| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒီဃနိကာယ (ဋီကာ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
၆. မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
6. Mahālisuttavaṇṇanā
ဗ္ရာဟ္မဏဒူတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
Brāhmaṇadūtavatthuvaṇṇanā
၃၅၉. ပုနပ္ပုနံ ဝိသာလီဘာဝူပဂမနတောတိ ပုဗ္ဗေ ကိရ ပုတ္တဓီတုဝသေန ဒ္ဝေ ဒ္ဝေ ဟုတ္ဝာ သောဠသက္ခတ္တုံ ဇာတာနံ လိစ္ဆဝီရာဇကုမာရာနံ သပရိဝာရာနံ အနုက္ကမေနေဝ ဝဍ္ဎန္တာနံ နိဝာသနဋ္ဌာနာရာမုယ္ယာနပောက္ခရဏီအာဒီနံ ပတိဋ္ဌာနသ္သ အပ္ပဟောနကတာယ နဂရံ တိက္ခတ္တုံ ဂာဝုတန္တရေန ဂာဝုတန္တရေန ပရိက္ခိပိံသု, တေနသ္သ ပုနပ္ပုနံ ဝိသာလီဘာဝံ ဂတတ္တာ ‘‘ဝေသာလီ’’ တ္ဝေဝ နာမံ ဇာတံ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဝိသာလီဘာဝူပဂမနတော ဝေသာလီတိ လဒ္ဓနာမကေ နဂရေ’’တိ။ သယံဇာတန္တိ သယမေဝ ဇာတံ အရောပိမံ။ မဟန္တဘာဝေနေဝာတိ ရုက္ခဂစ္ဆာနံ, ဌိတောကာသသ္သ စ မဟန္တဘာဝေန, တေနာဟ ‘‘ဟိမဝန္တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟုတ္ဝာ’’တိ။ ကူဋာဂာရသာလာသင္ခေပေနာတိ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ကူဋာဂာရသာလာနိယာမေန။ ကောသလေသု ဇာတာ, ဘဝာ ဝာ, တံ ဝာ ရဋ္ဌံ နိဝာသော ဧတေသန္တိ ကောသလကာ။ ဧဝံ မာဂဓကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္သ အကရဏေ ပုဂ္ဂလော မဟာဇာနိယော ဟောတိ, တံ ကရဏံ အရဟတီတိ ကရဏီယံ တေန ကရဏီယေန, တေနာဟ ‘‘အဝသ္သံ ကတ္တဗ္ဗကမ္မေနာ’’တိ။ တံ ကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ သတိ သမဝာယေ ကာတဗ္ဗတော။
359.Punappunaṃvisālībhāvūpagamanatoti pubbe kira puttadhītuvasena dve dve hutvā soḷasakkhattuṃ jātānaṃ licchavīrājakumārānaṃ saparivārānaṃ anukkameneva vaḍḍhantānaṃ nivāsanaṭṭhānārāmuyyānapokkharaṇīādīnaṃ patiṭṭhānassa appahonakatāya nagaraṃ tikkhattuṃ gāvutantarena gāvutantarena parikkhipiṃsu, tenassa punappunaṃ visālībhāvaṃ gatattā ‘‘vesālī’’ tveva nāmaṃ jātaṃ, tena vuttaṃ ‘‘punappunaṃ visālībhāvūpagamanato vesālīti laddhanāmake nagare’’ti. Sayaṃjātanti sayameva jātaṃ aropimaṃ. Mahantabhāvenevāti rukkhagacchānaṃ, ṭhitokāsassa ca mahantabhāvena, tenāha ‘‘himavantena saddhiṃ ekābaddhaṃ hutvā’’ti. Kūṭāgārasālāsaṅkhepenāti haṃsavaṭṭakacchannena kūṭāgārasālāniyāmena. Kosalesu jātā, bhavā vā, taṃ vā raṭṭhaṃ nivāso etesanti kosalakā. Evaṃ māgadhakā veditabbā. Yassa akaraṇe puggalo mahājāniyo hoti, taṃ karaṇaṃ arahatīti karaṇīyaṃ tena karaṇīyena, tenāha ‘‘avassaṃ kattabbakammenā’’ti. Taṃ kiccanti vuccati sati samavāye kātabbato.
၃၆၀. ယာ ဗုဒ္ဓာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ နာနတ္တသညာ, တာသံ ဝသေန နာနာရမ္မဏာစာရတော။ သမ္ဘဝန္တသ္သေဝ ပဋိသေဓော။ ပဋိက္ကမ္မာတိ နိဝတ္တိတ္ဝာ တထာ စိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတ္ဝာ။ သလ္လီနောတိ ဈာနသမာပတ္တိယာ ဧကတ္တာရမ္မဏံ အလ္လီနော။
360. Yā buddhānaṃ uppajjanārahā nānattasaññā, tāsaṃ vasena nānārammaṇācārato. Sambhavantasseva paṭisedho. Paṭikkammāti nivattitvā tathā cittaṃ anuppādetvā. Sallīnoti jhānasamāpattiyā ekattārammaṇaṃ allīno.
ဩဋ္ဌဒ္ဓလိစ္ဆဝီဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
Oṭṭhaddhalicchavīvatthuvaṇṇanā
၃၆၁. အဒ္ဓောဋ္ဌတာယာတိ တသ္သ ကိရ ဥတ္တရောဋ္ဌံ အပ္ပကတာယ တိရိယံ ဖာလေတ္ဝာ အပနီတဒ္ဓံ ဝိယ ခာယတိ စတ္တာရော ဒန္တေ, ဒ္ဝေ စ ဒာဌာ န ဆာဒေတိ, တေန နံ ‘‘ဩဋ္ဌဒ္ဓော’’တိ ဝောဟရန္တိ။ အယံ ကိရ ဥပာသကော သဒ္ဓော ပသန္နော ဒာယကော ဒာနပတိ ဗုဒ္ဓမာမကော ဓမ္မမာမကော သင္ဃမာမကော, တေနာဟ ပုရေဘတ္တန္တိအာဒိ။
361.Addhoṭṭhatāyāti tassa kira uttaroṭṭhaṃ appakatāya tiriyaṃ phāletvā apanītaddhaṃ viya khāyati cattāro dante, dve ca dāṭhā na chādeti, tena naṃ ‘‘oṭṭhaddho’’ti voharanti. Ayaṃ kira upāsako saddho pasanno dāyako dānapati buddhamāmako dhammamāmako saṅghamāmako, tenāha purebhattantiādi.
၃၆၂. သာသနေ ယုတ္တပယုတ္တောတိ ဘာဝနံ အနုယုတ္တော။ သဗ္ဗတ္ထ သီဟသမာနဝုတ္တိနောပိ ဘဂဝတော ပရိသာယ မဟန္တေ သတိ တဒဇ္ဈာသယာနုရူပံ ပဝတ္တိယမာနာယ ဓမ္မဒေသနာယ ဝိသေသော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မဟန္တေန ဥသ္သာဟေန ဓမ္မံ ဒေသေသ္သတီ’’တိ။
362.Sāsaneyuttapayuttoti bhāvanaṃ anuyutto. Sabbattha sīhasamānavuttinopi bhagavato parisāya mahante sati tadajjhāsayānurūpaṃ pavattiyamānāya dhammadesanāya viseso hotīti āha ‘‘mahantena ussāhena dhammaṃ desessatī’’ti.
‘‘ဝိသ္သာသိကော’’တိ ဝတ္ဝာ တမသ္သ ဝိသ္သာသိကဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အယဉ္ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ထေရသ္သ ခီဏာ သဝသ္သသတော အာလသိယဘာဝော ‘‘အပ္ပဟီနော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော, ဝာသနာလေသံ ပန ဥပာဒာယာဟ ‘‘ဤသကံ အပ္ပဟီနော ဝိယ ဟောတီ’’တိ။ န ဟိ သာဝကာနံ သဝာသနာ ကိလေသာ ပဟီယန္တိ။
‘‘Vissāsiko’’ti vatvā tamassa vissāsikabhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘ayañhī’’tiādi vuttaṃ. Therassa khīṇā savassasato ālasiyabhāvo ‘‘appahīno’’ti na vattabbo, vāsanālesaṃ pana upādāyāha ‘‘īsakaṃ appahīno viya hotī’’ti. Na hi sāvakānaṃ savāsanā kilesā pahīyanti.
၃၆၃. ဝိနေယ္ယဇနာနုရောဓေန ဗုဒ္ဓာနံ ပာဋိဟာရိယဝိဇမ္ဘနံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခော ဘဂဝာ’’တိအာဒိ, တေနေဝာဟ ‘‘သံသူစိတနိက္ခမနော’’တိ။ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမနဝေလာယဉ္ဟိ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော အာဝေဠာဝေဠာယမလာယမလာ ဟုတ္ဝာ သဝိသေသာ ပဘသ္သရာ ဝိနိစ္ဆရိံသု။
363. Vineyyajanānurodhena buddhānaṃ pāṭihāriyavijambhanaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā’’tiādi, tenevāha ‘‘saṃsūcitanikkhamano’’ti. Gandhakuṭito nikkhamanavelāyañhi chabbaṇṇā buddharasmiyo āveḷāveḷāyamalāyamalā hutvā savisesā pabhassarā vinicchariṃsu.
၃၆၄. တတော ပရန္တိ ‘‘ဟိယ္ယော’’တိ ဝုတ္တဒိဝသတော အနန္တရံ ပရံ ပုရိမတရံ အတိသယေန ပုရိမတ္တာ။ ဣတိ ဣမေသု ဒ္ဝီသု ဝဝတ္ထိတော ယထာက္ကမံ ပုရိမပုရိမတရဘာဝော။ ဧဝံ သန္တေပိ ယဒေတ္ထ ‘‘ပုရိမတရ’’န္တိ ဝုတ္တံ, တတော ပဘုတိ ယံ ယံ ဩရံ, တံ တံ ပုရိမံ, ယံ ယံ ပရံ, တံ တံ ပုရိမတရံ, ဩရပာရဘာဝသ္သ ဝိယ ပုရိမပုရိမတရဘာဝသ္သ စ အပေက္ခာသိဒ္ဓိတော, တေနာဟ ‘‘တတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ မူလဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိအာဒိဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ။ အဂ္ဂန္တိ ပဌမံ။ တံ ပနေတ္ထ ပရာ အတီတာ ကောဋိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပရကောဋိံ ကတ္ဝာ’’တိ။ ယံ-သဒ္ဒယောဂေန စာယံ ‘‘ဝိဟရာမီ’’တိ ဝတ္တမာနပ္ပယောဂော, အတ္ထော ပန အတီတကာလဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော, တေနာဟ ‘‘ဝိဟာသိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ပဌမဝိကပ္ပေ ‘‘ဝိဟရာမီ’’တိ ပဒသ္သ ‘‘ယဒဂ္ဂေ’’တိ ဣမိနာ ဥဇုကံ သမ္ဗန္ဓော ဒသ္သိတော, ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ‘‘တီဏိ ဝသ္သာနီ’’တိ ဣမိနာပိ။
364.Tato paranti ‘‘hiyyo’’ti vuttadivasato anantaraṃ paraṃ purimataraṃ atisayena purimattā. Iti imesu dvīsu vavatthito yathākkamaṃ purimapurimatarabhāvo. Evaṃ santepi yadettha ‘‘purimatara’’nti vuttaṃ, tato pabhuti yaṃ yaṃ oraṃ, taṃ taṃ purimaṃ, yaṃ yaṃ paraṃ, taṃ taṃ purimataraṃ, orapārabhāvassa viya purimapurimatarabhāvassa ca apekkhāsiddhito, tenāha ‘‘tato paṭṭhāyā’’tiādi. Mūladivasato paṭṭhāyātiādidivasato paṭṭhāya. Agganti paṭhamaṃ. Taṃ panettha parā atītā koṭi hotīti āha ‘‘parakoṭiṃ katvā’’ti. Yaṃ-saddayogena cāyaṃ ‘‘viharāmī’’ti vattamānappayogo, attho pana atītakālavaseneva veditabbo, tenāha ‘‘vihāsinti vuttaṃ hotī’’ti. Paṭhamavikappe ‘‘viharāmī’’ti padassa ‘‘yadagge’’ti iminā ujukaṃ sambandho dassito, dutiyavikappe pana ‘‘tīṇi vassānī’’ti imināpi.
ပိယဇာတိကာနီတိ ဣဋ္ဌသဘာဝာနိ။ သာတဇာတိကာနီတိ မဓုရသဘာဝာနိ။ မဓုရံ ဝိယာတိ ဟိ ‘‘မဓုရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ မနောရမံ ယံ ကိဉ္စိ။ ကာမူပသဉ္ဟိတာနီတိ အာရမ္မဏံ ကရောန္တေန ကာမေန ဥပသံဟိတာနိ, ကာမနီယာနီတိ အတ္ထော, တေနာဟ ‘‘ကာမသ္သာဒယုတ္တာနီ’’တိ, ကာမသ္သာဒသ္သ ယုတ္တာနိ ယောဂ္ယာနီတိ အတ္ထော။ သရီရသဏ္ဌာနေတိ သရီရဗိမ္ဗေ, အာဓာရေ စေတံ ဘုမ္မံ။ တသ္မာ သဒ္ဒေနာတိ တံ နိသ္သာယ တတော ဥပ္ပန္နေန သဒ္ဒေနာတိ အတ္ထော။ မဓုရေနာတိ ဣဋ္ဌေန။ ဧတ္တာဝတာတိ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏသ္သ ပရိကမ္မာကထနမတ္တေန။ ‘‘အတ္တနာ ဉာတမ္ပိ န ကထေတိ, ကိမသ္သ သာသနေ အဓိဋ္ဌာနေနာ’’တိ ကုဇ္ဈန္တော အာဃာတံ ဗန္ဓိတ္ဝာ သဟ ကုဇ္ဈနေနေဝ ဈာနာဘိညာဟိ ပရိဟာယိ။ စိန္တေသီတိ ‘‘ကသ္မာ နု ခော မယ္ဟံ တံ ပရိကမ္မံ န ကထေသီ’’တိ ပရိဝိတက္ကေန္တော အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇနဝသေန စိန္တေသိ။ အနုက္ကမေနာတိ ပာထိကသုတ္တေ အာဂတနယေန တံ တံ အယုတ္တမေဝ စိန္တေန္တော, ဘာသန္တော, ကရောန္တော စ အနုက္ကမေန။ ဘဂဝတိ ဗဒ္ဓာဃာတတာယ သာသနေ ပတိဋ္ဌံ အလဘန္တော ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ဝာ။
Piyajātikānīti iṭṭhasabhāvāni. Sātajātikānīti madhurasabhāvāni. Madhuraṃ viyāti hi ‘‘madhura’’nti vuccati manoramaṃ yaṃ kiñci. Kāmūpasañhitānīti ārammaṇaṃ karontena kāmena upasaṃhitāni, kāmanīyānīti attho, tenāha ‘‘kāmassādayuttānī’’ti, kāmassādassa yuttāni yogyānīti attho. Sarīrasaṇṭhāneti sarīrabimbe, ādhāre cetaṃ bhummaṃ. Tasmā saddenāti taṃ nissāya tato uppannena saddenāti attho. Madhurenāti iṭṭhena. Ettāvatāti dibbasotañāṇassa parikammākathanamattena. ‘‘Attanā ñātampi na katheti, kimassa sāsane adhiṭṭhānenā’’ti kujjhanto āghātaṃ bandhitvā saha kujjhaneneva jhānābhiññāhi parihāyi. Cintesīti ‘‘kasmā nu kho mayhaṃ taṃ parikammaṃ na kathesī’’ti parivitakkento ayoniso ummujjanavasena cintesi. Anukkamenāti pāthikasutte āgatanayena taṃ taṃ ayuttameva cintento, bhāsanto, karonto ca anukkamena. Bhagavati baddhāghātatāya sāsane patiṭṭhaṃ alabhanto gihibhāvaṃ patvā.
ဧကံသဘာဝိတသမာဓိဝဏ္ဏနာ
Ekaṃsabhāvitasamādhivaṇṇanā
၃၆၆-၃၇၁. ဧကံသာယာတိ တဒတ္ထေယေဝ စတုတ္ထီ, တသ္မာ ဧကံသတ္ထန္တိ အတ္ထော။ အံသ-သဒ္ဒော စေတ္ထ ကောဋ္ဌာသပရိယာယော, သော စ အဓိကာရတော ဒိဗ္ဗရူပဒသ္သနဒိဗ္ဗသဒ္ဒသ္သဝနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧကကောဋ္ဌာသာယာ’’တိအာဒိ။ အနုဒိသာယာတိ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာဒိဘေဒာယ စတုဗ္ဗိဓာယ အနုဒိသာယ။ ဥဘယကောဋ္ဌာသာယာတိ ဒိဗ္ဗရူပဒသ္သနတ္ထာယ, ဒိဗ္ဗသဒ္ဒသ္သဝနတ္ထာယ စ။ ဘာဝိတောတိ ယထာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ, ဒိဗ္ဗသောတဉာဏဉ္စ သမဓိဂတံ ဟောတိ, ဧဝံ ဘာဝိတော။ တယိဒံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပရိကမ္မကရဏေန ဣဇ္ဈန္တီသု ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ, ဧကဇ္ဈံ ဣဇ္ဈန္တီသုပိ ကမေနေဝ ကိစ္စသိဒ္ဓိ ဧကဇ္ဈံ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ အသမ္ဘဝတော။ ပာဠိယမ္ပိ ဧကသ္သ ဥဘယသမတ္ထတာသန္ဒသ္သနတ္ထမေဝ ‘‘ဒိဗ္ဗာနဉ္စ ရူပာနံ ဒသ္သနာယ, ဒိဗ္ဗာနဉ္စ သဒ္ဒာနံ သဝနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ, န ဧကဇ္ဈံ ကိစ္စသိဒ္ဓိသမ္ဘဝတော။ ‘‘ဧကံသဘာဝိတော သမာဓိဟေတူ’’တိ ဣမိနာ သုနက္ခတ္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာယ ဧဝ ပရိကမ္မသ္သ ကတတ္တာ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဒိဗ္ဗသဒ္ဒံ နာသ္သောသ္သီတိ ဒသ္သေတိ။ အပဏ္ဏကန္တိ အဝိရဇ္ဈနကံ, အနဝဇ္ဇန္တိ ဝာ အတ္ထော။
366-371.Ekaṃsāyāti tadattheyeva catutthī, tasmā ekaṃsatthanti attho. Aṃsa-saddo cettha koṭṭhāsapariyāyo, so ca adhikārato dibbarūpadassanadibbasaddassavanavasena veditabboti āha ‘‘ekakoṭṭhāsāyā’’tiādi. Anudisāyāti puratthimadakkhiṇādibhedāya catubbidhāya anudisāya. Ubhayakoṭṭhāsāyāti dibbarūpadassanatthāya, dibbasaddassavanatthāya ca. Bhāvitoti yathā dibbacakkhuñāṇaṃ, dibbasotañāṇañca samadhigataṃ hoti, evaṃ bhāvito. Tayidaṃ visuṃ visuṃ parikammakaraṇena ijjhantīsu vattabbaṃ natthi, ekajjhaṃ ijjhantīsupi kameneva kiccasiddhi ekajjhaṃ kiccasiddhiyā asambhavato. Pāḷiyampi ekassa ubhayasamatthatāsandassanatthameva ‘‘dibbānañca rūpānaṃ dassanāya, dibbānañca saddānaṃ savanāyā’’ti vuttaṃ, na ekajjhaṃ kiccasiddhisambhavato. ‘‘Ekaṃsabhāvito samādhihetū’’ti iminā sunakkhatto dibbacakkhuñāṇāya eva parikammassa katattā vijjamānampi dibbasaddaṃ nāssossīti dasseti. Apaṇṇakanti avirajjhanakaṃ, anavajjanti vā attho.
၃၇၂. ‘‘သမာဓိ ဧဝ’’ ဘာဝေတဗ္ဗဋ္ဌေန သမာဓိဘာဝနာ။ ‘‘ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ သေဋ္ဌ’’န္တိ မညမာနေနာပိ မဟာလိနာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏမ္ပိ တေန သဟ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ဧတာသံ နူန ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိတန္တိ ‘‘ဥဘယံသဘာဝိတာနံ သမာဓီနန္တိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗာဟိရာ ဧတာ သမာဓိဘာဝနာ အနိယ္ယာနိကတ္တာ။ တာ ဟိ ဣတော ဗာဟိရကာနမ္ပိ ဣဇ္ဈန္တိ။ န အဇ္ဈတ္တိကာ ဘဂဝတော သာမုက္ကံသိကဘာဝေန အပ္ပဝေဒိတတ္တာ။ ယဒတ္ထန္တိ ယေသံ အတ္ထာယ။ တေတိ တေ အရိယဖလဓမ္မေ။ တေ ဟိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာတိ။
372. ‘‘Samādhi eva’’ bhāvetabbaṭṭhena samādhibhāvanā. ‘‘Dibbasotañāṇaṃ seṭṭha’’nti maññamānenāpi mahālinā dibbacakkhuñāṇampi tena saha gahetvā ‘‘etāsaṃ nūna bhante’’tiādinā pucchitanti ‘‘ubhayaṃsabhāvitānaṃ samādhīnanti attho’’ti vuttaṃ. Bāhirāetā samādhibhāvanā aniyyānikattā. Tā hi ito bāhirakānampi ijjhanti. Na ajjhattikā bhagavato sāmukkaṃsikabhāvena appaveditattā. Yadatthanti yesaṃ atthāya. Teti te ariyaphaladhamme. Te hi sacchikātabbāti.
စတုအရိယဖလဝဏ္ဏနာ
Catuariyaphalavaṇṇanā
၃၇၃. တသ္မာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ သံယောဇနတော။ ‘‘မဂ္ဂသောတံ အာပန္နော’’တိ ဖလဋ္ဌသ္သ ဝသေန ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂဋ္ဌော ဟိ မဂ္ဂသောတံ အာပဇ္ဇတိ။ တေနေဝာဟ ‘‘သောတာပန္နေ’’တိ, ‘‘သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ’’တိ (မ. နိ. ၃.၃၇၉) စ။ အပတနဓမ္မောတိ အနုပ္ပဇ္ဇန- (မ. နိ. ၃.၃၇၉) သဘာဝော။ ဓမ္မနိယာမေနာတိ မဂ္ဂဓမ္မနိယာမေန။ ဟေဋ္ဌိမန္တတော သတ္တမဘဝတော ဥပရိ အနုပ္ပဇ္ဇနဓမ္မတာယ ဝာ နိယတော။ ပရံ အယနံ ပရာဂတိ။
373.Tasmāti vaṭṭadukkhe saṃyojanato. ‘‘Maggasotaṃ āpanno’’ti phalaṭṭhassa vasena vuttaṃ. Maggaṭṭho hi maggasotaṃ āpajjati. Tenevāha ‘‘sotāpanne’’ti, ‘‘sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanne’’ti (ma. ni. 3.379) ca. Apatanadhammoti anuppajjana- (ma. ni. 3.379) sabhāvo. Dhammaniyāmenāti maggadhammaniyāmena. Heṭṭhimantato sattamabhavato upari anuppajjanadhammatāya vā niyato. Paraṃ ayanaṃ parāgati.
တနုတ္တံ နာမ ပဝတ္တိယာ မန္ဒတာ, ဝိရဠတာ စာတိ အာဟ ‘‘တနုတ္တာ’’တိအာဒိ။ ဟေဋ္ဌာဘာဂိယာနန္တိ ဟေဋ္ဌာဘာဂသ္သ ကာမဘဝသ္သပစ္စယဘာဝေန ဟိတာနံ။ ဩပပာတိကောတိ ဥပပာတိကော ဥပပတနေ သာဓုကာရီတိ ကတ္ဝာ။ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ, စိတ္တမေဝ ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗကိလေသ။ပေ.။ အဓိဝစန’’န္တိ။ စိတ္တသီသေန စေတ္ထ သမာဓိ ဂဟိတော ‘‘စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ။ အာဒီသု (သံ. နိ. ၁.၂၃; ပေဋကော. ၂၂; မိ. ပ. ၂.၉) ဝိယ။ ပညာဝိမုတ္တီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော, တေနာဟ ‘‘ပညာဝ ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ။ သာမန္တိ အတ္တနာဝ, အပရပ္ပစ္စယေနာတိ အတ္ထော။ အဘိညာတိ ယ-ကာရလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘အဘိဇာနိတ္ဝာ’’တိ။
Tanuttaṃ nāma pavattiyā mandatā, viraḷatā cāti āha ‘‘tanuttā’’tiādi. Heṭṭhābhāgiyānanti heṭṭhābhāgassa kāmabhavassapaccayabhāvena hitānaṃ. Opapātikoti upapātiko upapatane sādhukārīti katvā. Vimuccatīti vimutti, cittameva vimutti cetovimuttīti āha ‘‘sabbakilesa…pe… adhivacana’’nti. Cittasīsena cettha samādhi gahito ‘‘cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti. Ādīsu (saṃ. ni. 1.23; peṭako. 22; mi. pa. 2.9) viya. Paññāvimuttīti etthāpi eseva nayo, tenāha ‘‘paññāva paññāvimuttī’’ti. Sāmanti attanāva, aparappaccayenāti attho. Abhiññāti ya-kāralopena niddesoti āha ‘‘abhijānitvā’’ti.
အရိယအဋ္ဌင္ဂိကမဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
Ariyaaṭṭhaṅgikamaggavaṇṇanā
၃၇၄-၅. အရိယသာဝကော နိဗ္ဗာနံ, အရိယဖလဉ္စ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ပဋိပဒာ, သာ စ တသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂော ဧဝာတိ ဣဓ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒာယာ’’တိ အရိယမဂ္ဂမာဟ။ ‘‘အဋ္ဌ အင္ဂာနိ အသ္သာ’’တိ အညပဒတ္ထသမာသံ အကတ္ဝာ အဋ္ဌင္ဂာနိ အသ္သ သန္တီတိ အဋ္ဌင္ဂိကောတိ ပဒသိဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
374-5. Ariyasāvako nibbānaṃ, ariyaphalañca paṭipajjati etāyāti paṭipadā, sā ca tassa pubbabhāgo evāti idha ‘‘pubbabhāgapaṭipadāyā’’ti ariyamaggamāha. ‘‘Aṭṭha aṅgāni assā’’ti aññapadatthasamāsaṃ akatvā aṭṭhaṅgāni assa santīti aṭṭhaṅgikoti padasiddhi daṭṭhabbā.
သမ္မာ အဝိပရီတံ ယာထာဝတော စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပစ္စက္ခတော ဒသ္သနသဘာဝာ သမ္မာ ဒသ္သနလက္ခဏာ။ သမ္မဒေဝ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ စိတ္တသ္သ အဘိနိရောပနသဘာဝော သမ္မာ အဘိနိရောပနလက္ခဏော။ စတုရင္ဂသမန္နာဂတာ ဝာစာ ဇနံ သင္ဂဏ္ဟာတီတိ တဗ္ဗိပက္ခဝိရတိသဘာဝာ သမ္မာဝာစာ ဘေဒကရမိစ္ဆာဝာစာပဟာနေန ဇနေ သမ္ပယုတ္တေ စ ပရိဂ္ဂဏ္ဟနကိစ္စဝတီ ဟောတီတိ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ။ ယထာ စီဝရကမ္မာဒိကော ကမ္မန္တော ဧကံ ကာတဗ္ဗံ သမုဋ္ဌာပေတိ, တံ တံ ကိရိယာနိပ္ဖာဒကော ဝာ စေတနာသင္ခာတော ကမ္မန္တော ဟတ္ထပာဒစလနာဒိကံ ကိရိယံ သမုဋ္ဌာပေတိ, ဧဝံ သာဝဇ္ဇကတ္တဗ္ဗကိရိယာသမုဋ္ဌာပကမိစ္ဆာကမ္မန္တပ္ပဟာနေန သမ္မာကမ္မန္တော နိရဝဇ္ဇသမုဋ္ဌာပနကိစ္စဝာ ဟောတိ, သမ္ပယုတ္တေ စ သမုဋ္ဌာပေန္တော ဧဝ ပဝတ္တတီတိ သမ္မာ သမုဋ္ဌာပနလက္ခဏော သမ္မာကမ္မန္တော။ ကာယဝာစာနံ, ခန္ဓသန္တာနသ္သ စ သံကိလေသဘူတမိစ္ဆာဇီဝပ္ပဟာနေန သမ္မာ ဝောဒာပနလက္ခဏော သမ္မာအာဇီဝော။ ကောသဇ္ဇပက္ခတော ပတိတုံ အဒတ္ဝာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ပဂ္ဂဏ္ဟနသဘာဝောတိ သမ္မာ ပဂ္ဂာဟလက္ခဏော သမ္မာဝာယာမော။ သမ္မဒေဝ ဥပဋ္ဌာနသဘာဝာတိ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏာ သမ္မာသတိ။ ဝိက္ခေပဝိဒ္ဓံသနေန သမ္မဒေဝ စိတ္တသ္သ သမာဒဟနသဘာဝောတိ သမ္မာ သမာဓာနလက္ခဏော သမ္မာသမာဓိ။
Sammā aviparītaṃ yāthāvato catunnaṃ ariyasaccānaṃ paccakkhato dassanasabhāvā sammā dassanalakkhaṇā. Sammadeva nibbānārammaṇe cittassa abhiniropanasabhāvo sammā abhiniropanalakkhaṇo. Caturaṅgasamannāgatā vācā janaṃ saṅgaṇhātīti tabbipakkhaviratisabhāvā sammāvācā bhedakaramicchāvācāpahānena jane sampayutte ca pariggaṇhanakiccavatī hotīti sammā pariggahaṇalakkhaṇā. Yathā cīvarakammādiko kammanto ekaṃ kātabbaṃ samuṭṭhāpeti, taṃ taṃ kiriyānipphādako vā cetanāsaṅkhāto kammanto hatthapādacalanādikaṃ kiriyaṃ samuṭṭhāpeti, evaṃ sāvajjakattabbakiriyāsamuṭṭhāpakamicchākammantappahānena sammākammanto niravajjasamuṭṭhāpanakiccavā hoti, sampayutte ca samuṭṭhāpento eva pavattatīti sammā samuṭṭhāpanalakkhaṇo sammākammanto. Kāyavācānaṃ, khandhasantānassa ca saṃkilesabhūtamicchājīvappahānena sammā vodāpanalakkhaṇo sammāājīvo. Kosajjapakkhato patituṃ adatvā sampayuttadhammānaṃ paggaṇhanasabhāvoti sammā paggāhalakkhaṇo sammāvāyāmo. Sammadeva upaṭṭhānasabhāvāti sammā upaṭṭhānalakkhaṇā sammāsati. Vikkhepaviddhaṃsanena sammadeva cittassa samādahanasabhāvoti sammā samādhānalakkhaṇo sammāsamādhi.
အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသာ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာ အဝိဇ္ဇာဒယော။ ပသ္သတီတိ ပကာသေတိ ကိစ္စပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ, တေနာဟ ‘‘တပ္ပဋိစ္ဆာဒက။ပေ.။ အသမ္မောဟတော’’တိ။ တေနေဝ ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင္ခာတေန အင္ဂေန တတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏာ ပဝတ္တတီတိ တထေဝာတိ အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသေဟိ သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။
Attano paccanīkakilesā diṭṭhekaṭṭhā avijjādayo. Passatīti pakāseti kiccapaṭivedhena paṭivijjhati, tenāha ‘‘tappaṭicchādaka…pe… asammohato’’ti. Teneva hi sammādiṭṭhisaṅkhātena aṅgena tattha paccavekkhaṇā pavattatīti tathevāti attano paccanīkakilesehi saddhinti attho.
ကိစ္စတောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေဟိ ဒုက္ခာဒိဉာဏေဟိ ကာတဗ္ဗသ္သ ကိစ္စသ္သ ဣဓ သာတိသယံ နိပ္ဖတ္တိတော ဣမသ္သေဝ ဝာ ဉာဏသ္သ ဒုက္ခာဒိပ္ပကာသနကိစ္စတော။ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ စတူသု သစ္စေသု ကာတဗ္ဗကိစ္စနိပ္ဖတ္တိတော။ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ ကာမသင္ကပ္ပာဒိပ္ပဟာနကိစ္စနိပ္ဖတ္တိတော။ သိက္ခာပဒဝိဘင္ဂေ (ဝိဘ. ၇၀၃) ‘‘ဝိရတိစေတနာ, သဗ္ဗေ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ သိက္ခာပဒာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ တတ္ထ ပဓာနာနံ ဝိရတိစေတနာနံ ဝသေန ‘‘ဝိရတိယောပိ ဟောန္တိ စေတနာယောပီ’’တိ အာဟ။ မုသာဝာဒာဒီဟိ ဝိရမဏကာလေ ဝာ ဝိရတိယော, သုဘာသိတာဒိဝာစာဘာသနာဒိကာလေ စ စေတနာယော ယောဇေတဗ္ဗာ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိရတိယောဝ စေတနာနံ အမဂ္ဂင္ဂတ္တာ ဧကသ္သ ဉာဏသ္သ ဒုက္ခာဒိဉာဏတာ ဝိယ, ဧကာယ ဝိရတိယာ မုသာဝာဒာဒိဝိရတိဘာဝော ဝိယ စ ဧကာယ စေတနာယ သမ္မာဝာစာဒိကိစ္စတ္တယသာဓနသဘာဝာဘာဝာ သမ္မာဝာစာဒိဘာဝာသိဒ္ဓိတော, တံသိဒ္ဓိယဉ္စ အင္ဂတ္တယတ္တာသိဒ္ဓိတော စ။ သမ္မပ္ပဓာနသတိပဋ္ဌာနဝသေနာတိ စတုသမ္မပ္ပဓာနစတုသတိပဋ္ဌာနဘာဝဝသေန။
Kiccatoti pubbabhāgehi dukkhādiñāṇehi kātabbassa kiccassa idha sātisayaṃ nipphattito imasseva vā ñāṇassa dukkhādippakāsanakiccato. Cattāri nāmāni labhati catūsu saccesu kātabbakiccanipphattito. Tīṇi nāmāni labhati kāmasaṅkappādippahānakiccanipphattito. Sikkhāpadavibhaṅge (vibha. 703) ‘‘viraticetanā, sabbe sampayuttadhammā ca sikkhāpadānī’’ti vuccantīti tattha padhānānaṃ viraticetanānaṃ vasena ‘‘viratiyopihonti cetanāyopī’’ti āha. Musāvādādīhi viramaṇakāle vā viratiyo, subhāsitādivācābhāsanādikāle ca cetanāyo yojetabbā. Maggakkhaṇe viratiyova cetanānaṃ amaggaṅgattā ekassa ñāṇassa dukkhādiñāṇatā viya, ekāya viratiyā musāvādādiviratibhāvo viya ca ekāya cetanāya sammāvācādikiccattayasādhanasabhāvābhāvā sammāvācādibhāvāsiddhito, taṃsiddhiyañca aṅgattayattāsiddhito ca. Sammappadhānasatipaṭṭhānavasenāti catusammappadhānacatusatipaṭṭhānabhāvavasena.
ပုဗ္ဗဘာဂေပိ မဂ္ဂက္ခဏေပိ သမ္မာသမာဓိယေဝာတိ။ ယဒိပိ သမာဓိဥပကာရကာနံ အဘိနိရောပနာနုမဇ္ဇနသမ္ပိယာယနဗ္ရူဟနသန္တသုခာနံ ဝိတက္ကာဒီနံ ဝသေန စတူဟိ ဈာနေဟိ သမ္မာသမာဓိ ဝိဘတ္တော, တထာပိ ဝာယာမော ဝိယ အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပာဒနာဒိစတုဝာယာမကိစ္စံ, သတိ ဝိယ စ အသုဘာသုခာနိစ္စာနတ္တေသု ကာယာဒီသု သုဘာဒိသညာပဟာနစတုသတိကိစ္စံ ဧကော သမာဓိ စတုက္ကဇ္ဈာနသမာဓိကိစ္စံ န သာဓေတီတိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ဧဝ မဂ္ဂက္ခဏေပိ, တထာ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ ဧဝ မဂ္ဂက္ခဏေပီတိ အတ္ထော။
Pubbabhāgepi maggakkhaṇepi sammāsamādhiyevāti. Yadipi samādhiupakārakānaṃ abhiniropanānumajjanasampiyāyanabrūhanasantasukhānaṃ vitakkādīnaṃ vasena catūhi jhānehi sammāsamādhi vibhatto, tathāpi vāyāmo viya anuppannākusalānuppādanādicatuvāyāmakiccaṃ, sati viya ca asubhāsukhāniccānattesu kāyādīsu subhādisaññāpahānacatusatikiccaṃ eko samādhi catukkajjhānasamādhikiccaṃ na sādhetīti pubbabhāgepi paṭhamajjhānasamādhi paṭhamajjhānasamādhi eva maggakkhaṇepi, tathā pubbabhāgepi catutthajjhānasamādhi catutthajjhānasamādhi eva maggakkhaṇepīti attho.
တသ္မာတိ ပညာပဇ္ဇောတတ္တာ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဓမိတ္ဝာ ပညာသတ္ထတ္တာ ကိလေသစောရေ ဃာတေန္တော။ ဗဟုကာရတ္တာတိ ယ္ဝာယံ အနာဒိမတိ သံသာရေ ဣမိနာ ကဒာစိပိ အသမုဂ္ဃာဋိတပုဗ္ဗော ကိလေသဂဏော တသ္သ သမုဂ္ဃာဋကော အရိယမဂ္ဂော ။ တတ္ထ စာယံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ ပုဗ္ဗင္ဂမာ ဟောတီတိ ဗဟုကာရာ, တသ္မာ ဗဟုကာရတ္တာ။
Tasmāti paññāpajjotattā avijjandhakāraṃ vidhamitvā paññāsatthattā kilesacore ghātento. Bahukārattāti yvāyaṃ anādimati saṃsāre iminā kadācipi asamugghāṭitapubbo kilesagaṇo tassa samugghāṭako ariyamaggo . Tattha cāyaṃ sammādiṭṭhi pariññābhisamayādivasena pavattiyā pubbaṅgamā hotīti bahukārā, tasmā bahukārattā.
တသ္သာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ။ ‘‘ဗဟုကာရော’’တိ ဝတ္ဝာ တံ ဗဟုကာရတံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အယံ’’ တမ္ဗကံသာဒိမယတ္တာ ကူဋော။ အယံ သမသာရတာယ မဟာသာရတာယ ဆေကော။ ဧဝန္တိ ယထာ ဟေရညိကသ္သ စက္ခုနာ ဒိသ္ဝာ ကဟာပဏဝိဘာဂဇာနနေ ကရဏန္တရံ ဗဟုကာရံ ယဒိဒံ ဟတ္ထော, ဧဝံ ယောဂာဝစရသ္သ ပညာယ ဩလောကေတ္ဝာ ဓမ္မဝိဘာဂဇာနနေ ဓမ္မန္တရံ ဗဟုကာရံ ယဒိဒံ ဝိတက္ကော ဝိတက္ကေတ္ဝာ တဒဝဗောဓတော, တသ္မာ သမ္မာသင္ကပ္ပော သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဗဟုကာရောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုတိယဥပမာယံ ဧဝန္တိ ယထာ တစ္ဆကော ပရေန ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ဒိန္နံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ ဝာသိယာ တစ္ဆေတ္ဝာ ဂေဟကရဏကမ္မေ ဥပနေတိ, ဧဝံ ယောဂာဝစရော ဝိတက္ကေန လက္ခဏာဒိတော ဝိတက္ကေတ္ဝာ ဒိန္နဓမ္မေ ယာထာဝတော ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ပရိညာဘိသမယာဒိကမ္မေ ဥပနေတီတိ ယောဇနာ။ ဝစီဘေဒသ္သ ဥပကာရကော ဝိတက္ကော သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဝစီဘေဒနိဝတ္တနပဝတ္တနကရာယ သမ္မာဝာစာယပိ ဥပကာရကော ဧဝာတိ ‘‘သ္ဝာယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Tassāti sammādiṭṭhiyā. ‘‘Bahukāro’’ti vatvā taṃ bahukārataṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ’’ tambakaṃsādimayattā kūṭo. Ayaṃ samasāratāya mahāsāratāya cheko. Evanti yathā heraññikassa cakkhunā disvā kahāpaṇavibhāgajānane karaṇantaraṃ bahukāraṃ yadidaṃ hattho, evaṃ yogāvacarassa paññāya oloketvā dhammavibhāgajānane dhammantaraṃ bahukāraṃ yadidaṃ vitakko vitakketvā tadavabodhato, tasmā sammāsaṅkappo sammādiṭṭhiyā bahukāroti adhippāyo. Dutiyaupamāyaṃ evanti yathā tacchako parena parivattetvā parivattetvā dinnaṃ dabbasambhāraṃ vāsiyā tacchetvā gehakaraṇakamme upaneti, evaṃ yogāvacaro vitakkena lakkhaṇādito vitakketvā dinnadhamme yāthāvato paricchinditvā pariññābhisamayādikamme upanetīti yojanā. Vacībhedassa upakārako vitakko sāvajjānavajjavacībhedanivattanapavattanakarāya sammāvācāyapi upakārako evāti ‘‘svāya’’ntiādi vuttaṃ.
ဝစီဘေဒသ္သ နိယာမိကာ ဝာစာ ကာယိကကိရိယာနိယာမကသ္သ ကမ္မန္တသ္သ ဥပကာရိကာ။ တဒုဘယာနန္တရန္တိ ဒုစ္စရိတဒ္ဝယပဟာယကသ္သ သုစရိတဒ္ဝယပာရိပူရိဟေတုဘူတသ္သ သမ္မာဝာစာသမ္မာကမ္မန္တဒ္ဝယသ္သ အနန္တရံ။ ဣဒံ ဝီရိယန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယံ။ ဣန္ဒ္ရိယသမတာဒယော သမာဓိသ္သ ဥပကာရဓမ္မာ။ တဗ္ဗိပရိယာယတော အပကာရဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဂတိယောတိ နိပ္ဖတ္တိယော, ကိစ္စာဒိသဘာဝေ ဝာ။ သမန္နေသိတ္ဝာတိ ဥပဓာရေတ္ဝာ။
Vacībhedassa niyāmikā vācā kāyikakiriyāniyāmakassa kammantassa upakārikā. Tadubhayānantaranti duccaritadvayapahāyakassa sucaritadvayapāripūrihetubhūtassa sammāvācāsammākammantadvayassa anantaraṃ. Idaṃ vīriyanti catubbidhaṃ sammappadhānavīriyaṃ. Indriyasamatādayo samādhissa upakāradhammā. Tabbipariyāyato apakāradhammā veditabbā. Gatiyoti nipphattiyo, kiccādisabhāve vā. Samannesitvāti upadhāretvā.
ဒ္ဝေပဗ္ဗဇိတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
Dvepabbajitavatthuvaṇṇanā
၃၇၆-၇. ‘‘ကသ္မာ အာရဒ္ဓ’’န္တိ အနုသန္ဓိကာရဏံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အယံ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ, တေန အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိဝသေန ဥပရိ ဒေသနာ ပဝတ္တာတိ ဒသ္သေတိ။ တေနာတိ တထာလဒ္ဓိကတ္တာ။ အသ္သာတိ လိစ္ဆဝီရညော။ ဒေသနာယာတိ သဏ္ဟသုခုမာယံ သုညတပဋိသံယုတ္တာယံ ယထာဒေသိတဒေသနာယံ။ နာဓိမုစ္စတီတိ န သဒ္ဒဟတိ န ပသီဒတိ။ တန္တိဓမ္မံ နာမ ကထေန္တောတိ ယေသံ အတ္ထာယ ဓမ္မော ကထီယတိ, တသ္မိံ တေသံ အသတိပိ မဂ္ဂပဋိဝေဓေ ကေဝလံ သာသနေ တန္တိဓမ္မံ ကတ္ဝာ ကထေန္တော။ ဧဝရူပသ္သာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ အဝိပရီတဓမ္မဒေသနတာယ ဧဝံပာကဋဓမ္မကာယသ္သ သတ္ထု။ ယုတ္တံ နု ခော ဧတံ အသ္သာတိ အသ္သ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမဓိဂမေန သမာဟိတစိတ္တသ္သ ကုလပုတ္တသ္သ ဧတံ ‘‘တံ ဇီဝ’’န္တိအာဒိနာ ဥစ္ဆေဒာဒိဂာဟဂဟဏံ အပိ နု ယုတ္တန္တိ ပုစ္ဆတိ။ လဒ္ဓိယာ ပန ဈာနာဓိဂမမတ္တေန န တာဝ ဝိဝေစိတတ္တာ ‘‘တေဟိ ယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ တံ ဝာဒံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာတိ ဈာနလာဘိနောပိ တံ ဂဟဏံ ‘‘အယုတ္တမေဝာ’’တိ တံ ဥစ္ဆေဒဝာဒံ သသ္သတဝာဒံ ဝာ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ။ အတ္တမနာ အဟေသုန္တိ ယသ္မာ ခီဏာသဝော ဝိဂတသမ္မောဟော တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော, ‘‘တသ္မာ တသ္သ တထာ ဝတ္တုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဥပ္ပန္နနိစ္ဆယတာယ တံ မမ ဝစနံ သုတ္ဝာ အတ္တမနာ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ သောပိ လိစ္ဆဝီ ရာဇာ တေ ဝိယ သဉ္ဇာတနိစ္ဆယတ္တာ အတ္တမနော အဟောသိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ, တံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
376-7.‘‘Kasmā āraddha’’nti anusandhikāraṇaṃ pucchitvā taṃ vibhāvetuṃ ‘‘ayaṃ kirā’’tiādi vuttaṃ, tena ajjhāsayānusandhivasena upari desanā pavattāti dasseti. Tenāti tathāladdhikattā. Assāti licchavīrañño. Desanāyāti saṇhasukhumāyaṃ suññatapaṭisaṃyuttāyaṃ yathādesitadesanāyaṃ. Nādhimuccatīti na saddahati na pasīdati. Tantidhammaṃ nāma kathentoti yesaṃ atthāya dhammo kathīyati, tasmiṃ tesaṃ asatipi maggapaṭivedhe kevalaṃ sāsane tantidhammaṃ katvā kathento. Evarūpassāti sammāsambuddhattā aviparītadhammadesanatāya evaṃpākaṭadhammakāyassa satthu. Yuttaṃnu kho etaṃ assāti assa paṭhamajjhānādisamadhigamena samāhitacittassa kulaputtassa etaṃ ‘‘taṃ jīva’’ntiādinā ucchedādigāhagahaṇaṃ api nu yuttanti pucchati. Laddhiyā pana jhānādhigamamattena na tāva vivecitattā ‘‘tehi yutta’’nti vuttaṃ taṃ vādaṃ paṭikkhipitvāti jhānalābhinopi taṃ gahaṇaṃ ‘‘ayuttamevā’’ti taṃ ucchedavādaṃ sassatavādaṃ vā paṭikkhipitvā. Attamanā ahesunti yasmā khīṇāsavo vigatasammoho tiṇṇavicikiccho, ‘‘tasmā tassa tathā vattuṃ na yutta’’nti uppannanicchayatāya taṃ mama vacanaṃ sutvā attamanā ahesunti attho. Sopi licchavī rājā te viya sañjātanicchayattā attamano ahosi. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။
Mahālisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ဒီဃနိကာယ • Dīghanikāya / ၆. မဟာလိသုတ္တံ • 6. Mahālisuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ဒီဃ နိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ၆. မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Mahālisuttavaṇṇanā
