| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi |
५४५. महानारदकस्सपजातकं (८)
545. Mahānāradakassapajātakaṃ (8)
११५३.
1153.
पहूतयोग्गो धनिमा, अनन्तबलपोरिसो॥
Pahūtayoggo dhanimā, anantabalaporiso.
११५४.
1154.
११५५.
1155.
विजयञ्च सुनामञ्च, सेनापतिं अलातकं॥
Vijayañca sunāmañca, senāpatiṃ alātakaṃ.
११५६.
1156.
‘‘तमनुपुच्छि वेदेहो, ‘‘पच्चेकं ब्रूथ सं रुचिं।
‘‘Tamanupucchi vedeho, ‘‘paccekaṃ brūtha saṃ ruciṃ;
कायज्ज रतिया रत्तिं, विहरेमु इमं उतुं’’॥
Kāyajja ratiyā rattiṃ, viharemu imaṃ utuṃ’’.
११५७.
1157.
‘‘ततो सेनापति रञ्ञो, अलातो एतदब्रवि।
‘‘Tato senāpati rañño, alāto etadabravi;
‘‘हट्ठं योग्गं बलं सब्बं, सेनं सन्नाहयामसे॥
‘‘Haṭṭhaṃ yoggaṃ balaṃ sabbaṃ, senaṃ sannāhayāmase.
११५८.
1158.
‘‘निय्याम देव युद्धाय, अनन्तबलपोरिसा।
‘‘Niyyāma deva yuddhāya, anantabalaporisā;
एसा मय्हं सका दिट्ठि, अजितं ओजिनामसे॥
Esā mayhaṃ sakā diṭṭhi, ajitaṃ ojināmase.
११५९.
1159.
अलातस्स वचो सुत्वा, सुनामो एतदब्रवि।
Alātassa vaco sutvā, sunāmo etadabravi;
‘‘सब्बे तुय्हं महाराज, अमित्ता वसमागता॥
‘‘Sabbe tuyhaṃ mahārāja, amittā vasamāgatā.
११६०.
1160.
‘‘निक्खित्तसत्था पच्चत्था, निवातमनुवत्तरे।
‘‘Nikkhittasatthā paccatthā, nivātamanuvattare;
उत्तमो उस्सवो अज्ज, न युद्धं मम रुच्चति॥
Uttamo ussavo ajja, na yuddhaṃ mama ruccati.
११६१.
1161.
‘‘अन्नपानञ्च खज्जञ्च, खिप्पं अभिहरन्तु ते।
‘‘Annapānañca khajjañca, khippaṃ abhiharantu te;
रमस्सु देव कामेहि, नच्चगीते सुवादिते’’॥
Ramassu deva kāmehi, naccagīte suvādite’’.
११६२.
1162.
सुनामस्स वचो सुत्वा, विजयो एतदब्रवि।
Sunāmassa vaco sutvā, vijayo etadabravi;
‘‘सब्बे कामा महाराज, निच्चं तव मुपट्ठिता॥
‘‘Sabbe kāmā mahārāja, niccaṃ tava mupaṭṭhitā.
११६३.
1163.
‘‘न हेते दुल्लभा देव, तव कामेहि मोदितुं।
‘‘Na hete dullabhā deva, tava kāmehi modituṃ;
११६४.
1164.
‘‘समणं ब्राह्मणं वापि, उपासेमु बहुस्सुतं।
‘‘Samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vāpi, upāsemu bahussutaṃ;
यो नज्ज विनये कङ्खं, अत्थधम्मविदू इसे’’॥
Yo najja vinaye kaṅkhaṃ, atthadhammavidū ise’’.
११६५.
1165.
विजयस्स वचो सुत्वा, राजा अङ्गति मब्रवि।
Vijayassa vaco sutvā, rājā aṅgati mabravi;
‘‘यथा विजयो भणति, मय्हम्पेतंव रुच्चति॥
‘‘Yathā vijayo bhaṇati, mayhampetaṃva ruccati.
११६६.
1166.
‘‘समणं ब्राह्मणं वापि, उपासेमु बहुस्सुतं।
‘‘Samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vāpi, upāsemu bahussutaṃ;
यो नज्ज विनये कङ्खं, अत्थधम्मविदू इसे॥
Yo najja vinaye kaṅkhaṃ, atthadhammavidū ise.
११६७.
1167.
‘‘सब्बेव सन्ता करोथ मतिं, कं उपासेमु पण्डितं।
‘‘Sabbeva santā karotha matiṃ, kaṃ upāsemu paṇḍitaṃ;
११६८.
1168.
‘‘वेदेहस्स वचो सुत्वा, अलातो एतदब्रवि।
‘‘Vedehassa vaco sutvā, alāto etadabravi;
‘‘अत्थायं मिगदायस्मिं, अचेलो धीरसम्मतो॥
‘‘Atthāyaṃ migadāyasmiṃ, acelo dhīrasammato.
११६९.
1169.
‘‘गुणो कस्सपगोत्तायं, सुतो चित्रकथी गणी।
‘‘Guṇo kassapagottāyaṃ, suto citrakathī gaṇī;
११७०.
1170.
‘‘अलातस्स वचो सुत्वा, राजा चोदेसि सारथिं।
‘‘Alātassa vaco sutvā, rājā codesi sārathiṃ;
‘‘मिगदायं गमिस्साम, युत्तं यानं इधानय’’॥
‘‘Migadāyaṃ gamissāma, yuttaṃ yānaṃ idhānaya’’.
११७१.
1171.
सुक्कमट्ठपरिवारं, पण्डरं दोसिनामुखं॥
Sukkamaṭṭhaparivāraṃ, paṇḍaraṃ dosināmukhaṃ.
११७२.
1172.
‘‘तत्रासुं कुमुदायुत्ता, चत्तारो सिन्धवा हया।
‘‘Tatrāsuṃ kumudāyuttā, cattāro sindhavā hayā;
११७३.
1173.
‘‘सेतच्छत्तं सेतरथो, सेतस्सा सेतबीजनी।
‘‘Setacchattaṃ setaratho, setassā setabījanī;
वेदेहो सहमच्चेहि, निय्यं चन्दोव सोभति॥
Vedeho sahamaccehi, niyyaṃ candova sobhati.
११७४.
1174.
अस्सपिट्ठिगता वीरा, नरा नरवराधिपं॥
Assapiṭṭhigatā vīrā, narā naravarādhipaṃ.
११७५.
1175.
सो मुहुत्तंव यायित्वा, याना ओरुय्ह खत्तियो।
So muhuttaṃva yāyitvā, yānā oruyha khattiyo;
वेदेहो सहमच्चेहि, पत्ती गुणमुपागमि॥
Vedeho sahamaccehi, pattī guṇamupāgami.
११७६.
1176.
येपि तत्थ तदा आसुं, ब्राह्मणिब्भा समागता।
Yepi tattha tadā āsuṃ, brāhmaṇibbhā samāgatā;
न ते अपनयी राजा, अकतं भूमिमागते॥
Na te apanayī rājā, akataṃ bhūmimāgate.
११७७.
1177.
मुदुपच्चत्थते राजा, एकमन्तं उपाविसि॥
Mudupaccatthate rājā, ekamantaṃ upāvisi.
११७८.
1178.
‘‘निसज्ज राजा सम्मोदि, कथं सारणियं ततो।
‘‘Nisajja rājā sammodi, kathaṃ sāraṇiyaṃ tato;
११७९.
1179.
अपाबाधो चसि कच्चि, चक्खुं न परिहायति’’॥
Apābādho casi kacci, cakkhuṃ na parihāyati’’.
११८०.
1180.
तं गुणो पटिसम्मोदि, वेदेहं विनये रतं।
Taṃ guṇo paṭisammodi, vedehaṃ vinaye rataṃ;
‘‘यापनीयं महाराज, सब्बमेतं तदूभयं॥
‘‘Yāpanīyaṃ mahārāja, sabbametaṃ tadūbhayaṃ.
११८१.
1181.
‘‘कच्चि तुय्हम्पि वेदेह, पच्चन्ता न बलीयरे।
‘‘Kacci tuyhampi vedeha, paccantā na balīyare;
कच्चि अरोगं योग्गं ते, कच्चि वहति वाहनं।
Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
११८२.
1182.
पटिसम्मोदितो राजा, ततो पुच्छि अनन्तरा।
Paṭisammodito rājā, tato pucchi anantarā;
अत्थं धम्मञ्च ञायञ्च, धम्मकामो रथेसभो॥
Atthaṃ dhammañca ñāyañca, dhammakāmo rathesabho.
११८३.
1183.
‘‘कथं धम्मं चरे मच्चो, मातापितूसु कस्सप।
‘‘Kathaṃ dhammaṃ care macco, mātāpitūsu kassapa;
कथं चरे आचरिये, पुत्तदारे कथं चरे॥
Kathaṃ care ācariye, puttadāre kathaṃ care.
११८४.
1184.
‘‘कथं चरेय्य वुड्ढेसु, कथं समणब्राह्मणे।
‘‘Kathaṃ careyya vuḍḍhesu, kathaṃ samaṇabrāhmaṇe;
कथञ्च बलकायस्मिं, कथं जनपदे चरे॥
Kathañca balakāyasmiṃ, kathaṃ janapade care.
११८५.
1185.
‘‘कथं धम्मं चरित्वान, मच्चा गच्छन्ति 37 सुग्गतिं।
‘‘Kathaṃ dhammaṃ caritvāna, maccā gacchanti 38 suggatiṃ;
कथञ्चेके अधम्मट्ठा, पतन्ति निरयं अथो’’॥
Kathañceke adhammaṭṭhā, patanti nirayaṃ atho’’.
११८६.
1186.
‘‘वेदेहस्स वचो सुत्वा, कस्सपो एतदब्रवि।
‘‘Vedehassa vaco sutvā, kassapo etadabravi;
‘‘‘सुणोहि मे महाराज, सच्चं अवितथं पदं॥
‘‘‘Suṇohi me mahārāja, saccaṃ avitathaṃ padaṃ.
११८७.
1187.
नत्थि देव परो लोको, को ततो हि इधागतो॥
Natthi deva paro loko, ko tato hi idhāgato.
११८८.
1188.
‘‘‘नत्थि देव पितरो वा, कुतो माता कुतो पिता।
‘‘‘Natthi deva pitaro vā, kuto mātā kuto pitā;
नत्थि आचरियो नाम, अदन्तं को दमेस्सति॥
Natthi ācariyo nāma, adantaṃ ko damessati.
११८९.
1189.
‘‘‘समतुल्यानि भूतानि, नत्थि जेट्ठापचायिका।
‘‘‘Samatulyāni bhūtāni, natthi jeṭṭhāpacāyikā;
नत्थि बलं वीरियं वा, कुतो उट्ठानपोरिसं।
Natthi balaṃ vīriyaṃ vā, kuto uṭṭhānaporisaṃ;
नियतानि हि भूतानि, यथा गोटविसो तथा॥
Niyatāni hi bhūtāni, yathā goṭaviso tathā.
११९०.
1190.
‘‘‘लद्धेय्यं लभते मच्चो, तत्थ दानफलं कुतो।
‘‘‘Laddheyyaṃ labhate macco, tattha dānaphalaṃ kuto;
नत्थि दानफलं देव, अवसो देववीरियो॥
Natthi dānaphalaṃ deva, avaso devavīriyo.
११९१.
1191.
‘‘‘बालेहि दानं पञ्ञत्तं, पण्डितेहि पटिच्छितं।
‘‘‘Bālehi dānaṃ paññattaṃ, paṇḍitehi paṭicchitaṃ;
अवसा देन्ति धीरानं, बाला पण्डितमानिनो॥
Avasā denti dhīrānaṃ, bālā paṇḍitamānino.
११९२.
1192.
‘‘‘सत्तिमे सस्सता काया, अच्छेज्जा अविकोपिनो।
‘‘‘Sattime sassatā kāyā, acchejjā avikopino;
तेजो पथवी आपो च, वायो सुखं दुखञ्चिमे।
Tejo pathavī āpo ca, vāyo sukhaṃ dukhañcime;
जीवे च सत्तिमे काया, येसं छेत्ता न विज्जति॥
Jīve ca sattime kāyā, yesaṃ chettā na vijjati.
११९३.
1193.
‘‘‘नत्थि हन्ता व छेत्ता वा, हञ्ञे येवापि 41 कोचि नं।
‘‘‘Natthi hantā va chettā vā, haññe yevāpi 42 koci naṃ;
अन्तरेनेव कायानं, सत्थानि वीतिवत्तरे॥
Antareneva kāyānaṃ, satthāni vītivattare.
११९४.
1194.
न सो छिन्दति ते काये, तत्थ पापफलं कुतो॥
Na so chindati te kāye, tattha pāpaphalaṃ kuto.
११९५.
1195.
‘‘‘चुल्लासीतिमहाकप्पे, सब्बे सुज्झन्ति संसरं।
‘‘‘Cullāsītimahākappe, sabbe sujjhanti saṃsaraṃ;
अनागते तम्हि काले, सञ्ञतोपि न सुज्झति॥
Anāgate tamhi kāle, saññatopi na sujjhati.
११९६.
1196.
‘‘‘चरित्वापि बहुं भद्रं, नेव सुज्झन्तिनागते।
‘‘‘Caritvāpi bahuṃ bhadraṃ, neva sujjhantināgate;
पापञ्चेपि बहुं कत्वा, तं खणं नातिवत्तरे॥
Pāpañcepi bahuṃ katvā, taṃ khaṇaṃ nātivattare.
११९७.
1197.
‘‘‘अनुपुब्बेन नो सुद्धि, कप्पानं चुल्लसीतिया।
‘‘‘Anupubbena no suddhi, kappānaṃ cullasītiyā;
नियतिं नातिवत्ताम, वेलन्तमिव सागरो’’’॥
Niyatiṃ nātivattāma, velantamiva sāgaro’’’.
११९८.
1198.
कस्सपस्स वचो सुत्वा, अलातो एतदब्रवि।
Kassapassa vaco sutvā, alāto etadabravi;
‘‘यथा भदन्तो भणति, मय्हम्पेतंव रुच्चति॥
‘‘Yathā bhadanto bhaṇati, mayhampetaṃva ruccati.
११९९.
1199.
‘‘अहम्पि पुरिमं जातिं, सरे संसरितत्तनो।
‘‘Ahampi purimaṃ jātiṃ, sare saṃsaritattano;
पिङ्गलो नामहं आसिं, लुद्दो गोघातको पुरे॥
Piṅgalo nāmahaṃ āsiṃ, luddo goghātako pure.
१२००.
1200.
‘‘बाराणसियं फीतायं, बहुं पापं कतं मया।
‘‘Bārāṇasiyaṃ phītāyaṃ, bahuṃ pāpaṃ kataṃ mayā;
बहू मया हता पाणा, महिंसा सूकरा अजा॥
Bahū mayā hatā pāṇā, mahiṃsā sūkarā ajā.
१२०१.
1201.
‘‘ततो चुतो इध जातो, इद्धे सेनापतीकुले।
‘‘Tato cuto idha jāto, iddhe senāpatīkule;
१२०२.
1202.
उपोसथं उपवसन्तो, गुणसन्तिकुपागमि॥
Uposathaṃ upavasanto, guṇasantikupāgami.
१२०३.
1203.
कस्सपस्स वचो सुत्वा, अलातस्स च भासितं।
Kassapassa vaco sutvā, alātassa ca bhāsitaṃ;
पस्ससन्तो मुहुं उण्हं, रुदं अस्सूनि वत्तयि॥
Passasanto muhuṃ uṇhaṃ, rudaṃ assūni vattayi.
१२०४.
1204.
तमनुपुच्छि वेदेहो, ‘‘किमत्थं सम्म रोदसि।
Tamanupucchi vedeho, ‘‘kimatthaṃ samma rodasi;
किं ते सुतं वा दिट्ठं वा, किं मं वेदेसि वेदनं’’॥
Kiṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, kiṃ maṃ vedesi vedanaṃ’’.
१२०५.
1205.
वेदेहस्स वचो सुत्वा, बीजको एतदब्रवि।
Vedehassa vaco sutvā, bījako etadabravi;
‘‘नत्थि मे वेदना दुक्खा, महाराज सुणोहि मे॥
‘‘Natthi me vedanā dukkhā, mahārāja suṇohi me.
१२०६.
1206.
‘‘अहम्पि पुरिमं जातिं, सरामि सुखमत्तनो।
‘‘Ahampi purimaṃ jātiṃ, sarāmi sukhamattano;
साकेताहं पुरे आसिं, भावसेट्ठि गुणे रतो॥
Sāketāhaṃ pure āsiṃ, bhāvaseṭṭhi guṇe rato.
१२०७.
1207.
‘‘सम्मतो ब्राह्मणिब्भानं, संविभागरतो सुचि।
‘‘Sammato brāhmaṇibbhānaṃ, saṃvibhāgarato suci;
न चापि पापकं कम्मं, सरामि कतमत्तनो॥
Na cāpi pāpakaṃ kammaṃ, sarāmi katamattano.
१२०८.
1208.
‘‘ततो चुताहं वेदेह, इध जातो दुरित्थिया।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, idha jāto duritthiyā;
गब्भम्हि कुम्भदासिया, यतो जातो सुदुग्गतो॥
Gabbhamhi kumbhadāsiyā, yato jāto suduggato.
१२०९.
1209.
‘‘एवम्पि दुग्गतो सन्तो, समचरियं अधिट्ठितो।
‘‘Evampi duggato santo, samacariyaṃ adhiṭṭhito;
उपड्ढभागं भत्तस्स, ददामि यो मे इच्छति॥
Upaḍḍhabhāgaṃ bhattassa, dadāmi yo me icchati.
१२१०.
1210.
‘‘चातुद्दसिं पञ्चदसिं, सदा उपवसामहं।
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, sadā upavasāmahaṃ;
१२११.
1211.
‘‘सब्बमेव हि नूनेतं, सुचिण्णं भवति निप्फलं।
‘‘Sabbameva hi nūnetaṃ, suciṇṇaṃ bhavati nipphalaṃ;
निरत्थं मञ्ञिदं सीलं, अलातो भासती यथा॥
Niratthaṃ maññidaṃ sīlaṃ, alāto bhāsatī yathā.
१२१२.
1212.
‘‘कलिमेव नून गण्हामि, असिप्पो धुत्तको यथा।
‘‘Kalimeva nūna gaṇhāmi, asippo dhuttako yathā;
कटं अलातो गण्हाति, कितवोसिक्खितो यथा॥
Kaṭaṃ alāto gaṇhāti, kitavosikkhito yathā.
१२१३.
1213.
‘‘द्वारं नप्पटिपस्सामि, येन गच्छामि सुग्गतिं।
‘‘Dvāraṃ nappaṭipassāmi, yena gacchāmi suggatiṃ;
तस्मा राज परोदामि, सुत्वा कस्सपभासितं’’॥
Tasmā rāja parodāmi, sutvā kassapabhāsitaṃ’’.
१२१४.
1214.
बीजकस्स वचो सुत्वा, राजा अङ्गति मब्रवि।
Bījakassa vaco sutvā, rājā aṅgati mabravi;
१२१५.
1215.
‘‘सुखं वा यदि वा दुक्खं, नियतिया किर लब्भति।
‘‘Sukhaṃ vā yadi vā dukkhaṃ, niyatiyā kira labbhati;
१२१६.
1216.
‘‘अहम्पि पुब्बे कल्याणो, ब्राह्मणिब्भेसु ब्यावटो 55।
‘‘Ahampi pubbe kalyāṇo, brāhmaṇibbhesu byāvaṭo 56;
वोहारमनुसासन्तो , रतिहीनो तदन्तरा’’॥
Vohāramanusāsanto , ratihīno tadantarā’’.
१२१७.
1217.
‘‘पुनपि भन्ते दक्खेमु, सङ्गति चे भविस्सति’’।
‘‘Punapi bhante dakkhemu, saṅgati ce bhavissati’’;
इदं वत्वान वेदेहो, पच्चगा सनिवेसनं॥
Idaṃ vatvāna vedeho, paccagā sanivesanaṃ.
१२१८.
1218.
ततो रत्या विवसाने, उपट्ठानम्हि अङ्गति।
Tato ratyā vivasāne, upaṭṭhānamhi aṅgati;
अमच्चे सन्निपातेत्वा, इदं वचनमब्रवि॥
Amacce sannipātetvā, idaṃ vacanamabravi.
१२१९.
1219.
‘‘चन्दके मे विमानस्मिं, सदा कामे विधेन्तु मे।
‘‘Candake me vimānasmiṃ, sadā kāme vidhentu me;
मा उपगच्छुं अत्थेसु, गुय्हप्पकासियेसु च॥
Mā upagacchuṃ atthesu, guyhappakāsiyesu ca.
१२२०.
1220.
‘‘विजयो च सुनामो च, सेनापति अलातको।
‘‘Vijayo ca sunāmo ca, senāpati alātako;
एते अत्थे निसीदन्तु, वोहारकुसला तयो’’॥
Ete atthe nisīdantu, vohārakusalā tayo’’.
१२२१.
1221.
इदं वत्वान वेदेहो, कामेव बहुमञ्ञथ।
Idaṃ vatvāna vedeho, kāmeva bahumaññatha;
न चापि ब्राह्मणिब्भेसु, अत्थे किस्मिञ्चि ब्यावटो॥
Na cāpi brāhmaṇibbhesu, atthe kismiñci byāvaṭo.
१२२२.
1222.
ततो द्वेसत्तरत्तस्स, वेदेहस्सत्रजा पिया।
Tato dvesattarattassa, vedehassatrajā piyā;
१२२३.
1223.
‘अलङ्करोथ मं खिप्पं, सखियो चालङ्करोन्तु 59 मे।
‘Alaṅkarotha maṃ khippaṃ, sakhiyo cālaṅkarontu 60 me;
१२२४.
1224.
तस्सा माल्यं अभिहरिंसु, चन्दनञ्च महारहं।
Tassā mālyaṃ abhihariṃsu, candanañca mahārahaṃ;
मणिसङ्खमुत्तारतनं, नानारत्ते च अम्बरे॥
Maṇisaṅkhamuttāratanaṃ, nānāratte ca ambare.
१२२५.
1225.
१२२६.
1226.
सा च सखिमज्झगता, सब्बाभरणभूसिता।
Sā ca sakhimajjhagatā, sabbābharaṇabhūsitā;
सतेरता अब्भमिव, चन्दकं पाविसी रुचा॥
Sateratā abbhamiva, candakaṃ pāvisī rucā.
१२२७.
1227.
उपसङ्कमित्वा वेदेहं, वन्दित्वा विनये रतं।
Upasaṅkamitvā vedehaṃ, vanditvā vinaye rataṃ;
१२२८.
1228.
तञ्च दिस्वान वेदेहो, अच्छरानंव सङ्गमं।
Tañca disvāna vedeho, accharānaṃva saṅgamaṃ;
रुचं सखिमज्झगतं, इदं वचनमब्रवि॥
Rucaṃ sakhimajjhagataṃ, idaṃ vacanamabravi.
१२२९.
1229.
‘‘कच्चि रमसि पासादे, अन्तोपोक्खरणिं पति।
‘‘Kacci ramasi pāsāde, antopokkharaṇiṃ pati;
कच्चि बहुविधं खज्जं, सदा अभिहरन्ति ते॥
Kacci bahuvidhaṃ khajjaṃ, sadā abhiharanti te.
१२३०.
1230.
‘‘कच्चि बहुविधं माल्यं, ओचिनित्वा कुमारियो।
‘‘Kacci bahuvidhaṃ mālyaṃ, ocinitvā kumāriyo;
१२३१.
1231.
‘‘केन वा विकलं तुय्हं, किं खिप्पं आहरन्तु ते।
‘‘Kena vā vikalaṃ tuyhaṃ, kiṃ khippaṃ āharantu te;
१२३२.
1232.
वेदेहस्स वचो सुत्वा, रुचा पितरमब्रवि।
Vedehassa vaco sutvā, rucā pitaramabravi;
‘‘सब्बमेतं महाराज, लब्भतिस्सरसन्तिके॥
‘‘Sabbametaṃ mahārāja, labbhatissarasantike.
१२३३.
1233.
‘‘सुवे पन्नरसो दिब्यो, सहस्सं आहरन्तु मे।
‘‘Suve pannaraso dibyo, sahassaṃ āharantu me;
१२३४.
1234.
रुचाय वचनं सुत्वा, राजा अङ्गति मब्रवि।
Rucāya vacanaṃ sutvā, rājā aṅgati mabravi;
‘‘बहुं विनासितं वित्तं, निरत्थं अफलं तया॥
‘‘Bahuṃ vināsitaṃ vittaṃ, niratthaṃ aphalaṃ tayā.
१२३५.
1235.
‘‘उपोसथे वसं निच्चं, अन्नपानं न भुञ्जसि।
‘‘Uposathe vasaṃ niccaṃ, annapānaṃ na bhuñjasi;
नियतेतं अभुत्तब्बं, नत्थि पुञ्ञं अभुञ्जतो’’॥
Niyatetaṃ abhuttabbaṃ, natthi puññaṃ abhuñjato’’.
१२३६.
1236.
‘‘बीजकोपि हि सुत्वान, तदा कस्सपभासितं।
‘‘Bījakopi hi sutvāna, tadā kassapabhāsitaṃ;
पस्ससन्तो मुहुं उण्हं, रुदं अस्सूनि वत्तयि॥
Passasanto muhuṃ uṇhaṃ, rudaṃ assūni vattayi.
१२३७.
1237.
नत्थि भद्दे परो लोको, किं निरत्थं विहञ्ञसि’’॥
Natthi bhadde paro loko, kiṃ niratthaṃ vihaññasi’’.
१२३८.
1238.
वेदेहस्स वचो सुत्वा, रुचा रुचिरवण्णिनी।
Vedehassa vaco sutvā, rucā ruciravaṇṇinī;
जानं पुब्बापरं धम्मं, पितरं एतदब्रवि॥
Jānaṃ pubbāparaṃ dhammaṃ, pitaraṃ etadabravi.
१२३९.
1239.
बालूपसेवी यो होति, बालोव समपज्जथ॥
Bālūpasevī yo hoti, bālova samapajjatha.
१२४०.
1240.
‘‘मूळ्हो हि मूळ्हमागम्म, भिय्यो मोहं निगच्छति।
‘‘Mūḷho hi mūḷhamāgamma, bhiyyo mohaṃ nigacchati;
पतिरूपं अलातेन, बीजकेन च मुय्हितुं॥
Patirūpaṃ alātena, bījakena ca muyhituṃ.
१२४१.
1241.
‘‘त्वञ्च देवासि सप्पञ्ञो, धीरो अत्थस्स कोविदो।
‘‘Tvañca devāsi sappañño, dhīro atthassa kovido;
कथं बालेहि सदिसं, हीनदिट्ठिं उपागमि॥
Kathaṃ bālehi sadisaṃ, hīnadiṭṭhiṃ upāgami.
१२४२.
1242.
‘‘सचेपि संसारपथेन सुज्झति, निरत्थिया पब्बज्जा गुणस्स।
‘‘Sacepi saṃsārapathena sujjhati, niratthiyā pabbajjā guṇassa;
कीटोव अग्गिं जलितं अपापतं, उपपज्जति मोहमूळ्हो 81 नग्गभावं॥
Kīṭova aggiṃ jalitaṃ apāpataṃ, upapajjati mohamūḷho 82 naggabhāvaṃ.
१२४३.
1243.
‘‘संसारसुद्धीति पुरे निविट्ठा, कम्मं विदूसेन्ति बहू अजानं 83।
‘‘Saṃsārasuddhīti pure niviṭṭhā, kammaṃ vidūsenti bahū ajānaṃ 84;
पुब्बे कली दुग्गहितोवअत्था 85, दुम्मो च या बलिसा अम्बुजोव॥
Pubbe kalī duggahitovaatthā 86, dummo ca yā balisā ambujova.
१२४४.
1244.
‘‘उपमं ते करिस्सामि, महाराज तवत्थिया।
‘‘Upamaṃ te karissāmi, mahārāja tavatthiyā;
उपमाय मिधेकच्चे, अत्थं जानन्ति पण्डिता॥
Upamāya midhekacce, atthaṃ jānanti paṇḍitā.
१२४५.
1245.
अतिभारं समादाय, अण्णवे अवसीदति॥
Atibhāraṃ samādāya, aṇṇave avasīdati.
१२४६.
1246.
‘‘एवमेव नरो पापं, थोकं थोकम्पि आचिनं।
‘‘Evameva naro pāpaṃ, thokaṃ thokampi ācinaṃ;
अतिभारं समादाय, निरये अवसीदति॥
Atibhāraṃ samādāya, niraye avasīdati.
१२४७.
1247.
‘‘न ताव भारो परिपूरो, अलातस्स महीपति।
‘‘Na tāva bhāro paripūro, alātassa mahīpati;
आचिनाति च तं पापं, येन गच्छति दुग्गतिं॥
Ācināti ca taṃ pāpaṃ, yena gacchati duggatiṃ.
१२४८.
1248.
‘‘पुब्बेवस्स कतं पुञ्ञं, अलातस्स महीपति।
‘‘Pubbevassa kataṃ puññaṃ, alātassa mahīpati;
तस्सेव देव निस्सन्दो, यञ्चेसो लभते सुखं॥
Tasseva deva nissando, yañceso labhate sukhaṃ.
१२४९.
1249.
‘‘खीयते चस्स तं पुञ्ञं, तथा हि अगुणे रतो।
‘‘Khīyate cassa taṃ puññaṃ, tathā hi aguṇe rato;
१२५०.
1250.
‘‘तुला यथा पग्गहिता, ओहिते तुलमण्डले।
‘‘Tulā yathā paggahitā, ohite tulamaṇḍale;
उन्नमेति तुलासीसं, भारे ओरोपिते सति॥
Unnameti tulāsīsaṃ, bhāre oropite sati.
१२५१.
1251.
‘‘एवमेव नरो पुञ्ञं, थोकं थोकम्पि आचिनं।
‘‘Evameva naro puññaṃ, thokaṃ thokampi ācinaṃ;
१२५२.
1252.
‘‘यमज्ज बीजको दासो, दुक्खं पस्सति अत्तनि।
‘‘Yamajja bījako dāso, dukkhaṃ passati attani;
१२५३.
1253.
‘‘खीयते चस्स तं पापं, तथा हि विनये रतो।
‘‘Khīyate cassa taṃ pāpaṃ, tathā hi vinaye rato;
कस्सपञ्च समापज्ज, मा हेवुप्पथमागमा॥
Kassapañca samāpajja, mā hevuppathamāgamā.
१२५४.
1254.
‘‘यं यञ्हि राज भजति, सन्तं वा यदि वा असं।
‘‘Yaṃ yañhi rāja bhajati, santaṃ vā yadi vā asaṃ;
सीलवन्तं विसीलं वा, वसं तस्सेव गच्छति॥
Sīlavantaṃ visīlaṃ vā, vasaṃ tasseva gacchati.
१२५५.
1255.
‘‘यादिसं कुरुते मित्तं, यादिसं चूपसेवति।
‘‘Yādisaṃ kurute mittaṃ, yādisaṃ cūpasevati;
१२५६.
1256.
‘‘सेवमानो सेवमानं, सम्फुट्ठो सम्फुसं परं।
‘‘Sevamāno sevamānaṃ, samphuṭṭho samphusaṃ paraṃ;
सरो दिद्धो कलापंव, अलित्तमुपलिम्पति।
Saro diddho kalāpaṃva, alittamupalimpati;
१२५७.
1257.
‘‘पूतिमच्छं कुसग्गेन, यो नरो उपनय्हति।
‘‘Pūtimacchaṃ kusaggena, yo naro upanayhati;
कुसापि पूति वायन्ति, एवं बालूपसेवना॥
Kusāpi pūti vāyanti, evaṃ bālūpasevanā.
१२५८.
1258.
‘‘तगरञ्च पलासेन, यो नरो उपनय्हति।
‘‘Tagarañca palāsena, yo naro upanayhati;
पत्तापि सुरभि वायन्ति, एवं धीरूपसेवना॥
Pattāpi surabhi vāyanti, evaṃ dhīrūpasevanā.
१२५९.
1259.
असन्ते नोपसेवेय्य, सन्ते सेवेय्य पण्डितो।
Asante nopaseveyya, sante seveyya paṇḍito;
असन्तो निरयं नेन्ति, सन्तो पापेन्ति सुग्गतिं’’॥
Asanto nirayaṃ nenti, santo pāpenti suggatiṃ’’.
१२६०.
1260.
अहम्पि जातियो सत्त, सरे संसरितत्तनो।
Ahampi jātiyo satta, sare saṃsaritattano;
अनागतापि सत्तेव, या गमिस्सं इतो चुता॥
Anāgatāpi satteva, yā gamissaṃ ito cutā.
१२६१.
1261.
‘‘या मे सा सत्तमी जाति, अहु पुब्बे जनाधिप।
‘‘Yā me sā sattamī jāti, ahu pubbe janādhipa;
कम्मारपुत्तो मगधेसु, अहुं राजगहे पुरे॥
Kammāraputto magadhesu, ahuṃ rājagahe pure.
१२६२.
1262.
‘‘पापं सहायमागम्म, बहुं पापं कतं मया।
‘‘Pāpaṃ sahāyamāgamma, bahuṃ pāpaṃ kataṃ mayā;
परदारस्स हेठेन्तो, चरिम्हा अमरा विय॥
Paradārassa heṭhento, carimhā amarā viya.
१२६३.
1263.
‘‘तं कम्मं निहितं अट्ठा, भस्मच्छन्नोव पावको।
‘‘Taṃ kammaṃ nihitaṃ aṭṭhā, bhasmacchannova pāvako;
अथ अञ्ञेहि कम्मेहि, अजायिं वंसभूमियं॥
Atha aññehi kammehi, ajāyiṃ vaṃsabhūmiyaṃ.
१२६४.
1264.
‘‘कोसम्बियं सेट्ठिकुले, इद्धे फीते महद्धने।
‘‘Kosambiyaṃ seṭṭhikule, iddhe phīte mahaddhane;
एकपुत्तो महाराज, निच्चं सक्कतपूजितो॥
Ekaputto mahārāja, niccaṃ sakkatapūjito.
१२६५.
1265.
‘‘तत्थ मित्तं असेविस्सं, सहायं सातवे रतं।
‘‘Tattha mittaṃ asevissaṃ, sahāyaṃ sātave rataṃ;
पण्डितं सुतसम्पन्नं, सो मं अत्थे निवेसयि॥
Paṇḍitaṃ sutasampannaṃ, so maṃ atthe nivesayi.
१२६६.
1266.
‘‘चातुद्दसिं पञ्चदसिं, बहुं रत्तिं उपावसिं।
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, bahuṃ rattiṃ upāvasiṃ;
तं कम्मं निहितं अट्ठा, निधीव उदकन्तिके॥
Taṃ kammaṃ nihitaṃ aṭṭhā, nidhīva udakantike.
१२६७.
1267.
‘‘अथ पापान कम्मानं, यमेतं मगधे कतं।
‘‘Atha pāpāna kammānaṃ, yametaṃ magadhe kataṃ;
फलं परियाग मं 101 पच्छा, भुत्वा दुट्ठविसं यथा॥
Phalaṃ pariyāga maṃ 102 pacchā, bhutvā duṭṭhavisaṃ yathā.
१२६८.
1268.
‘‘ततो चुताहं वेदेह, रोरुवे निरये चिरं।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, roruve niraye ciraṃ;
सकम्मुना अपच्चिस्सं, तं सरं न सुखं लभे॥
Sakammunā apaccissaṃ, taṃ saraṃ na sukhaṃ labhe.
१२६९.
1269.
‘‘बहुवस्सगणे तत्थ, खेपयित्वा बहुं दुखं।
‘‘Bahuvassagaṇe tattha, khepayitvā bahuṃ dukhaṃ;
१२७०.
1270.
‘‘सातपुत्ता मया वूळ्हा, पिट्ठिया च रथेन च।
‘‘Sātaputtā mayā vūḷhā, piṭṭhiyā ca rathena ca;
तस्स कम्मस्स निस्सन्दो, परदारगमनस्स मे॥
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
१२७१.
1271.
‘‘ततो चुताहं वेदेह, कपि आसिं ब्रहावने।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, kapi āsiṃ brahāvane;
तस्स कम्मस्स निस्सन्दो, परदारगमनस्स मे॥
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
१२७२.
1272.
निलुञ्चितो जवो भद्रो, योग्गं वूळ्हं चिरं मया।
Niluñcito javo bhadro, yoggaṃ vūḷhaṃ ciraṃ mayā;
तस्स कम्मस्स निस्सन्दो, परदारगमनस्स मे॥
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
१२७३.
1273.
‘‘ततो चुताहं वेदेह, वज्जीसु कुलमागमा।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, vajjīsu kulamāgamā;
नेवित्थी न पुमा आसिं, मनुस्सत्ते सुदुल्लभे।
Nevitthī na pumā āsiṃ, manussatte sudullabhe;
तस्स कम्मस्स निस्सन्दो, परदारगमनस्स मे॥
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
१२७४.
1274.
‘‘ततो चुताहं वेदेह, अजायिं नन्दने वने।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, ajāyiṃ nandane vane;
१२७५.
1275.
‘‘विचित्तवत्थाभरणा, आमुत्तमणिकुण्डला।
‘‘Vicittavatthābharaṇā, āmuttamaṇikuṇḍalā;
कुसला नच्चगीतस्स, सक्कस्स परिचारिका॥
Kusalā naccagītassa, sakkassa paricārikā.
१२७६.
1276.
‘‘तत्थ ठिताहं वेदेह, सरामि जातियो इमा।
‘‘Tattha ṭhitāhaṃ vedeha, sarāmi jātiyo imā;
अनागतापि सत्तेव, या गमिस्सं इतो चुता॥
Anāgatāpi satteva, yā gamissaṃ ito cutā.
१२७७.
1277.
‘‘परियागतं तं कुसलं, यं मे कोसम्बियं कतं।
‘‘Pariyāgataṃ taṃ kusalaṃ, yaṃ me kosambiyaṃ kataṃ;
देवे चेव मनुस्से च, सन्धाविस्सं इतो चुता॥
Deve ceva manusse ca, sandhāvissaṃ ito cutā.
१२७८.
1278.
१२७९.
1279.
‘‘सत्तमी च गति देव, देवपुत्तो महिद्धिको।
‘‘Sattamī ca gati deva, devaputto mahiddhiko;
१२८०.
1280.
‘‘अज्जापि सन्तानमयं, मालं गन्थेन्ति नन्दने।
‘‘Ajjāpi santānamayaṃ, mālaṃ ganthenti nandane;
देवपुत्तो जवो नाम, यो मे मालं पटिच्छति॥
Devaputto javo nāma, yo me mālaṃ paṭicchati.
१२८१.
1281.
‘‘मुहुत्तो विय सो दिब्यो, इध वस्सानि सोळस।
‘‘Muhutto viya so dibyo, idha vassāni soḷasa;
रत्तिन्दिवो च सो दिब्यो, मानुसिं सरदोसतं॥
Rattindivo ca so dibyo, mānusiṃ saradosataṃ.
१२८२.
1282.
‘‘इति कम्मानि अन्वेन्ति, असङ्खेय्यापि जातियो।
‘‘Iti kammāni anventi, asaṅkheyyāpi jātiyo;
१२८३.
1283.
‘‘यो इच्छे पुरिसो होतुं, जातिं जातिं 121 पुनप्पुनं।
‘‘Yo icche puriso hotuṃ, jātiṃ jātiṃ 122 punappunaṃ;
परदारं विवज्जेय्य, धोतपादोव कद्दमं॥
Paradāraṃ vivajjeyya, dhotapādova kaddamaṃ.
१२८४.
1284.
‘‘या इच्छे पुरिसो होतुं, जातिं जातिं पुनप्पुनं।
‘‘Yā icche puriso hotuṃ, jātiṃ jātiṃ punappunaṃ;
सामिकं अपचायेय्य, इन्दंव परिचारिका॥
Sāmikaṃ apacāyeyya, indaṃva paricārikā.
१२८५.
1285.
‘‘यो इच्छे दिब्यभोगञ्च, दिब्बमायुं यसं सुखं।
‘‘Yo icche dibyabhogañca, dibbamāyuṃ yasaṃ sukhaṃ;
१२८६.
1286.
‘‘कायेन वाचा मनसा, अप्पमत्तो विचक्खणो।
‘‘Kāyena vācā manasā, appamatto vicakkhaṇo;
अत्तनो होति अत्थाय, इत्थी वा यदि वा पुमा॥
Attano hoti atthāya, itthī vā yadi vā pumā.
१२८७.
1287.
‘‘ये केचिमे मानुजा जीवलोके, यसस्सिनो सब्बसमन्तभोगा।
‘‘Ye kecime mānujā jīvaloke, yasassino sabbasamantabhogā;
असंसयं तेहि पुरे सुचिण्णं, कम्मस्सकासे पुथु सब्बसत्ता॥
Asaṃsayaṃ tehi pure suciṇṇaṃ, kammassakāse puthu sabbasattā.
१२८८.
1288.
‘‘इङ्घानुचिन्तेसि सयम्पि देव, कुतोनिदाना ते इमा जनिन्द।
‘‘Iṅghānucintesi sayampi deva, kutonidānā te imā janinda;
या ते इमा अच्छरासन्निकासा, अलङ्कता कञ्चनजालछन्ना’’॥
Yā te imā accharāsannikāsā, alaṅkatā kañcanajālachannā’’.
१२८९.
1289.
इच्चेवं पितरं कञ्ञा, रुचा तोसेसि अङ्गतिं।
Iccevaṃ pitaraṃ kaññā, rucā tosesi aṅgatiṃ;
मूळ्हस्स मग्गमाचिक्खि, धम्ममक्खासि सुब्बता॥
Mūḷhassa maggamācikkhi, dhammamakkhāsi subbatā.
१२९०.
1290.
अथागमा ब्रह्मलोका, नारदो मानुसिं पजं।
Athāgamā brahmalokā, nārado mānusiṃ pajaṃ;
जम्बुदीपं अवेक्खन्तो, अद्दा राजानमङ्गतिं॥
Jambudīpaṃ avekkhanto, addā rājānamaṅgatiṃ.
१२९१.
1291.
तञ्च दिस्वानानुप्पत्तं, रुचा इसिमवन्दथ॥
Tañca disvānānuppattaṃ, rucā isimavandatha.
१२९२.
1292.
नारदं परिपुच्छन्तो, इदं वचनमब्रवि॥
Nāradaṃ paripucchanto, idaṃ vacanamabravi.
१२९३.
1293.
‘‘कुतो नु आगच्छसि देववण्णि, ओभासयं सब्बदिसा 129 चन्दिमाव।
‘‘Kuto nu āgacchasi devavaṇṇi, obhāsayaṃ sabbadisā 130 candimāva;
अक्खाहि मे पुच्छितो नामगोत्तं, कथं तं जानन्ति मनुस्सलोके’’॥
Akkhāhi me pucchito nāmagottaṃ, kathaṃ taṃ jānanti manussaloke’’.
१२९४.
1294.
‘‘अहञ्हि देवतो इदानि एमि, ओभासयं सब्बदिसा 131 चन्दिमाव।
‘‘Ahañhi devato idāni emi, obhāsayaṃ sabbadisā 132 candimāva;
अक्खामि ते पुच्छितो नामगोत्तं, जानन्ति मं नारदो कस्सपो च’’॥
Akkhāmi te pucchito nāmagottaṃ, jānanti maṃ nārado kassapo ca’’.
१२९५.
1295.
‘‘अच्छेररूपं तव 133 यादिसञ्च, वेहायसं गच्छसि तिट्ठसी च।
‘‘Accherarūpaṃ tava 134 yādisañca, vehāyasaṃ gacchasi tiṭṭhasī ca;
पुच्छामि तं नारद एतमत्थं, अथ केन वण्णेन तवायमिद्धि’’॥
Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, atha kena vaṇṇena tavāyamiddhi’’.
१२९६.
1296.
‘‘सच्चञ्च धम्मो च दमो च चागो, गुणा ममेते पकता पुराणा।
‘‘Saccañca dhammo ca damo ca cāgo, guṇā mamete pakatā purāṇā;
तेहेव धम्मेहि सुसेवितेहि, मनोजवो येन कामं गतोस्मि’’॥
Teheva dhammehi susevitehi, manojavo yena kāmaṃ gatosmi’’.
१२९७.
1297.
‘‘अच्छेरमाचिक्खसि पुञ्ञसिद्धिं, सचे हि एतेहि 135 यथा वदेसि।
‘‘Accheramācikkhasi puññasiddhiṃ, sace hi etehi 136 yathā vadesi;
पुच्छामि तं नारद एतमत्थं, पुट्ठो च मे साधु वियाकरोहि’’॥
Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, puṭṭho ca me sādhu viyākarohi’’.
१२९८.
1298.
‘‘पुच्छस्सु मं राज तवेस अत्थो, यं संसयं कुरुसे भूमिपाल।
‘‘Pucchassu maṃ rāja tavesa attho, yaṃ saṃsayaṃ kuruse bhūmipāla;
अहं तं निस्संसयतं गमेमि, नयेहि ञायेहि च हेतुभी च’’॥
Ahaṃ taṃ nissaṃsayataṃ gamemi, nayehi ñāyehi ca hetubhī ca’’.
१२९९.
1299.
‘‘पुच्छामि तं नारद एतमत्थं, पुट्ठो च मे नारद मा मुसा भणि।
‘‘Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, puṭṭho ca me nārada mā musā bhaṇi;
अत्थि नु देवा पितरो नु अत्थि, लोको परो अत्थि जनो यमाहु’’॥
Atthi nu devā pitaro nu atthi, loko paro atthi jano yamāhu’’.
१३००.
1300.
‘‘अत्थेव देवा पितरो च अत्थि, लोको परो अत्थि जनो यमाहु।
‘‘Attheva devā pitaro ca atthi, loko paro atthi jano yamāhu;
कामेसु गिद्धा च नरा पमूळ्हा, लोकं परं न विदू मोहयुत्ता’’॥
Kāmesu giddhā ca narā pamūḷhā, lokaṃ paraṃ na vidū mohayuttā’’.
१३०१.
1301.
‘‘अत्थीति चे नारद सद्दहासि, निवेसनं परलोके मतानं।
‘‘Atthīti ce nārada saddahāsi, nivesanaṃ paraloke matānaṃ;
इधेव मे पञ्च सतानि देहि, दस्सामि ते परलोके सहस्सं’’॥
Idheva me pañca satāni dehi, dassāmi te paraloke sahassaṃ’’.
१३०२.
1302.
‘‘दज्जेमु खो पञ्च सतानि भोतो, जञ्ञामु चे सीलवन्तं वदञ्ञुं 137।
‘‘Dajjemu kho pañca satāni bhoto, jaññāmu ce sīlavantaṃ vadaññuṃ 138;
लुद्दं तं भोन्तं निरये वसन्तं, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Luddaṃ taṃ bhontaṃ niraye vasantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३०३.
1303.
‘‘इधेव यो होति अधम्मसीलो 139, पापाचारो अलसो लुद्दकम्मो।
‘‘Idheva yo hoti adhammasīlo 140, pāpācāro alaso luddakammo;
न पण्डिता तस्मिं इणं ददन्ति, न हि आगमो होति तथाविधम्हा॥
Na paṇḍitā tasmiṃ iṇaṃ dadanti, na hi āgamo hoti tathāvidhamhā.
१३०४.
1304.
‘‘दक्खञ्च पोसं मनुजा विदित्वा, उट्ठानकं 141 सीलवन्तं वदञ्ञुं।
‘‘Dakkhañca posaṃ manujā viditvā, uṭṭhānakaṃ 142 sīlavantaṃ vadaññuṃ;
सयमेव भोगेहि निमन्तयन्ति, कम्मं करित्वा पुन माहरेसि’’॥
Sayameva bhogehi nimantayanti, kammaṃ karitvā puna māharesi’’.
१३०५.
1305.
तं खज्जमानं निरये वसन्तं, काकेहि गिज्झेहि च सेनकेहि 147।
Taṃ khajjamānaṃ niraye vasantaṃ, kākehi gijjhehi ca senakehi 148;
सञ्छिन्नगत्तं रुहिरं सवन्तं, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३०६.
1306.
‘‘अन्धंतमं तत्थ न चन्दसूरिया, निरयो सदा तुमुलो घोररूपो।
‘‘Andhaṃtamaṃ tattha na candasūriyā, nirayo sadā tumulo ghorarūpo;
सा नेव रत्ती न दिवा पञ्ञायति, तथाविधे को विचरे धनत्थिको॥
Sā neva rattī na divā paññāyati, tathāvidhe ko vicare dhanatthiko.
१३०७.
1307.
‘‘सबलो च सामो च दुवे सुवाना, पवद्धकाया बलिनो महन्ता।
‘‘Sabalo ca sāmo ca duve suvānā, pavaddhakāyā balino mahantā;
खादन्ति दन्तेहि अयोमयेहि, इतो पणुन्नं परलोकपत्तं 149॥
Khādanti dantehi ayomayehi, ito paṇunnaṃ paralokapattaṃ 150.
१३०८.
1308.
‘‘तं खज्जमानं निरये वसन्तं, लुद्देहि वाळेहि अघम्मिगेहि च।
‘‘Taṃ khajjamānaṃ niraye vasantaṃ, luddehi vāḷehi aghammigehi ca;
सञ्छिन्नगत्तं रुहिरं सवन्तं, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३०९.
1309.
‘‘उसूहि सत्तीहि च सुनिसिताहि, हनन्ति विज्झन्ति च पच्चमित्ता 151।
‘‘Usūhi sattīhi ca sunisitāhi, hananti vijjhanti ca paccamittā 152;
काळूपकाळा निरयम्हि घोरे, पुब्बे नरं दुक्कटकम्मकारिं॥
Kāḷūpakāḷā nirayamhi ghore, pubbe naraṃ dukkaṭakammakāriṃ.
१३१०.
1310.
‘‘तं हञ्ञमानं निरये वजन्तं, कुच्छिस्मिं पस्सस्मिं विप्फालितूदरं।
‘‘Taṃ haññamānaṃ niraye vajantaṃ, kucchismiṃ passasmiṃ vipphālitūdaraṃ;
सञ्छिन्नगत्तं रुहिरं सवन्तं, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३११.
1311.
‘‘सत्ती उसू तोमरभिण्डिवाला, विविधावुधा वस्सन्ति तत्थ देवा।
‘‘Sattī usū tomarabhiṇḍivālā, vividhāvudhā vassanti tattha devā;
पतन्ति अङ्गारमिवच्चिमन्तो, सिलासनी वस्सति लुद्दकम्मे॥
Patanti aṅgāramivaccimanto, silāsanī vassati luddakamme.
१३१२.
1312.
‘‘उण्हो च वातो निरयम्हि दुस्सहो, न तम्हि सुखं लब्भति 153 इत्तरम्पि।
‘‘Uṇho ca vāto nirayamhi dussaho, na tamhi sukhaṃ labbhati 154 ittarampi;
तं तं विधावन्तमलेनमातुरं, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Taṃ taṃ vidhāvantamalenamāturaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३१३.
1313.
‘‘सन्धावमानम्पि 155 रथेसु युत्तं, सजोतिभूतं पथविं कमन्तं।
‘‘Sandhāvamānampi 156 rathesu yuttaṃ, sajotibhūtaṃ pathaviṃ kamantaṃ;
पतोदलट्ठीहि सुचोदयन्तं 157, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Patodalaṭṭhīhi sucodayantaṃ 158, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३१४.
1314.
‘‘तमारुहन्तं खुरसञ्चितं गिरिं, विभिंसनं पज्जलितं भयानकं।
‘‘Tamāruhantaṃ khurasañcitaṃ giriṃ, vibhiṃsanaṃ pajjalitaṃ bhayānakaṃ;
सञ्छिन्नगत्तं रुहिरं सवन्तं, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३१५.
1315.
‘‘तमारुहन्तं पब्बतसन्निकासं, अङ्गाररासिं जलितं भयानकं।
‘‘Tamāruhantaṃ pabbatasannikāsaṃ, aṅgārarāsiṃ jalitaṃ bhayānakaṃ;
सुदड्ढगत्तं कपणं रुदन्तं, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Sudaḍḍhagattaṃ kapaṇaṃ rudantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३१६.
1316.
अयोमयेहि तिक्खेहि, नरलोहितपायिभि॥
Ayomayehi tikkhehi, naralohitapāyibhi.
१३१७.
1317.
‘‘तमारुहन्ति नारियो, नरा च परदारगू।
‘‘Tamāruhanti nāriyo, narā ca paradāragū;
चोदिता सत्तिहत्थेहि, यमनिद्देसकारिभि॥
Coditā sattihatthehi, yamaniddesakāribhi.
१३१८.
1318.
‘‘तमारुहन्तं निरयं, सिम्बलिं रुहरिमक्खितं।
‘‘Tamāruhantaṃ nirayaṃ, simbaliṃ ruharimakkhitaṃ;
१३१९.
1319.
‘‘पस्ससन्तं मुहुं उण्हं, पुब्बकम्मापराधिकं।
‘‘Passasantaṃ muhuṃ uṇhaṃ, pubbakammāparādhikaṃ;
दुमग्गे वितचं गत्तं 163, को तं याचेय्य तं धनं॥
Dumagge vitacaṃ gattaṃ 164, ko taṃ yāceyya taṃ dhanaṃ.
१३२०.
1320.
‘‘अब्भकूटसमा उच्चा, असिपत्ताचिता दुमा।
‘‘Abbhakūṭasamā uccā, asipattācitā dumā;
अयोमयेहि तिक्खेहि, नरलोहितपायिभि॥
Ayomayehi tikkhehi, naralohitapāyibhi.
१३२१.
1321.
‘‘तमारुहन्तं असिपत्तपादपं, असीहि तिक्खेहि च छिज्जमानं 165।
‘‘Tamāruhantaṃ asipattapādapaṃ, asīhi tikkhehi ca chijjamānaṃ 166;
सञ्छिन्नगत्तं रुहिरं सवन्तं, को चोदये परलोके सहस्सं॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
१३२२.
1322.
सम्पतितं वेतरणिं, को तं याचेय्य तं धनं॥
Sampatitaṃ vetaraṇiṃ, ko taṃ yāceyya taṃ dhanaṃ.
१३२३.
1323.
अयोपोक्खरसञ्छन्ना, तिक्खा पत्तेहि सन्दति॥
Ayopokkharasañchannā, tikkhā pattehi sandati.
१३२४.
1324.
‘‘तत्थ सञ्छिन्नगत्तं तं, वुय्हन्तं रुहिरमक्खितं।
‘‘Tattha sañchinnagattaṃ taṃ, vuyhantaṃ ruhiramakkhitaṃ;
वेतरञ्ञे अनालम्बे, को तं याचेय्य तं धनं’’॥
Vetaraññe anālambe, ko taṃ yāceyya taṃ dhanaṃ’’.
१३२५.
1325.
‘‘वेधामि रुक्खो विय छिज्जमानो, दिसं न जानामि पमूळ्हसञ्ञो।
‘‘Vedhāmi rukkho viya chijjamāno, disaṃ na jānāmi pamūḷhasañño;
भयानुतप्पामि महा च मे भया, सुत्वान कथा 171 तव भासिता इसे॥
Bhayānutappāmi mahā ca me bhayā, sutvāna kathā 172 tava bhāsitā ise.
१३२६.
1326.
‘‘आदित्ते वारिमज्झंव, दीपंवोघे महण्णवे।
‘‘Āditte vārimajjhaṃva, dīpaṃvoghe mahaṇṇave;
अन्धकारेव पज्जोतो, त्वं नोसि सरणं इसे॥
Andhakāreva pajjoto, tvaṃ nosi saraṇaṃ ise.
१३२७.
1327.
‘‘अत्थञ्च धम्मं अनुसास मं इसे, अतीतमद्धा अपराधितं मया।
‘‘Atthañca dhammaṃ anusāsa maṃ ise, atītamaddhā aparādhitaṃ mayā;
आचिक्ख मे नारद सुद्धिमग्गं, यथा अहं नो निरयं पतेय्यं’’॥
Ācikkha me nārada suddhimaggaṃ, yathā ahaṃ no nirayaṃ pateyyaṃ’’.
१३२८.
1328.
‘‘यथा अहु धतरट्ठो ( ) 173, वेस्सामित्तो अट्ठको यामतग्गि।
‘‘Yathā ahu dhataraṭṭho ( ) 174, vessāmitto aṭṭhako yāmataggi;
उसिन्दरो चापि सिवी च राजा, परिचारका समणब्राह्मणानं॥
Usindaro cāpi sivī ca rājā, paricārakā samaṇabrāhmaṇānaṃ.
१३२९.
1329.
अधम्मं परिवज्जेत्वा, धम्मं चर महीपति॥
Adhammaṃ parivajjetvā, dhammaṃ cara mahīpati.
१३३०.
1330.
‘‘अन्नहत्था च ते ब्यम्हे, घोसयन्तु पुरे तव।
‘‘Annahatthā ca te byamhe, ghosayantu pure tava;
को छातो को च तसितो, को मालं को विलेपनं।
Ko chāto ko ca tasito, ko mālaṃ ko vilepanaṃ;
नानारत्तानं वत्थानं, को नग्गो परिदहिस्सति॥
Nānārattānaṃ vatthānaṃ, ko naggo paridahissati.
१३३१.
1331.
इति सायञ्च पातो च, घोसयन्तु पुरे तव॥
Iti sāyañca pāto ca, ghosayantu pure tava.
१३३२.
1332.
‘‘जिण्णं पोसं गवस्सञ्च, मास्सु युञ्ज यथा पुरे।
‘‘Jiṇṇaṃ posaṃ gavassañca, māssu yuñja yathā pure;
परिहारञ्च दज्जासि, अधिकारकतो बली॥
Parihārañca dajjāsi, adhikārakato balī.
१३३३.
1333.
‘‘कायो ते रथसञ्ञातो, मनोसारथिको लहु।
‘‘Kāyo te rathasaññāto, manosārathiko lahu;
अविहिंसासारितक्खो, संविभागपटिच्छदो॥
Avihiṃsāsāritakkho, saṃvibhāgapaṭicchado.
१३३४.
1334.
‘‘पादसञ्ञमनेमियो, हत्थसञ्ञमपक्खरो।
‘‘Pādasaññamanemiyo, hatthasaññamapakkharo;
कुच्छिसञ्ञमनब्भन्तो, वाचासञ्ञमकूजनो॥
Kucchisaññamanabbhanto, vācāsaññamakūjano.
१३३५.
1335.
‘‘सच्चवाक्यसमत्तङ्गो, अपेसुञ्ञसुसञ्ञतो।
‘‘Saccavākyasamattaṅgo, apesuññasusaññato;
गिरासखिलनेलङ्गो, मितभाणिसिलेसितो॥
Girāsakhilanelaṅgo, mitabhāṇisilesito.
१३३६.
1336.
‘‘सद्धालोभसुसङ्खारो, निवातञ्जलिकुब्बरो।
‘‘Saddhālobhasusaṅkhāro, nivātañjalikubbaro;
१३३७.
1337.
‘‘अक्कोधनमनुग्घाती, धम्मपण्डरछत्तको।
‘‘Akkodhanamanugghātī, dhammapaṇḍarachattako;
१३३८.
1338.
‘‘कालञ्ञुताचित्तसारो, वेसारज्जतिदण्डको।
‘‘Kālaññutācittasāro, vesārajjatidaṇḍako;
१३३९.
1339.
‘‘अलीनचित्तसन्थारो , वुद्धिसेवी रजोहतो।
‘‘Alīnacittasanthāro , vuddhisevī rajohato;
सति पतोदो धीरस्स, धिति योगो च रस्मियो॥
Sati patodo dhīrassa, dhiti yogo ca rasmiyo.
१३४०.
1340.
इच्छा लोभो च कुम्मग्गो, उजुमग्गो च संयमो॥
Icchā lobho ca kummaggo, ujumaggo ca saṃyamo.
१३४१.
1341.
‘‘रूपे सद्दे रसे गन्धे, वाहनस्स पधावतो।
‘‘Rūpe sadde rase gandhe, vāhanassa padhāvato;
पञ्ञा आकोटनी राज, तत्थ अत्ताव सारथि॥
Paññā ākoṭanī rāja, tattha attāva sārathi.
१३४२.
1342.
‘‘सचे एतेन यानेन, समचरिया दळ्हा धिति।
‘‘Sace etena yānena, samacariyā daḷhā dhiti;
सब्बकामदुहो राज, न जातु निरयं वजे’’॥
Sabbakāmaduho rāja, na jātu nirayaṃ vaje’’.
१३४३.
1343.
‘‘अलातो देवदत्तोसि, सुनामो आसि भद्दजि।
‘‘Alāto devadattosi, sunāmo āsi bhaddaji;
विजयो सारिपुत्तोसि, मोग्गल्लानोसि बीजको॥
Vijayo sāriputtosi, moggallānosi bījako.
१३४४.
1344.
‘‘सुनक्खत्तो लिच्छविपुत्तो, गुणो आसि अचेलको।
‘‘Sunakkhatto licchaviputto, guṇo āsi acelako;
आनन्दो सा रुचा आसि, या राजानं पसादयि॥
Ānando sā rucā āsi, yā rājānaṃ pasādayi.
१३४५.
1345.
‘‘ऊरुवेळकस्सपो राजा, पापदिट्ठि तदा अहु।
‘‘Ūruveḷakassapo rājā, pāpadiṭṭhi tadā ahu;
महाब्रह्मा बोधिसत्तो, एवं धारेथ जातक’’न्ति॥
Mahābrahmā bodhisatto, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
महानारदकस्सपजातकं अट्ठमं।
Mahānāradakassapajātakaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५४५] ८. महानारदकस्सपजातकवण्णना • [545] 8. Mahānāradakassapajātakavaṇṇanā
