| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೯. ಮಹಲ್ಲಕವಿಹಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
ಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಾರಬನ್ಧಸ್ಸ। ಸಾಮನ್ತಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥೋ ಪದೇಸೋತಿ ಯಸ್ಸ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೫) ವೇಮಜ್ಝೇ ದ್ವಾರಂ ಹೋತಿ, ಉಪರಿಭಾಗೇ ಚ ಉಚ್ಚಾ ಭಿತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ತೀಸು ದಿಸಾಸು ಸಾಮನ್ತಾ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಹತ್ಥೋ ಪದೇಸೋ। ಖುದ್ದಕಸ್ಸ ಪನ ವಿಹಾರಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು। ತತ್ರಾಪಿ ಯಂ ಭಿತ್ತಿಂ ವಿವರಿಯಮಾನಂ ಕವಾಟಂ ಆಹನತಿ, ಸಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೂಪಚಾರಾಪಿ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ಪನ ದ್ವಾರಸ್ಸ ಅಧೋಭಾಗೇಪಿ ಲೇಪೋಕಾಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಮ್ಪಿ ಲಿಮ್ಪಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಗ್ಗಳಟ್ಠಪನಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಗ್ಗಳಸದ್ದೇನ ತಂಸಮ್ಬನ್ಧತೋ ದ್ವಾರಫಲಕಸಹಿತಂ ದ್ವಾರಬನ್ಧನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಕವಾಟಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ನಿಚ್ಚಲಭಾವತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಞ್ಚ ಖೋ ಠಪನಂ ಇಧ ನಿಚ್ಚಲಭಾವೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕೋ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕವಾಟಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಕಮ್ಪತೀತಿ ಚಲತಿ। ಯಾವ ದ್ವಾರಕೋಸಾ ಅಗ್ಗಳಟ್ಠಪನಾಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬೋ ವಾ ಲೇಪಾಪೇತಬ್ಬೋ ವಾತಿ ಅಗ್ಗಳಟ್ಠಪನತ್ಥಾಯ ಯಾವ ದ್ವಾರಕೋಸಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಅತ್ತನಾ ಲಿಮ್ಪಿತಬ್ಬೋ ವಾ, ಪರೇಹಿ ಲೇಪಾಪೇತಬ್ಬೋ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Piṭṭhasaṅghāṭassāti dvārabandhassa. Sāmantā aḍḍhateyyahattho padesoti yassa (pāci. aṭṭha. 135) vemajjhe dvāraṃ hoti, uparibhāge ca uccā bhitti, tassa tīsu disāsu sāmantā aḍḍhateyyahattho padeso. Khuddakassa pana vihārassa dvīsu disāsu. Tatrāpi yaṃ bhittiṃ vivariyamānaṃ kavāṭaṃ āhanati, sā aparipuṇṇūpacārāpi hoti. Sace pana dvārassa adhobhāgepi lepokāso atthi, tampi limpituṃ vaṭṭati. Aggaḷaṭṭhapanāyāti ettha aggaḷasaddena taṃsambandhato dvāraphalakasahitaṃ dvārabandhanaṃ adhippetaṃ. Tenāha ‘‘sakavāṭakassā’’tiādi. ‘‘Niccalabhāvatthāyā’’ti iminā tañca kho ṭhapanaṃ idha niccalabhāvenāti dasseti. Ko panettha adhippāyoti āha ‘‘kavāṭañhī’’tiādi. Kampatīti calati. Yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya punappunaṃ limpitabbo vā lepāpetabbo vāti aggaḷaṭṭhapanatthāya yāva dvārakosā punappunaṃ attanā limpitabbo vā, parehi lepāpetabbo vāti attho.
ನನು ಚಾಯಮತ್ಥೋ ನೇವ ಮಾತಿಕಾಯಂ, ನ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತೋ, ಅಥ ಕುತೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪೀತಿ ಯದಿಪಿ। ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ನಿದಾನೇ। ಅಧಿಕಾರತೋತಿ ಅನುವತ್ತನತೋ। ಆಲೋಕಂ ಸನ್ಧೇತಿ ಪಿಧೇತೀತಿ ಆಲೋಕಸನ್ಧಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆಲೋಕಸನ್ಧೀತಿ ವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ವಾತಪಾನಕವಾಟಕಾತಿ ವಾತಪಾನಫಲಕಾ। ಅನುಞ್ಞಾತಪ್ಪದೇಸತೋ ಪನ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಲಿಮ್ಪಿತುಂ ವಾ ವಿಲಿಮ್ಪಾಪೇತುಂ ವಾ ನ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಮತ್ತಿಕಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಚತುತ್ಥಲೇಪೇ ದಿನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ ೩.೧೩೫) ಕೇಚಿ। ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲೇಪದಾನಸ್ಸ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ ಅಪರೇ।
Nanu cāyamattho neva mātikāyaṃ, na padabhājane vutto, atha kuto daṭṭhabboti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Kiñcāpīti yadipi. Aṭṭhuppattiyanti sikkhāpadassa nidāne. Adhikāratoti anuvattanato. Ālokaṃ sandheti pidhetīti ālokasandhi. Tenāha ‘‘ālokasandhīti vātapānakavāṭakā vuccantī’’ti. Tattha vātapānakavāṭakāti vātapānaphalakā. Anuññātappadesato pana aññattha punappunaṃ vilimpituṃ vā vilimpāpetuṃ vā na vaṭṭati. ‘‘Mattikāya kattabbakiccaṃ niṭṭhāpetvā puna catutthalepe dinne pācittiya’’nti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.135) keci. ‘‘Punappunaṃ lepadānassa vuttappamāṇato aññattha paṭikkhittamattaṃ ṭhapetvā pācittiyassa avuttattā dukkaṭa’’nti apare.
ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಂವಿಧಾತಬ್ಬಂ। ಅಪ್ಪಹರಿತೇತಿ ಏತ್ಥ ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ‘‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೫೨, ೩೩೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೪೮) ವಿಯ ಅಭಾವತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಹರಿತೇ’’ತಿ। ಸಾಲಿವೀಹಿಆದಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೩೦) ಪುಬ್ಬಣ್ಣಂ ‘‘ಪುರಕ್ಖತಂ ಸಸ್ಸಫಲ’’ನ್ತಿ ಕತ್ವಾ, ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯತೋ ಮುಗ್ಗಮಾಸಾದಿ ಅಪರಣ್ಣಂ। ವುತ್ತನ್ತಿ ವಪಿತಂ। ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಠತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸಮನ್ತಾ ವುತ್ತಪ್ಪಮಾಣೇ ಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಾದೀನಿ ನ ಸನ್ತಿ, ತತ್ಥ ವಿಹಾರೋ ಕಾರೇತಬ್ಬೋ। ಯತ್ಥ ಪನ ಸನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಕಾರಾಪೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಥೇವಾತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಅನ್ತೇನ। ತಸ್ಮಿಂ ಠಾತಬ್ಬಂ ಪತನ್ತಸ್ಸ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಅಪತನೋಕಾಸತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಉಪರಿ ನ ಪತೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಸ ಪನ ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಪತನ್ತಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ಹೋತೀತಿ ಅಪ್ಪಹರಿತೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಠತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾತುಂ ನ ಲಭತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅಹರಿತೇಪಿ ಠಾತುಂ ನ ಲಭತೀ’’ತಿ।
Adhiṭṭhātabbanti saṃvidhātabbaṃ. Appahariteti ettha appasaddo ‘‘appiccho’’tiādīsu (ma. ni. 1.252, 336; saṃ. ni. 2.148) viya abhāvatthoti āha ‘‘aharite’’ti. Sālivīhiādi (sārattha. ṭī. 2.30) pubbaṇṇaṃ ‘‘purakkhataṃ sassaphala’’nti katvā, tabbipariyāyato muggamāsādi aparaṇṇaṃ. Vuttanti vapitaṃ. ‘‘Tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhahanto dukkaṭaṃ āpajjatī’’ti iminā yasmiṃ padese samantā vuttappamāṇe paricchede pubbaṇṇādīni na santi, tattha vihāro kāretabbo. Yattha pana santi, tattha kārāpetuṃ na vaṭṭatīti dasseti. Tathevāti mukhavaṭṭiantena. Tasmiṃ ṭhātabbaṃ patantassa vihārassa apatanokāsattā, tassa bhikkhuno upari na pateyyāti adhippāyo. Yathāparicchinnassa pana okāsassa abbhantaraṃ vihārassa patantassa okāso hotīti appaharitepi tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhātuṃ na labhati. Tenāha ‘‘tassa anto aharitepi ṭhātuṃ na labhatī’’ti.
ತತೋ ಚೇ ಉತ್ತರೀತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಾ ಪರಿಯಾಯಾನಂ ವಾ ಉಪರಿ ಚತುತ್ಥೇ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಪರಿಯಾಯೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಗ್ಗೇನ ಛಾದಿಯಮಾನೇ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಮಗ್ಗೇನ ಛಾದಿಯಮಾನೇತಿ ಅಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಜುಕಮೇವ ಛಾದಿಯಮಾನೇ। ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ। ತತ್ಥ ಮಗ್ಗೇನ ಛಾದನಂ ಇಟ್ಠಕಸಿಲಾಸುಧಾಹಿ ಲಬ್ಭತಿ, ಪರಿಯಾಯೇನ ಛಾದನಂ ತಿಣಪಣ್ಣೇಹೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇಟ್ಠಕಸಿಲಾಸುಧಾಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಇಚ್ಛತಿ, ತಥಾ ದ್ವೇ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ದ್ವೇ ಪರಿಯಾಯೇ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತತಿಯಂ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಪರಿಯಾಯಂ ವಾ ‘‘ಏವಂ ಛಾದೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ನ ಪಕ್ಕಮತಿ, ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ ಠಾತಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಛದನಂ ಛದನೂಪರಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಉಪರೂಪರಿಛನ್ನೋ ಹಿ ವಿಹಾರೋ ಚಿರಂ ಅನೋವಸ್ಸಕೋ ಹೋತೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಏವಂ ಛಾದೇನ್ತಿ। ತಿಣಮುಟ್ಠಿಗಣನಾಯಾತಿ ತಿಣಕರಳಗಣನಾಯ।
Tato ce uttarīti tiṇṇaṃ maggānaṃ vā pariyāyānaṃ vā upari catutthe magge vā pariyāye vāti attho. Tenāha ‘‘maggena chādiyamāne’’tiādi. Tattha maggena chādiyamāneti aparikkhipitvā ujukameva chādiyamāne. Pariyāyenāti parikkhepena. Tattha maggena chādanaṃ iṭṭhakasilāsudhāhi labbhati, pariyāyena chādanaṃ tiṇapaṇṇehīti āha ‘‘iṭṭhakasilāsudhāhī’’tiādi. Tasmā yathā icchati, tathā dve magge vā dve pariyāye vā adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ maggaṃ vā pariyāyaṃ vā ‘‘evaṃ chādehī’’ti āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Sace na pakkamati, tuṇhībhāvena ṭhātabbaṃ. Sabbampi cetaṃ chadanaṃ chadanūpari veditabbaṃ. Uparūparichanno hi vihāro ciraṃ anovassako hotīti maññamānā evaṃ chādenti. Tiṇamuṭṭhigaṇanāyāti tiṇakaraḷagaṇanāya.
ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತಿರೇಕದ್ವತ್ತಿಪರಿಯಾಯೇ ಅತಿರೇಕಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಊನಕಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತೀಣಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ। ಸೇತವಣ್ಣಾದಿಕರಣೇತಿ ಸೇತವಣ್ಣಕಾಳವಣ್ಣಗೇರುಕಪರಿಕಮ್ಮಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮಮಕರದನ್ತಕಪಞ್ಚಪಟಿಕಾನಂ ಕರಣೇ। ಲೇಣಗುಹಾತಿಣಕುಟಿಕಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಲೇಣನ್ತಿ ದ್ವಾರಬದ್ಧಂ। ಗುಹಾತಿ ಕೇವಲಾ ಪಬ್ಬತಗುಹಾ। ತಿಣಕುಟಿಕಾ ಪಾಕಟಾ ಏವ।
Tikapācittiyanti atirekadvattipariyāye atirekasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Setavaṇṇādikaraṇeti setavaṇṇakāḷavaṇṇagerukaparikammamālākammalatākammamakaradantakapañcapaṭikānaṃ karaṇe. Leṇaguhātiṇakuṭikādīsūti ettha leṇanti dvārabaddhaṃ. Guhāti kevalā pabbataguhā. Tiṇakuṭikā pākaṭā eva.
ಮಹಲ್ಲಕವಿಹಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
