| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೨೦. ಸಟ್ಠಿನಿಪಾತೋ
20. Saṭṭhinipāto
೧. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
1. Mahāmoggallānattheragāthāvaṇṇanā
ಸಟ್ಠಿನಿಪಾತೇ ಆರಞ್ಞಿಕಾತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ತಸ್ಸ ವತ್ಥು ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತಮೇವ। ಥೇರೋ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ಕಲ್ಲವಾಲಗಾಮಕಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧೇ ಓಕ್ಕನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಾ – ‘‘ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಮಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಅರಿಯಂ ತುಣ್ಹೀಭಾವಂ ಪಮಾದೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೩೫) ಸಂವೇಜಿತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಭಗವತಾ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಧಾತುಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಏವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲಕ್ಖಣೇ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧.೩೭೫-೩೯೭) –
Saṭṭhinipāte āraññikātiādikā āyasmato mahāmoggallānattherassa gāthā. Kā uppatti? Tassa vatthu dhammasenāpativatthumhi vuttameva. Thero hi pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavālagāmakaṃ upanissāya samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhe okkante satthārā – ‘‘moggallāna, moggallāna, mā, brāhmaṇa, ariyaṃ tuṇhībhāvaṃ pamādo’’tiādinā (saṃ. ni. 2.235) saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā bhagavatā vuccamānaṃ dhātukammaṭṭhānaṃ suṇanto eva vipassanaṃ vaḍḍhetvā paṭipāṭiyā uparimaggattayaṃ upagantvā aggaphalakkhaṇe sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.1.375-397) –
‘‘ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಭಗವಾ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ವಿಹಾಸಿ ಹಿಮವನ್ತಮ್ಹಿ, ದೇವಸಙ್ಘಪುರಕ್ಖತೋ॥
Vihāsi himavantamhi, devasaṅghapurakkhato.
‘‘ವರುಣೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ನಾಗರಾಜಾ ಅಹಂ ತದಾ।
‘‘Varuṇo nāma nāmena, nāgarājā ahaṃ tadā;
ಕಾಮರೂಪೀ ವಿಕುಬ್ಬಾಮಿ, ಮಹೋದಧಿನಿವಾಸಹಂ॥
Kāmarūpī vikubbāmi, mahodadhinivāsahaṃ.
‘‘ಸಙ್ಗಣಿಯಂ ಗಣಂ ಹಿತ್ವಾ, ತೂರಿಯಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಹಂ।
‘‘Saṅgaṇiyaṃ gaṇaṃ hitvā, tūriyaṃ paṭṭhapesahaṃ;
ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ, ವಾದೇಸುಂ ಅಚ್ಛರಾ ತದಾ॥
Sambuddhaṃ parivāretvā, vādesuṃ accharā tadā.
‘‘ವಜ್ಜಮಾನೇಸು ತೂರೇಸು, ದೇವಾ ತೂರಾನಿ ವಜ್ಜಯುಂ।
‘‘Vajjamānesu tūresu, devā tūrāni vajjayuṃ;
ಉಭಿನ್ನಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾನ, ಬುದ್ಧೋಪಿ ಸಮ್ಪಬುಜ್ಝಥ॥
Ubhinnaṃ saddaṃ sutvāna, buddhopi sampabujjhatha.
‘‘ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾನ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಸಕಂ ಭವನುಪಾಗಮಿಂ।
‘‘Nimantetvāna sambuddhaṃ, sakaṃ bhavanupāgamiṃ;
ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾನ, ಕಾಲಮಾರೋಚಯಿಂ ಅಹಂ॥
Āsanaṃ paññapetvāna, kālamārocayiṃ ahaṃ.
‘‘ಖೀಣಾಸವಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಪರಿವುತೋ ಲೋಕನಾಯಕೋ।
‘‘Khīṇāsavasahassehi, parivuto lokanāyako;
ಓಭಾಸೇನ್ತೋ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ಭವನಂ ಮೇ ಉಪಾಗಮಿ॥
Obhāsento disā sabbā, bhavanaṃ me upāgami.
‘‘ಉಪವಿಟ್ಠಂ ಮಹಾವೀರಂ, ದೇವದೇವಂ ನರಾಸಭಂ।
‘‘Upaviṭṭhaṃ mahāvīraṃ, devadevaṃ narāsabhaṃ;
ಸಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ತಪ್ಪೇಸಿಂ, ಅನ್ನಪಾನೇನಹಂ ತದಾ॥
Sabhikkhusaṅghaṃ tappesiṃ, annapānenahaṃ tadā.
‘‘ಅನುಮೋದಿ ಮಹಾವೀರೋ, ಸಯಮ್ಭೂ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ।
‘‘Anumodi mahāvīro, sayambhū aggapuggalo;
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ಯೋ ಸೋ ಸಙ್ಘಂ ಅಪೂಜೇಸಿ, ಬುದ್ಧಞ್ಚ ಲೋಕನಾಯಕಂ।
‘‘Yo so saṅghaṃ apūjesi, buddhañca lokanāyakaṃ;
ತೇನ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ, ದೇವಲೋಕಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ॥
Tena cittappasādena, devalokaṃ gamissati.
‘‘ಸತ್ತಸತ್ತತಿಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ದೇವರಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Sattasattatikkhattuñca, devarajjaṃ karissati;
ಪಥಬ್ಯಾ ರಜ್ಜಂ ಅಟ್ಠಸತಂ, ವಸುಧಂ ಆವಸಿಸ್ಸತಿ॥
Pathabyā rajjaṃ aṭṭhasataṃ, vasudhaṃ āvasissati.
‘‘ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Pañcapaññāsakkhattuñca, cakkavattī bhavissati;
ಭೋಗಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ ತಸ್ಸ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾವದೇ॥
Bhogā asaṅkhiyā tassa, uppajjissanti tāvade.
‘‘ಅಪರಿಮೇಯ್ಯೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಓಕ್ಕಾಕಕುಲಸಮ್ಭವೋ।
‘‘Aparimeyye ito kappe, okkākakulasambhavo;
ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ನಿರಯಾ ಸೋ ಚವಿತ್ವಾನ, ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Nirayā so cavitvāna, manussattaṃ gamissati;
ಕೋಲಿತೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಬ್ರಹ್ಮಬನ್ಧು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Kolito nāma nāmena, brahmabandhu bhavissati.
‘‘ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾನ, ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಚೋದಿತೋ।
‘‘So pacchā pabbajitvāna, kusalamūlena codito;
ಗೋತಮಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ದುತಿಯೋ ಹೇಸ್ಸತಿ ಸಾವಕೋ॥
Gotamassa bhagavato, dutiyo hessati sāvako.
‘‘ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಪಹಿತತ್ತೋ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾರಮಿಂ ಗತೋ।
‘‘Āraddhavīriyo pahitatto, iddhiyā pāramiṃ gato;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯ, ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿನಾಸವೋ॥
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ಪಾಪಮಿತ್ತೋಪನಿಸ್ಸಾಯ, ಕಾಮರಾಗವಸಂ ಗತೋ।
‘‘Pāpamittopanissāya, kāmarāgavasaṃ gato;
ಮಾತರಂ ಪಿತರಞ್ಚಾಪಿ, ಘಾತಯಿಂ ದುಟ್ಠಮಾನಸೋ॥
Mātaraṃ pitarañcāpi, ghātayiṃ duṭṭhamānaso.
‘‘ಯಂ ಯಂ ಯೋನುಪಪಜ್ಜಾಮಿ, ನಿರಯಂ ಅಥ ಮಾನುಸಂ।
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, nirayaṃ atha mānusaṃ;
ಪಾಪಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿತಾ, ಭಿನ್ನಸೀಸೋ ಮರಾಮಹಂ॥
Pāpakammasamaṅgitā, bhinnasīso marāmahaṃ.
‘‘ಇದಂ ಪಚ್ಛಿಮಕಂ ಮಯ್ಹಂ, ಚರಿಮೋ ವತ್ತತೇ ಭವೋ।
‘‘Idaṃ pacchimakaṃ mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
ಇಧಾಪಿ ಏದಿಸೋ ಮಯ್ಹಂ, ಮರಣಕಾಲೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Idhāpi ediso mayhaṃ, maraṇakāle bhavissati.
‘‘ಪವಿವೇಕಮನುಯುತ್ತೋ, ಸಮಾಧಿಭಾವನಾರತೋ।
‘‘Pavivekamanuyutto, samādhibhāvanārato;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.
‘‘ಧರಣಿಮ್ಪಿ ಸುಗಮ್ಭೀರಂ, ಬಹಲಂ ದುಪ್ಪಧಂಸಿಯಂ।
‘‘Dharaṇimpi sugambhīraṃ, bahalaṃ duppadhaṃsiyaṃ;
ವಾಮಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಖೋಭೇಯ್ಯಂ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾರಮಿಂ ಗತೋ॥
Vāmaṅguṭṭhena khobheyyaṃ, iddhiyā pāramiṃ gato.
‘‘ಅಸ್ಮಿಮಾನಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾನೋ ಮಯ್ಹಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
‘‘Asmimānaṃ na passāmi, māno mayhaṃ na vijjati;
ಸಾಮಣೇರೇ ಉಪಾದಾಯ, ಗರುಚಿತ್ತಂ ಕರೋಮಹಂ॥
Sāmaṇere upādāya, garucittaṃ karomahaṃ.
‘‘ಅಪರಿಮೇಯ್ಯೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಭಿನೀಹರಿಂ।
‘‘Aparimeyye ito kappe, yaṃ kammamabhinīhariṃ;
ತಾಹಂ ಭೂಮಿಮನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಪತ್ತೋಮ್ಹಿ ಆಸವಕ್ಖಯಂ॥
Tāhaṃ bhūmimanuppatto, pattomhi āsavakkhayaṃ.
‘‘ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚತಸ್ಸೋ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರೇ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತೇನ ತೇನ ಗುಣೇನ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕೇ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಯದಿದಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೮, ೧೯೦) ಇದ್ಧಿಮನ್ತತಾಯ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ। ತೇನ ಏವಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪಿತೇನ ಸಾವಕಪಾರಮಿಯಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೇನ ಮಹಾಥೇರೇನ ತಂ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಆಗಮ್ಮ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭಾಸಿತಾ ಗಾಥಾ, ತಾ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾಲೇ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕೇಹಿ –
Atha naṃ satthā aparabhāge jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno tena tena guṇena attano sāvake etadagge ṭhapento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’’ti (a. ni. 1.188, 190) iddhimantatāya etadagge ṭhapesi. Tena evaṃ satthārā etadagge ṭhapitena sāvakapāramiyā matthakaṃ pattena mahātherena taṃ taṃ nimittaṃ āgamma tattha tattha bhāsitā gāthā, tā saṅgītikāle dhammasaṅgāhakehi –
೧೧೪೯.
1149.
‘‘ಆರಞ್ಞಿಕಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ, ಉಞ್ಛಾಪತ್ತಾಗತೇ ರತಾ।
‘‘Āraññikā piṇḍapātikā, uñchāpattāgate ratā;
ದಾಲೇಮು ಮಚ್ಚುನೋ ಸೇನಂ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತಾ॥
Dālemu maccuno senaṃ, ajjhattaṃ susamāhitā.
೧೧೫೦.
1150.
‘‘ಆರಞ್ಞಿಕಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ, ಉಞ್ಛಾಪತ್ತಾಗತೇ ರತಾ।
‘‘Āraññikā piṇḍapātikā, uñchāpattāgate ratā;
ಧುನಾಮ ಮಚ್ಚುನೋ ಸೇನಂ, ನಳಾಗಾರಂವ ಕುಞ್ಜರೋ॥
Dhunāma maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
೧೧೫೧.
1151.
‘‘ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಾ ಸಾತತಿಕಾ, ಉಞ್ಛಾಪತ್ತಾಗತೇ ರತಾ।
‘‘Rukkhamūlikā sātatikā, uñchāpattāgate ratā;
ದಾಲೇಮು ಮಚ್ಚುನೋ ಸೇನಂ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತಾ॥
Dālemu maccuno senaṃ, ajjhattaṃ susamāhitā.
೧೧೫೨.
1152.
‘‘ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಾ ಸಾತತಿಕಾ, ಉಞ್ಛಾಪತ್ತಾಗತೇ ರತಾ।
‘‘Rukkhamūlikā sātatikā, uñchāpattāgate ratā;
ಧುನಾಮ ಮಚ್ಚುನೋ ಸೇನಂ, ನಳಾಗಾರಂವ ಕುಞ್ಜರೋ॥
Dhunāma maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
೧೧೫೩.
1153.
‘‘ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲಕುಟಿಕೇ, ಮಂಸನ್ಹಾರುಪಸಿಬ್ಬಿತೇ।
‘‘Aṭṭhikaṅkalakuṭike, maṃsanhārupasibbite;
ಧಿರತ್ಥು ಪುರೇ ದುಗ್ಗನ್ಧೇ, ಪರಗತ್ತೇ ಮಮಾಯಸೇ॥
Dhiratthu pure duggandhe, paragatte mamāyase.
೧೧೫೪..
1154..
‘‘ತವ ಸರೀರಂ ನವಸೋತಂ, ದುಗ್ಗನ್ಧಕರಂ ಪರಿಬನ್ಧಂ।
‘‘Tava sarīraṃ navasotaṃ, duggandhakaraṃ paribandhaṃ;
ಭಿಕ್ಖು ಪರಿವಜ್ಜಯತೇ ತಂ, ಮೀಳ್ಹಞ್ಚ ಯಥಾ ಸುಚಿಕಾಮೋ॥
Bhikkhu parivajjayate taṃ, mīḷhañca yathā sucikāmo.
೧೧೫೬.
1156.
‘‘ಏವಞ್ಚೇ ತಂ ಜನೋ ಜಞ್ಞಾ, ಯಥಾ ಜಾನಾಮಿ ತಂ ಅಹಂ।
‘‘Evañce taṃ jano jaññā, yathā jānāmi taṃ ahaṃ;
ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಗೂಥಟ್ಠಾನಂವ ಪಾವುಸೇ॥
Ārakā parivajjeyya, gūthaṭṭhānaṃva pāvuse.
೧೧೫೭.
1157.
‘‘ಏವಮೇತಂ ಮಹಾವೀರ, ಯಥಾ ಸಮಣ ಭಾಸಸಿ।
‘‘Evametaṃ mahāvīra, yathā samaṇa bhāsasi;
ಏತ್ಥ ಚೇಕೇ ವಿಸೀದನ್ತಿ, ಪಙ್ಕಮ್ಹಿವ ಜರಗ್ಗವೋ॥
Ettha ceke visīdanti, paṅkamhiva jaraggavo.
೧೧೫೮.
1158.
‘‘ಆಕಾಸಮ್ಹಿ ಹಲಿದ್ದಿಯಾ, ಯೋ ಮಞ್ಞೇಥ ರಜೇತವೇ।
‘‘Ākāsamhi haliddiyā, yo maññetha rajetave;
ಅಞ್ಞೇನ ವಾಪಿ ರಙ್ಗೇನ, ವಿಘಾತುದಯಮೇವ ತಂ॥
Aññena vāpi raṅgena, vighātudayameva taṃ.
೧೧೫೯.
1159.
‘‘ತದಾಕಾಸಸಮಂ ಚಿತ್ತಂ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತಂ।
‘‘Tadākāsasamaṃ cittaṃ, ajjhattaṃ susamāhitaṃ;
ಮಾ ಪಾಪಚಿತ್ತೇ ಆಸಾದಿ, ಅಗ್ಗಿಖನ್ಧಂವ ಪಕ್ಖಿಮಾ॥
Mā pāpacitte āsādi, aggikhandhaṃva pakkhimā.
೧೧೬೦.
1160.
‘‘ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಕತಂ ಬಿಮ್ಬಂ, ಅರುಕಾಯಂ ಸಮುಸ್ಸಿತಂ।
‘‘Passa cittakataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;
ಆತುರಂ ಬಹುಸಙ್ಕಪ್ಪಂ, ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಧುವಂ ಠಿತಿ॥
Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.
೧೧೬೧.
1161.
‘‘ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಕತಂ ರೂಪಂ, ಮಣಿನಾ ಕುಣ್ಡಲೇನ ಚ।
‘‘Passa cittakataṃ rūpaṃ, maṇinā kuṇḍalena ca;
ಅಟ್ಠಿಂ ತಚೇನ ಓನದ್ಧಂ, ಸಹ ವತ್ಥೇಹಿ ಸೋಭತಿ॥
Aṭṭhiṃ tacena onaddhaṃ, saha vatthehi sobhati.
೧೧೬೨.
1162.
‘‘ಅಲತ್ತಕಕತಾ ಪಾದಾ, ಮುಖಂ ಚುಣ್ಣಕಮಕ್ಖಿತಂ।
‘‘Alattakakatā pādā, mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ;
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
೧೧೬೩.
1163.
‘‘ಅಟ್ಠಾಪದಕತಾ ಕೇಸಾ, ನೇತ್ತಾ ಅಞ್ಜನಮಕ್ಖಿತಾ।
‘‘Aṭṭhāpadakatā kesā, nettā añjanamakkhitā;
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
೧೧೬೪.
1164.
‘‘ಅಞ್ಜನೀವ ನವಾ ಚಿತ್ತಾ, ಪೂತಿಕಾಯೋ ಅಲಙ್ಕತೋ।
‘‘Añjanīva navā cittā, pūtikāyo alaṅkato;
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
೧೧೬೫.
1165.
‘‘ಓದಹಿ ಮಿಗವೋ ಪಾಸಂ, ನಾಸದಾ ವಾಗುರಂ ಮಿಗೋ।
‘‘Odahi migavo pāsaṃ, nāsadā vāguraṃ migo;
ಭುತ್ವಾ ನಿವಾಪಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ಕದ್ದನ್ತೇ ಮಿಗಬನ್ಧಕೇ॥
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, kaddante migabandhake.
೧೧೬೬.
1166.
‘‘ಛಿನ್ನೋ ಪಾಸೋ ಮಿಗವಸ್ಸ, ನಾಸದಾ ವಾಗುರಂ ಮಿಗೋ।
‘‘Chinno pāso migavassa, nāsadā vāguraṃ migo;
ಭುತ್ವಾ ನಿವಾಪಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸೋಚನ್ತೇ ಮಿಗಲುದ್ದಕೇ॥
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, socante migaluddake.
೧೧೬೭.
1167.
‘‘ತದಾಸಿ ಯಂ ಭಿಂಸನಕಂ, ತದಾಸಿ ಲೋಮಹಂಸನಂ।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
ಅನೇಕಾಕಾರಸಮ್ಪನ್ನೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬುತೇ॥
Anekākārasampanne, sāriputtamhi nibbute.
೧೧೬೮.
1168.
‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ ವತ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಉಪ್ಪಾದವಯಧಮ್ಮಿನೋ।
‘‘Aniccā vata saṅkhārā, uppādavayadhammino;
ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವೂಪಸಮೋ ಸುಖೋ॥
Uppajjitvā nirujjhanti, tesaṃ vūpasamo sukho.
೧೧೬೯.
1169.
‘‘ಸುಖುಮಂ ತೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ವಾಲಗ್ಗಂ ಉಸುನಾ ಯಥಾ।
‘‘Sukhumaṃ te paṭivijjhanti, vālaggaṃ usunā yathā;
ಯೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಪರತೋ ನೋ ಚ ಅತ್ತತೋ॥
Ye pañcakkhandhe passanti, parato no ca attato.
೧೧೭೦.
1170.
‘‘ಯೇ ಚ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರೇ, ಪರತೋ ನೋ ಚ ಅತ್ತತೋ।
‘‘Ye ca passanti saṅkhāre, parato no ca attato;
ಪಚ್ಚಬ್ಯಾಧಿಂಸು ನಿಪುಣಂ, ವಾಲಗ್ಗಂ ಉಸುನಾ ಯಥಾ॥
Paccabyādhiṃsu nipuṇaṃ, vālaggaṃ usunā yathā.
೧೧೭೧.
1171.
‘‘ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಯ ಓಮಟ್ಠೋ, ಡಯ್ಹಮಾನೋವ ಮತ್ಥಕೇ।
‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, ḍayhamānova matthake;
ಕಾಮರಾಗಪ್ಪಹಾನಾಯ, ಸತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಬ್ಬಜೇ॥
Kāmarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje.
೧೧೭೨.
1172.
‘‘ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಯ ಓಮಟ್ಠೋ, ಡಯ್ಹಮಾನೋವ ಮತ್ಥಕೇ।
‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, ḍayhamānova matthake;
ಭವರಾಗಪ್ಪಹಾನಾಯ, ಸತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಬ್ಬಜೇ॥
Bhavarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje.
೧೧೭೩.
1173.
‘‘ಚೋದಿತೋ ಭಾವಿತತ್ತೇನ, ಸರೀರನ್ತಿಮಧಾರಿನಾ।
‘‘Codito bhāvitattena, sarīrantimadhārinā;
ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದಂ, ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪಯಿಂ॥
Migāramātupāsādaṃ, pādaṅguṭṭhena kampayiṃ.
೧೧೭೪.
1174.
‘‘ನಯಿದಂ ಸಿಥಿಲಮಾರಬ್ಭ, ನಯಿದಂ ಅಪ್ಪೇನ ಥಾಮಸಾ।
‘‘Nayidaṃ sithilamārabbha, nayidaṃ appena thāmasā;
ನಿಬ್ಬಾನಮಧಿಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬಗನ್ಥಪಮೋಚನಂ॥
Nibbānamadhigantabbaṃ, sabbaganthapamocanaṃ.
೧೧೭೫.
1175.
‘‘ಅಯಞ್ಚ ದಹರೋ ಭಿಕ್ಖು, ಅಯಮುತ್ತಮಪೋರಿಸೋ।
‘‘Ayañca daharo bhikkhu, ayamuttamaporiso;
ಧಾರೇತಿ ಅನ್ತಿಮಂ ದೇಹಂ, ಜೇತ್ವಾ ಮಾರಂ ಸವಾಹನಂ॥
Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhanaṃ.
೧೧೭೬.
1176.
‘‘ವಿವರಮನುಪಭನ್ತಿ ವಿಜ್ಜುತಾ, ವೇಭಾರಸ್ಸ ಚ ಪಣ್ಡವಸ್ಸ ಚ।
‘‘Vivaramanupabhanti vijjutā, vebhārassa ca paṇḍavassa ca;
ನಗವಿವರಗತೋ ಝಾಯತಿ, ಪುತ್ತೋ ಅಪ್ಪಟಿಮಸ್ಸ ತಾದಿನೋ॥
Nagavivaragato jhāyati, putto appaṭimassa tādino.
೧೧೭೭.
1177.
‘‘ಉಪಸನ್ತೋ ಉಪರತೋ, ಪನ್ತಸೇನಾಸನೋ ಮುನಿ।
‘‘Upasanto uparato, pantasenāsano muni;
ದಾಯಾದೋ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಸ್ಸ, ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಅಭಿವನ್ದಿತೋ॥
Dāyādo buddhaseṭṭhassa, brahmunā abhivandito.
೧೧೭೮.
1178.
‘‘ಉಪಸನ್ತಂ ಉಪರತಂ, ಪನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಮುನಿಂ।
‘‘Upasantaṃ uparataṃ, pantasenāsanaṃ muniṃ;
ದಾಯಾದಂ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಸ್ಸ, ವನ್ದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕಸ್ಸಪಂ॥
Dāyādaṃ buddhaseṭṭhassa, vanda brāhmaṇa kassapaṃ.
೧೧೭೯.
1179.
‘‘ಯೋ ಚ ಜಾತಿಸತಂ ಗಚ್ಛೇ, ಸಬ್ಬಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಯೋ।
‘‘Yo ca jātisataṃ gacche, sabbā brāhmaṇajātiyo;
ಸೋತ್ತಿಯೋ ವೇದಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪುನಪ್ಪುನಂ॥
Sottiyo vedasampanno, manussesu punappunaṃ.
೧೧೮೦.
1180.
‘‘ಅಜ್ಝಾಯಕೋಪಿ ಚೇ ಅಸ್ಸ, ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನ ಪಾರಗೂ।
‘‘Ajjhāyakopi ce assa, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
ಏತಸ್ಸ ವನ್ದನಾಯೇತಂ, ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿಂ॥
Etassa vandanāyetaṃ, kalaṃ nāgghati soḷasiṃ.
೧೧೮೧.
1181.
‘‘ಯೋ ಸೋ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖಾನಿ, ಪುರೇಭತ್ತಂ ಅಫಸ್ಸಯಿ।
‘‘Yo so aṭṭha vimokkhāni, purebhattaṃ aphassayi;
ಅನುಲೋಮಂ ಪಟಿಲೋಮಂ, ತತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಗಚ್ಛತಿ॥
Anulomaṃ paṭilomaṃ, tato piṇḍāya gacchati.
೧೧೮೨.
1182.
‘‘ತಾದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಮಾಸಾದಿ, ಮಾತ್ತಾನಂ ಖಣಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ।
‘‘Tādisaṃ bhikkhuṃ māsādi, māttānaṃ khaṇi brāhmaṇa;
ಅಭಿಪ್ಪಸಾದೇಹಿ ಮನಂ, ಅರಹನ್ತಮ್ಹಿ ತಾದಿನೇ।
Abhippasādehi manaṃ, arahantamhi tādine;
ಖಿಪ್ಪಂ ಪಞ್ಜಲಿಕೋ ವನ್ದ, ಮಾ ತೇ ವಿಜಟಿ ಮತ್ಥಕಂ॥
Khippaṃ pañjaliko vanda, mā te vijaṭi matthakaṃ.
೧೧೮೩.
1183.
‘‘ನೇಸೋ ಪಸ್ಸತಿ ಸದ್ಧಮ್ಮಂ, ಸಂಸಾರೇನ ಪುರಕ್ಖತೋ।
‘‘Neso passati saddhammaṃ, saṃsārena purakkhato;
ಅಧೋಗಮಂ ಜಿಮ್ಹಪಥಂ, ಕುಮ್ಮಗ್ಗಮನುಧಾವತಿ॥
Adhogamaṃ jimhapathaṃ, kummaggamanudhāvati.
೧೧೮೪.
1184.
‘‘ಕಿಮೀವ ಮೀಳ್ಹಸಲ್ಲಿತ್ತೋ, ಸಙ್ಖಾರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಛಿತೋ।
‘‘Kimīva mīḷhasallitto, saṅkhāre adhimucchito;
ಪಗಾಳ್ಹೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೇ, ತುಚ್ಛೋ ಗಚ್ಛತಿ ಪೋಟ್ಠಿಲೋ॥
Pagāḷho lābhasakkāre, tuccho gacchati poṭṭhilo.
೧೧೮೫.
1185.
‘‘ಇಮಞ್ಚ ಪಸ್ಸ ಆಯನ್ತಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಸುದಸ್ಸನಂ।
‘‘Imañca passa āyantaṃ, sāriputtaṃ sudassanaṃ;
ವಿಮುತ್ತಂ ಉಭತೋಭಾಗೇ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತಂ॥
Vimuttaṃ ubhatobhāge, ajjhattaṃ susamāhitaṃ.
೧೧೮೬.
1186.
‘‘ವಿಸಲ್ಲಂ ಖೀಣಸಂಯೋಗಂ, ತೇವಿಜ್ಜಂ ಮಚ್ಚುಹಾಯಿನಂ।
‘‘Visallaṃ khīṇasaṃyogaṃ, tevijjaṃ maccuhāyinaṃ;
ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತಂ ಅನುತ್ತರಂ॥
Dakkhiṇeyyaṃ manussānaṃ, puññakkhettaṃ anuttaraṃ.
೧೧೮೭. ‘‘ಏತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ದೇವಾ, ಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ಯಸಸ್ಸಿನೋ।
1187. ‘‘Ete sambahulā devā, iddhimanto yasassino.
ದಸ ದೇವಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಸಬ್ಬೇ ಬ್ರಹ್ಮಪುರೋಹಿತಾ।
Dasa devasahassāni, sabbe brahmapurohitā;
ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ನಮಸ್ಸನ್ತಾ, ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪಞ್ಜಲೀಕತಾ॥
Moggallānaṃ namassantā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
೧೧೮೮.
1188.
‘‘ನಮೋ ತೇ ಪುರಿಸಾಜಞ್ಞ, ನಮೋ ತೇ ಪುರಿಸುತ್ತಮ।
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
ಯಸ್ಸ ತೇ ಆಸವಾ ಖೀಣಾ, ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋಸಿ ಮಾರಿಸ॥
Yassa te āsavā khīṇā, dakkhiṇeyyosi mārisa.
೧೧೮೯.
1189.
‘‘ಪೂಜಿತೋ ನರದೇವೇನ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮರಣಾಭಿಭೂ।
‘‘Pūjito naradevena, uppanno maraṇābhibhū;
ಪುಣ್ಡರೀಕಂವ ತೋಯೇನ, ಸಙ್ಖಾರೇನುಪಲಿಮ್ಪತಿ॥
Puṇḍarīkaṃva toyena, saṅkhārenupalimpati.
೧೧೯೦.
1190.
‘‘ಯಸ್ಸ ಮುಹುತ್ತೇನ ಸಹಸ್ಸಧಾ ಲೋಕೋ, ಸಂವಿದಿತೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಕಪ್ಪೋ ವಸಿ।
‘‘Yassa muhuttena sahassadhā loko, saṃvidito sabrahmakappo vasi;
ಇದ್ಧಿಗುಣೇ ಚುತುಪಪಾತೇ ಕಾಲೇ, ಪಸ್ಸತಿ ದೇವತಾ ಸ ಭಿಕ್ಖು॥
Iddhiguṇe cutupapāte kāle, passati devatā sa bhikkhu.
೧೧೯೧.
1191.
‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋವ ಪಞ್ಞಾಯ, ಸೀಲೇನ ಉಪಸಮೇನ ಚ।
‘‘Sāriputtova paññāya, sīlena upasamena ca;
ಯೋಪಿ ಪಾರಙ್ಗತೋ ಭಿಕ್ಖು, ಏತಾವಪರಮೋ ಸಿಯಾ॥
Yopi pāraṅgato bhikkhu, etāvaparamo siyā.
೧೧೯೨.
1192.
‘‘ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ, ಅತ್ತಭಾವಂ ಖಣೇನ ನಿಮ್ಮಿನೇ।
‘‘Koṭisatasahassassa, attabhāvaṃ khaṇena nimmine;
ಅಹಂ ವಿಕುಬ್ಬನಾಸು ಕುಸಲೋ, ವಸೀಭೂತೋಮ್ಹಿ ಇದ್ಧಿಯಾ॥
Ahaṃ vikubbanāsu kusalo, vasībhūtomhi iddhiyā.
೧೧೯೩.
1193.
‘‘ಸಮಾಧಿವಿಜ್ಜಾವಸಿಪಾರಮೀಗತೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಗೋತ್ತೋ ಅಸಿತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ।
‘‘Samādhivijjāvasipāramīgato, moggallānagotto asitassa sāsane;
ಧೀರೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿ ಸಮಾಹಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋ, ನಾಗೋ ಯಥಾ ಪೂತಿಲತಂವ ಬನ್ಧನಂ॥
Dhīro samucchindi samāhitindriyo, nāgo yathā pūtilataṃva bandhanaṃ.
೧೧೯೪.
1194.
‘‘ಪರಿಚಿಣ್ಣೋ ಮಯಾ ಸತ್ಥಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ।
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ಓಹಿತೋ ಗರುಕೋ ಭಾರೋ, ಭವನೇತ್ತಿ ಸಮೂಹತಾ॥
Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā.
೧೧೯೫.
1195.
‘‘ಯಸ್ಸ ಚತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಅಗಾರಸ್ಮಾನಗಾರಿಯಂ।
‘‘Yassa catthāya pabbajito, agārasmānagāriyaṃ;
ಸೋ ಮೇ ಅತ್ಥೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯೋ॥
So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo.
೧೧೯೬.
1196.
‘‘ಕೀದಿಸೋ ನಿರಯೋ ಆಸಿ, ಯತ್ಥ ದುಸ್ಸೀ ಅಪಚ್ಚಥ।
‘‘Kīdiso nirayo āsi, yattha dussī apaccatha;
ವಿಧುರಂ ಸಾವಕಮಾಸಜ್ಜ, ಕಕುಸನ್ಧಞ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ॥
Vidhuraṃ sāvakamāsajja, kakusandhañca brāhmaṇaṃ.
೧೧೯೭.
1197.
‘‘ಸತಂ ಆಸಿ ಅಯೋಸಙ್ಕೂ, ಸಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚತ್ತವೇದನಾ।
‘‘Sataṃ āsi ayosaṅkū, sabbe paccattavedanā;
ಈದಿಸೋ ನಿರಯೋ ಆಸಿ, ಯತ್ಥ ದುಸ್ಸೀ ಅಪಚ್ಚಥ।
Īdiso nirayo āsi, yattha dussī apaccatha;
ವಿಧುರಂ ಸಾವಕಮಾಸಜ್ಜ, ಕಕುಸನ್ಧಞ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ॥
Vidhuraṃ sāvakamāsajja, kakusandhañca brāhmaṇaṃ.
೧೧೯೮.
1198.
‘‘ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತಿ, ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕೋ।
‘‘Yo etamabhijānāti, bhikkhu buddhassa sāvako;
ತಾದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಮಾಸಜ್ಜ, ಕಣ್ಹ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛಸಿ॥
Tādisaṃ bhikkhumāsajja, kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
೧೧೯೯.
1199.
‘‘ಮಜ್ಝೇಸರಸ್ಮಿಂ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ವಿಮಾನಾ ಕಪ್ಪಠಾಯಿನೋ।
‘‘Majjhesarasmiṃ tiṭṭhanti, vimānā kappaṭhāyino;
ವೇಳುರಿಯವಣ್ಣಾ ರುಚಿರಾ, ಅಚ್ಚಿಮನ್ತೋ ಪಭಸ್ಸರಾ।
Veḷuriyavaṇṇā rucirā, accimanto pabhassarā;
ಅಚ್ಛರಾ ತತ್ಥ ನಚ್ಚನ್ತಿ, ಪುಥು ನಾನತ್ತವಣ್ಣಿಯೋ॥
Accharā tattha naccanti, puthu nānattavaṇṇiyo.
೧೨೦೦.
1200.
‘‘ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಕಣ್ಹ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛಸಿ॥
‘‘Yo etamabhijānāti…pe… kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
೧೨೦೧.
1201.
‘‘ಯೋ ವೇ ಬುದ್ಧೇನ ಚೋದಿತೋ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪೇಕ್ಖತೋ।
‘‘Yo ve buddhena codito, bhikkhusaṅghassa pekkhato;
ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದಂ, ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪಯಿ॥
Migāramātupāsādaṃ, pādaṅguṭṭhena kampayi.
೧೨೦೨.
1202.
‘‘ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಕಣ್ಹ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛಸಿ॥
‘‘Yo etamabhijānāti…pe… kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
೧೨೦೩.
1203.
‘‘ಯೋ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದಂ, ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪಯಿ।
‘‘Yo vejayantapāsādaṃ, pādaṅguṭṭhena kampayi;
ಇದ್ಧಿಬಲೇನುಪತ್ಥದ್ಧೋ, ಸಂವೇಜೇಸಿ ಚ ದೇವತಾ॥
Iddhibalenupatthaddho, saṃvejesi ca devatā.
೧೨೦೪.
1204.
‘‘ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಕಣ್ಹ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛಸಿ॥
‘‘Yo etamabhijānāti…pe… kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
೧೨೦೫.
1205.
‘‘ಯೋ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದೇ, ಸಕ್ಕಂ ಸೋ ಪರಿಪುಚ್ಛತಿ।
‘‘Yo vejayantapāsāde, sakkaṃ so paripucchati;
ಅಪಿ ಆವುಸೋ ಜಾನಾಸಿ, ತಣ್ಹಕ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಯೋ।
Api āvuso jānāsi, taṇhakkhayavimuttiyo;
ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಯಥಾತಥಂ॥
Tassa sakko viyākāsi, pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ.
೧೨೦೬.
1206.
‘‘ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಕಣ್ಹ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛಸಿ॥
‘‘Yo etamabhijānāti…pe… kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
೧೨೦೭.
1207.
‘‘ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಪರಿಪುಚ್ಛತಿ, ಸುಧಮ್ಮಾಯಂ ಠಿತೋ ಸಭಂ।
‘‘Yo brahmānaṃ paripucchati, sudhammāyaṃ ṭhito sabhaṃ;
ಅಜ್ಜಾಪಿ ತ್ಯಾವುಸೋ ಸಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಯಾ ತೇ ದಿಟ್ಠಿ ಪುರೇ ಅಹು।
Ajjāpi tyāvuso sā diṭṭhi, yā te diṭṭhi pure ahu;
ಪಸ್ಸಸಿ ವೀತಿವತ್ತನ್ತಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಭಸ್ಸರಂ॥
Passasi vītivattantaṃ, brahmaloke pabhassaraṃ.
೧೨೦೮.
1208.
‘‘ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಯಥಾತಥಂ।
‘‘Tassa brahmā viyākāsi, pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ;
ನ ಮೇ ಮಾರಿಸ ಸಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಯಾ ಮೇ ದಿಟ್ಠಿ ಪುರೇ ಅಹು॥
Na me mārisa sā diṭṭhi, yā me diṭṭhi pure ahu.
೧೨೦೯.
1209.
‘‘ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೀತಿವತ್ತನ್ತಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಭಸ್ಸರಂ।
‘‘Passāmi vītivattantaṃ, brahmaloke pabhassaraṃ;
ಸೋಹಂ ಅಜ್ಜ ಕಥಂ ವಜ್ಜಂ, ಅಹಂ ನಿಚ್ಚೋಮ್ಹಿ ಸಸ್ಸತೋ॥
Sohaṃ ajja kathaṃ vajjaṃ, ahaṃ niccomhi sassato.
೧೨೧೦.
1210.
‘‘ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಕಣ್ಹ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛಸಿ॥
‘‘Yo etamabhijānāti…pe… kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
೧೨೧೧.
1211.
‘‘ಯೋ ಮಹಾನೇರುನೋ ಕೂಟಂ, ವಿಮೋಕ್ಖೇನ ಅಫಸ್ಸಯಿ।
‘‘Yo mahāneruno kūṭaṃ, vimokkhena aphassayi;
ವನಂ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹಾನಂ, ಯೇ ಚ ಭೂಮಿಸಯಾ ನರಾ॥
Vanaṃ pubbavidehānaṃ, ye ca bhūmisayā narā.
೧೨೧೨.
1212.
‘‘ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತಿ, ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕೋ।
‘‘Yo etamabhijānāti, bhikkhu buddhassa sāvako;
ತಾದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಮಾಸಜ್ಜ, ಕಣ್ಹ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛಸಿ॥
Tādisaṃ bhikkhumāsajja, kaṇha dukkhaṃ nigacchasi.
೧೨೧೩.
1213.
‘‘ನ ವೇ ಅಗ್ಗಿ ಚೇತಯತಿ, ಅಹಂ ಬಾಲಂ ಡಹಾಮಿತಿ।
‘‘Na ve aggi cetayati, ahaṃ bālaṃ ḍahāmiti;
ಬಾಲೋವ ಜಲಿತಂ ಅಗ್ಗಿಂ, ಆಸಜ್ಜ ನಂ ಪಡಯ್ಹತಿ॥
Bālova jalitaṃ aggiṃ, āsajja naṃ paḍayhati.
೧೨೧೪.
1214.
‘‘ಏವಮೇವ ತುವಂ ಮಾರ, ಆಸಜ್ಜ ನಂ ತಥಾಗತಂ।
‘‘Evameva tuvaṃ māra, āsajja naṃ tathāgataṃ;
ಸಯಂ ಡಹಿಸ್ಸಸಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಬಾಲೋ ಅಗ್ಗಿಂವ ಸಮ್ಫುಸಂ॥
Sayaṃ ḍahissasi attānaṃ, bālo aggiṃva samphusaṃ.
೧೨೧೫.
1215.
‘‘ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಸವೀ ಮಾರೋ, ಆಸಜ್ಜ ನಂ ತಥಾಗತಂ।
‘‘Apuññaṃ pasavī māro, āsajja naṃ tathāgataṃ;
ಕಿನ್ನು ಮಞ್ಞಸಿ ಪಾಪಿಮ, ನ ಮೇ ಪಾಪಂ ವಿಪಚ್ಚತಿ॥
Kinnu maññasi pāpima, na me pāpaṃ vipaccati.
೧೨೧೬.
1216.
‘‘ಕರತೋ ತೇ ಚೀಯತೇ ಪಾಪಂ, ಚಿರರತ್ತಾಯ ಅನ್ತಕ।
‘‘Karato te cīyate pāpaṃ, cirarattāya antaka;
ಮಾರ ನಿಬ್ಬಿನ್ದ ಬುದ್ಧಮ್ಹಾ, ಆಸಂ ಮಾಕಾಸಿ ಭಿಕ್ಖುಸು॥
Māra nibbinda buddhamhā, āsaṃ mākāsi bhikkhusu.
೧೨೧೭.
1217.
‘‘ಇತಿ ಮಾರಂ ಅತಜ್ಜೇಸಿ, ಭಿಕ್ಖು ಭೇಸಕಳಾವನೇ।
‘‘Iti māraṃ atajjesi, bhikkhu bhesakaḷāvane;
ತತೋ ಸೋ ದುಮ್ಮನೋ ಯಕ್ಖೋ, ತತ್ಥೇವನ್ತರಧಾಯಥಾ’’ತಿ॥ –
Tato so dummano yakkho, tatthevantaradhāyathā’’ti. –
ಇತ್ಥಂ ಸುದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಥೇರೋ ಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿತ್ಥಾತಿ।
Itthaṃ sudaṃ āyasmā mahāmoggallāno thero gāthāyo abhāsitthāti.
ಇಮಿನಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಏಕಚ್ಚಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ।
Iminā anukkamena ekaccaṃ saṅgahaṃ āropetvā ṭhapitā.
ತತ್ಥ ‘‘ಆರಞ್ಞಿಕಾ’’ತಿಆದಿಕಾ ಚತಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಓವಾದದಾನವಸೇನ ಭಾಸಿತಾ। ಆರಞ್ಞಿಕಾತಿ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕಧುತಙ್ಗಸಮಾದಾನೇನ ಆರಞ್ಞಿಕಾ। ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗಸಮಾದಾನೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ, ಘರೇ ಘರೇ ಲದ್ಧಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ ಯಾಪನಕಾ। ಉಞ್ಛಾಪತ್ತಾಗತೇ ರತಾತಿ ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾಯ ಪತ್ತೇ ಆಗತೇ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ರತಾ, ತೇನೇವ ಅಭಿರತಾ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ। ದಾಲೇಮು ಮಚ್ಚುನೋ ಸೇನನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅನತ್ಥಜನನೇ ಸಹಾಯಭಾವೂಪಗಮನತೋ ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ ಸೇನಾಭೂತಂ ಕಿಲೇಸವಾಹಿನಿಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದೇಮ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತಾತಿ ಗೋಚರಜ್ಝತ್ತೇಸು ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತಾ ಹುತ್ವಾ, ಏತೇನಸ್ಸ ಪದಾಲನುಪಾಯಮಾಹ।
Tattha ‘‘āraññikā’’tiādikā catasso gāthā bhikkhūnaṃ ovādadānavasena bhāsitā. Āraññikāti gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā āraññakadhutaṅgasamādānena āraññikā. Saṅghabhattaṃ paṭikkhipitvā piṇḍapātikaṅgasamādānena piṇḍapātikā, ghare ghare laddhapiṇḍapātena yāpanakā. Uñchāpattāgateratāti uñchācariyāya patte āgate pattapariyāpanne ratā, teneva abhiratā santuṭṭhā. Dālemu maccuno senanti attānaṃ anatthajanane sahāyabhāvūpagamanato maccurājassa senābhūtaṃ kilesavāhiniṃ samucchindema. Ajjhattaṃ susamāhitāti gocarajjhattesu suṭṭhu samāhitā hutvā, etenassa padālanupāyamāha.
ಧುನಾಮಾತಿ ನಿದ್ಧುನಾಮ ವಿದ್ಧಂಸೇಮ।
Dhunāmāti niddhunāma viddhaṃsema.
ಸಾತತಿಕಾತಿ ಸಾತಚ್ಚಕಾರಿನೋ ಭಾವನಾಯ ಸತತಪವತ್ತವೀರಿಯಾ।
Sātatikāti sātaccakārino bhāvanāya satatapavattavīriyā.
‘‘ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲಕುಟಿಕೇ’’ತಿಆದಿಕಾ ಚತಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅತ್ತಾನಂ ಪಲೋಭೇತುಂ ಉಪಗತಾಯ ಗಣಿಕಾಯ ಓವಾದವಸೇನ ಅಭಾಸಿ। ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲಕುಟಿಕೇತಿ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಖಲಿಕಾಮಯಕುಟಿಕೇ। ನ್ಹಾರುಪಸಿಬ್ಬಿತೇತಿ ನವಹಿ ನ್ಹಾರುಸತೇಹಿ ಸಮನ್ತತೋ ಸಿಬ್ಬಿತೇ। ಅರಞ್ಞೇ ಕುಟಿಯೋ ದಾರುದಣ್ಡೇ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ವಲ್ಲಿಆದೀಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕರಿಯನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛೇನ ಅಟ್ಠಿಕಙ್ಕಲೇನ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛೇಹೇವ ನ್ಹಾರೂಹಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕತಾ, ಅತಿವಿಯ ಜೇಗುಚ್ಛಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ ಚಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧಿರತ್ಥು ಪೂರೇ ದುಗ್ಗನ್ಧೇತಿ ಕೇಸಲೋಮಾದಿನೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಅಸುಚಿನೋ ಪೂರೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ, ತತೋ ಏವ ದುಗ್ಗನ್ಧೇ ಧಿರತ್ಥು ತವ ಧೀಕಾರೋ ಹೋತು। ಪರಗತ್ತೇ ಮಮಾಯಸೇತಿ ಇದಞ್ಚ ತೇ ದುಗ್ಗನ್ಧಸ್ಸ ಉಪರಿ ಫೋಟಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಸ್ಸಯಂ ಏವಂ ಅಸುಚಿದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಜೇಗುಚ್ಛಂ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಸಮಾದಾನಂ ತಾದಿಸೇ ಏವ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸೋಣಸಿಙ್ಗಾಲಕಿಮಿಕುಲಾದೀನಂ ಗತ್ತಭೂತೇ ಕಳೇವರೇ ಮಮತ್ತಂ ಕರೋಸಿ।
‘‘Aṭṭhikaṅkalakuṭike’’tiādikā catasso gāthā attānaṃ palobhetuṃ upagatāya gaṇikāya ovādavasena abhāsi. Tattha aṭṭhikaṅkalakuṭiketi aṭṭhisaṅkhalikāmayakuṭike. Nhārupasibbiteti navahi nhārusatehi samantato sibbite. Araññe kuṭiyo dārudaṇḍe ussāpetvā valliādīhi bandhitvā kariyanti, tvaṃ pana paramajegucchena aṭṭhikaṅkalena paramajeguccheheva nhārūhi bandhitvā katā, ativiya jegucchā paṭikkūlā cāti dasseti. Dhiratthu pūre duggandheti kesalomādino nānappakārassa asucino pūre paripuṇṇe, tato eva duggandhe dhiratthu tava dhīkāro hotu. Paragatte mamāyaseti idañca te duggandhassa upari phoṭasamuṭṭhānaṃ parissayaṃ evaṃ asuciduggandhaṃ jegucchaṃ paṭikkūlasamādānaṃ tādise eva aññasmiṃ padese soṇasiṅgālakimikulādīnaṃ gattabhūte kaḷevare mamattaṃ karosi.
ಗೂಥಭಸ್ತೇತಿ ಗೂಥಭರಿತಭಸ್ತಸದಿಸೇ। ತಚೋನದ್ಧೇತಿ ತಚೇನ ಓನದ್ಧೇ ಛವಿಮತ್ತಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಕಿಬ್ಬಿಸೇ। ಉರಗಣ್ಡಿಪಿಸಾಚಿನೀತಿ ಉರೇ ಠಿತಗಣ್ಡದ್ವಯವತೀ ಭಯಾನಕಭಾವತೋ ಅನತ್ಥಾವಹತೋ ಚ ಪಿಸಾಚಸದಿಸೀ। ಯಾನಿ ಸನ್ದನ್ತಿ ಸಬ್ಬದಾತಿ ಯಾನಿ ನವ ಸೋತಾನಿ, ನವ ವಣಮುಖಾನಿ ಸಬ್ಬದಾ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಸನ್ದನ್ತಿ, ಸವನ್ತಿ, ಅಸುಚಿಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಿ।
Gūthabhasteti gūthabharitabhastasadise. Taconaddheti tacena onaddhe chavimattapaṭicchāditakibbise. Uragaṇḍipisācinīti ure ṭhitagaṇḍadvayavatī bhayānakabhāvato anatthāvahato ca pisācasadisī. Yāni sandanti sabbadāti yāni nava sotāni, nava vaṇamukhāni sabbadā rattindivaṃ sandanti, savanti, asuciṃ paggharanti.
ಪರಿಬನ್ಧನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಪರಿಬನ್ಧಭೂತಂ। ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸಂಸಾರೇ ಭಯಂ ಇಕ್ಖನ್ತೋ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸೋ ವಾ ದೂರತೋ ಪರಿವಜ್ಜಯತೇತಿ ಮಮತ್ತಂ ನ ಕರೋತಿ। ಮೀಳ್ಹಞ್ಚ ಯಥಾ ಸುಚಿಕಾಮೋತಿ ಚ-ಇತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಯಥಾ ಸುಚಿಜಾತಿಕೋ ಸುಚಿಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಸಸೀಸಂ ನ್ಹಾತೋ ಮೀಳ್ಹಂ ದಿಸ್ವಾ ದೂರತೋವ ಪರಿವಜ್ಜೇಸಿ, ಏವಮೇವಂ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
Paribandhanti sammāpaṭipattiparibandhabhūtaṃ. Bhikkhūti saṃsāre bhayaṃ ikkhanto bhinnakileso vā dūrato parivajjayateti mamattaṃ na karoti. Mīḷhañca yathā sucikāmoti ca-iti nipātamattaṃ. Yathā sucijātiko sucimeva icchanto sasīsaṃ nhāto mīḷhaṃ disvā dūratova parivajjesi, evamevaṃ bhikkhūti attho.
ಏವಞ್ಚೇ ತಂ ಜನೋ ಜಞ್ಞಾ, ಯಥಾ ಜಾನಾಮಿ ತಂ ಅಹನ್ತಿ ಏವಂ ಸರೀರಸಞ್ಞಿತಂ ಅಸುಚಿಪುಞ್ಜಂ ಯಥಾ ಅಹಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಜಾನಾಮಿ, ಏವಮೇವ ಮಹಾಜನೋ ಜಾನೇಯ್ಯ, ತಂ ಆರಕಾ ದೂರತೋವ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಗೂಥಟ್ಠಾನಂವ ಪಾವುಸೇತಿ ಪಾವುಸಕಾಲೇ ಕಿಲಿನ್ನಾಸುಚಿಂ ನಿರನ್ತರಂ ಗೂಥಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಸುಚಿಜಾತಿಕೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ನಿಮುಗ್ಗೋ ಸೀಸಂ ನ ಉಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Evañce taṃ jano jaññā, yathā jānāmi taṃ ahanti evaṃ sarīrasaññitaṃ asucipuñjaṃ yathā ahaṃ yathābhūtaṃ jānāmi, evameva mahājano jāneyya, taṃ ārakā dūratova parivajjeyya. Gūthaṭṭhānaṃvapāvuseti pāvusakāle kilinnāsuciṃ nirantaraṃ gūthaṭṭhānaṃ viya sucijātiko. Yasmā pana taṃ yathābhūtaṃ na jānāti, tasmā tattha nimuggo sīsaṃ na ukkhipatīti adhippāyo.
ಏವಂ ಥೇರೇನ ಸರೀರೇ ದೋಸೇ ವಿಭಾವಿತೇ ಸಾ ಗಣಿಕಾ ಲಜ್ಜಾವನತಮುಖಾ ಥೇರೇ ಗಾರವಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಮೇತಂ ಮಹಾವೀರಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತತ್ಥ ಏತ್ಥ ಚೇಕೇತಿ ಏವಂ ಪಾಕಟಪಟಿಕ್ಕೂಲಸಭಾವೇಪಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಸತ್ತಾ ಆಸತ್ತಿಬಲವತಾಯ ವಿಸೀದನ್ತಿ ವಿಸಾದಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಪಙ್ಕಮ್ಹಿವ ಜರಗ್ಗವೋ ಮಹಾಕದ್ದಮಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸಮ್ಪತಿತದುಬ್ಬಲಬಲಿಬದ್ದೋ ವಿಯ ಬ್ಯಸನಮೇವ ಪಾಪುಣನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Evaṃ therena sarīre dose vibhāvite sā gaṇikā lajjāvanatamukhā there gāravaṃ paccupaṭṭhapetvā ‘‘evametaṃ mahāvīrā’’ti gāthaṃ vatvā theraṃ vanditvā aṭṭhāsi. Tattha ettha ceketi evaṃ pākaṭapaṭikkūlasabhāvepi etasmiṃ kāye ekacce sattā āsattibalavatāya visīdanti visādaṃ āpajjanti. Paṅkamhiva jaraggavo mahākaddamakucchiyaṃ sampatitadubbalabalibaddo viya byasanameva pāpuṇantīti attho.
ಪುನ ತಂ ಥೇರೋ ಮಾದಿಸೇ ಏವರೂಪಾ ಪಟಿಪತ್ತಿ ನಿರತ್ಥಕಾ ವಿಘಾತಾವಹಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಆಕಾಸಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹಲಿದ್ದಿಯಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ರಙ್ಗಜಾತೇನ ಆಕಾಸಂ ರಞ್ಜಿತುಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿಘಾತುದಯಂ ಚಿತ್ತವಿಘಾತಾವಹಮೇವ ಸಿಯಾ, ಯಥಾ ತಂ ಅವಿಸಯೇ ಯೋಗೋ।
Puna taṃ thero mādise evarūpā paṭipatti niratthakā vighātāvahā evāti dassento ‘‘ākāsamhī’’tiādinā gāthādvayamāha. Tassattho – yo puggalo haliddiyā aññena vā raṅgajātena ākāsaṃ rañjituṃ maññeyya, tassa taṃ kammaṃ vighātudayaṃ cittavighātāvahameva siyā, yathā taṃ avisaye yogo.
ತದಾಕಾಸಸಮಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ತಯಿದಂ ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಆಕಾಸಸಮಂ ಕತ್ಥಚಿ ಅಲಗ್ಗಭಾವೇನ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಮಾ ಪಾಪಚಿತ್ತೇ ಆಸಾದೀತಿ ಕಾಮೇಸು ನಿಮುಗ್ಗತಾಯ ಲಾಮಕಚಿತ್ತೇ ನಿಹೀನಚಿತ್ತೇ ಮಾದಿಸೇ ಮಾ ಆಸಾದೇಹಿ। ಅಗ್ಗಿಖನ್ಧಂವ ಪಕ್ಖಿಮಾತಿ ಪಕ್ಖಿಮಾ ಸಲಭೋ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಆಸಾದೇನ್ತೋ ಅನತ್ಥಮೇವ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಏವಂ ಸಮ್ಪದಮಿದಂ ತುಯ್ಹನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Tadākāsasamaṃ cittanti tayidaṃ mama cittaṃ ākāsasamaṃ katthaci alaggabhāvena ajjhattaṃ suṭṭhu samāhitaṃ, tasmā mā pāpacitte āsādīti kāmesu nimuggatāya lāmakacitte nihīnacitte mādise mā āsādehi. Aggikhandhaṃva pakkhimāti pakkhimā salabho aggikkhandhaṃ āsādento anatthameva pāpuṇāti, evaṃ sampadamidaṃ tuyhanti dasseti.
ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಕತನ್ತಿಆದಿಕಾ ಸತ್ತ ಗಾಥಾ ತಮೇವ ಗಣಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಪಲ್ಲತ್ತಚಿತ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಓವಾದದಾನವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾ ಗಣಿಕಾ ಮಙ್ಕುಭೂತಾ ಆಗತಮಗ್ಗೇನೇವ ಪಲಾತಾ।
Passa cittakatantiādikā satta gāthā tameva gaṇikaṃ disvā vipallattacittānaṃ bhikkhūnaṃ ovādadānavasena vuttā. Taṃ sutvā sā gaṇikā maṅkubhūtā āgatamaggeneva palātā.
ತದಾಸೀತಿಆದಿಕಾ ಚತಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಬ್ಭ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಅನೇಕಾಕಾರಸಮ್ಪನ್ನೇತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಸೀಲಸಂವರಾದಿಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ।
Tadāsītiādikā catasso gāthā āyasmato sāriputtattherassa parinibbānaṃ ārabbha vuttā. Tattha anekākārasampanneti anekehi sīlasaṃvarādippakārehi paripuṇṇe.
ಸುಖುಮಂ ತೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೀತಿ ತೇ ಯೋಗಿನೋ ಅತಿಸುಖುಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ ನಾಮ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ವಾಲಗ್ಗಂ ಉಸುನಾ ಯಥಾ ಯಥಾ ಸತಧಾಭಿನ್ನಸ್ಸ ವಾಲಸ್ಸ ಏಕಂ ಅಂಸು ಅಗ್ಗಂ ರತ್ತನ್ಧಕಾರತಿಮಿಸಾಯ ವಿಜ್ಜುಲ್ಲತೋಭಾಸೇನ ವಿಜ್ಝನ್ತಾ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇ ಪನ ತೇತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಪರತೋ ನೋ ಚ ಅತ್ತತೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಪರತೋತಿ ಅನತ್ತತೋ। ತಸ್ಸ ಅತ್ತಗ್ಗಾಹಪಟಿಕ್ಖೇಪದಸ್ಸನಞ್ಹೇತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನೋ ಚ ಅತ್ತತೋ’’ತಿ। ಏತೇನ ಅನತ್ತತೋ ಅಭಿವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ವಸೇನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚೇ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಂ ಆಹ, ತದವಿನಾಭಾವತೋ ಪನ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಅಭಿಸಮಯಾನಂ ಸುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝತಾ ವುತ್ತಾ ಏವ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಅನತ್ಥಕಾರಕತೋ ಪರೇ ನಾಮ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ‘ಪರತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಸೇಸತೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸಮ್ಮದೇವ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಚ್ಚಬ್ಯಾಧಿಂಸೂತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಂಸು।
Sukhumaṃ te paṭivijjhantīti te yogino atisukhumaṃ paṭivijjhanti nāma. Yathā kiṃ? Vālaggaṃ usunā yathā yathā satadhābhinnassa vālassa ekaṃ aṃsu aggaṃ rattandhakāratimisāya vijjullatobhāsena vijjhantā viyāti attho. Ke pana teti āha ‘‘ye pañcakkhandhe passanti, parato no ca attato’’ti. Tattha paratoti anattato. Tassa attaggāhapaṭikkhepadassanañhetaṃ. Tenāha ‘‘no ca attato’’ti. Etena anattato abhivuṭṭhitassa ariyamaggassa vasena dukkhasacce pariññābhisamayaṃ āha, tadavinābhāvato pana itaresampi abhisamayānaṃ suppaṭivijjhatā vuttā eva hotīti daṭṭhabbaṃ. Keci pana ‘‘anatthakārakato pare nāma pañcupādānakkhandhāti ‘parato passantī’ti iminā visesato sabbopi sammadeva vutto’’ti vadanti. Paccabyādhiṃsūti paṭivijjhiṃsu.
ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಯ ಓಮಟ್ಠೋತಿ ಪಠಮಗಾಥಾ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ವುತ್ತಾ, ದುತಿಯಾ ವಡ್ಢಮಾನತ್ಥೇರಂ। ತಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಾವ।
Sattiyāviya omaṭṭhoti paṭhamagāthā tissattheraṃ ārabbha vuttā, dutiyā vaḍḍhamānattheraṃ. Tā heṭṭhā vuttatthāva.
ಚೋದಿತೋ ಭಾವಿತತ್ತೇನಾತಿ ಗಾಥಾ ಪಾಸಾದಕಮ್ಪನಸುತ್ತನ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಭಾವಿತತ್ತೇನ ಸರೀರನ್ತಿಮಧಾರಿನಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ।
Coditobhāvitattenāti gāthā pāsādakampanasuttantaṃ ārabbha vuttā. Tattha bhāvitattena sarīrantimadhārināti bhagavantaṃ sandhāya vadati.
ನಯಿದಂ ಸಿಥಿಲಮಾರಬ್ಭಾತಿಆದಿಕಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಹೀನವೀರಿಯಂ ವೇದನಾಮಕಂ ದಹರಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಸಿಥಿಲಮಾರಬ್ಭಾತಿ ಸಿಥಿಲಂ ಕತ್ವಾ ವೀರಿಯಂ ಅಕತ್ವಾ। ಅಪ್ಪೇನ ಥಾಮಸಾತಿ ಅಪ್ಪಕೇನ ವೀರಿಯಬಲೇನ ನಯಿದಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಮಹನ್ತೇನೇವ ಪನ ಚತುಬ್ಬಿಧಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯೇನ ಪತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Nayidaṃ sithilamārabbhātiādikā dve gāthā hīnavīriyaṃ vedanāmakaṃ daharabhikkhuṃ ārabbha vuttā. Tattha sithilamārabbhāti sithilaṃ katvā vīriyaṃ akatvā. Appena thāmasāti appakena vīriyabalena nayidaṃ nibbānaṃ adhigantabbaṃ, mahanteneva pana catubbidhasammappadhānavīriyena pattabbanti attho.
ವಿವರಮನುಪಭನ್ತೀತಿಆದಿಕಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅತ್ತನೋ ವಿವೇಕಭಾವಂ ಆರಬ್ಭ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಅಭಿವನ್ದಿತೋತಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸದೇವಕೇನ ಲೋಕೇನ ಚ ಅಭಿಮುಖೇನ ಹುತ್ವಾ ಥೋಮಿತೋ ನಮಸ್ಸಿತೋ ಚ।
Vivaramanupabhantītiādikā dve gāthā attano vivekabhāvaṃ ārabbha vuttā. Tattha brahmunā abhivanditoti mahābrahmunā sadevakena lokena ca abhimukhena hutvā thomito namassito ca.
ಉಪಸನ್ತಂ ಉಪರತನ್ತಿಆದಿಕಾ ಪಞ್ಚ ಗಾಥಾ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಾಳಕಣ್ಣೀ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಾ ನಸ್ಸೀ’’ತಿ ಅರಿಯೂಪವಾದಪಟಿಘಾತತ್ಥಂ ‘‘ಥೇರಂ ವನ್ದಾಹೀ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇನ್ತೇನ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಜಾತಿಸತಂ ಗಚ್ಛೇತಿ ಜಾತೀನಂ ಸತಂ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಸೋತ್ತಿಯೋತಿ ಸೋತ್ತಿಯಜಾತಿಕೋ। ವೇದಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಏತಸ್ಸಾತಿ ಥೇರಸ್ಸ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉದಿತೋದಿತಾ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಾ ಸತಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಯೋ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತತ್ಥ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವಿಜ್ಜಾಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಗತೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಸಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ತಞ್ಚ ಪೂರೇನ್ತೋ, ತಸ್ಸೇತಂ ವಿಜ್ಜಾದಿಅನುಟ್ಠಾನಂ ಏತಸ್ಸ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ವನ್ದನಾಯ ವನ್ದನಾಮಯಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಸೋಳಸಿಂ ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ, ವನ್ದನಾಮಯಪುಞ್ಞಮೇವ ತತೋ ಮಹನ್ತತರನ್ತಿ।
Upasantaṃ uparatantiādikā pañca gāthā rājagahaṃ piṇḍāya pavisantaṃ mahākassapattheraṃ disvā ‘‘kāḷakaṇṇī mayā diṭṭhā’’ti oloketvā ṭhitaṃ sāriputtattherassa bhāgineyyaṃ micchādiṭṭhibrāhmaṇaṃ disvā tassa anukampāya ‘‘ayaṃ brāhmaṇo mā nassī’’ti ariyūpavādapaṭighātatthaṃ ‘‘theraṃ vandāhī’’ti taṃ uyyojentena vuttā. Tattha jātisataṃ gaccheti jātīnaṃ sataṃ upagaccheyya. Sottiyoti sottiyajātiko. Vedasampannoti ñāṇasampanno. Etassāti therassa. Ayañhettha saṅkhepattho – yo puggalo uditoditā asambhinnā satabrāhmaṇajātiyo anupaṭipāṭiyā uppajjanavasena upagaccheyya, tattha ca brāhmaṇānaṃ vijjāsu nipphattiṃ gato tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū siyā brāhmaṇavattañca pūrento, tassetaṃ vijjādianuṭṭhānaṃ etassa mahākassapattherassa vandanāya vandanāmayapuññassa soḷasiṃ kalaṃ nāgghati, vandanāmayapuññameva tato mahantataranti.
ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖಾನೀತಿ ರೂಪಜ್ಝಾನಾದಿಕೇ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ। ಭಾವನಾವಸೇನ ಹಿ ಲದ್ಧಾನಿ ರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಮುತ್ತತಂ ಅಭಿರತಿವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿರಾಸಙ್ಗಞ್ಚ ಪವತ್ತಿಂ ಉಪಾದಾಯ ‘‘ವಿಮೋಕ್ಖಾನೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿ ಪನ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಏವ। ಇಧ ಪನ ಝಾನಮೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅನುಲೋಮಂ ಪಟಿಲೋಮನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಾ ಅನುಲೋಮಂ, ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾ ಪಟಿಲೋಮಂ। ಪುರೇಭತ್ತನ್ತಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚತೋ ಪುರೇಯೇವ। ಅಫಸ್ಸಯೀತಿ ಅನೇಕಾಕಾರವೋಕಾರಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ। ತತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಗಚ್ಛತೀತಿ ತತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ, ತತೋ ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಪಜ್ಜಿತತೋ ಪಚ್ಛಾ ಇದಾನಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಗಚ್ಛತೀತಿ ತದಹು ಪವತ್ತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಥೇರೋ ಪನ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ತಥೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ।
Aṭṭhavimokkhānīti rūpajjhānādike aṭṭha vimokkhe. Bhāvanāvasena hi laddhāni rūpajjhānāni paccanīkadhammehi suṭṭhu vimuttataṃ abhirativasena ārammaṇe nirāsaṅgañca pavattiṃ upādāya ‘‘vimokkhānī’’ti vuccanti. Nirodhasamāpatti pana paccanīkadhammehi vimuttattā eva. Idha pana jhānameva veditabbaṃ. Anulomaṃpaṭilomanti paṭhamajjhānato paṭṭhāya yāva nevasaññānāsaññāyatanā anulomaṃ, nevasaññānāsaññāyatanato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānā paṭilomaṃ. Purebhattanti bhattakiccato pureyeva. Aphassayīti anekākāravokārā samāpattiyo samāpajji. Tato piṇḍāya gacchatīti tato samāpattito vuṭṭhāya, tato vā samāpattisamāpajjitato pacchā idāni piṇḍāya gacchatīti tadahu pavattaṃ therassa paṭipattiṃ sandhāya vadati. Thero pana divase divase tatheva paṭipajjati.
ತಾದಿಸಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಮಾಸಾದೀತಿ ಯಾದಿಸಸ್ಸ ಗುಣಾ ಏಕದೇಸೇನ ವುತ್ತಾ, ತಾದಿಸಂ ತಥಾರೂಪಂ ಬುದ್ಧಾನುಬುದ್ಧಂ ಮಹಾಖೀಣಾಸವಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಮಾ ಆಸಾದೇಹಿ। ಮಾತ್ತಾನಂ ಖಣಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಆಸಾದನೇನ ಚ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಮಾ ಅತ್ತಾನಂ ಖಣಿ, ಅರಿಯೂಪವಾದೇನ ಅತ್ತನೋ ಕುಸಲಧಮ್ಮಂ ವಾ ಉಮ್ಮುಲೇಹಿ। ಅಭಿಪ್ಪಸಾದೇಹಿ ಮನನ್ತಿ ‘‘ಸಾಧುರೂಪೋ ವತ ಅಯಂ ಸಮಣೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಹಿ। ಮಾ ತೇ ವಿಜಟಿ ಮತ್ಥಕನ್ತಿ ತವ ಮತ್ಥಕಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕತೇನ ಅಪರಾಧೇನ ಸತ್ತಧಾ ಮಾ ಫಲಿ। ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಕಾರತ್ಥಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಪಞ್ಜಲಿಕೋ ವನ್ದಾತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭೀತೋ ಸಂವಿಗ್ಗೋ ಲೋಮಹಟ್ಠಜಾತೋ ತಾವದೇವ ಥೇರಂ ಖಮಾಪೇಸಿ।
Tādisaṃbhikkhuṃ māsādīti yādisassa guṇā ekadesena vuttā, tādisaṃ tathārūpaṃ buddhānubuddhaṃ mahākhīṇāsavaṃ bhikkhuṃ mā āsādehi. Māttānaṃ khaṇi brāhmaṇāti āsādanena ca, brāhmaṇa, mā attānaṃ khaṇi, ariyūpavādena attano kusaladhammaṃ vā ummulehi. Abhippasādehi mananti ‘‘sādhurūpo vata ayaṃ samaṇo’’ti attano cittaṃ pasādehi. Mā te vijaṭi matthakanti tava matthakaṃ tasmiṃ katena aparādhena sattadhā mā phali. Tasmā tassa paṭikāratthaṃ khippameva pañjaliko vandāti. Brāhmaṇo taṃ sutvā bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto tāvadeva theraṃ khamāpesi.
ನೇಸೋ ಪಸ್ಸತೀತಿಆದಿಕಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಪೋಟ್ಠಿಲಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸಮ್ಮಾ ಅಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಂ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಕತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೋದನಾವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ನೇಸೋ ಪಸ್ಸತಿ ಸದ್ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಏಸೋ ಪೋಟ್ಠಿಲೋ ಭಿಕ್ಖು ಸತಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಧಮ್ಮಂ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಸಂಸಾರೇನ ಪುರಕ್ಖತೋ ಸಂಸಾರಬನ್ಧನಅವಿಜ್ಜಾದಿನಾ ಪುರಕ್ಖತೋ ಅಪಾಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ ಅಧೋಗಮಂ ಹೇಟ್ಠಾಗಾಮಿಂ ಮಾಯಾಸಾಠೇಯ್ಯಾನುಗತತ್ತಾ ಜಿಮ್ಹಪಥಂ ಮಿಚ್ಛಾಮಗ್ಗಭಾವತೋ ಕುಮ್ಮಗ್ಗಭೂತಂ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಂ ಅನುಧಾವತಿ ಅನುಪರಿವತ್ತತಿ।
Neso passatītiādikā dve gāthā poṭṭhilaṃ nāma bhikkhuṃ sammā apaṭipajjantaṃ micchājīvakataṃ disvā codanāvasena vuttā. Tattha neso passati saddhammanti eso poṭṭhilo bhikkhu sataṃ buddhādīnaṃ dhammaṃ maggaphalanibbānaṃ na passati. Kasmā? Saṃsārena purakkhato saṃsārabandhanaavijjādinā purakkhato apāyesu nibbattanato adhogamaṃ heṭṭhāgāmiṃ māyāsāṭheyyānugatattā jimhapathaṃ micchāmaggabhāvato kummaggabhūtaṃ micchājīvaṃ anudhāvati anuparivattati.
ಕಿಮೀವ ಮೀಳ್ಹಸಲ್ಲಿತ್ತೋತಿ ಗೂಥಕಿಮೀ ವಿಯ ಮೀಳ್ಹೇನ ಸಮನ್ತತೋ ಲಿತ್ತೋ ಕಿಲೇಸಾಸುಚಿವಿಮಿಸ್ಸಿತೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಛಿತೋ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋ। ಪಗಾಳ್ಹೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೇತಿ ಲಾಭೇ ಚ ಸಕ್ಕಾರೇ ಚ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಪಕಾರತೋ ಗಾಳ್ಹೋ ಓಗಾಳ್ಹೋ। ತುಚ್ಛೋ ಗಚ್ಛತಿ ಪೋಟ್ಠಿಲೋತಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಭಾವತೋ ತುಚ್ಛೋ ಅಸಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಪೋಟ್ಠಿಲೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಚ್ಛತಿ ಪವತ್ತತಿ।
Kimīva mīḷhasallittoti gūthakimī viya mīḷhena samantato litto kilesāsucivimissite saṅkhāre adhimucchito ajjhāpanno. Pagāḷho lābhasakkāreti lābhe ca sakkāre ca taṇhāvasena pakārato gāḷho ogāḷho. Tuccho gacchati poṭṭhiloti adhisīlasikkhābhāvato tuccho asāro hutvā poṭṭhilo bhikkhu gacchati pavattati.
ಇಮಞ್ಚ ಪಸ್ಸಾತಿಆದಿಕಾ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಪಸಂಸನ್ತೇನ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಇಮಞ್ಚ ಪಸ್ಸಾತಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ಆಲಪತಿ। ಸುದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅಸೇಕ್ಖಾನಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾನಞ್ಚೇವ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಸ್ಸ ಚ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸುನ್ದರದಸ್ಸನಂ। ವಿಮುತ್ತಂ ಉಭತೋಭಾಗೇತಿ ಉಭತೋಭಾಗತೋ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಂ ಉಭತೋಭಾಗೇತಿ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ರೂಪಕಾಯತೋ, ಮಗ್ಗೇನ ನಾಮಕಾಯತೋ, ಯಥಾರಹಂ ತೇಹಿಯೇವ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಸಮುಚ್ಛೇದಭಾಗೇಹಿ ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ರಾಗಸಲ್ಲಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ವಿಸಲ್ಲಂ ಕಾಮಾದಿಯೋಗಾನಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಖೀಣತ್ತಾ ಖೀಣಸಂಯೋಗಂ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಾತ್ತಯಸ್ಸ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ತೇವಿಜ್ಜಂ ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ ಭಞ್ಜಿತತ್ತಾ ಮಚ್ಚುಹಾಯಿನಂ ಪಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ।
Imañcapassātiādikā dve gāthā āyasmantaṃ sāriputtaṃ pasaṃsantena vuttā. Tattha imañca passāti āyasmantaṃ sāriputtattheraṃ disvā pasannamānaso attano cittaṃ ālapati. Sudassananti asekkhānaṃ sīlakkhandhānañceva pāripūriyā sāvakapāramīñāṇassa ca pāripūriyā sundaradassanaṃ. Vimuttaṃ ubhatobhāgeti ubhatobhāgato vimuttattā ubhatobhāgavimuttaṃ ubhatobhāgeti arūpasamāpattiyā rūpakāyato, maggena nāmakāyato, yathārahaṃ tehiyeva vikkhambhanasamucchedabhāgehi vimuttanti attho. Sabbaso rāgasallādīnaṃ abhāvena visallaṃ kāmādiyogānaṃ sammadeva khīṇattā khīṇasaṃyogaṃ suparisuddhassa vijjāttayassa adhigatattā tevijjaṃ maccurājassa bhañjitattā maccuhāyinaṃ passāti yojanā.
ಏತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾತಿಆದಿಕಾ ಗಾಥಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಪಸಂಸನ್ತೇನ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಪೂಜಿತೋ ನರದೇವೇನಾತಿ ನರೇಹಿ ಚ ದೇವೇಹಿ ಚ ಪರಮಾಯ ಪೂಜಾಯ ಪೂಜಿತೋ। ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮರಣಾಭಿಭೂತಿ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಮರಣಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ಅಥ ವಾ ಪೂಜಿತೋ ನರದೇವೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಕಾರಣಭೂತೇನ ಅರಿಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹಿ ಪಠಮಂ ಕಮ್ಮುನಾ ನರೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಅರಿಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಉತ್ತಮೋ ದೇವೋ ದೇವಾತಿದೇವೋ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನರದೇವೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪೂಜಿತೋ ನರದೇವೇನ ಭಗವತಾ ಪಸಂಸಾವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮರಣಾಭಿಭೂತೇ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಮರಣಾಭಿಭೂ ಮಚ್ಚುಹಾಯೀ। ಪುಣ್ಡರೀಕಂವ ತೋಯೇನ ಉದಕೇನ ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ವಿಯ ಸಙ್ಖಾರಗತೇ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಲೇಪೇನ ನ ಉಪಲಿಮ್ಪತಿ, ಕತ್ಥಚಿಪಿ ಅನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Ete sambahulātiādikā gāthā āyasmatā sāriputtattherena mahāmoggallānattheraṃ pasaṃsantena vuttā. Tattha pūjito naradevenāti narehi ca devehi ca paramāya pūjāya pūjito. Uppanno maraṇābhibhūti loke uppanno hutvā maraṇaṃ abhibhavitvā ṭhito. Atha vā pūjito naradevena sammāsambuddhena kāraṇabhūtena ariyāya jātiyā uppanno. Sammāsambuddho hi paṭhamaṃ kammunā naro manusso hutvā pacchāpi ariyāya jātiyā uttamo devo devātidevo ahosi, tasmā ‘‘naradevo’’ti vuccati. Pūjito naradevena bhagavatā pasaṃsāvasena uppanno maraṇābhibhūte loke uppanno hutvā maraṇābhibhū maccuhāyī. Puṇḍarīkaṃva toyena udakena puṇḍarīkaṃ viya saṅkhāragate taṇhādiṭṭhilepena na upalimpati, katthacipi anissitoti attho.
ಯಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ। ಮುಹುತ್ತೇತಿ ಖಣಮತ್ತೇ ಕಾಲೇ। ಸಹಸ್ಸಧಾತಿ ಸಹಸ್ಸಪಕಾರೋ। ಲೋಕೋತಿ ಓಕಾಸಲೋಕೋ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಯೇನ ಮಹಿದ್ಧಿಕೇನ ಆಯಸ್ಮತಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಖಣೇನೇವ ಸಮ್ಮದೇವ ವಿದಿತೋ, ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಞಾತೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಕಪ್ಪೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಸದಿಸೋ ಆವಜ್ಜನಾದಿವಸೀಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಇದ್ಧಿಸಮ್ಪದಾಯ ಚುತೂಪಪಾತೇ ಚ ವಸೀ। ಕಾಲೇ ಪಸ್ಸತೀತಿ ತದನುರೂಪೇ ಕಾಲೇ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ದೇವತಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ।
Yassāti yena. Muhutteti khaṇamatte kāle. Sahassadhāti sahassapakāro. Lokoti okāsaloko. Ayañhettha attho – yena mahiddhikena āyasmatā mahāmoggallānena sahassilokadhātu khaṇeneva sammadeva vidito, paccakkhato ñāto sabrahmakappo mahābrahmasadiso āvajjanādivasībhāvappattiyā iddhisampadāya cutūpapāte ca vasī. Kāle passatīti tadanurūpe kāle dibbena cakkhunā devatā passatīti.
ಸಾರಿಪುತ್ತೋವಾತಿಆದಿಕಾ ಗಾಥಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಪಕಾಸೇನ್ತೇನ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಸಾರಿಪುತ್ತೋವಾತಿ ಗಾಥಾಯ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಪಞ್ಞಾಯ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪದಾಯ, ಸೀಲೇನ ಸೀಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಉಪಸಮೇನ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮೇನ, ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಾರಙ್ಗತೋ ಪಾರಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಉಕ್ಕಂಸಂ ಗತೋ ಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸಾವಕೇಹಿ ಪಞ್ಞಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಪರಮುಕ್ಕಂಸಗತೋ। ಪಞ್ಞಾಯ ಸೀಲೇನ ಹಿ ಪರಮುಕ್ಕಂಸಗತೋ। ಏತಾವಪರಮೋ ಸಿಯಾ ಏತಪರಮೋ ಏವ, ನತ್ಥಿ ತತೋ ಉತ್ತರೀತಿ। ಇಮಂ ಪನ ಥೇರೋ ಯಥಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಉತ್ತಮೋ, ತಥಾ ಅಹಂ ಸಮಾಧಿನಾ ಉತ್ತಮೋತಿ ದೀಪೇತುಂ ಅವೋಚ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ।
Sāriputtovātiādikā gāthā āyasmatā mahāmoggallānena attano guṇe pakāsentena vuttā. Tattha sāriputtovāti gāthāya ayaṃ saṅkhepattho – paññāya paññāsampadāya, sīlena sīlasampattiyā, upasamena kilesavūpasamena, yo bhikkhu pāraṅgato pāraṃ pariyantaṃ ukkaṃsaṃ gato so sāriputto sāvakehi paññādīhi guṇehi paramukkaṃsagato. Paññāya sīlena hi paramukkaṃsagato. Etāvaparamo siyā etaparamo eva, natthi tato uttarīti. Imaṃ pana thero yathā sāriputto paññāya uttamo, tathā ahaṃ samādhinā uttamoti dīpetuṃ avoca. Tenevāha ‘‘koṭisatasahassassā’’tiādi.
ತತ್ಥ ಖಣೇನ ನಿಮ್ಮಿನೇತಿ ಖಣೇನೇವ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಅತ್ತಭಾವಂ ನಿಮ್ಮಿನೇಯ್ಯ ನಿಮ್ಮಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ। ತಸ್ಸ ನಿಮ್ಮಿನನೇ ನ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ ಅತ್ಥಿ। ವಿಕುಬ್ಬನಾಸು ಕುಸಲೋ, ವಸೀಭೂತೋಮ್ಹಿ ಇದ್ಧಿಯಾತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಮನೋಮಯವಿಕುಬ್ಬನಾಸು ಏವ, ಸಬ್ಬಾಯಪಿ ಇದ್ಧಿಯಾ ವಸೀಭಾವಪ್ಪತ್ತೋ ಅಮ್ಹಿ।
Tattha khaṇena nimmineti khaṇeneva koṭisatasahassaattabhāvaṃ nimmineyya nimmituṃ samattho. Tassa nimminane na mayhaṃ bhāro atthi. Vikubbanāsu kusalo, vasībhūtomhi iddhiyāti na kevalaṃ manomayavikubbanāsu eva, sabbāyapi iddhiyā vasībhāvappatto amhi.
ಸಮಾಧಿವಿಜ್ಜಾವಸಿಪಾರಮೀಗತೋತಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾದಿಸಮಾಧೀಸು ಚೇವ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಾದಿವಿಜ್ಜಾಸು ಚ ವಸೀಭಾವೇನ ಪಾರಮಿಂ ಕೋಟಿಂ ಪತ್ತೋ ಅಸಿ। ತಸ್ಸ ತಣ್ಹಾನಿಸ್ಸಯಾದಿರಹಿತಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಉಕ್ಕಂಸಗತೋ। ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಧೀರೋ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಗೋತ್ತೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ಸುಟ್ಠು ಠಪಿತಇನ್ದ್ರಿಯತಾಯ ಸಮಾಹಿತಿನ್ದ್ರಿಯೋ, ಯಥಾ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಪೂತಿಲತಾಬನ್ಧನಂ ಸುಖೇನೇವ ಛಿನ್ದತಿ, ಏವಂ ಸಕಲಂ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿ ಏವಾತಿ।
Samādhivijjāvasipāramīgatoti savitakkasavicārādisamādhīsu ceva pubbenivāsañāṇādivijjāsu ca vasībhāvena pāramiṃ koṭiṃ patto asi. Tassa taṇhānissayādirahitassa satthu sāsane yathāvuttehi guṇehi ukkaṃsagato. Dhitisampannatāya dhīro, moggallānagotto moggallāno, suṭṭhu ṭhapitaindriyatāya samāhitindriyo, yathā hatthināgo pūtilatābandhanaṃ sukheneva chindati, evaṃ sakalaṃ kilesabandhanaṃ samucchindi evāti.
ಕೀದಿಸೋ ನಿರಯೋ ಆಸೀತಿಆದಯೋ ಗಾಥಾ ಕೋಟ್ಠಂ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಠಿತಮಾರಂ ತಜ್ಜೇನ್ತೇನ ಥೇರೇನ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಕೀದಿಸೋತಿ ಕಿಂಪಕಾರೋ। ಯತ್ಥ ದುಸ್ಸೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ನಿರಯೇ ‘‘ದುಸ್ಸೀ’’ತಿ ಏವಂನಾಮೋ ಮಾರೋ। ಅಪಚ್ಚಥಾತಿ ನಿರಯಗ್ಗಿನಾ ಅಪಚ್ಚಿ। ವಿಧುರಂ ಸಾವಕನ್ತಿ ವಿಧುರಂ ನಾಮ ಕಕುಸನ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಗ್ಗಸಾವಕಂ। ಆಸಜ್ಜಾತಿ ಘಟ್ಟಯಿತ್ವಾ ಬಾಧಿತ್ವಾ। ಕಕುಸನ್ಧಞ್ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ್ತಿ ಕಕುಸನ್ಧಞ್ಚ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಆಸಜ್ಜಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕುಮಾರಂ ಆವಿಸಿತ್ವಾ ಮಾರೇನ ಖಿತ್ತಾ ಸಕ್ಖರಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಪತಿ।
Kīdisonirayo āsītiādayo gāthā koṭṭhaṃ anupavisitvā nikkhamitvā ṭhitamāraṃ tajjentena therena vuttā. Tattha kīdisoti kiṃpakāro. Yattha dussīti yasmiṃ niraye ‘‘dussī’’ti evaṃnāmo māro. Apaccathāti nirayagginā apacci. Vidhuraṃ sāvakanti vidhuraṃ nāma kakusandhassa bhagavato aggasāvakaṃ. Āsajjāti ghaṭṭayitvā bādhitvā. Kakusandhañca brāhmaṇanti kakusandhañca sammāsambuddhaṃ āsajjāti attho. Bhagavantaṃ uddissa kumāraṃ āvisitvā mārena khittā sakkharā therassa sīse pati.
ಸತಂ ಆಸಿ ಅಯೋಸಙ್ಕೂತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ನಿರಯೇ ಉಪಪನ್ನಾನಂ ತಿಗಾವುತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಹೋತಿ, ದುಸ್ಸೀಮಾರಸ್ಸಾಪಿ ತಾದಿಸೋವ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಿರಯಪಾಲಾ ತಾಲಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಮಾಣಾನಂ ಅಯೋಸೂಲಾನಂ ಆದಿತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಾನಂ ಸಜೋತಿಭೂತಾನಂ ಸತಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂವ ತೇ ಠಾನೇ ಠಿತೇನ ಹದಯೇನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಾಪಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸುಧಾದೋಣಿಯಂ ಸುಧಂ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಾ ವಿಯ ಹದಯಮಜ್ಝಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಾಸ ಜನಾ ಪಾದಾಭಿಮುಖಾ, ಪಣ್ಣಾಸ ಜನಾ ಸೀಸಾಭಿಮುಖಾ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಚ ಪಞ್ಚಹಿ ವಸ್ಸಸತೇಹಿ ಉಭೋ ಅನ್ತೇ ಪತ್ವಾ ಪುನ ನಿವತ್ತಮಾನಾ ಪಞ್ಚಹಿ ವಸ್ಸಸತೇಹಿ ಹದಯಮಜ್ಝಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸತಂ ಆಸಿ ಅಯೋಸಙ್ಕೂ’’ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚತ್ತವೇದನಾತಿ ಸಯಮೇವ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕವೇದನಾಜನಕಾ। ಸಾ ಕಿರ ವೇದನಾ ಮಹಾನಿರಯವೇದನಾತೋ ದುಕ್ಖತರಾ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಹಿ ಸಿನೇಹಪಾನಸತ್ತಾಹತೋ ಪರಿಹಾರಸತ್ತಾಹಂ ದುಕ್ಖತರಂ, ಏವಂ ಮಹಾನಿರಯದುಕ್ಖತೋ ಉಸ್ಸದೇ ವುಟ್ಠಾನವೇದನಾ ದುಕ್ಖತರಾ। ಈದಿಸೋ ನಿರಯೋ ಆಸೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ದೇವದೂತಸುತ್ತೇನ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೬೧) ನಿರಯೋ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।
Sataṃ āsi ayosaṅkūti tasmiṃ kira niraye upapannānaṃ tigāvuto attabhāvo hoti, dussīmārassāpi tādisova ahosi. Atha nirayapālā tālakkhandhappamāṇānaṃ ayosūlānaṃ ādittānaṃ sampajjalitānaṃ sajotibhūtānaṃ satameva gahetvā ‘‘imasmiṃva te ṭhāne ṭhitena hadayena cintetvā pāpaṃ kata’’nti sudhādoṇiyaṃ sudhaṃ koṭṭentā viya hadayamajjhaṃ koṭṭetvā paṇṇāsa janā pādābhimukhā, paṇṇāsa janā sīsābhimukhā koṭṭentā gacchanti, evaṃ gacchantā ca pañcahi vassasatehi ubho ante patvā puna nivattamānā pañcahi vassasatehi hadayamajjhaṃ upagacchanti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sataṃ āsi ayosaṅkū’’ti. Sabbe paccattavedanāti sayameva pāṭiyekkavedanājanakā. Sā kira vedanā mahānirayavedanāto dukkhatarā hoti, yathā hi sinehapānasattāhato parihārasattāhaṃ dukkhataraṃ, evaṃ mahānirayadukkhato ussade vuṭṭhānavedanā dukkhatarā. Īdiso nirayo āsīti imasmiṃ ṭhāne devadūtasuttena (a. ni. 3.36; ma. ni. 3.261) nirayo dīpetabbo.
ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತೀತಿ ಯೋ ಮಹಾಭಿಞ್ಞೋ ಏತಂ ಕಮ್ಮಫಲಞ್ಚ ಹತ್ಥತಲೇ ಠಪಿತಆಮಲಕಂ ವಿಯ ಅಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಜಾನಾತಿ। ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕೋತಿ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕೋ। ಕಣ್ಹ, ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛಸೀತಿ ಏಕನ್ತಕಾಳಕೇಹಿ ಪಾಪಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ, ಕಣ್ಹ ಮಾರ, ದುಕ್ಖಂ ವಿನ್ದಿಸ್ಸಸಿ।
Yo etamabhijānātīti yo mahābhiñño etaṃ kammaphalañca hatthatale ṭhapitaāmalakaṃ viya abhimukhaṃ katvā paccakkhato jānāti. Bhikkhu buddhassa sāvakoti bhinnakileso bhikkhu sammāsambuddhassa sāvako. Kaṇha, dukkhaṃ nigacchasīti ekantakāḷakehi pāpadhammehi samannāgatattā, kaṇha māra, dukkhaṃ vindissasi.
ಮಜ್ಝೇಸರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಕಿರ ಉದಕಂ ವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತವಿಮಾನಾನಿ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಮಾನಾ ಕಪ್ಪಠಾಯಿನೋ’’ತಿ। ತೇಸಂ ವೇಳುರಿಯಸ್ಸ ವಿಯ ವಣ್ಣೋ ಹೋತಿ, ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಜಲಿತನಳಗ್ಗಿಖನ್ಧೋ ವಿಯ ಚ ಏತೇಸಂ ಅಚ್ಚಿಯೋ ಜೋತನ್ತಿ, ತೇನ ತೇ ಅತಿವಿಯ ಪಭಸ್ಸರಾ ಪಭಾಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ವೇಳುರಿಯವಣ್ಣಾ ರುಚಿರಾ, ಅಚ್ಚಿಮನ್ತೋ ಪಭಸ್ಸರಾ’’ತಿ। ಪುಥು ನಾನತ್ತವಣ್ಣಿಯೋತಿ ನೀಲಾದಿವಸೇನ ನಾನತ್ತವಣ್ಣಾ ಬಹೂ ಅಚ್ಛರಾ ತತ್ಥ ತೇಸು ವಿಮಾನೇಸು ನಚ್ಚನ್ತಿ।
Majjhesarasminti mahāsamuddassa majjhe kira udakaṃ vatthuṃ katvā nibbattavimānāni kappaṭṭhitikāni honti. Tenāha ‘‘vimānā kappaṭhāyino’’ti. Tesaṃ veḷuriyassa viya vaṇṇo hoti, pabbatamatthake jalitanaḷaggikhandho viya ca etesaṃ acciyo jotanti, tena te ativiya pabhassarā pabhāsampannā honti. Tenāha ‘‘veḷuriyavaṇṇā rucirā, accimanto pabhassarā’’ti. Puthunānattavaṇṇiyoti nīlādivasena nānattavaṇṇā bahū accharā tattha tesu vimānesu naccanti.
ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತೀತಿ ಯೋ ಏತಂ ವಿಮಾನಂ ವತ್ಥುಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಜಾನಾತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ಥೋ ವಿಮಾನಪೇತವತ್ಥೂಹಿ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।
Yo etamabhijānātīti yo etaṃ vimānaṃ vatthuṃ paccakkhaṃ katvā jānāti. Ayañhi attho vimānapetavatthūhi dīpetabbo.
ಬುದ್ಧೇನ ಚೋದಿತೋತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಚೋದಿತೋ ಉಯ್ಯೋಜಿತೋ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪೇಕ್ಖತೋತಿ ಮಹತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ। ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದಂ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪಯೀತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೧೩) ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಸಾಖಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ ಕಾರಿತಂ ಸಹಸ್ಸಗಬ್ಭಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಮಹಾಪಾಸಾದಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪೇಸಿಂ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಯಥಾವುತ್ತಪಾಸಾದೇ ಭಗವತಿ ವಿಹರನ್ತೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ನವಕತರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪರಿಪಾಸಾದೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸತ್ಥಾರಮ್ಪಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಂ ಕಥೇತುಮಾರದ್ಧಾ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವಾ ತೇ ಸಂವೇಜೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಭಾಜನಭೂತೇ ಕಾತುಕಾಮೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸಸಿ ತ್ವಂ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ನವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಮನುಯುತ್ತೇ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಞತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಂ ಆಪೋಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸಂ ಉದಕಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪಾಸಾದಮತ್ಥಕೇ ಥೂಪಿಕಂ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಪಹರಿ, ಪಾಸಾದೋ ಓನಮಿತ್ವಾ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಪುನಪಿ ಪಹರಿ, ಅಪರೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೀತಾ ಸಂವಿಗ್ಗಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಪತನಭಯೇನ ತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸಮೀಪೇ ಅಟ್ಠಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸು ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ, ಕೇಚಿ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಪಾಸಾದಕಮ್ಪನಸುತ್ತೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ।
Buddhena coditoti sammāsambuddhena codito uyyojito. Bhikkhusaṅghassa pekkhatoti mahato bhikkhusaṅghassa passantassa. Migāramātupāsādaṃ pādaṅguṭṭhena kampayīti (ma. ni. 1.513) pubbārāme visākhāya mahāupāsikāya kāritaṃ sahassagabbhapaṭimaṇḍitaṃ mahāpāsādaṃ attano pādaṅguṭṭhena kampesiṃ. Ekasmiñhi samaye pubbārāme yathāvuttapāsāde bhagavati viharante sambahulā navakatarā bhikkhū uparipāsāde nisinnā satthārampi acintetvā tiracchānakathaṃ kathetumāraddhā, taṃ sutvā bhagavā te saṃvejetvā attano dhammadesanāya bhājanabhūte kātukāmo āyasmantaṃ mahāmoggallānattheraṃ āmantesi – ‘‘passasi tvaṃ, moggallāna, nave bhikkhū tiracchānakathamanuyutte’’ti. Taṃ sutvā thero satthu ajjhāsayaṃ ñatvā abhiññāpādakaṃ āpokasiṇārammaṇaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘pāsādassa patiṭṭhitokāsaṃ udakaṃ hotū’’ti adhiṭṭhāya pāsādamatthake thūpikaṃ pādaṅguṭṭhena pahari, pāsādo onamitvā ekena passena aṭṭhāsi. Punapi pahari, aparena passena aṭṭhāsi. Te bhikkhū bhītā saṃviggā pāsādassa patanabhayena tato nikkhamitvā bhagavato samīpe aṭṭhaṃsu. Satthā tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā dhammaṃ deseti. Taṃ sutvā tesu keci sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu, keci sakadāgāmiphale, keci anāgāmiphale, keci arahattaphale patiṭṭhahiṃsu. Svāyamattho pāsādakampanasuttena dīpetabbo.
ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದನ್ತಿ ಸೋ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದೋ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧೋ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸನಿಯ್ಯೂಹಕೂಟಾಗಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ದೇವಾಸುರಸಙ್ಗಾಮೇ ಅಸುರೇ ಜಿನಿತ್ವಾ ಸಕ್ಕೇ ದೇವಾನಮಿನ್ದೇ ನಗರಮಜ್ಝೇ ಠಿತೇ ಉಟ್ಠಿತೋ ವಿಜಯನ್ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ‘‘ವೇಜಯನ್ತೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ಪಾಸಾದೋ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದ’’ನ್ತಿ। ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಅಯಂ ಥೇರೋ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪೇಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತಂ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಿ। ತಸ್ಸ ಭಗವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ। ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತಮನೋ ಪಮುದಿತೋ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದೇವಲೋಕಮೇವ ಗತೋ। ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸಕ್ಕೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಗಮ್ಭೀರಂ ನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಭಗವತಾ ಚ ಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ, ಕಿನ್ನು ಖೋ ಜಾನಿತ್ವಾ ಗತೋ, ಉದಾಹು ಅಜಾನಿತ್ವಾ? ಯಂನೂನಾಹಂ ದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಜಾನೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ತಾವದೇವ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಕ್ಕಂ ದೇವಾನಮಿನ್ದಂ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಕ್ಕೋ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕಾಸಿ। ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಸಂವೇಗಜನನತ್ಥಂ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದಂ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Vejayantapāsādanti so vejayantapāsādo tāvatiṃsabhavane yojanasahassubbedho anekasahassaniyyūhakūṭāgārapaṭimaṇḍito devāsurasaṅgāme asure jinitvā sakke devānaminde nagaramajjhe ṭhite uṭṭhito vijayantena nibbattattā ‘‘vejayanto’’ti laddhanāmo pāsādo, taṃ sandhāyāha ‘‘vejayantapāsāda’’nti. Tampi hi ayaṃ thero pādaṅguṭṭhena kampesi. Ekasmiñhi samaye bhagavantaṃ pubbārāme viharantaṃ sakko devarājā upasaṅkamitvā taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ pucchi. Tassa bhagavā vissajjeti. So taṃ sutvā attamano pamudito abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā attano devalokameva gato. Athāyasmā mahāmoggallāno evaṃ cintesi – ‘‘ayaṃ sakko bhagavantaṃ upasaṅkamitvā evarūpaṃ gambhīraṃ nibbānapaṭisaṃyuttaṃ pañhaṃ pucchi, bhagavatā ca pañho vissajjito, kinnu kho jānitvā gato, udāhu ajānitvā? Yaṃnūnāhaṃ devalokaṃ gantvā tamatthaṃ jāneyya’’nti. So tāvadeva tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā sakkaṃ devānamindaṃ tamatthaṃ pucchi. Sakko dibbasampattiyā pamatto hutvā vikkhepaṃ akāsi. Thero tassa saṃvegajananatthaṃ vejayantapāsādaṃ pādaṅguṭṭhena kampesi. Tena vuttaṃ –
‘‘ಯೋ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದಂ, ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪಯಿ।
‘‘Yo vejayantapāsādaṃ, pādaṅguṭṭhena kampayi;
ಇದ್ಧಿಬಲೇನುಪತ್ಥದ್ಧೋ, ಸಂವೇಜೇಸಿ ಚ ದೇವತಾ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೧೩)
Iddhibalenupatthaddho, saṃvejesi ca devatā’’ti. (ma. ni. 1.513)
ಅಯಂ ಪನತ್ಥೋ ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಸುತ್ತೇನ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೯೦ ಆದಯೋ) ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ಕಮ್ಪಿತಾಕಾರೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋಯೇವ।
Ayaṃ panattho cūḷataṇhāsaṅkhayavimuttisuttena (ma. ni. 1.390 ādayo) dīpetabbo. Kampitākāro heṭṭhā vuttoyeva.
ಸಕ್ಕಂ ಸೋ ಪರಿಪುಚ್ಛತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಮೇವ ಥೇರಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಪುಚ್ಛಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪಿ, ಆವುಸೋ, ಜಾನಾಸಿ, ತಣ್ಹಕ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಯೋ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ವಿಯಾಕಾಸೀತಿ ಇದಂ ಥೇರೇನ ಪಾಸಾದಕಮ್ಪನೇ ಕತೇ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೇನ ಪಮಾದಂ ಪಹಾಯ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿ ಕರಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಹಿ ಸೋ ತದಾ ಕಥೇಸಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಯಥಾತಥ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸಕ್ಕಂ ಸೋ ಪರಿಪುಚ್ಛತೀತಿ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಂ ಸೋ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದೇಸಿತಾಯ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಗಹಿತಭಾವಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅತೀತತ್ಥೇ ಹಿ ಇದಂ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ। ಅಪಿ, ಆವುಸೋ, ಜಾನಾಸೀತಿ, ಆವುಸೋ, ಅಪಿ ಜಾನಾಸಿ, ಕಿಂ ಜಾನಾಸಿ? ತಣ್ಹಕ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಯೋತಿ ಯಥಾ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಸತ್ಥಾರಾ ತುಯ್ಹಂ ದೇಸಿತಾ, ತಥಾ ಕಿಂ ಜಾನಾಸೀತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತಣ್ಹಕ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಯೋತಿ ವಾ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಸುತ್ತಸ್ಸ ದೇಸನಂ ಪುಚ್ಛತಿ।
Sakkaṃ so paripucchatīti yathāvuttameva therassa taṇhāsaṅkhayavimuttipucchaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘api, āvuso, jānāsi, taṇhakkhayavimuttiyo’’ti. Tassa sakko viyākāsīti idaṃ therena pāsādakampane kate saṃviggahadayena pamādaṃ pahāya yoniso manasi karitvā pañhassa byākatabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Satthārā desitaniyāmeneva hi so tadā kathesi. Tenāha ‘‘pañhaṃ puṭṭho yathātatha’’nti. Tattha sakkaṃ so paripucchatīti sakkaṃ devarājaṃ so moggallānatthero satthārā desitāya taṇhāsaṅkhayavimuttiyā sammadeva gahitabhāvaṃ pucchi. Atītatthe hi idaṃ vattamānavacanaṃ. Api, āvuso, jānāsīti, āvuso, api jānāsi, kiṃ jānāsi? Taṇhakkhayavimuttiyoti yathā taṇhāsaṅkhayavimuttiyo satthārā tuyhaṃ desitā, tathā kiṃ jānāsīti pucchi. Taṇhakkhayavimuttiyoti vā taṇhāsaṅkhayavimuttisuttassa desanaṃ pucchati.
ಬ್ರಹ್ಮಾನನ್ತಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನಂ। ಸುಧಮ್ಮಾಯಂ ಠಿತೋ ಸಭನ್ತಿ ಸುಧಮ್ಮಾಯ ಸಭಾಯ। ಅಯಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಸುಧಮ್ಮಸಭಾವ, ನ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ, ಸುಧಮ್ಮಸಭಾವಿರಹಿತೋ ದೇವಲೋಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅಜ್ಜಾಪಿ ತ್ಯಾವುಸೋ, ಸಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಯಾ ತೇ ದಿಟ್ಠಿ ಪುರೇ ಅಹೂತಿ ಇಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ, ಸತ್ಥು ಇಧಾಗಮನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಯಾ ತುಯ್ಹಂ ದಿಟ್ಠಿ ಅಹೋಸಿ, ಕಿಂ ಅಜ್ಜಾಪಿ ಇದಾನಿಪಿ ಸಾ ದಿಟ್ಠಿ ನ ವಿಗತಾತಿ? ಪಸ್ಸಸಿ ವೀತಿವತ್ತನ್ತಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಭಸ್ಸರನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ವೀತಿಪತನ್ತಂ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನಮಹಾಕಸ್ಸಪಾದೀಹಿ ಸಾವಕೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಸ್ಸ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸಸಾವಕಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಓಭಾಸಂ ಪಸ್ಸಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಭಗವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಸುಧಮ್ಮಾಯ ಸಭಾಯ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕೋಚಿ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕೋ, ಯೋ ಇಧ ಆಗನ್ತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಚಿತ್ತಮಞ್ಞಾಯ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಮತ್ಥಕೇ ಆಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಮುಞ್ಚನ್ತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾದೀನಂ ಆಗಮನಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಸಹ ಚಿನ್ತನೇನ ತೇಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಞತ್ವಾ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕದಿಸಾಸು ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಕಲಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಏಕೋಭಾಸೋ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಕಲ್ಲಚಿತ್ತತಂ ಞತ್ವಾ ಚತುಸಚ್ಚಪಕಾಸನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅನೇಕಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಸಹಸ್ಸಾನಿ ಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಚೋದೇನ್ತೋ ‘‘ಅಜ್ಜಾಪಿ ತ್ಯಾವುಸೋ, ಸಾ ದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ। ಅಯಂ ಪನತ್ಥೋ ಬಕಬ್ರಹ್ಮಸುತ್ತೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೬) –
Brahmānanti mahābrahmānaṃ. Sudhammāyaṃ ṭhito sabhanti sudhammāya sabhāya. Ayaṃ pana brahmaloke sudhammasabhāva, na tāvatiṃsabhavane, sudhammasabhāvirahito devaloko nāma natthi. Ajjāpi tyāvuso, sā diṭṭhi, yā te diṭṭhi pure ahūti imaṃ brahmalokaṃ upagantuṃ samattho natthi koci samaṇo vā brāhmaṇo vā, satthu idhāgamanato pubbe yā tuyhaṃ diṭṭhi ahosi, kiṃ ajjāpi idānipi sā diṭṭhi na vigatāti? Passasi vītivattantaṃ, brahmaloke pabhassaranti brahmaloke vītipatantaṃ mahākappinamahākassapādīhi sāvakehi parivāritassa tejodhātuṃ samāpajjitvā nisinnassa sasāvakassa bhagavato obhāsaṃ passasīti attho. Ekasmiñhi samaye bhagavā brahmaloke sudhammāya sabhāya sannipatitvā sannisinnassa – ‘‘atthi nu kho koci samaṇo vā brāhmaṇo vā evaṃmahiddhiko, yo idha āgantuṃ sakkuṇeyyā’’ti cintentassa brahmuno cittamaññāya tattha gantvā brahmuno matthake ākāse nisinno tejodhātuṃ samāpajjitvā obhāsaṃ muñcanto mahāmoggallānādīnaṃ āgamanaṃ cintesi. Saha cintanena tepi tattha gantvā satthāraṃ vanditvā satthu ajjhāsayaṃ ñatvā tejodhātuṃ samāpajjitvā paccekadisāsu nisīditvā obhāsaṃ vissajjitvā sakalabrahmaloko ekobhāso ahosi. Satthā brahmuno kallacittataṃ ñatvā catusaccapakāsanaṃ dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne anekāni brahmasahassāni maggaphalesu patiṭṭhahiṃsu, taṃ sandhāya codento ‘‘ajjāpi tyāvuso, sā diṭṭhī’’ti gāthamāha. Ayaṃ panattho bakabrahmasuttena dīpetabbo. Vuttañhetaṃ (saṃ. ni. 1.176) –
‘‘ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತಿ – ‘ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ, ಯೋ ಇಧ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋಪರಿವಿತಕ್ಕಮಞ್ಞಾಯ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ಸಮಿಞ್ಜಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಪಸಾರೇಯ್ಯ, ಪಸಾರಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಸಮಿಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ಜೇತವನೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉಪರಿ ವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ।
‘‘Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena aññatarassa brahmuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘natthi so samaṇo vā brāhmaṇo vā, yo idha āgaccheyyā’ti. Atha kho bhagavā tassa brahmuno cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva jetavane antarahito tasmiṃ brahmaloke pāturahosi. Atha kho bhagavā tassa brahmuno upari vehāsaṃ pallaṅkena nisīdi tejodhātuṃ samāpajjitvā.
‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ಏತರಹಿ ವಿಹರತೀ’ತಿ? ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉಪರಿವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪನ್ನಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ಸಮಿಞ್ಜಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಪಸಾರೇಯ್ಯ, ಪಸಾರಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಸಮಿಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ಜೇತವನೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಪುರತ್ಥಿಮಂ ದಿಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉಪರಿವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನೀಚತರಂ ಭಗವತೋ।
‘‘Atha kho āyasmato mahāmoggallānassa etadahosi – ‘kahaṃ nu kho bhagavā etarahi viharatī’ti? Addasā kho āyasmā mahāmoggallāno bhagavantaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tassa brahmuno uparivehāsaṃ pallaṅkena nisinnaṃ tejodhātuṃ samāpannaṃ. Disvāna seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva jetavane antarahito tasmiṃ brahmaloke pāturahosi. Atha kho āyasmā mahāmoggallāno puratthimaṃ disaṃ nissāya tassa brahmuno uparivehāsaṃ pallaṅkena nisīdi tejodhātuṃ samāpajjitvā nīcataraṃ bhagavato.
‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ಏತರಹಿ ವಿಹರತೀ’ತಿ? ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉಪರಿವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪನ್ನಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ…ಪೇ॰… ಏವಮೇವ ಜೇತವನೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ದಕ್ಖಿಣಂ ದಿಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉಪರಿವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನೀಚತರಂ ಭಗವತೋ।
‘‘Atha kho āyasmato mahākassapassa etadahosi – ‘kahaṃ nu kho bhagavā etarahi viharatī’ti? Addasā kho āyasmā mahākassapo bhagavantaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tassa brahmuno uparivehāsaṃ pallaṅkena nisinnaṃ tejodhātuṃ samāpannaṃ. Disvāna seyyathāpi nāma balavā puriso…pe… evameva jetavane antarahito tasmiṃ brahmaloke pāturahosi. Atha kho āyasmā mahākassapo dakkhiṇaṃ disaṃ nissāya tassa brahmuno uparivehāsaṃ pallaṅkena nisīdi tejodhātuṃ samāpajjitvā nīcataraṃ bhagavato.
‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ಏತರಹಿ ವಿಹರತೀ’ತಿ? ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉಪರಿವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪನ್ನಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ…ಪೇ॰… ಏವಮೇವ ಜೇತವನೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ಪಚ್ಛಿಮಂ ದಿಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ। ಉಪರಿವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನೀಚತರಂ ಭಗವತೋ।
‘‘Atha kho āyasmato mahākappinassa etadahosi – ‘kahaṃ nu kho bhagavā etarahi viharatī’ti? Addasā kho āyasmā mahākappino bhagavantaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tassa brahmuno uparivehāsaṃ pallaṅkena nisinnaṃ tejodhātuṃ samāpannaṃ. Disvāna seyyathāpi nāma balavā puriso…pe… evameva jetavane antarahito tasmiṃ brahmaloke pāturahosi. Atha kho āyasmā mahākappino pacchimaṃ disaṃ nissāya tassa brahmuno. Uparivehāsaṃ pallaṅkena nisīdi tejodhātuṃ samāpajjitvā nīcataraṃ bhagavato.
‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅನುರುದ್ಧಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ಏತರಹಿ ವಿಹರತೀ’ತಿ? ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುರುದ್ಧೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉಪರಿವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಂ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪನ್ನಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ…ಪೇ॰… ಏವಮೇವ ಜೇತವನೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ । ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅನುರುದ್ಧೋ ಉತ್ತರಂ ದಿಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉಪರಿವೇಹಾಸಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನೀಚತರಂ ಭಗವತೋ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –
‘‘Atha kho āyasmato anuruddhassa etadahosi – ‘kahaṃ nu kho bhagavā etarahi viharatī’ti? Addasā kho āyasmā anuruddho bhagavantaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tassa brahmuno uparivehāsaṃ pallaṅkena nisinnaṃ tejodhātuṃ samāpannaṃ. Disvāna seyyathāpi nāma balavā puriso…pe… evameva jetavane antarahito tasmiṃ brahmaloke pāturahosi . Atha kho āyasmā anuruddho uttaraṃ disaṃ nissāya tassa brahmuno uparivehāsaṃ pallaṅkena nisīdi tejodhātuṃ samāpajjitvā nīcataraṃ bhagavato. Atha kho āyasmā mahāmoggallāno taṃ brahmānaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘ಅಜ್ಜಾಪಿ ತೇ ಆವುಸೋ ಸಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಯಾ ತೇ ದಿಟ್ಠಿ ಪುರೇ ಅಹು।
‘‘Ajjāpi te āvuso sā diṭṭhi, yā te diṭṭhi pure ahu;
ಪಸ್ಸಸಿ ವೀತಿವತ್ತನ್ತಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಭಸ್ಸರನ್ತಿ॥
Passasi vītivattantaṃ, brahmaloke pabhassaranti.
‘‘ನ ಮೇ ಮಾರಿಸ ಸಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಯಾ ಮೇ ದಿಟ್ಠಿ ಪುರೇ ಅಹು।
‘‘Na me mārisa sā diṭṭhi, yā me diṭṭhi pure ahu;
ಪಸ್ಸಾಮಿ ವೀತಿವತ್ತನ್ತಂ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪಭಸ್ಸರಂ।
Passāmi vītivattantaṃ, brahmaloke pabhassaraṃ;
ಸ್ವಾಹಂ ಅಜ್ಜ ಕಥಂ ವಜ್ಜಂ, ಅಹಂ ನಿಚ್ಚೋಮ್ಹಿ ಸಸ್ಸತೋ’’ತಿ॥
Svāhaṃ ajja kathaṃ vajjaṃ, ahaṃ niccomhi sassato’’ti.
‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಸಂವೇಜೇತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ…ಪೇ॰… ಏವಮೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಜೇತವನೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಮಾರಿಸ, ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಏವಂ ವದೇಹಿ ‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾ ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕಾ ಏವಂಮಹಾನುಭಾವಾ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಭವಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ಕಸ್ಸಪೋ, ಕಪ್ಪಿನೋ, ಅನುರುದ್ಧೋ’’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜೋ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಮಾರಿಸ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾ ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕಾ ಏವಂಮಹಾನುಭಾವಾ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಭವಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ, ಕಸ್ಸಪೋ, ಕಪ್ಪಿನೋ, ಅನುರುದ್ಧೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಂ ಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –
‘‘Atha kho bhagavā taṃ brahmānaṃ saṃvejetvā seyyathāpi nāma balavā puriso…pe… evameva tasmiṃ brahmaloke antarahito jetavane pāturahosi. Atha kho so brahmā aññataraṃ brahmapārisajjaṃ āmantesi – ‘ehi tvaṃ, mārisa, yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ evaṃ vadehi ‘atthi nu kho mārisa moggallāna, aññepi tassa bhagavato sāvakā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā seyyathāpi bhavaṃ moggallāno, kassapo, kappino, anuruddho’’’ti. ‘‘Evaṃ, mārisā’’ti kho so brahmapārisajjo tassa brahmuno paṭissutvā yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ etadavoca – ‘‘atthi nu kho, mārisa moggallāna, aññepi tassa bhagavato sāvakā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā seyyathāpi bhavaṃ moggallāno, kassapo, kappino, anuruddho’’ti. Atha kho āyasmā mahāmoggallāno taṃ brahmapārisajjaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘ತೇವಿಜ್ಜಾ ಇದ್ಧಿಪತ್ತಾ ಚ, ಚೇತೋಪರಿಯಾಯಕೋವಿದಾ।
‘‘Tevijjā iddhipattā ca, cetopariyāyakovidā;
ಖೀಣಾಸವಾ ಅರಹನ್ತೋ, ಬಹೂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕಾ’’ತಿ॥
Khīṇāsavā arahanto, bahū buddhassa sāvakā’’ti.
‘‘ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಯೇನ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಏತದವೋಚ – ಆಯಸ್ಮಾ, ಮಾರಿಸ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಏವಮಾಹ –
‘‘Atha kho so brahmapārisajjo āyasmato mahāmoggallānassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā yena so brahmā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṃ brahmānaṃ etadavoca – āyasmā, mārisa mahāmoggallāno evamāha –
‘‘ತೇವಿಜ್ಜಾ ಇದ್ಧಿಪತ್ತಾ ಚ, ಚೇತೋಪರಿಯಾಯಕೋವಿದಾ।
‘‘Tevijjā iddhipattā ca, cetopariyāyakovidā;
ಖೀಣಾಸವಾ ಅರಹನ್ತೋ, ಬಹೂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾವಕಾ’’ತಿ॥
Khīṇāsavā arahanto, bahū buddhassa sāvakā’’ti.
‘‘ಇದಮವೋಚ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜೋ। ಅತ್ತಮನೋ ಚ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದೀ’’ತಿ।
‘‘Idamavoca so brahmapārisajjo. Attamano ca so brahmā tassa brahmapārisajjassa bhāsitaṃ abhinandī’’ti.
ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಯಂ ಪನತ್ಥೋ ಬಕಬ್ರಹ್ಮಸುತ್ತೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ।
Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ayaṃ panattho bakabrahmasuttena dīpetabbo’’ti.
ಮಹಾನೇರುನೋ ಕೂಟನ್ತಿ ಕೂಟಸೀಸೇನ ಸಕಲಮೇವ ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತರಾಜಂ ವದತಿ। ವಿಮೋಕ್ಖೇನ ಅಫಸ್ಸಯೀತಿ ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖನಿಸ್ಸಯೇನ ಅಭಿಞ್ಞಾಣೇನ ಫಸ್ಸಯೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವನನ್ತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪಂ। ಸೋ ಹಿ ವನಬಹುಲತಾಯ ‘‘ವನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಜಮ್ಬುಸಣ್ಡಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ’’ತಿ। ಪುಬ್ಬವಿದೇಹಾನನ್ತಿ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹಟ್ಠಾನಂ, ಪುಬ್ಬವಿದೇಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇ ಚ ಭೂಮಿಸಯಾ ನರಾತಿ ಭೂಮಿಸಯಾ ನರಾ ನಾಮ ಅಪರಗೋಯಾನಕಾ ಚ ಉತ್ತರಕುರುಕಾ ಚ ಮನುಸ್ಸಾ। ತೇ ಹಿ ಗೇಹಾಭಾವತೋ ‘‘ಭೂಮಿಸಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ತೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಅಫಸ್ಸಯೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಯಂ ಪನತ್ಥೋ ನನ್ದೋಪನನ್ದದಮನೇನ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೩೯೬ ನನ್ದೋಪನನ್ದನಾಗದಮನಕಥಾ) ದೀಪೇತಬ್ಬೋ –
Mahāneruno kūṭanti kūṭasīsena sakalameva sinerupabbatarājaṃ vadati. Vimokkhena aphassayīti jhānavimokkhanissayena abhiññāṇena phassayīti adhippāyo. Vananti jambudīpaṃ. So hi vanabahulatāya ‘‘vana’’nti vutto. Tenāha ‘‘jambusaṇḍassa issaro’’ti. Pubbavidehānanti pubbavidehaṭṭhānaṃ, pubbavidehanti attho. Ye ca bhūmisayā narāti bhūmisayā narā nāma aparagoyānakā ca uttarakurukā ca manussā. Te hi gehābhāvato ‘‘bhūmisayā’’ti vuttā. Tepi sabbe aphassayīti sambandho. Ayaṃ panattho nandopanandadamanena (visuddhi. 2.396 nandopanandanāgadamanakathā) dīpetabbo –
‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಸಮಯೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಗಹಪತಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ, ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಗೇಹೇ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ತಂದಿವಸಞ್ಚ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ನನ್ದೋಪನನ್ದೋ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾ ಞಾಣಮುಖೇ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛಿ। ಭಗವಾ ‘ಅಯಂ ನಾಗರಾಜಾ ಮಯ್ಹಂ ಞಾಣಮುಖೇ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಸರಣಗಮನಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಯಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ತೀಸು ರತನೇಸು ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ, ಕೋ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿತೋ ವಿಮೋಚೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಅದ್ದಸ।
‘‘Ekasmiṃ kira samaye anāthapiṇḍiko gahapati bhagavato dhammadesanaṃ sutvā ‘sve, bhante, pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ gehe bhikkhaṃ gaṇhathā’ti nimantetvā pakkāmi. Taṃdivasañca bhagavato paccūsasamaye dasasahassilokadhātuṃ olokentassa nandopanando nāma nāgarājā ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchi. Bhagavā ‘ayaṃ nāgarājā mayhaṃ ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchati, kiṃ nu kho bhavissatī’ti āvajjento saraṇagamanassa upanissayaṃ disvā ‘ayaṃ micchādiṭṭhiko tīsu ratanesu appasanno, ko nu kho imaṃ micchādiṭṭhito vimoceyyā’ti āvajjento mahāmoggallānattheraṃ addasa.
‘‘ತತೋ ಪಭಾತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಆನನ್ದ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಆರೋಚೇಹಿ ತಥಾಗತೋ ದೇವಚಾರಿಕಂ ಗಚ್ಛತೀ’ತಿ। ತಂದಿವಸಞ್ಚ ನನ್ದೋಪನನ್ದಸ್ಸ ಆಪಾನಭೂಮಿಂ ಸಜ್ಜಯಿಂಸು। ಸೋ ದಿಬ್ಬರತನಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ದಿಬ್ಬೇನ ಸೇತಚ್ಛತ್ತೇನ ಧಾರಿಯಮಾನೋ ತಿವಿಧನಾಟಕೇಹಿ ಚೇವ ನಾಗಪರಿಸಾಯ ಚ ಪರಿವುತೋ ದಿಬ್ಬಭಾಜನೇಸು ಉಪಟ್ಠಾಪಿತಂ ಅನ್ನಪಾನವಿಧಿಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಯಥಾ ನಾಗರಾಜಾ ಪಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಮಾನಮತ್ಥಕೇನೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕಾಭಿಮುಖೋ ಪಾಯಾಸಿ।
‘‘Tato pabhātāya rattiyā sarīrapaṭijagganaṃ katvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘ānanda, pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ ārocehi tathāgato devacārikaṃ gacchatī’ti. Taṃdivasañca nandopanandassa āpānabhūmiṃ sajjayiṃsu. So dibbaratanapallaṅke dibbena setacchattena dhāriyamāno tividhanāṭakehi ceva nāgaparisāya ca parivuto dibbabhājanesu upaṭṭhāpitaṃ annapānavidhiṃ olokayamāno nisinno hoti. Atha kho bhagavā yathā nāgarājā passati, tathā katvā tassa vimānamatthakeneva pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ tāvatiṃsadevalokābhimukho pāyāsi.
‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ನನ್ದೋಪನನ್ದಸ್ಸ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತಿ – ‘ಇಮೇ ಹಿ ನಾಮ ಮುಣ್ಡಕಾ ಸಮಣಕಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪರಿಭವನೇನ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಭವನಂ ಪವಿಸನ್ತಿಪಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿಪಿ, ನ ಇದಾನಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮೇಸಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮತ್ಥಕೇ ಪಾದಪಂಸುಂ ಓಕಿರನ್ತಾನಂ ಗನ್ತುಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಉಟ್ಠಾಯ ಸಿನೇರುಪಾದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸಿನೇರುಂ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಫಣಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಅವಕುಜ್ಜೇನ ಫಣೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅದಸ್ಸನಂ ಗಮೇಸಿ।
‘‘Tena kho pana samayena nandopanandassa nāgarājassa evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘ime hi nāma muṇḍakā samaṇakā amhākaṃ uparibhavanena devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhavanaṃ pavisantipi nikkhamantipi, na idāni ito paṭṭhāya imesaṃ amhākaṃ matthake pādapaṃsuṃ okirantānaṃ gantuṃ dassāmī’ti uṭṭhāya sinerupādaṃ gantvā taṃ attabhāvaṃ vijahitvā sineruṃ sattakkhattuṃ bhogehi parikkhipitvā upari phaṇaṃ katvā tāvatiṃsabhavanaṃ avakujjena phaṇena paṭiggahetvā adassanaṃ gamesi.
‘‘ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಪುಬ್ಬೇ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಠಿತೋ ಸಿನೇರುಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಸಿನೇರುಪರಿಭಣ್ಡಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತಾವತಿಂಸಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ವೇಜಯನ್ತಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ವೇಜಯನ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಧಜಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ। ಕೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಹೇತು ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ, ಯಂ ಏತರಹಿ ನೇವ ಸಿನೇರುಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ॰… ನ ವೇಜಯನ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಧಜಂ ಪಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ? ಅಯಂ, ರಟ್ಠಪಾಲ, ನನ್ದೋಪನನ್ದೋ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕುಪಿತೋ ಸಿನೇರುಂ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಫಣೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ। ‘ದಮೇಮಿ ನಂ, ಭನ್ತೇ’ತಿ। ನ ಭಗವಾ ನಂ ಅನುಜಾನಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಭದ್ದಿಯೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಾಹುಲೋತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ನ ಭಗವಾ ಅನುಜಾನಿ।
‘‘Atha kho āyasmā raṭṭhapālo bhagavantaṃ etadavoca – ‘pubbe, bhante, imasmiṃ padese ṭhito sineruṃ passāmi, sineruparibhaṇḍaṃ passāmi, tāvatiṃsaṃ passāmi, vejayantaṃ passāmi, vejayantassa pāsādassa upari dhajaṃ passāmi. Ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo, yaṃ etarahi neva sineruṃ passāmi…pe… na vejayantassa pāsādassa upari dhajaṃ passāmī’ti? Ayaṃ, raṭṭhapāla, nandopanando nāma nāgarājā tumhākaṃ kupito sineruṃ sattakkhattuṃ bhogehi parikkhipitvā upari phaṇena paṭicchādetvā andhakāraṃ katvā ṭhitoti. ‘Damemi naṃ, bhante’ti. Na bhagavā naṃ anujāni. Atha kho āyasmā bhaddiyo āyasmā rāhuloti anukkamena sabbepi bhikkhū uṭṭhahiṃsu. Na bhagavā anujāni.
‘‘ಅವಸಾನೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದಮೇಮಿ ನ’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘ದಮೇಹಿ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ’ತಿ ಭಗವಾ ಅನುಜಾನಿ। ಥೇರೋ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ನಾಗರಾಜವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ನನ್ದೋಪನನ್ದಂ ಚುದ್ದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಫಣಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಅತ್ತನೋ ಫಣಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಿನೇರುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳೇಸಿ। ನಾಗರಾಜಾ ಧೂಮಾಯಿ। ಥೇರೋ ‘ನ ತುಯ್ಹಂಯೇವ ಸರೀರೇ ಧೂಮೋ ಅತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ಧೂಮಾಯಿ। ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ಧೂಮೋ ಥೇರಂ ನ ಬಾಧತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ಧೂಮೋ ನಾಗರಾಜಂ ಬಾಧತಿ। ತತೋ ನಾಗರಾಜಾ ಪಜ್ಜಲಿ। ಥೇರೋಪಿ ‘ನ ತುಯ್ಹಂಯೇವ ಸರೀರೇ ಅಗ್ಗಿ ಅತ್ಥಿ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ಪಜ್ಜಲಿ। ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ತೇಜೋ ಥೇರಂ ನ ಬಾಧತಿ, ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ತೇಜೋ ನಾಗರಾಜಂ ಬಾಧತಿ। ನಾಗರಾಜಾ ‘ಅಯಂ ಮಂ ಸಿನೇರುನಾ ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳೇತ್ವಾ ಧೂಮಾಯತಿ ಚೇವ ಪಜ್ಜಲತಿ ಚಾ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘ಭೋ, ತುವಂ ಕೋಸೀ’ತಿ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿ। ಅಹಂ ಖೋ, ನನ್ದ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋತಿ। ಭನ್ತೇ, ಅತ್ತನೋ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ತಿಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ।
‘‘Avasāne mahāmoggallānatthero ‘ahaṃ, bhante, damemi na’nti āha. ‘Damehi, moggallānā’ti bhagavā anujāni. Thero attabhāvaṃ vijahitvā mahantaṃ nāgarājavaṇṇaṃ abhinimminitvā nandopanandaṃ cuddasakkhattuṃ bhogehi parikkhipitvā tassa phaṇassa matthake attano phaṇaṃ ṭhapetvā sinerunā saddhiṃ abhinippīḷesi. Nāgarājā dhūmāyi. Thero ‘na tuyhaṃyeva sarīre dhūmo atthi, mayhampi atthī’ti dhūmāyi. Nāgarājassa dhūmo theraṃ na bādhati. Therassa pana dhūmo nāgarājaṃ bādhati. Tato nāgarājā pajjali. Theropi ‘na tuyhaṃyeva sarīre aggi atthi, mayhampi atthī’ti pajjali. Nāgarājassa tejo theraṃ na bādhati, therassa pana tejo nāgarājaṃ bādhati. Nāgarājā ‘ayaṃ maṃ sinerunā abhinippīḷetvā dhūmāyati ceva pajjalati cā’ti cintetvā, ‘bho, tuvaṃ kosī’ti paṭipucchi. Ahaṃ kho, nanda, moggallānoti. Bhante, attano bhikkhubhāvena tiṭṭhāhī’’ti.
‘‘ಥೇರೋ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಸೋತೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಾಮಕಣ್ಣಸೋತೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ, ವಾಮಕಣ್ಣಸೋತೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಸೋತೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತಥಾ ದಕ್ಖಿಣನಾಸಸೋತೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಾಮನಾಸಸೋತೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ, ವಾಮನಾಸಸೋತೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣನಾಸಸೋತೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತತೋ ನಾಗರಾಜಾ ಮುಖಂ ವಿವರಿ। ಥೇರೋ ಮುಖೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಾಚೀನೇನ ಚ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಚ ಚಙ್ಕಮತಿ। ಭಗವಾ ‘ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಮನಸಿ ಕರೋಹಿ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ನಾಗೋ’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘ಮಯ್ಹಂ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಯಾನೀಕತಾ ವತ್ಥುಕತಾ ಅನುಟ್ಠಿತಾ ಪರಿಚಿತಾ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ, ತಿಟ್ಠತು, ಭನ್ತೇ, ನನ್ದೋಪನನ್ದೋ, ಅಹಂ ನನ್ದೋಪನನ್ದಸದಿಸಾನಂ ನಾಗರಾಜಾನಂ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ದಮೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ ಆಹ।
‘‘Thero taṃ attabhāvaṃ vijahitvā tassa dakkhiṇakaṇṇasotena pavisitvā vāmakaṇṇasotena nikkhami, vāmakaṇṇasotena pavisitvā dakkhiṇakaṇṇasotena nikkhami. Tathā dakkhiṇanāsasotena pavisitvā vāmanāsasotena nikkhami, vāmanāsasotena pavisitvā dakkhiṇanāsasotena nikkhami. Tato nāgarājā mukhaṃ vivari. Thero mukhena pavisitvā antokucchiyaṃ pācīnena ca pacchimena ca caṅkamati. Bhagavā ‘moggallāna, manasi karohi mahiddhiko nāgo’ti āha. Thero ‘mayhaṃ kho, bhante, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, tiṭṭhatu, bhante, nandopanando, ahaṃ nandopanandasadisānaṃ nāgarājānaṃ satampi sahassampi satasahassampi dameyya’nti āha.
‘‘ನಾಗರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘ಪವಿಸನ್ತೋ ತಾವ ಮೇ ನ ದಿಟ್ಠೋ, ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ದಾನಿ ನಂ ದಾಠಾನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘ನಿಕ್ಖಮಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಾ ಮಂ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋ ಬಾಧಯಿತ್ಥಾ’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ನಾಗರಾಜಾ ‘ಅಯಂ ಸೋ’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ನಾಸವಾತಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿ। ಥೇರೋ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ, ಲೋಮಕೂಪಮ್ಪಿಸ್ಸ ವಾತೋ ಚಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ‘ಅವಸೇಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಿರ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯುಂ, ಇಮಂ ಪನ ಠಾನಂ ಪತ್ವಾ ಏವಂ ಖಿಪ್ಪನಿಸನ್ತಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ನೇಸಂ ಭಗವಾ ನಾಗರಾಜದಮನಂ ನಾನುಜಾನಿ।
‘‘Nāgarājā cintesi – ‘pavisanto tāva me na diṭṭho, nikkhamanakāle dāni naṃ dāṭhāntare pakkhipitvā saṅkhādissāmī’ti cintetvā ‘nikkhamatha, bhante, mā maṃ antokucchiyaṃ aparāparaṃ caṅkamanto bādhayitthā’ti āha. Thero nikkhamitvā bahi aṭṭhāsi. Nāgarājā ‘ayaṃ so’ti disvā nāsavātaṃ vissajji. Thero catutthajjhānaṃ samāpajji, lomakūpampissa vāto cāletuṃ nāsakkhi. ‘Avasesā bhikkhū kira ādito paṭṭhāya sabbapāṭihāriyāni kātuṃ sakkuṇeyyuṃ, imaṃ pana ṭhānaṃ patvā evaṃ khippanisantino hutvā samāpajjituṃ nāsakkhissantī’ti nesaṃ bhagavā nāgarājadamanaṃ nānujāni.
‘‘ನಾಗರಾಜಾ ‘ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ನಾಸವಾತೇನ ಲೋಮಕೂಪಮ್ಪಿ ಚಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂ, ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಸೋ ಸಮಣೋ’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಥೇರೋ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸುಪಣ್ಣರೂಪಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಸುಪಣ್ಣವಾತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ನಾಗರಾಜಾನಂ ಅನುಬನ್ಧಿ, ನಾಗರಾಜಾ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಮಾಣವಕವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ, ‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’ತಿ ವದನ್ತೋ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದೇ ವನ್ದಿ। ಥೇರೋ ‘ಸತ್ಥಾ, ನನ್ದೋ ಆಗತೋ, ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ನಾಗರಾಜಾನಂ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸಂ ಕತ್ವಾ, ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ನಾಗರಾಜಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮೀ’ತಿ ಆಹ। ಭಗವಾ ‘ಸುಖೀ ಹೋಹಿ, ನಾಗರಾಜಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ।
‘‘Nāgarājā ‘ahaṃ imassa samaṇassa nāsavātena lomakūpampi cāletuṃ nāsakkhiṃ, mahiddhiko so samaṇo’ti cintesi. Thero attabhāvaṃ vijahitvā supaṇṇarūpaṃ nimminitvā supaṇṇavātaṃ dassento nāgarājānaṃ anubandhi, nāgarājā taṃ attabhāvaṃ vijahitvā māṇavakavaṇṇaṃ abhinimminitvā, ‘bhante, tumhākaṃ saraṇaṃ gacchāmī’ti vadanto therassa pāde vandi. Thero ‘satthā, nando āgato, ehi tvaṃ, gamissāmā’ti nāgarājānaṃ dametvā nibbisaṃ katvā, gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Nāgarājā bhagavantaṃ vanditvā ‘bhante, tumhākaṃ saraṇaṃ gacchāmī’ti āha. Bhagavā ‘sukhī hohi, nāgarājā’ti vatvā bhikkhusaṅghaparivuto anāthapiṇḍikassa nivesanaṃ agamāsi.
‘‘ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅತಿದಿವಾ ಆಗತತ್ಥಾ’ತಿ ಆಹ। ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ಚ ನನ್ದೋಪನನ್ದಸ್ಸ ಚ ಸಙ್ಗಾಮೋ ಅಹೋಸೀತಿ। ಕಸ್ಸ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಜಯೋ, ಕಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋತಿ? ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಸ್ಸ ಜಯೋ, ನನ್ದಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋತಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ‘ಅಧಿವಾಸೇತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಏಕಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಭತ್ತಂ, ಸತ್ತಾಹಂ ಥೇರಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘ನನ್ದೋಪನನ್ದದಮನೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ’’’ತಿ।
‘‘Anāthapiṇḍiko ‘kiṃ, bhante, atidivā āgatatthā’ti āha. Moggallānassa ca nandopanandassa ca saṅgāmo ahosīti. Kassa pana, bhante, jayo, kassa parājayoti? Moggallānassa jayo, nandassa parājayoti. Anāthapiṇḍiko ‘adhivāsetu me, bhante, bhagavā sattāhaṃ ekapaṭipāṭiyā bhattaṃ, sattāhaṃ therassa sakkāraṃ karissāmī’ti vatvā sattāhaṃ buddhappamukhānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ mahāsakkāraṃ akāsi. Tena vuttaṃ – ‘nandopanandadamanena dīpetabbo’’’ti.
ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತೀತಿ ಏತಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಂ ಫುಸನಕರಣವಸೇನ ಜಾನಾತಿ।
Yo etamabhijānātīti etaṃ yathāvuttaṃ vimokkhaṃ phusanakaraṇavasena jānāti.
ನ ವೇ ಅಗ್ಗಿ ಚೇತಯತಿ, ಅಹಂ ಬಾಲಂ ಡಹಾಮೀತಿ ಏವಂ ನ ಅಗ್ಗಿ ಅಭಿಸಂಚೇತೇತಿ, ನಾಪಿ ಡಹನಾಯ ಪಯೋಗಂ ಪರಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ, ಬಾಲೋ ಏವ ಪನ ‘‘ಅಯಂ ಮನ್ದಾಗತೀ’’ತಿ ಅನಿಜಲನ್ತಂ ವಿಯ ಜಲಿತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಆಸಜ್ಜ ನಂ ಪಡಯ್ಹತಿ, ಏವಮೇವ, ಮಾರ, ನ ಮಯಂ ಡಹಿತುಕಾಮಾ, ಬಾಧೇತುಕಾಮಾ, ತ್ವಞ್ಞೇವ ಪನ ತಥಾ ಆಗಮನಾದಿಅತ್ಥೇನ ತಥಾಗತಂ ಅಗ್ಗಿಖನ್ಧಸದಿಸಂ ಅರಿಯಸಾವಕಂ ಆಸಜ್ಜ ಅತ್ತಾನಂ ಡಹಿಸ್ಸಸಿ, ಡಹದುಕ್ಖತೋ ನ ಮುಞ್ಚಿಸ್ಸಸಿ।
Na ve aggi cetayati, ahaṃ bālaṃ ḍahāmīti evaṃ na aggi abhisaṃceteti, nāpi ḍahanāya payogaṃ parakkamaṃ karoti, bālo eva pana ‘‘ayaṃ mandāgatī’’ti anijalantaṃ viya jalitaṃ aggiṃ āsajja naṃ paḍayhati, evameva, māra, na mayaṃ ḍahitukāmā, bādhetukāmā, tvaññeva pana tathā āgamanādiatthena tathāgataṃ aggikhandhasadisaṃ ariyasāvakaṃ āsajja attānaṃ ḍahissasi, ḍahadukkhato na muñcissasi.
ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಸವೀತಿ ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ನ ಮೇ ಪಾಪಂ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ಮಮ ಪಾಪಂ ನ ವಿಪಚ್ಚತಿ, ಕಿಂ ನು, ಮಾರ, ಏವಂ ಮಞ್ಞಸಿ ನಯಿದಮತ್ಥಿ।
Apuññaṃ pasavīti apuññaṃ paṭilabhati. Na me pāpaṃ vipaccatīti mama pāpaṃ na vipaccati, kiṃ nu, māra, evaṃ maññasi nayidamatthi.
ಕರೋತೋ ತೇ ಚೀಯತೇ ಪಾಪನ್ತಿ ಏಕಂಸೇನ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತೇ ಪಾಪಂ ಚಿರರತ್ತಾಯ ಚಿರಕಾಲಂ ಅನತ್ಥಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಉಪಚೀಯತಿ। ಮಾರ, ನಿಬ್ಬಿನ್ದ ಬುದ್ಧಮ್ಹಾತಿ ಚತುಸಚ್ಚಬುದ್ಧತೋ ಬುದ್ಧಸಾವಕತೋ ನಿಬ್ಬಿನ್ದ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜ ಪರತೋ ಕಮ್ಮಂ। ಆಸಂ ಮಾಕಾಸಿ ಭಿಕ್ಖುಸೂತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ವಿರೋಧೇಮಿ ವಿಹೇಸೇಮೀ’’ತಿ ಏತಂ ಆಸಂ ಮಾಕಾಸಿ।
Karoto te cīyate pāpanti ekaṃsena karontassa te pāpaṃ cirarattāya cirakālaṃ anatthāya dukkhāya upacīyati. Māra, nibbinda buddhamhāti catusaccabuddhato buddhasāvakato nibbinda nibbijja parato kammaṃ. Āsaṃ mākāsi bhikkhusūti ‘‘bhikkhū virodhemi vihesemī’’ti etaṃ āsaṃ mākāsi.
ಇತೀತಿ ಏವಂ। ಮಾರಂ ಅತಜ್ಜೇಸೀತಿ, ‘‘ಮಾರ, ನಿಬ್ಬಿನ್ದ…ಪೇ॰… ಭಿಕ್ಖುಸೂ’’ತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ। ಭೇಸಕಳಾವನೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಅರಞ್ಞೇ। ತತೋತಿ ತಜ್ಜನಹೇತು। ಸೋ ದುಮ್ಮನೋ ಯಕ್ಖೋತಿ ಸೋ ಮಾರೋ ದೋಮನಸ್ಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಅನ್ತರಧಾಯಿ, ಅದಸ್ಸನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಯಞ್ಚ ಗಾಥಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಯನಕಾಲೇ ಠಪಿತಾ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಅತ್ಥತೋ ನ ವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
Itīti evaṃ. Māraṃ atajjesīti, ‘‘māra, nibbinda…pe… bhikkhusū’’ti āyasmā mahāmoggallāno. Bhesakaḷāvaneti evaṃnāmake araññe. Tatoti tajjanahetu. So dummano yakkhoti so māro domanassiko hutvā tattheva tasmiṃyeva ṭhāne antaradhāyi, adassanaṃ agamāsi. Ayañca gāthā dhammasaṅgāyanakāle ṭhapitā. Yaṃ panettha antarantarā atthato na vibhattaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānameva.
ಏವಮಯಂ ಮಹಾಥೇರೋ ಮಾರಂ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ದೇವಚಾರಿಕಾನರಕಚಾರಿಕಾದಿವಸೇನ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಾವಕೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಸತ್ತೂಪಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತೋ ಚ ಅನೋಮದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ಪಣಿಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಉಳಾರಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮಿಯಾ ಮತ್ಥಕೇ ಠಿತೋಪಿ ಅನ್ತರಾ ಕತಸ್ಸ ಪಾಪಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ ಉಟ್ಠಿತಾಯ ಕಮ್ಮಪಿಲೋತಿಕಾಯ ತಿತ್ಥಿಯೇಹಿ ಉಯ್ಯೋಜಿತೇಹಿ ಚೋರೇಹಿ ಬಾಧಿತೋ ಅನಪ್ಪಕಂ ಸರೀರಖೇದಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧.೩೭೫, ೩೮೦-೩೯೭) –
Evamayaṃ mahāthero māraṃ tajjetvā devacārikānarakacārikādivasena aññehi sāvakehi asādhāraṇaṃ sattūpakāraṃ katvā āyupariyosāne parinibbāyi. Parinibbāyanto ca anomadassissa bhagavato pādamūle paṇidhānaṃ katvā tato paṭṭhāya tattha tattha bhave uḷārāni puññāni katvā sāvakapāramiyā matthake ṭhitopi antarā katassa pāpakammassa vasena uṭṭhitāya kammapilotikāya titthiyehi uyyojitehi corehi bādhito anappakaṃ sarīrakhedaṃ katvā parinibbāyi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.1.375, 380-397) –
‘‘ಅನೋಮದಸ್ಸೀ ಭಗವಾ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ವಿಹಾಸಿ ಹಿಮವನ್ತಮ್ಹಿ, ದೇವಸಙ್ಘಪುರಕ್ಖತೋ॥
Vihāsi himavantamhi, devasaṅghapurakkhato.
‘‘ಭಗವಾ ತತೋ ಓತರಿತ್ವಾ, ವಿಚರಿ ಚಾರಿಕಂ ಜಿನೋ।
‘‘Bhagavā tato otaritvā, vicari cārikaṃ jino;
ಸತ್ತಕಾಯಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ, ಬಾರಾಣಸಿಂ ಉಪಾಗಮಿ॥
Sattakāyaṃ anuggaṇhanto, bārāṇasiṃ upāgami.
‘‘ಖೀಣಾಸವಸಹಸ್ಸೇಹಿ, ಪರಿವುತೋ ಲೋಕನಾಯಕೋ।
‘‘Khīṇāsavasahassehi, parivuto lokanāyako;
ಓಭಾಸೇನ್ತೋ ದಿಸಾ ಸಬ್ಬಾ, ವಿರೋಚಿತ್ಥ ಮಹಾಮುನಿ॥
Obhāsento disā sabbā, virocittha mahāmuni.
‘‘ತದಾಹಂ ಗಹಪತಿ ಹುತ್ವಾ, ಸರದೇನ ಮಹಿದ್ಧಿನಾ।
‘‘Tadāhaṃ gahapati hutvā, saradena mahiddhinā;
ಉಯ್ಯೋಜಿತೋ ಸಹಾಯೇನ, ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂ॥
Uyyojito sahāyena, satthāraṃ upasaṅkamiṃ.
‘‘ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾನ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ।
‘‘Upasaṅkamitvāna sambuddhaṃ, nimantetvā tathāgataṃ;
ಅತ್ತನೋ ಭವನಂ ನೇಸಿ, ಮಾನಯನ್ತೋ ಮಹಾಮುನಿಂ॥
Attano bhavanaṃ nesi, mānayanto mahāmuniṃ.
‘‘ಉಪಟ್ಠಿತಂ ಮಹಾವೀರಂ, ದೇವದೇವಂ ನರಾಸಭಂ।
‘‘Upaṭṭhitaṃ mahāvīraṃ, devadevaṃ narāsabhaṃ;
ಸಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ತಪ್ಪೇಮಿ, ಅನ್ನಪಾನೇನಹಂ ತದಾ॥
Sabhikkhusaṅghaṃ tappemi, annapānenahaṃ tadā.
‘‘ಅನುಮೋದಿ ಮಹಾವೀರೋ, ಸಯಮ್ಭೂ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ।
‘‘Anumodi mahāvīro, sayambhū aggapuggalo;
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ಯಂ ಸೋ ಸಙ್ಘಮಪೂಜೇಸಿ, ಬುದ್ಧಞ್ಚ ಲೋಕನಾಯಕಂ।
‘‘Yaṃ so saṅghamapūjesi, buddhañca lokanāyakaṃ;
ತೇನ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ, ದೇವಲೋಕಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ॥
Tena cittappasādena, devalokaṃ gamissati.
‘‘ಸತ್ತಸತ್ತತಿಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ದೇವರಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Sattasattatikkhattuñca, devarajjaṃ karissati;
ಪಥಬ್ಯಾ ರಜ್ಜಂ ಅಟ್ಠಸತಂ, ವಸುಧಂ ಆವಸಿಸ್ಸತಿ॥
Pathabyā rajjaṃ aṭṭhasataṃ, vasudhaṃ āvasissati.
‘‘ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Pañcapaññāsakkhattuñca, cakkavattī bhavissati;
ಭೋಗಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ ತಸ್ಸ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾವದೇ॥
Bhogā asaṅkhiyā tassa, uppajjissanti tāvade.
‘‘ಅಪರಿಮೇಯ್ಯೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಓಕ್ಕಾಕಕುಲಸಮ್ಭವೋ।
‘‘Aparimeyye ito kappe, okkākakulasambhavo;
ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ನಿರಯಾ ಸೋ ಚವಿತ್ವಾನ, ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Nirayā so cavitvāna, manussattaṃ gamissati;
ಕೋಲಿತೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಬ್ರಹ್ಮಬನ್ಧು ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Kolito nāma nāmena, brahmabandhu bhavissati.
‘‘ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾನ, ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಚೋದಿತೋ।
‘‘So pacchā pabbajitvāna, kusalamūlena codito;
ಗೋತಮಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ದುತಿಯೋ ಹೇಸ್ಸತಿ ಸಾವಕೋ॥
Gotamassa bhagavato, dutiyo hessati sāvako.
‘‘ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಪಹಿತತ್ತೋ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾರಮಿಂ ಗತೋ।
‘‘Āraddhavīriyo pahitatto, iddhiyā pāramiṃ gato;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯ, ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿನಾಸವೋ॥
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ಪಾಪಮಿತ್ತೋಪನಿಸ್ಸಾಯ, ಕಾಮರಾಗವಸಂ ಗತೋ।
‘‘Pāpamittopanissāya, kāmarāgavasaṃ gato;
ಮಾತರಂ ಪಿತರಞ್ಚಾಪಿ, ಘಾತಯಿಂ ದುಟ್ಠಮಾನಸೋ॥
Mātaraṃ pitarañcāpi, ghātayiṃ duṭṭhamānaso.
‘‘ಯಂ ಯಂ ಯೋನುಪಪಜ್ಜಾಮಿ, ನಿರಯಂ ಅಥ ಮಾನುಸಂ।
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, nirayaṃ atha mānusaṃ;
ಪಾಪಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿತಾ, ಭಿನ್ನಸೀಸೋ ಮರಾಮಹಂ॥
Pāpakammasamaṅgitā, bhinnasīso marāmahaṃ.
‘‘ಇದಂ ಪಚ್ಛಿಮಕಂ ಮಯ್ಹಂ, ಚರಿಮೋ ವತ್ತತೇ ಭವೋ।
‘‘Idaṃ pacchimakaṃ mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
ಇಧಾಪಿ ಏದಿಸೋ ಮಯ್ಹಂ, ಮರಣಕಾಲೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Idhāpi ediso mayhaṃ, maraṇakāle bhavissati.
‘‘ಪವಿವೇಕಮನುಯುತ್ತೋ, ಸಮಾಧಿಭಾವನಾರತೋ।
‘‘Pavivekamanuyutto, samādhibhāvanārato;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.
‘‘ಧರಣಿಮ್ಪಿ ಸುಗಮ್ಭೀರಂ, ಬಹಲಂ ದುಪ್ಪಧಂಸಿಯಂ।
‘‘Dharaṇimpi sugambhīraṃ, bahalaṃ duppadhaṃsiyaṃ;
ವಾಮಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಖೋಭೇಯ್ಯಂ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾರಮಿಂ ಗತೋ॥
Vāmaṅguṭṭhena khobheyyaṃ, iddhiyā pāramiṃ gato.
‘‘ಅಸ್ಮಿಮಾನಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಮಾನೋ ಮಯ್ಹಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
‘‘Asmimānaṃ na passāmi, māno mayhaṃ na vijjati;
ಸಾಮಣೇರೇ ಉಪಾದಾಯ, ಗರುಚಿತ್ತಂ ಕರೋಮಹಂ॥
Sāmaṇere upādāya, garucittaṃ karomahaṃ.
‘‘ಅಪರಿಮೇಯ್ಯೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಭಿನೀಹರಿಂ।
‘‘Aparimeyye ito kappe, yaṃ kammamabhinīhariṃ;
ತಾಹಂ ಭೂಮಿಮನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಪತ್ತೋಮ್ಹಿ ಆಸವಕ್ಖಯಂ॥
Tāhaṃ bhūmimanuppatto, pattomhi āsavakkhayaṃ.
‘‘ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚತಸ್ಸೋ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahāmoggallānattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ಸಟ್ಠಿನಿಪಾತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Saṭṭhinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 1. Mahāmoggallānattheragāthā
