಪಸನ್ತೋ, ತಿಣ್ಣಂ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಾನಂ ಉಪರಮಣೇನ ಪಜಹನೇನ ಉಪರತೋ, ಚತುನ್ನಂ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಾನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಪರಿಮಿತಭಾಣಿತಾಯ ಮನ್ತಭಾಣೀ, ತಿವಿಧದುಚ್ಚರಿತನಿಮಿತ್ತಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಉದ್ಧಚ್ಚಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅನುದ್ಧತೋ। ಏವಂ ಪನ ತಿವಿಧದುಚ್ಚರಿತಪ್ಪಹಾನೇನ ಸುದ್ಧೇ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ಉದ್ಧಚ್ಚಪ್ಪಹಾನೇನ ಸಮಾಹಿತೋ, ತಮೇವ ಸಮಾಧಿಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಧುನಾತಿ ಪಾಪಕೇ ಧಮ್ಮೇ ಲಾಮಕಟ್ಠೇನ ಪಾಪಕೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮೇ ನಿದ್ಧುನಾತಿ, ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಜಹತಿ । ಯಥಾ ಕಿಂ? ದುಮಪತ್ತಂವ ಮಾಲುತೋ, ಯಥಾ ನಾಮ ದುಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಂ ಮಾಲುತೋ ವಾತೋ ಧುನಾತಿ, ಬನ್ಧನತೋ ವಿಯೋಜೇನ್ತೋ ನೀಹರತಿ, ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನತೋ ನೀಹರತಿ, ಏವಮಯಂ ಥೇರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಪದೇಸೇನ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಾಪಿ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Tattha upasantoti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ upasamanena nibbisevanabhāvakaraṇena upasanto. Uparatoti sabbasmā pāpakaraṇato orato virato. Mantabhāṇīti mantā vuccati paññā, tāya pana upaparikkhitvā bhaṇatīti mantabhāṇī, kālavādīādibhāvaṃ avissajjentoyeva bhaṇatīti attho. Mantabhaṇanavasena vā bhaṇatīti mantabhāṇī, dubbhāsitato vinā attano bhāsanavasena caturaṅgasamannāgataṃ subhāsitaṃyeva bhaṇatīti attho. Jātiādivasena attano anukkaṃsanato na uddhatoti anuddhato atha vā tiṇṇaṃ kāyaduccaritānaṃ vūpasamanena tato paṭiviratiyā upasanto, tiṇṇaṃ manoduccaritānaṃ uparamaṇena pajahanena uparato, catunnaṃ vacīduccaritānaṃ appavattiyā parimitabhāṇitāya mantabhāṇī, tividhaduccaritanimittauppajjanakassa uddhaccassa abhāvato anuddhato. Evaṃ pana tividhaduccaritappahānena suddhe sīle patiṭṭhito, uddhaccappahānena samāhito, tameva samādhiṃ padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggapaṭipāṭiyā dhunāti pāpake dhamme lāmakaṭṭhena pāpake sabbepi saṃkilesadhamme niddhunāti, samucchedavasena pajahati . Yathā kiṃ? Dumapattaṃva māluto, yathā nāma dumassa rukkhassa pattaṃ paṇḍupalāsaṃ māluto vāto dhunāti, bandhanato viyojento nīharati, evaṃ yathāvuttapaṭipattiyaṃ ṭhito pāpadhamme attano santānato nīharati, evamayaṃ therassa aññāpadesena aññābyākaraṇagāthāpi hotīti veditabbā.

    ಏತ್ಥ ಚ ಕಾಯವಚೀದುಚ್ಚರಿತಪ್ಪಹಾನವಚನೇನ ಪಯೋಗಸುದ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಪ್ಪಹಾನವಚನೇನ ಆಸಯಸುದ್ಧಿಂ। ಏವಂ ಪಯೋಗಾಸಯಸುದ್ಧಸ್ಸ ‘‘ಅನುದ್ಧತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಾಭಾವವಚನೇನ ತದೇಕಟ್ಠತಾಯ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇಸು ಪಯೋಗಸುದ್ಧಿಯಾ ಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿ ವಿಭಾವಿತಾ, ಆಸಯಸುದ್ಧಿಯಾ ಸಮಥಭಾವನಾಯ ಉಪಕಾರಕಧಮ್ಮಪರಿಗ್ಗಹೋ, ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇನ ಸಮಾಧಿಭಾವನಾ, ‘‘ಧುನಾತಿ ಪಾಪಕೇ ಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಞ್ಞಾಭಾವನಾ ವಿಭಾವಿತಾ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದಯೋ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ, ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ ಸಾಸನಂ, ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನಾದೀನಿ ತೀಣಿ ಪಹಾನಾನಿ, ಅನ್ತದ್ವಯಪರಿವಜ್ಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನಂ, ಅಪಾಯಭವಾದೀನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮನೂಪಾಯೋ ಚ ಯಥಾರಹಂ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಗಾಥಾಸುಪಿ ಯಥಾರಹಂ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ಪನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಪುಬ್ಬಂ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ‘‘ಇತ್ಥಂ ಸುದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪೂಜಾವಚನಂ, ಯಥಾ ತಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋತಿ।

    Ettha ca kāyavacīduccaritappahānavacanena payogasuddhiṃ dasseti, manoduccaritappahānavacanena āsayasuddhiṃ. Evaṃ payogāsayasuddhassa ‘‘anuddhato’’ti iminā uddhaccābhāvavacanena tadekaṭṭhatāya nīvaraṇappahānaṃ dasseti. Tesu payogasuddhiyā sīlasampatti vibhāvitā, āsayasuddhiyā samathabhāvanāya upakārakadhammapariggaho, nīvaraṇappahānena samādhibhāvanā, ‘‘dhunāti pāpake dhamme’’ti iminā paññābhāvanā vibhāvitā hoti. Evaṃ adhisīlasikkhādayo tisso sikkhā, tividhakalyāṇaṃ sāsanaṃ, tadaṅgappahānādīni tīṇi pahānāni, antadvayaparivajjanena saddhiṃ majjhimāya paṭipattiyā paṭipajjanaṃ, apāyabhavādīnaṃ samatikkamanūpāyo ca yathārahaṃ niddhāretvā yojetabbā. Iminā nayena sesagāthāsupi yathārahaṃ atthayojanā veditabbā. Atthamattameva pana tattha tattha apubbaṃ vaṇṇayissāma. ‘‘Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahākoṭṭhiko’’ti idaṃ pūjāvacanaṃ, yathā taṃ mahāmoggallānoti.

    ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Mahākoṭṭhikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೨. ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 2. Mahākoṭṭhikattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact