Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੫੪੫] ੮. ਮਹਾਨਾਰਦਕਸ੍ਸਪਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[545] 8. Mahānāradakassapajātakavaṇṇanā
ਅਹੁ ਰਾਜਾ વਿਦੇਹਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਲਟ੍ਠਿવਨੁਯ੍ਯਾਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪਦਮਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਯਦਾ ਹਿ ਸਤ੍ਥਾ ਪવਤ੍ਤਿਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪਾਦਯੋ ਜਟਿਲੇ ਦਮੇਤ੍વਾ ਮਗਧਰਾਜਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸવਂ ਲੋਚੇਤੁਂ ਪੁਰਾਣਜਟਿਲਸਹਸ੍ਸਪਰਿવੁਤੋ ਲਟ੍ਠਿવਨੁਯ੍ਯਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਦਾ ਦ੍વਾਦਸਨਹੁਤਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਮਗਧਰਞ੍ਞੋ ਪਰਿਸਨ੍ਤਰੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾਨਂ વਿਤਕ੍ਕੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪੋ ਮਹਾਸਮਣੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਮਹਾਸਮਣੋ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੇਸਂ ਦ੍વਾਦਸਨਹੁਤਾਨਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਮਞ੍ਞਾਯ ‘‘ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Ahurājā videhānanti idaṃ satthā laṭṭhivanuyyāne viharanto uruvelakassapadamanaṃ ārabbha kathesi. Yadā hi satthā pavattitavaradhammacakko uruvelakassapādayo jaṭile dametvā magadharājassa paṭissavaṃ locetuṃ purāṇajaṭilasahassaparivuto laṭṭhivanuyyānaṃ agamāsi. Tadā dvādasanahutāya parisāya saddhiṃ āgantvā dasabalaṃ vanditvā nisinnassa magadharañño parisantare brāhmaṇagahapatikānaṃ vitakko uppajji ‘‘kiṃ nu kho uruvelakassapo mahāsamaṇe brahmacariyaṃ carati, udāhu mahāsamaṇo uruvelakassape’’ti. Atha kho bhagavā tesaṃ dvādasanahutānaṃ cetasā cetoparivitakkamaññāya ‘‘kassapassa mama santike pabbajitabhāvaṃ jānāpessāmī’’ti imaṃ gāthamāha –
‘‘ਕਿਮੇવ ਦਿਸ੍વਾ ਉਰੁવੇਲવਾਸਿ, ਪਹਾਸਿ ਅਗ੍ਗਿਂ ਕਿਸਕੋવਦਾਨੋ।
‘‘Kimeva disvā uruvelavāsi, pahāsi aggiṃ kisakovadāno;
ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਕਸ੍ਸਪ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਕਥਂ ਪਹੀਨਂ ਤવ ਅਗ੍ਗਿਹੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਮਹਾવ॰ ੫੫)।
Pucchāmi taṃ kassapa etamatthaṃ, kathaṃ pahīnaṃ tava aggihutta’’nti. (mahāva. 55);
ਥੇਰੋਪਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ –
Theropi bhagavato adhippāyaṃ viditvā –
‘‘ਰੂਪੇ ਚ ਸਦ੍ਦੇ ਚ ਅਥੋ ਰਸੇ ਚ, ਕਾਮਿਤ੍ਥਿਯੋ ਚਾਭਿવਦਨ੍ਤਿ ਯਞ੍ਞਾ।
‘‘Rūpe ca sadde ca atho rase ca, kāmitthiyo cābhivadanti yaññā;
ਏਤਂ ਮਲਨ੍ਤਿ ਉਪਧੀਸੁ ਞਤ੍વਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਯਿਟ੍ਠੇ ਨ ਹੁਤੇ ਅਰਞ੍ਜਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਮਹਾવ॰ ੫੫)। –
Etaṃ malanti upadhīsu ñatvā, tasmā na yiṭṭhe na hute arañji’’nti. (mahāva. 55); –
ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾવਕਭਾવਂ ਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠੇ ਸੀਸਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਏਕਤਾਲਂ ਦ੍વਿਤਾਲਂ ਤਿਤਾਲਨ੍ਤਿ ਯਾવ ਸਤ੍ਤਤਾਲਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વੇਹਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਤਥਾਗਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ‘‘ਅਹੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਏવਂ ਥਾਮਗਤਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ‘ਅਰਹਾ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪੋਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਜਾਲਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਦਮਿਤੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਗੁਣਕਥਞ੍ਞੇવ ਕਥੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ ਇਦਾਨਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਪ੍ਪਤ੍ਤੇਨ ਮਯਾ ਇਮਸ੍ਸ ਦਮਨਂ, ਸ੍વਾਹਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਸਰਾਗਕਾਲੇਪਿ ਨਾਰਦੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿਜਾਲਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਇਮਂ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਮਕਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Imaṃ gāthaṃ vatvā attano sāvakabhāvaṃ pakāsanatthaṃ tathāgatassa pādapiṭṭhe sīsaṃ ṭhapetvā ‘‘satthā me, bhante, bhagavā, sāvakohamasmī’’ti vatvā ekatālaṃ dvitālaṃ titālanti yāva sattatālappamāṇaṃ sattakkhattuṃ vehāsaṃ abbhuggantvā oruyha tathāgataṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā mahājano ‘‘aho mahānubhāvo buddho, evaṃ thāmagatadiṭṭhiko nāma attānaṃ ‘arahā’ti maññamāno uruvelakassapopi diṭṭhijālaṃ bhinditvā tathāgatena damito’’ti satthu guṇakathaññeva kathesi. Taṃ sutvā satthā ‘‘anacchariyaṃ idāni sabbaññutappattena mayā imassa damanaṃ, svāhaṃ pubbe sarāgakālepi nārado nāma brahmā hutvā imassa diṭṭhijālaṃ bhinditvā imaṃ nibbisevanamakāsi’’nti vatvā tāya parisāya yācito atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ વਿਦੇਹਰਟ੍ਠੇ ਮਿਥਿਲਾਯਂ ਅਙ੍ਗਤਿ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ। ਤਸ੍ਸ ਰੁਚਾ ਨਾਮ ਧੀਤਾ ਅਹੋਸਿ ਅਭਿਰੂਪਾ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾ ਪਾਸਾਦਿਕਾ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਪਤ੍ਥਿਤਪਤ੍ਥਨਾ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞਾ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਸੇਸਾ ਪਨਸ੍ਸ ਸੋਲ਼ਸਸਹਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ વਞ੍ਝਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਧੀਤਾ ਪਿਯਾ ਅਹੋਸਿ ਮਨਾਪਾ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫਪੂਰੇ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਪੁਪ੍ਫਸਮੁਗ੍ਗੇ ਅਨਗ੍ਘਾਨਿ ਸੁਖੁਮਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਚ ‘‘ਇਮੇਹਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਤੂ’’ਤਿ ਦੇવਸਿਕਂ ਪਹਿਣਿ। ਖਾਦਨੀਯਭੋਜਨੀਯਸ੍ਸ ਪਨ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਨ੍વਡ੍ਢਮਾਸਂ ‘‘ਦਾਨਂ ਦੇਤੂ’’ਤਿ ਸਹਸ੍ਸਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨ વਿਜਯੋ ਚ ਸੁਨਾਮੋ ਚ ਅਲਾਤੋ ਚਾਤਿ ਤਯੋ ਅਮਚ੍ਚਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਸੋ ਕੋਮੁਦਿਯਾ ਚਾਤੁਮਾਸਿਨਿਯਾ ਛਣੇ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਦੇવਨਗਰਂ વਿਯ ਨਗਰੇ ਚ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਚ ਅਲਙ੍ਕਤੇ ਸੁਨ੍ਹਾਤੋ ਸੁવਿਲਿਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੋ ਭੁਤ੍ਤਸਾਯਮਾਸੋ વਿવਟਸੀਹਪਞ੍ਜਰੇ ਮਹਾਤਲੇ ਅਮਚ੍ਚਗਣਪਰਿવੁਤੋ વਿਸੁਦ੍ਧਂ ਗਗਨਤਲਂ ਅਭਿਲਙ੍ਘਮਾਨਂ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਰਮਣੀਯਾ વਤ ਭੋ ਦੋਸਿਨਾ ਰਤ੍ਤਿ, ਕਾਯ ਨੁ ਖੋ ਅਜ੍ਜ ਰਤਿਯਾ ਅਭਿਰਮੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ ਅਮਚ੍ਚੇ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Atīte videharaṭṭhe mithilāyaṃ aṅgati nāma rājā rajjaṃ kāresi dhammiko dhammarājā. Tassa rucā nāma dhītā ahosi abhirūpā dassanīyā pāsādikā kappasatasahassaṃ patthitapatthanā mahāpuññā aggamahesiyā kucchismiṃ nibbattā. Sesā panassa soḷasasahassā itthiyo vañjhā ahesuṃ. Tassa sā dhītā piyā ahosi manāpā. So tassā nānāpupphapūre pañcavīsatipupphasamugge anagghāni sukhumāni vatthāni ca ‘‘imehi attānaṃ alaṅkarotū’’ti devasikaṃ pahiṇi. Khādanīyabhojanīyassa pana pamāṇaṃ natthi. Anvaḍḍhamāsaṃ ‘‘dānaṃ detū’’ti sahassaṃ sahassaṃ pesesi. Tassa kho pana vijayo ca sunāmo ca alāto cāti tayo amaccā ahesuṃ. So komudiyā cātumāsiniyā chaṇe pavattamāne devanagaraṃ viya nagare ca antepure ca alaṅkate sunhāto suvilitto sabbālaṅkārappaṭimaṇḍito bhuttasāyamāso vivaṭasīhapañjare mahātale amaccagaṇaparivuto visuddhaṃ gaganatalaṃ abhilaṅghamānaṃ candamaṇḍalaṃ disvā ‘‘ramaṇīyā vata bho dosinā ratti, kāya nu kho ajja ratiyā abhirameyyāmā’’ti amacce pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੧੫੩.
1153.
‘‘ਅਹੁ ਰਾਜਾ વਿਦੇਹਾਨਂ, ਅਙ੍ਗਤਿ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ।
‘‘Ahu rājā videhānaṃ, aṅgati nāma khattiyo;
ਪਹੂਤਯੋਗ੍ਗੋ ਧਨਿਮਾ, ਅਨਨ੍ਤਬਲਪੋਰਿਸੋ॥
Pahūtayoggo dhanimā, anantabalaporiso.
੧੧੫੪.
1154.
‘‘ਸੋ ਚ ਪਨ੍ਨਰਸਿਂ ਰਤ੍ਤਿਂ, ਪੁਰਿਮਯਾਮੇ ਅਨਾਗਤੇ।
‘‘So ca pannarasiṃ rattiṃ, purimayāme anāgate;
ਚਾਤੁਮਾਸਾ ਕੋਮੁਦਿਯਾ, ਅਮਚ੍ਚੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਯਿ॥
Cātumāsā komudiyā, amacce sannipātayi.
੧੧੫੫.
1155.
‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੇ ਸੁਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ, ਮ੍ਹਿਤਪੁਬ੍ਬੇ વਿਚਕ੍ਖਣੇ।
‘‘Paṇḍite sutasampanne, mhitapubbe vicakkhaṇe;
વਿਜਯਞ੍ਚ ਸੁਨਾਮਞ੍ਚ, ਸੇਨਾਪਤਿਂ ਅਲਾਤਕਂ॥
Vijayañca sunāmañca, senāpatiṃ alātakaṃ.
੧੧੫੬.
1156.
‘‘ਤਮਨੁਪੁਚ੍ਛਿ વੇਦੇਹੋ, ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਬ੍ਰੂਥ ਸਂ ਰੁਚਿਂ।
‘‘Tamanupucchi vedeho, paccekaṃ brūtha saṃ ruciṃ;
ਚਾਤੁਮਾਸਾ ਕੋਮੁਦਜ੍ਜ, ਜੁਣ੍ਹਂ ਬ੍ਯਪਹਤਂ ਤਮਂ।
Cātumāsā komudajja, juṇhaṃ byapahataṃ tamaṃ;
ਕਾਯਜ੍ਜ ਰਤਿਯਾ ਰਤ੍ਤਿਂ, વਿਹਰੇਮੁ ਇਮਂ ਉਤੁ’’ਨ੍ਤਿ॥
Kāyajja ratiyā rattiṃ, viharemu imaṃ utu’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਪਹੂਤਯੋਗ੍ਗੋਤਿ ਬਹੁਕੇਨ ਹਤ੍ਥਿਯੋਗ੍ਗਾਦਿਨਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਅਨਨ੍ਤਬਲਪੋਰਿਸੋਤਿ ਅਨਨ੍ਤਬਲਕਾਯੋ। ਅਨਾਗਤੇਤਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੇ, ਅਨਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਾਤੁਮਾਸਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਸ੍ਸਿਕਮਾਸਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮਦਿવਸਭੂਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ। ਕੋਮੁਦਿਯਾਤਿ ਫੁਲ੍ਲਕੁਮੁਦਾਯ। ਮ੍ਹਿਤਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਪਠਮਂ ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਕਥਨਸੀਲੇ। ਤਮਨੁਪੁਚ੍ਛੀਤਿ ਤਂ ਤੇਸੁ ਅਮਚ੍ਚੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਅਮਚ੍ਚਂ ਅਨੁਪੁਚ੍ਛਿ। ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਬ੍ਰੂਥ ਸਂ ਰੁਚਿਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਰੁਚਿਂ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਮਯ੍ਹਂ ਕਥੇਥ। ਕੋਮੁਦਜ੍ਜਾਤਿ ਕੋਮੁਦੀ ਅਜ੍ਜ। ਜੁਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਜੁਣ੍ਹਾਯ ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਂ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ। ਬ੍ਯਪਹਤਂ ਤਮਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ વਿਹਤਂ। ਉਤੁਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਜ ਰਤ੍ਤਿਂ ਇਮਂ ਏવਰੂਪਂ ਉਤੁਂ ਕਾਯਰਤਿਯਾ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ।
Tattha pahūtayoggoti bahukena hatthiyoggādinā samannāgato. Anantabalaporisoti anantabalakāyo. Anāgateti pariyosānaṃ appatte, anatikkanteti attho. Cātumāsāti catunnaṃ vassikamāsānaṃ pacchimadivasabhūtāya rattiyā. Komudiyāti phullakumudāya. Mhitapubbeti paṭhamaṃ sitaṃ katvā pacchā kathanasīle. Tamanupucchīti taṃ tesu amaccesu ekekaṃ amaccaṃ anupucchi. Paccekaṃ brūtha saṃ rucinti sabbepi tumhe attano attano ajjhāsayānurūpaṃ ruciṃ paccekaṃ mayhaṃ kathetha. Komudajjāti komudī ajja. Juṇhanti juṇhāya nissayabhūtaṃ candamaṇḍalaṃ abbhuggacchati. Byapahataṃ tamanti tena sabbaṃ andhakāraṃ vihataṃ. Utunti ajja rattiṃ imaṃ evarūpaṃ utuṃ kāyaratiyā vihareyyāmāti.
ਇਤਿ ਰਾਜਾ ਅਮਚ੍ਚੇ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤੇਨ ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਕਥਂ ਕਥਯਿਂਸੁ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Iti rājā amacce pucchi. Tena te pucchitā attano attano ajjhāsayānurūpaṃ kathaṃ kathayiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੧੫੭.
1157.
‘‘ਤਤੋ ਸੇਨਾਪਤਿ ਰਞ੍ਞੋ, ਅਲਾਤੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ।
‘‘Tato senāpati rañño, alāto etadabravi;
‘ਹਟ੍ਠਂ ਯੋਗ੍ਗਂ ਬਲਂ ਸਬ੍ਬਂ, ਸੇਨਂ ਸਨ੍ਨਾਹਯਾਮਸੇ॥
‘Haṭṭhaṃ yoggaṃ balaṃ sabbaṃ, senaṃ sannāhayāmase.
੧੧੫੮.
1158.
‘ਨਿਯ੍ਯਾਮ ਦੇવ ਯੁਦ੍ਧਾਯ, ਅਨਨ੍ਤਬਲਪੋਰਿਸਾ।
‘Niyyāma deva yuddhāya, anantabalaporisā;
ਯੇ ਤੇ વਸਂ ਨ ਆਯਨ੍ਤਿ, વਸਂ ਉਪਨਯਾਮਸੇ।
Ye te vasaṃ na āyanti, vasaṃ upanayāmase;
ਏਸਾ ਮਯ੍ਹਂ ਸਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਅਜਿਤਂ ਓਜਿਨਾਮਸੇ’॥
Esā mayhaṃ sakā diṭṭhi, ajitaṃ ojināmase’.
੧੧੫੯.
1159.
ਅਲਾਤਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਸੁਨਾਮੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ।
Alātassa vaco sutvā, sunāmo etadabravi;
‘ਸਬ੍ਬੇ ਤੁਯ੍ਹਂ ਮਹਾਰਾਜ, ਅਮਿਤ੍ਤਾ વਸਮਾਗਤਾ॥
‘Sabbe tuyhaṃ mahārāja, amittā vasamāgatā.
੧੧੬੦.
1160.
‘ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸਤ੍ਥਾ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਾ, ਨਿવਾਤਮਨੁવਤ੍ਤਰੇ।
‘Nikkhittasatthā paccatthā, nivātamanuvattare;
ਉਤ੍ਤਮੋ ਉਸ੍ਸવੋ ਅਜ੍ਜ, ਨ ਯੁਦ੍ਧਂ ਮਮ ਰੁਚ੍ਚਤਿ॥
Uttamo ussavo ajja, na yuddhaṃ mama ruccati.
੧੧੬੧.
1161.
‘ਅਨ੍ਨਪਾਨਞ੍ਚ ਖਜ੍ਜਞ੍ਚ, ਖਿਪ੍ਪਂ ਅਭਿਹਰਨ੍ਤੁ ਤੇ।
‘Annapānañca khajjañca, khippaṃ abhiharantu te;
ਰਮਸ੍ਸੁ ਦੇવ ਕਾਮੇਹਿ, ਨਚ੍ਚਗੀਤੇ ਸੁવਾਦਿਤੇ’॥
Ramassu deva kāmehi, naccagīte suvādite’.
੧੧੬੨.
1162.
ਸੁਨਾਮਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, વਿਜਯੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ।
Sunāmassa vaco sutvā, vijayo etadabravi;
‘ਸਬ੍ਬੇ ਕਾਮਾ ਮਹਾਰਾਜ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਤવ ਮੁਪਟ੍ਠਿਤਾ॥
‘Sabbe kāmā mahārāja, niccaṃ tava mupaṭṭhitā.
੧੧੬੩.
1163.
‘ਨ ਹੇਤੇ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਦੇવ, ਤવ ਕਾਮੇਹਿ ਮੋਦਿਤੁਂ।
‘Na hete dullabhā deva, tava kāmehi modituṃ;
ਸਦਾਪਿ ਕਾਮਾ ਸੁਲਭਾ, ਨੇਤਂ ਚਿਤ੍ਤਮਤਂ ਮਮ॥
Sadāpi kāmā sulabhā, netaṃ cittamataṃ mama.
੧੧੬੪.
1164.
‘ਸਮਣਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾਪਿ, ਉਪਾਸੇਮੁ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ।
‘Samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vāpi, upāsemu bahussutaṃ;
ਯੋ ਨਜ੍ਜ વਿਨਯੇ ਕਙ੍ਖਂ, ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮવਿਦੂ ਇਸੇ’॥
Yo najja vinaye kaṅkhaṃ, atthadhammavidū ise’.
੧੧੬੫.
1165.
વਿਜਯਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਰਾਜਾ ਅਙ੍ਗਤਿ ਮਬ੍ਰવਿ।
Vijayassa vaco sutvā, rājā aṅgati mabravi;
‘ਯਥਾ વਿਜਯੋ ਭਣਤਿ, ਮਯ੍ਹਮ੍ਪੇਤਂવ ਰੁਚ੍ਚਤਿ।
‘Yathā vijayo bhaṇati, mayhampetaṃva ruccati;
੧੧੬੬.
1166.
‘ਸਮਣਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾਪਿ, ਉਪਾਸੇਮੁ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ।
‘Samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vāpi, upāsemu bahussutaṃ;
ਯੋ ਨਜ੍ਜ વਿਨਯੇ ਕਙ੍ਖਂ, ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮવਿਦੂ ਇਸੇ॥
Yo najja vinaye kaṅkhaṃ, atthadhammavidū ise.
੧੧੬੭.
1167.
‘ਸਬ੍ਬੇવ ਸਨ੍ਤਾ ਕਰੋਥ ਮਤਿਂ, ਕਂ ਉਪਾਸੇਮੁ ਪਣ੍ਡਿਤਂ।
‘Sabbeva santā karotha matiṃ, kaṃ upāsemu paṇḍitaṃ;
ਯੋ ਨਜ੍ਜ વਿਨਯੇ ਕਙ੍ਖਂ, ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮવਿਦੂ ਇਸੇ’॥
Yo najja vinaye kaṅkhaṃ, atthadhammavidū ise’.
੧੧੬੮.
1168.
વੇਦੇਹਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਅਲਾਤੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ।
Vedehassa vaco sutvā, alāto etadabravi;
‘ਅਤ੍ਥਾਯਂ ਮਿਗਦਾਯਸ੍ਮਿਂ, ਅਚੇਲੋ ਧੀਰਸਮ੍ਮਤੋ॥
‘Atthāyaṃ migadāyasmiṃ, acelo dhīrasammato.
੧੧੬੯.
1169.
‘ਗੁਣੋ ਕਸ੍ਸਪਗੋਤ੍ਤਾਯਂ, ਸੁਤੋ ਚਿਤ੍ਰਕਥੀ ਗਣੀ।
‘Guṇo kassapagottāyaṃ, suto citrakathī gaṇī;
ਤਂ ਦੇવ ਪਯਿਰੁਪਾਸੇਮੁ, ਸੋ ਨੋ ਕਙ੍ਖਂ વਿਨੇਸ੍ਸਤਿ’॥
Taṃ deva payirupāsemu, so no kaṅkhaṃ vinessati’.
੧੧੭੦.
1170.
‘‘ਅਲਾਤਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਰਾਜਾ ਚੋਦੇਸਿ ਸਾਰਥਿਂ।
‘‘Alātassa vaco sutvā, rājā codesi sārathiṃ;
ਮਿਗਦਾਯਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ, ਯੁਤ੍ਤਂ ਯਾਨਂ ਇਧਾ ਨਯਾ’’ਤਿ॥
Migadāyaṃ gamissāma, yuttaṃ yānaṃ idhā nayā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਹਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠਂ। ਓਜਿਨਾਮਸੇਤਿ ਯਂ ਨੋ ਅਜਿਤਂ, ਤਂ ਜਿਨਾਮ। ਏਸੋ ਮਮ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋਤਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿ, ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਿ। ਏਤਦਬ੍ਰવੀਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਅਲਾਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਨਾਯਂ ਯੁਦ੍ਧਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਅਹਮਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਕਾਮਗੁਣਾਭਿਰਤਿਂ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਏਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਤੁਯ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਅਬ੍ਰવਿ।
Tattha haṭṭhanti tuṭṭhapahaṭṭhaṃ. Ojināmaseti yaṃ no ajitaṃ, taṃ jināma. Eso mama ajjhāsayoti. Rājā tassa kathaṃ neva paṭikkosi, nābhinandi. Etadabravīti rājānaṃ alātassa vacanaṃ anabhinandantaṃ appaṭikkosantaṃ disvā ‘‘nāyaṃ yuddhajjhāsayo, ahamassa cittaṃ gaṇhanto kāmaguṇābhiratiṃ vaṇṇayissāmī’’ti cintetvā etaṃ ‘‘sabbe tuyha’’ntiādivacanaṃ abravi.
વਿਜਯੋ ਏਤਦਬ੍ਰવੀਤਿ ਰਾਜਾ ਸੁਨਾਮਸ੍ਸਪਿ વਚਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਿ, ਨ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿ। ਤਤੋ વਿਜਯੋ ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੁਣ੍ਹੀਯੇવ ਠਿਤੋ, ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਸੋਣ੍ਡਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਮਸ੍ਸ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਏਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਕਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਅਬ੍ਰવਿ। ਤਤ੍ਥ ਤવ ਮੁਪਟ੍ਠਿਤਾਤਿ ਤવ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ। ਮੋਦਿਤੁਨ੍ਤਿ ਤવ ਕਾਮੇਹਿ ਮੋਦਿਤੁਂ ਅਭਿਰਮਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਾਯ ਸਤਿ ਨ ਹਿ ਏਤੇ ਕਾਮਾ ਦੁਲ੍ਲਭਾ। ਨੇਤਂ ਚਿਤ੍ਤਮਤਂ ਮਮਾਤਿ ਏਤਂ ਤવ ਕਾਮੇਹਿ ਅਭਿਰਮਣਂ ਮਮ ਚਿਤ੍ਤਮਤਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਨ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ। ਯੋ ਨਜ੍ਜਾਤਿ ਯੋ ਨੋ ਅਜ੍ਜ। ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮવਿਦੂਤਿ ਪਾਲ਼ਿਅਤ੍ਥਞ੍ਚੇવ ਪਾਲ਼ਿਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਜਾਨਨ੍ਤੋ। ਇਸੇਤਿ ਇਸਿ ਏਸਿਤਗੁਣੋ।
Vijayoetadabravīti rājā sunāmassapi vacanaṃ nābhinandi, na paṭikkosi. Tato vijayo ‘‘ayaṃ rājā imesaṃ dvinnampi vacanaṃ sutvā tuṇhīyeva ṭhito, paṇḍitā nāma dhammassavanasoṇḍā honti, dhammassavanamassa vaṇṇayissāmī’’ti cintetvā etaṃ ‘‘sabbe kāmā’’tiādivacanaṃ abravi. Tattha tavamupaṭṭhitāti tava upaṭṭhitā. Moditunti tava kāmehi modituṃ abhiramituṃ icchāya sati na hi ete kāmā dullabhā. Netaṃ cittamataṃ mamāti etaṃ tava kāmehi abhiramaṇaṃ mama cittamataṃ na hoti, na me ettha cittaṃ pakkhandati. Yo najjāti yo no ajja. Atthadhammavidūti pāḷiatthañceva pāḷidhammañca jānanto. Iseti isi esitaguṇo.
ਅਙ੍ਗਤਿ ਮਬ੍ਰવੀਤਿ ਅਙ੍ਗਤਿ ਅਬ੍ਰવਿ। ਮਯ੍ਹਮ੍ਪੇਤਂવ ਰੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਏਤਞ੍ਞੇવ ਰੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਬ੍ਬੇવ ਸਨ੍ਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇવ ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਧ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਮਤਿਂ ਕਰੋਥ ਚਿਨ੍ਤੇਥ। ਅਲਾਤੋ ਏਤਦਬ੍ਰવੀਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਲਾਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਮਮ ਕੁਲੂਪਕੋ ਗੁਣੋ ਨਾਮ ਆਜੀવਕੋ ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨੇ વਸਤਿ, ਤਂ ਪਸਂਸਿਤ੍વਾ ਰਾਜਕੁਲੂਪਕਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਏਤਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਾਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਅਬ੍ਰવਿ। ਤਤ੍ਥ ਧੀਰਸਮ੍ਮਤੋਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਸਮ੍ਮਤੋ। ਕਸ੍ਸਪਗੋਤ੍ਤਾਯਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਸਪਗੋਤ੍ਤੋ ਅਯਂ। ਸੁਤੋਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ। ਗਣੀਤਿ ਗਣਸਤ੍ਥਾ। ਚੋਦੇਸੀਤਿ ਆਣਾਪੇਸਿ।
Aṅgati mabravīti aṅgati abravi. Mayhampetaṃva ruccatīti mayhampi etaññeva ruccati. Sabbeva santāti sabbeva tumhe idha vijjamānā matiṃ karotha cintetha. Alāto etadabravīti rañño kathaṃ sutvā alāto ‘‘ayaṃ mama kulūpako guṇo nāma ājīvako rājuyyāne vasati, taṃ pasaṃsitvā rājakulūpakaṃ karissāmī’’ti cintetvā etaṃ ‘‘atthāya’’ntiādivacanaṃ abravi. Tattha dhīrasammatoti paṇḍitoti sammato. Kassapagottāyanti kassapagotto ayaṃ. Sutoti bahussuto. Gaṇīti gaṇasatthā. Codesīti āṇāpesi.
ਰਞ੍ਞੋ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਾਰਥਿਨੋ ਤਥਾ ਕਰਿਂਸੁ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Rañño taṃ kathaṃ sutvā sārathino tathā kariṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੧੭੧.
1171.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਯਾਨਂ ਅਯੋਜੇਸੁਂ, ਦਨ੍ਤਂ ਰੂਪਿਯਪਕ੍ਖਰਂ।
‘‘Tassa yānaṃ ayojesuṃ, dantaṃ rūpiyapakkharaṃ;
ਸੁਕ੍ਕਮਟ੍ਠਪਰਿવਾਰਂ, ਪਣ੍ਡਰਂ ਦੋਸਿਨਾ ਮੁਖਂ॥
Sukkamaṭṭhaparivāraṃ, paṇḍaraṃ dosinā mukhaṃ.
੧੧੭੨.
1172.
‘‘ਤਤ੍ਰਾਸੁਂ ਕੁਮੁਦਾਯੁਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਿਨ੍ਧવਾ ਹਯਾ।
‘‘Tatrāsuṃ kumudāyuttā, cattāro sindhavā hayā;
ਅਨਿਲੂਪਮਸਮੁਪ੍ਪਾਤਾ, ਸੁਦਨ੍ਤਾ ਸੋਣ੍ਣਮਾਲਿਨੋ॥
Anilūpamasamuppātā, sudantā soṇṇamālino.
੧੧੭੩.
1173.
‘‘ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਸੇਤਰਥੋ, ਸੇਤਸ੍ਸਾ ਸੇਤਬੀਜਨੀ।
‘‘Setacchattaṃ setaratho, setassā setabījanī;
વੇਦੇਹੋ ਸਹਮਚ੍ਚੇਹਿ, ਨਿਯ੍ਯਂ ਚਨ੍ਦੋવ ਸੋਭਤਿ॥
Vedeho sahamaccehi, niyyaṃ candova sobhati.
੧੧੭੪.
1174.
‘‘ਤਮਨੁਯਾਯਿਂਸੁ ਬਹવੋ, ਇਨ੍ਦਿਖਗ੍ਗਧਰਾ ਬਲੀ।
‘‘Tamanuyāyiṃsu bahavo, indikhaggadharā balī;
ਅਸ੍ਸਪਿਟ੍ਠਿਗਤਾ વੀਰਾ, ਨਰਾ ਨਰવਰਾਧਿਪਂ॥
Assapiṭṭhigatā vīrā, narā naravarādhipaṃ.
੧੧੭੫.
1175.
‘‘ਸੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂવ ਯਾਯਿਤ੍વਾ, ਯਾਨਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਖਤ੍ਤਿਯੋ।
‘‘So muhuttaṃva yāyitvā, yānā oruyha khattiyo;
વੇਦੇਹੋ ਸਹਮਚ੍ਚੇਹਿ, ਪਤ੍ਤੀ ਗੁਣਮੁਪਾਗਮਿ॥
Vedeho sahamaccehi, pattī guṇamupāgami.
੧੧੭੬.
1176.
‘‘ਯੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਤਦਾ ਆਸੁਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਬ੍ਭਾ ਸਮਾਗਤਾ।
‘‘Yepi tattha tadā āsuṃ, brāhmaṇibbhā samāgatā;
ਨ ਤੇ ਅਪਨਯੀ ਰਾਜਾ, ਅਕਤਂ ਭੂਮਿਮਾਗਤੇ’’ਤਿ॥
Na te apanayī rājā, akataṃ bhūmimāgate’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸ ਯਾਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਰਥਂ ਯੋਜਯਿਂਸੁ। ਦਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਨ੍ਤਮਯਂ। ਰੂਪਿਯਪਕ੍ਖਰਨ੍ਤਿ ਰਜਤਮਯਉਪਕ੍ਖਰਂ। ਸੁਕ੍ਕਮਟ੍ਠਪਰਿવਾਰਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਫਰੁਸਪਰਿવਾਰਂ। ਦੋਸਿਨਾ ਮੁਖਨ੍ਤਿ વਿਗਤਦੋਸਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਮੁਖਂ વਿਯ, ਚਨ੍ਦਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਰਾਸੁਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਰ ਅਹੇਸੁਂ। ਕੁਮੁਦਾਤਿ ਕੁਮੁਦવਣ੍ਣਾ। ਸਿਨ੍ਧવਾਤਿ ਸਿਨ੍ਧવਜਾਤਿਕਾ। ਅਨਿਲੂਪਮਸਮੁਪ੍ਪਾਤਾਤਿ વਾਤਸਦਿਸવੇਗਾ। ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰਥੇ ਸਮੁਸ੍ਸਾਪਿਤਂ ਛਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸੇਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੇਤਰਥੋਤਿ ਸੋਪਿ ਰਥੋ ਸੇਤੋਯੇવ। ਸੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸ੍ਸਾਪਿ ਸੇਤਾ। ਸੇਤਬੀਜਨੀਤਿ ਬੀਜਨੀਪਿ ਸੇਤਾ। ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਰਥੇਨ ਨਿਗ੍ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਮਚ੍ਚਗਣਪਰਿવੁਤੋ વੇਦੇਹਰਾਜਾ ਚਨ੍ਦੋ વਿਯ ਸੋਭਤਿ।
Tattha tassa yānanti tassa rañño rathaṃ yojayiṃsu. Dantanti dantamayaṃ. Rūpiyapakkharanti rajatamayaupakkharaṃ. Sukkamaṭṭhaparivāranti parisuddhāpharusaparivāraṃ. Dosinā mukhanti vigatadosāya rattiyā mukhaṃ viya, candasadisanti attho. Tatrāsunti tatra ahesuṃ. Kumudāti kumudavaṇṇā. Sindhavāti sindhavajātikā. Anilūpamasamuppātāti vātasadisavegā. Setacchattanti tasmiṃ rathe samussāpitaṃ chattampi setaṃ ahosi. Setarathoti sopi ratho setoyeva. Setassāti assāpi setā. Setabījanīti bījanīpi setā. Niyyanti tena rathena niggacchanto amaccagaṇaparivuto vedeharājā cando viya sobhati.
ਨਰવਰਾਧਿਪਨ੍ਤਿ ਨਰવਰਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਂ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜਾਨਂ। ਸੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂવ ਯਾਯਿਤ੍વਾਤਿ ਸੋ ਰਾਜਾ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨੇવ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਪਤ੍ਤੀ ਗੁਣਮੁਪਾਗਮੀਤਿ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਗੁਣਂ ਆਜੀવਕਂ ਉਪਾਗਮਿ। ਯੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਤਦਾ ਆਸੁਨ੍ਤਿ ਯੇਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਤਦਾ ਪੁਰੇਤਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਆਜੀવਕਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਮਾਨਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਨ ਤੇ ਅਪਨਯੀਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਮੇવ ਦੋਸੋ, ਯੇ ਮਯਂ ਪਚ੍ਛਾ ਅਗਮਿਮ੍ਹਾ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਚ ਇਬ੍ਭੇ ਚ ਰਞ੍ਞੋਯੇવ ਅਤ੍ਥਾਯ ਅਕਤਂ ਅਕਤੋਕਾਸਂ ਭੂਮਿਂ ਸਮਾਗਤੇ ਨ ਉਸ੍ਸਾਰਣਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਅਪਨਯੀਤਿ।
Naravarādhipanti naravarānaṃ adhipatiṃ rājādhirājānaṃ. So muhuttaṃva yāyitvāti so rājā muhutteneva uyyānaṃ gantvā. Pattī guṇamupāgamīti pattikova guṇaṃ ājīvakaṃ upāgami. Yepi tattha tadā āsunti yepi tasmiṃ uyyāne tadā puretaraṃ gantvā taṃ ājīvakaṃ payirupāsamānā nisinnā ahesuṃ. Na te apanayīti amhākameva doso, ye mayaṃ pacchā agamimhā, tumhe mā cintayitthāti te brāhmaṇe ca ibbhe ca raññoyeva atthāya akataṃ akatokāsaṃ bhūmiṃ samāgate na ussāraṇaṃ kāretvā apanayīti.
ਤਾਯ ਪਨ ਓਮਿਸ੍ਸਕਪਰਿਸਾਯ ਪਰਿવੁਤੋવ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਮਕਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Tāya pana omissakaparisāya parivutova ekamantaṃ nisīditvā paṭisanthāramakāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੧੭੭.
1177.
‘‘ਤਤੋ ਸੋ ਮੁਦੁਕਾ ਭਿਸਿਯਾ, ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤਕਸਨ੍ਥਤੇ।
‘‘Tato so mudukā bhisiyā, muducittakasanthate;
ਮੁਦੁਪਚ੍ਚਤ੍ਥਤੇ ਰਾਜਾ, ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾવਿਸਿ॥
Mudupaccatthate rājā, ekamantaṃ upāvisi.
੧੧੭੮.
1178.
‘‘ਨਿਸਜ੍ਜ ਰਾਜਾ ਸਮ੍ਮੋਦਿ, ਕਥਂ ਸਾਰਣਿਯਂ ਤਤੋ।
‘‘Nisajja rājā sammodi, kathaṃ sāraṇiyaṃ tato;
‘ਕਚ੍ਚਿ ਯਾਪਨਿਯਂ ਭਨ੍ਤੇ, વਾਤਾਨਮવਿਯਗ੍ਗਤਾ॥
‘Kacci yāpaniyaṃ bhante, vātānamaviyaggatā.
੧੧੭੯.
1179.
‘ਕਚ੍ਚਿ ਅਕਸਿਰਾ વੁਤ੍ਤਿ, ਲਭਸਿ ਪਿਣ੍ਡਯਾਪਨਂ।
‘Kacci akasirā vutti, labhasi piṇḍayāpanaṃ;
ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ ਚਸਿ ਕਚ੍ਚਿ, ਚਕ੍ਖੁਂ ਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ’॥
Appābādho casi kacci, cakkhuṃ na parihāyati’.
੧੧੮੦.
1180.
ਤਂ ਗੁਣੋ ਪਟਿਸਮ੍ਮੋਦਿ, વੇਦੇਹਂ વਿਨਯੇ ਰਤਂ।
Taṃ guṇo paṭisammodi, vedehaṃ vinaye rataṃ;
‘ਯਾਪਨੀਯਂ ਮਹਾਰਾਜ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਤਦੂਭਯਂ॥
‘Yāpanīyaṃ mahārāja, sabbametaṃ tadūbhayaṃ.
੧੧੮੧.
1181.
‘ਕਚ੍ਚਿ ਤੁਯ੍ਹਮ੍ਪਿ વੇਦੇਹ, ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਾ ਨ ਬਲੀਯਰੇ।
‘Kacci tuyhampi vedeha, paccantā na balīyare;
ਕਚ੍ਚਿ ਅਰੋਗਂ ਯੋਗ੍ਗਂ ਤੇ, ਕਚ੍ਚਿ વਹਤਿ વਾਹਨਂ।
Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਬ੍ਯਾਧਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਰੀਰਸ੍ਸੁਪਤਾਪਿਯਾ’॥
Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpiyā’.
੧੧੮੨.
1182.
‘‘ਪਟਿਸਮ੍ਮੋਦਿਤੋ ਰਾਜਾ, ਤਤੋ ਪੁਚ੍ਛਿ ਅਨਨ੍ਤਰਾ।
‘‘Paṭisammodito rājā, tato pucchi anantarā;
ਅਤ੍ਥਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਞਾਯਞ੍ਚ, ਧਮ੍ਮਕਾਮੋ ਰਥੇਸਭੋ॥
Atthaṃ dhammañca ñāyañca, dhammakāmo rathesabho.
੧੧੮੩.
1183.
‘ਕਥਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰੇ ਮਚ੍ਚੋ, ਮਾਤਾਪਿਤੂਸੁ ਕਸ੍ਸਪ।
‘Kathaṃ dhammaṃ care macco, mātāpitūsu kassapa;
ਕਥਂ ਚਰੇ ਆਚਰਿਯੇ, ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇ ਕਥਂ ਚਰੇ॥
Kathaṃ care ācariye, puttadāre kathaṃ care.
੧੧੮੪.
1184.
‘ਕਥਂ ਚਰੇਯ੍ਯ વੁਡ੍ਢੇਸੁ, ਕਥਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ।
‘Kathaṃ careyya vuḍḍhesu, kathaṃ samaṇabrāhmaṇe;
ਕਥਞ੍ਚ ਬਲਕਾਯਸ੍ਮਿਂ, ਕਥਂ ਜਨਪਦੇ ਚਰੇ॥
Kathañca balakāyasmiṃ, kathaṃ janapade care.
੧੧੮੫.
1185.
‘ਕਥਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਿਤ੍વਾਨ, ਮਚ੍ਚਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਸੁਗ੍ਗਤਿਂ।
‘Kathaṃ dhammaṃ caritvāna, maccā gacchanti suggatiṃ;
ਕਥਞ੍ਚੇਕੇ ਅਧਮ੍ਮਟ੍ਠਾ, ਪਤਨ੍ਤਿ ਨਿਰਯਂ ਅਥੋ’’’ਤਿ॥
Kathañceke adhammaṭṭhā, patanti nirayaṃ atho’’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਮੁਦੁਕਾ ਭਿਸਿਯਾਤਿ ਮੁਦੁਕਾਯ ਸੁਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਯ ਭਿਸਿਯਾ। ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤਕਸਨ੍ਥਤੇਤਿ ਸੁਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇ ਚਿਤ੍ਤਤ੍ਥਰਣੇ। ਮੁਦੁਪਚ੍ਚਤ੍ਥਤੇਤਿ ਮੁਦੁਨਾ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣੇਨ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਤੇ। ਸਮ੍ਮੋਦੀਤਿ ਆਜੀવਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਤਤੋਤਿ ਤਤੋ ਨਿਸਜ੍ਜਨਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਸਾਰਣੀਯਂ ਕਥਂ ਕਥੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਚ੍ਚਿ ਯਾਪਨਿਯਨ੍ਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਰੀਰਂ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਯਾਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ। વਾਤਾਨਮવਿਯਗ੍ਗਤਾਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਸਰੀਰੇ ਧਾਤੁਯੋ ਸਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ, વਾਤਾਨਂ ਬ੍ਯਗ੍ਗਤਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਗ੍ਗવਗ੍ਗਾ ਹੁਤ੍વਾ વਾਤਾ ਨ ਬਾਧਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha mudukā bhisiyāti mudukāya sukhasamphassāya bhisiyā. Muducittakasanthateti sukhasamphasse cittattharaṇe. Mudupaccatthateti mudunā paccattharaṇena paccatthate. Sammodīti ājīvakena saddhiṃ sammodanīyaṃ kathaṃ kathesi. Tatoti tato nisajjanato anantarameva sāraṇīyaṃ kathaṃ kathesīti attho. Tattha kacci yāpaniyanti kacci te, bhante, sarīraṃ paccayehi yāpetuṃ sakkā. Vātānamaviyaggatāti kacci te sarīre dhātuyo samappavattā, vātānaṃ byaggatā natthi, tattha tattha vaggavaggā hutvā vātā na bādhayantīti attho.
ਅਕਸਿਰਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦੁਕ੍ਖਾ। વੁਤ੍ਤੀਤਿ ਜੀવਿਤવੁਤ੍ਤਿ। ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋਤਿ ਇਰਿਯਾਪਥਭਞ੍ਜਕੇਨਾਬਾਧੇਨ વਿਰਹਿਤੋ । ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਚਕ੍ਖੁਆਦੀਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਪਟਿਸਮ੍ਮੋਦੀਤਿ ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਕਥਾਯ ਪਟਿਕਥੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਮੇਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਤਯਾ વੁਤ੍ਤਂ વਾਤਾਨਮવਿਯਗ੍ਗਤਾਦਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਥੇવ। ਤਦੁਭਯਨ੍ਤਿ ਯਮ੍ਪਿ ਤਯਾ ‘‘ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ ਚਸਿ ਕਚ੍ਚਿ, ਚਕ੍ਖੁਂ ਨ ਪਰਿਹਾਯਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਉਭਯਂ ਤਥੇવ।
Akasirāti niddukkhā. Vuttīti jīvitavutti. Appābādhoti iriyāpathabhañjakenābādhena virahito . Cakkhunti kacci te cakkhuādīni indriyāni na parihāyantīti pucchati. Paṭisammodīti sammodanīyakathāya paṭikathesi. Tattha sabbametanti yaṃ tayā vuttaṃ vātānamaviyaggatādi, taṃ sabbaṃ tatheva. Tadubhayanti yampi tayā ‘‘appābādho casi kacci, cakkhuṃ na parihāyatī’’ti vuttaṃ, tampi ubhayaṃ tatheva.
ਨ ਬਲੀਯਰੇਤਿ ਨਾਭਿਭવਨ੍ਤਿ ਨ ਕੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ। ਅਨਨ੍ਤਰਾਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਞਾਯਞ੍ਚਾਤਿ ਪਾਲ਼ਿਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਪਾਲ਼ਿਞ੍ਚ ਕਾਰਣਯੁਤ੍ਤਿਞ੍ਚ । ਸੋ ਹਿ ‘‘ਕਥਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰੇ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਮਾਤਾਪਿਤੁਆਦੀਸੁ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਦੀਪਕਂ ਪਾਲ਼ਿਞ੍ਚ ਪਾਲ਼ਿਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਕਾਰਣਯੁਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਮੇ ਕਥੇਥਾਤਿ ਇਮਂ ਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਞਾਯਞ੍ਚ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਥਞ੍ਚੇਕੇ ਅਧਮ੍ਮਟ੍ਠਾਤਿ ਏਕਚ੍ਚੇ ਅਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਾ ਕਥਂ ਨਿਰਯਞ੍ਚੇવ ਅਥੋ ਸੇਸਅਪਾਯੇ ਚ ਪਤਨ੍ਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਸੁ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਅਲਾਭੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕਂ ਮਹੇਸਕ੍ਖਪਞ੍ਹਂ ਰਾਜਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤਂ ਨਗ੍ਗਭੋਗ੍ਗਂ ਨਿਸ੍ਸਿਰਿਕਂ ਅਨ੍ਧਬਾਲਂ ਆਜੀવਕਂ ਪੁਚ੍ਛਿ।
Na balīyareti nābhibhavanti na kuppanti. Anantarāti paṭisanthārato anantarā pañhaṃ pucchi. Tattha atthaṃ dhammañca ñāyañcāti pāḷiatthañca pāḷiñca kāraṇayuttiñca . So hi ‘‘kathaṃ dhammaṃ care’’ti pucchanto mātāpituādīsu paṭipattidīpakaṃ pāḷiñca pāḷiatthañca kāraṇayuttiñca me kathethāti imaṃ atthañca dhammañca ñāyañca pucchati. Tattha kathañceke adhammaṭṭhāti ekacce adhamme ṭhitā kathaṃ nirayañceva atho sesaapāye ca patantīti sabbaññubuddhapaccekabuddhabuddhasāvakamahābodhisattesu purimassa purimassa alābhena pacchimaṃ pacchimaṃ pucchitabbakaṃ mahesakkhapañhaṃ rājā kiñci ajānantaṃ naggabhoggaṃ nissirikaṃ andhabālaṃ ājīvakaṃ pucchi.
ਸੋਪਿ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਪੁਚ੍ਛਾਨੁਰੂਪਂ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ਚਰਨ੍ਤਂ ਗੋਣਂ ਦਣ੍ਡੇਨ ਪਹਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਭਤ੍ਤਪਾਤਿਯਂ ਕਚવਰਂ ਖਿਪਨ੍ਤੋ વਿਯ ਚ ‘‘ਸੁਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ ਓਕਾਸਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਦਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Sopi evaṃ pucchito pucchānurūpaṃ byākaraṇaṃ adisvā carantaṃ goṇaṃ daṇḍena paharanto viya bhattapātiyaṃ kacavaraṃ khipanto viya ca ‘‘suṇa, mahārājā’’ti okāsaṃ kāretvā attano micchāvādaṃ paṭṭhapesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੧੮੬.
1186.
‘‘વੇਦੇਹਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ।
‘‘Vedehassa vaco sutvā, kassapo etadabravi;
‘ਸੁਣੋਹਿ ਮੇ ਮਹਾਰਾਜ, ਸਚ੍ਚਂ ਅવਿਤਥਂ ਪਦਂ॥
‘Suṇohi me mahārāja, saccaṃ avitathaṃ padaṃ.
੧੧੮੭.
1187.
‘ਨਤ੍ਥਿ ਧਮ੍ਮਚਰਿਤਸ੍ਸ, ਫਲਂ ਕਲ੍ਯਾਣਪਾਪਕਂ।
‘Natthi dhammacaritassa, phalaṃ kalyāṇapāpakaṃ;
ਨਤ੍ਥਿ ਦੇવ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਕੋ ਤਤੋ ਹਿ ਇਧਾਗਤੋ॥
Natthi deva paro loko, ko tato hi idhāgato.
੧੧੮੮.
1188.
‘ਨਤ੍ਥਿ ਦੇવ ਪਿਤਰੋ વਾ, ਕੁਤੋ ਮਾਤਾ ਕੁਤੋ ਪਿਤਾ।
‘Natthi deva pitaro vā, kuto mātā kuto pitā;
ਨਤ੍ਥਿ ਆਚਰਿਯੋ ਨਾਮ, ਅਦਨ੍ਤਂ ਕੋ ਦਮੇਸ੍ਸਤਿ॥
Natthi ācariyo nāma, adantaṃ ko damessati.
੧੧੮੯.
1189.
‘ਸਮਤੁਲ੍ਯਾਨਿ ਭੂਤਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਜੇਟ੍ਠਾਪਚਾਯਿਕਾ।
‘Samatulyāni bhūtāni, natthi jeṭṭhāpacāyikā;
ਨਤ੍ਥਿ ਬਲਂ વੀਰਿਯਂ વਾ, ਕੁਤੋ ਉਟ੍ਠਾਨਪੋਰਿਸਂ।
Natthi balaṃ vīriyaṃ vā, kuto uṭṭhānaporisaṃ;
ਨਿਯਤਾਨਿ ਹਿ ਭੂਤਾਨਿ, ਯਥਾ ਗੋਟવਿਸੋ ਤਥਾ॥
Niyatāni hi bhūtāni, yathā goṭaviso tathā.
੧੧੯੦.
1190.
‘ਲਦ੍ਧੇਯ੍ਯਂ ਲਭਤੇ ਮਚ੍ਚੋ, ਤਤ੍ਥ ਦਾਨਫਲਂ ਕੁਤੋ।
‘Laddheyyaṃ labhate macco, tattha dānaphalaṃ kuto;
ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਫਲਂ ਦੇવ, ਅવਸੋ ਦੇવવੀਰਿਯੋ॥
Natthi dānaphalaṃ deva, avaso devavīriyo.
੧੧੯੧.
1191.
‘ਬਾਲੇਹਿ ਦਾਨਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ, ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਂ।
‘Bālehi dānaṃ paññattaṃ, paṇḍitehi paṭicchitaṃ;
ਅવਸਾ ਦੇਨ੍ਤਿ ਧੀਰਾਨਂ, ਬਾਲਾ ਪਣ੍ਡਿਤਮਾਨਿਨੋ’’’ਤਿ॥
Avasā denti dhīrānaṃ, bālā paṇḍitamānino’’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਇਧਾਗਤੋਤਿ ਤਤੋ ਪਰਲੋਕਤੋ ਇਧਾਗਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਦੇવ ਪਿਤਰੋ વਾਤਿ ਦੇવ, ਅਯ੍ਯਕਪੇਯ੍ਯਕਾਦਯੋ વਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤੇਸੁ ਅਸਨ੍ਤੇਸੁ ਕੁਤੋ ਮਾਤਾ ਕੁਤੋ ਪਿਤਾ। ਯਥਾ ਗੋਟવਿਸੋ ਤਥਾਤਿ ਗੋਟવਿਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਚ੍ਛਾਬਨ੍ਧੋ, ਯਥਾ ਨਾવਾਯ ਪਚ੍ਛਾਬਨ੍ਧੋ ਨਾવਮੇવ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਥਾ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਨਿਯਤਮੇવ ਅਨੁਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ વਦਤਿ। ਅવਸੋ ਦੇવવੀਰਿਯੋਤਿ ਏવਂ ਦਾਨਫਲੇ ਅਸਤਿ ਯੋ ਕੋਚਿ ਬਾਲੋ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਸੋ ਅવਸੋ ਅવੀਰਿਯੋ ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇਨ ਬਲੇਨ ਦੇਤਿ, ਦਾਨਫਲਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਨ੍ਧਬਾਲਾਨਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਦੇਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਬਾਲੇਹਿ ਦਾਨਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਦਾਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਧਬਾਲੇਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ, ਤਂ ਦਾਨਂ ਬਾਲਾਯੇવ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ।
Tattha idhāgatoti tato paralokato idhāgato nāma natthi. Natthi deva pitaro vāti deva, ayyakapeyyakādayo vā natthi, tesu asantesu kuto mātā kuto pitā. Yathā goṭavisotathāti goṭaviso vuccati pacchābandho, yathā nāvāya pacchābandho nāvameva anugacchati, tathā ime sattā niyatameva anugacchantīti vadati. Avaso devavīriyoti evaṃ dānaphale asati yo koci bālo dānaṃ deti, so avaso avīriyo na attano vasena balena deti, dānaphalaṃ pana atthīti saññāya aññesaṃ andhabālānaṃ saddahitvā detīti dīpeti. Bālehi dānaṃ paññattanti ‘‘dānaṃ dātabba’’nti andhabālehi paññattaṃ anuññātaṃ, taṃ dānaṃ bālāyeva denti, paṇḍitā paṭiggaṇhanti.
ਏવਂ ਦਾਨਸ੍ਸ ਨਿਪ੍ਫਲਤਂ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਨਿਪ੍ਫਲਭਾવਂ વਣ੍ਣੇਤੁਂ ਆਹ –
Evaṃ dānassa nipphalataṃ vaṇṇetvā idāni pāpassa nipphalabhāvaṃ vaṇṇetuṃ āha –
੧੧੯੨.
1192.
‘‘ਸਤ੍ਤਿਮੇ ਸਸ੍ਸਤਾ ਕਾਯਾ, ਅਚ੍ਛੇਜ੍ਜਾ ਅવਿਕੋਪਿਨੋ।
‘‘Sattime sassatā kāyā, acchejjā avikopino;
ਤੇਜੋ ਪਥવੀ ਆਪੋ ਚ, વਾਯੋ ਸੁਖਂ ਦੁਖਞ੍ਚਿਮੇ।
Tejo pathavī āpo ca, vāyo sukhaṃ dukhañcime;
ਜੀવੇ ਚ ਸਤ੍ਤਿਮੇ ਕਾਯਾ, ਯੇਸਂ ਛੇਤ੍ਤਾ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥
Jīve ca sattime kāyā, yesaṃ chettā na vijjati.
੧੧੯੩.
1193.
‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਹਨ੍ਤਾ વ ਛੇਤ੍ਤਾ વਾ, ਹਞ੍ਞੇ ਯੇવਾਪਿ ਕੋਚਿ ਨਂ।
‘‘Natthi hantā va chettā vā, haññe yevāpi koci naṃ;
ਅਨ੍ਤਰੇਨੇવ ਕਾਯਾਨਂ, ਸਤ੍ਥਾਨਿ વੀਤਿવਤ੍ਤਰੇ॥
Antareneva kāyānaṃ, satthāni vītivattare.
੧੧੯੪.
1194.
‘‘ਯੋ ਚਾਪਿ ਸਿਰਮਾਦਾਯ, ਪਰੇਸਂ ਨਿਸਿਤਾਸਿਨਾ।
‘‘Yo cāpi siramādāya, paresaṃ nisitāsinā;
ਨ ਸੋ ਛਿਨ੍ਦਤਿ ਤੇ ਕਾਯੇ, ਤਤ੍ਥ ਪਾਪਫਲਂ ਕੁਤੋ॥
Na so chindati te kāye, tattha pāpaphalaṃ kuto.
੧੧੯੫.
1195.
‘‘ਚੁਲ੍ਲਾਸੀਤਿਮਹਾਕਪ੍ਪੇ, ਸਬ੍ਬੇ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਸਂਸਰਂ।
‘‘Cullāsītimahākappe, sabbe sujjhanti saṃsaraṃ;
ਅਨਾਗਤੇ ਤਮ੍ਹਿ ਕਾਲੇ, ਸਞ੍ਞਤੋਪਿ ਨ ਸੁਜ੍ਝਤਿ॥
Anāgate tamhi kāle, saññatopi na sujjhati.
੧੧੯੬.
1196.
‘‘ਚਰਿਤ੍વਾਪਿ ਬਹੁਂ ਭਦ੍ਰਂ, ਨੇવ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿਨਾਗਤੇ।
‘‘Caritvāpi bahuṃ bhadraṃ, neva sujjhantināgate;
ਪਾਪਞ੍ਚੇਪਿ ਬਹੁਂ ਕਤ੍વਾ, ਤਂ ਖਣਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਰੇ॥
Pāpañcepi bahuṃ katvā, taṃ khaṇaṃ nātivattare.
੧੧੯੭.
1197.
‘‘ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਨੋ ਸੁਦ੍ਧਿ, ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਚੁਲ੍ਲਸੀਤਿਯਾ।
‘‘Anupubbena no suddhi, kappānaṃ cullasītiyā;
ਨਿਯਤਿਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਾਮ, વੇਲਨ੍ਤਮਿવ ਸਾਗਰੋ’’ਤਿ॥
Niyatiṃ nātivattāma, velantamiva sāgaro’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਕਾਯਾਤਿ ਸਮੂਹਾ। ਅવਿਕੋਪਿਨੋਤਿ વਿਕੋਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। ਜੀવੇਤਿ ਜੀવੋ। ‘‘ਜੀવੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਅਯਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਤ੍ਤਿਮੇ ਕਾਯਾਤਿ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਕਾਯਾ। ਹਞ੍ਞੇ ਯੇવਾਪਿ ਕੋਚਿ ਨਨ੍ਤਿ ਯੋ ਹਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, ਸੋਪਿ ਨਤ੍ਥੇવ। વੀਤਿવਤ੍ਤਰੇਤਿ ਇਮੇਸਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਕਾਯਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਚਰਨ੍ਤਿ , ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਸਿਰਮਾਦਾਯਾਤਿ ਪਰੇਸਂ ਸੀਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ। ਨਿਸਿਤਾਸਿਨਾਤਿ ਨਿਸਿਤੇਨ ਅਸਿਨਾ ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਨ ਸੋ ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਸੋਪਿ ਤੇ ਕਾਯੇ ਨ ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਪਥવੀ ਪਥવਿਮੇવ ਉਪੇਤਿ, ਆਪਾਦਯੋ ਆਪਾਦਿਕੇ, ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਜੀવਾ ਆਕਾਸਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Tattha kāyāti samūhā. Avikopinoti vikopetuṃ na sakkā. Jīveti jīvo. ‘‘Jīvo’’tipi pāṭho, ayameva attho. Sattime kāyāti ime satta kāyā. Haññe yevāpi koci nanti yo haññeyya, sopi nattheva. Vītivattareti imesaṃ sattannaṃ kāyānaṃ antareyeva caranti , chindituṃ na sakkonti. Siramādāyāti paresaṃ sīsaṃ gahetvā. Nisitāsināti nisitena asinā chindati, na so chindatīti sopi te kāye na chindati, pathavī pathavimeva upeti, āpādayo āpādike, sukhadukkhajīvā ākāsaṃ pakkhandantīti dasseti.
ਸਂਸਰਨ੍ਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਇਮਂ ਪਥવਿਂ ਏਕਮਂਸਖਲਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਏਤ੍ਤਕੇ ਕਪ੍ਪੇ ਸਂਸਰਨ੍ਤਾ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਹਿ ਸਂਸਾਰਾ ਸਤ੍ਤੇ ਸੋਧੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਂਸਾਰੇਨੇવ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਅਨਾਗਤੇ ਤਮ੍ਹਿ ਕਾਲੇਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਅਨਾਗਤੇ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਅਨ੍ਤਰਾ ਸਞ੍ਞਤੋਪਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋਪਿ ਨ ਸੁਜ੍ਝਤਿ। ਤਂ ਖਣਨ੍ਤਿ ਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਕਾਲਂ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਨੋ ਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ વਾਦੇ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਸੋ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਥਾਮੇਨ ਸਕવਾਦਂ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤੋ ਕਥੇਸੀਤਿ।
Saṃsaranti mahārāja, ime sattā imaṃ pathaviṃ ekamaṃsakhalaṃ katvāpi ettake kappe saṃsarantā sujjhanti. Aññatra hi saṃsārā satte sodhetuṃ samattho nāma natthi, sabbe saṃsāreneva sujjhanti. Anāgate tamhi kāleti yathāvutte pana etasmiṃ kāle anāgate appatte antarā saññatopi parisuddhasīlopi na sujjhati. Taṃkhaṇanti taṃ vuttappakāraṃ kālaṃ. Anupubbena no suddhīti amhākaṃ vāde anupubbena suddhi, sabbesaṃ amhākaṃ anupubbena suddhi bhavissatīti attho. Iti so ucchedavādo attano thāmena sakavādaṃ nippadesato kathesīti.
੧੧੯੮.
1198.
‘‘ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਅਲਾਤੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ।
‘‘Kassapassa vaco sutvā, alāto etadabravi;
‘‘ਯਥਾ ਭਦਨ੍ਤੋ ਭਣਤਿ, ਮਯ੍ਹਮ੍ਪੇਤਂવ ਰੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘Yathā bhadanto bhaṇati, mayhampetaṃva ruccati.
੧੧੯੯.
1199.
‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਂ ਜਾਤਿਂ, ਸਰੇ ਸਂਸਰਿਤਤ੍ਤਨੋ।
‘Ahampi purimaṃ jātiṃ, sare saṃsaritattano;
ਪਿਙ੍ਗਲੋ ਨਾਮਹਂ ਆਸਿਂ, ਲੁਦ੍ਦੋ ਗੋਘਾਤਕੋ ਪੁਰੇ॥
Piṅgalo nāmahaṃ āsiṃ, luddo goghātako pure.
੧੨੦੦.
1200.
‘ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਫੀਤਾਯਂ, ਬਹੁਂ ਪਾਪਂ ਮਯਾ ਕਤਂ।
‘Bārāṇasiyaṃ phītāyaṃ, bahuṃ pāpaṃ mayā kataṃ;
ਬਹੂ ਮਯਾ ਹਤਾ ਪਾਣਾ, ਮਹਿਂਸਾ ਸੂਕਰਾ ਅਜਾ॥
Bahū mayā hatā pāṇā, mahiṃsā sūkarā ajā.
੧੨੦੧.
1201.
‘ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਇਧ ਜਾਤੋ, ਇਦ੍ਧੇ ਸੇਨਾਪਤੀਕੁਲੇ।
‘Tato cuto idha jāto, iddhe senāpatīkule;
ਨਤ੍ਥਿ ਨੂਨ ਫਲਂ ਪਾਪਂ, ਯੋਹਂ ਨ ਨਿਰਯਂ ਗਤੋ’’’ਤਿ॥
Natthi nūna phalaṃ pāpaṃ, yohaṃ na nirayaṃ gato’’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਲਾਤੋ ਏਤਦਬ੍ਰવੀਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਪਦਸਬਲਸ੍ਸ ਚੇਤਿਯੇ ਅਨੋਜਪੁਪ੍ਫਦਾਮੇਨ ਪੂਜਂ ਕਤ੍વਾ ਮਰਣਸਮਯੇ ਅਞ੍ਞੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਯਥਾਨੁਭਾવਂ ਖਿਤ੍ਤੋ ਸਂਸਾਰੇ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਏਕਸ੍ਸ ਪਾਪਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਗੋਘਾਤਕਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਬਹੁਂ ਪਾਪਮਕਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਰਣਕਾਲੇ ਭਸ੍ਮਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ વਿਯ ਅਗ੍ਗਿ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਠਿਤਂ ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਂ ਓਕਾਸਮਕਾਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਇਧ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਂ વਿਭੂਤਿਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਜਾਤਿਂ ਸਰਨ੍ਤੋ ਪਨ ਅਤੀਤਾਨਨ੍ਤਰਤੋ ਪਰਂ ਪਰਿਸਰਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਗੋਘਾਤਕਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਇਧ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਤਸ੍ਸ વਾਦਂ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭੇਨ੍ਤੋ ਇਦਂ ‘‘ਯਥਾ ਭਦਨ੍ਤੋ ਭਣਤੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਅਬ੍ਰવਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਰੇ ਸਂਸਰਿਤਤ੍ਤਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਂਸਰਿਤਂ ਸਰਾਮਿ। ਸੇਨਾਪਤੀਕੁਲੇਤਿ ਸੇਨਾਪਤਿਕੁਲਮ੍ਹਿ।
Tattha alāto etadabravīti so kira kassapadasabalassa cetiye anojapupphadāmena pūjaṃ katvā maraṇasamaye aññena kammena yathānubhāvaṃ khitto saṃsāre saṃsaranto ekassa pāpakammassa nissandena goghātakakule nibbattitvā bahuṃ pāpamakāsi. Athassa maraṇakāle bhasmapaṭicchanno viya aggi ettakaṃ kālaṃ ṭhitaṃ taṃ puññakammaṃ okāsamakāsi. So tassānubhāvena idha nibbattitvā taṃ vibhūtiṃ patto, jātiṃ saranto pana atītānantarato paraṃ parisarituṃ asakkonto ‘‘goghātakakammaṃ katvā idha nibbattosmī’’ti saññāya tassa vādaṃ upatthambhento idaṃ ‘‘yathā bhadanto bhaṇatī’’tiādivacanaṃ abravi. Tattha sare saṃsaritattanoti attano saṃsaritaṃ sarāmi. Senāpatīkuleti senāpatikulamhi.
੧੨੦੨.
1202.
‘‘ਅਥੇਤ੍ਥ ਬੀਜਕੋ ਨਾਮ, ਦਾਸੋ ਆਸਿ ਪਟਚ੍ਚਰੀ।
‘‘Athettha bījako nāma, dāso āsi paṭaccarī;
ਉਪੋਸਥਂ ਉਪવਸਨ੍ਤੋ, ਗੁਣਸਨ੍ਤਿਕੁਪਾਗਮਿ॥
Uposathaṃ upavasanto, guṇasantikupāgami.
੧੨੦੩.
1203.
‘‘ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਅਲਾਤਸ੍ਸ ਚ ਭਾਸਿਤਂ।
‘‘Kassapassa vaco sutvā, alātassa ca bhāsitaṃ;
ਪਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ ਮੁਹੁਂ ਉਣ੍ਹਂ, ਰੁਦਂ ਅਸ੍ਸੂਨਿ વਤ੍ਤਯੀ’’ਤਿ॥
Passasanto muhuṃ uṇhaṃ, rudaṃ assūni vattayī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਥੇਤ੍ਥਾਤਿ ਅਥ ਏਤ੍ਥ ਏਤਿਸ੍ਸਂ ਮਿਥਿਲਾਯਂ। ਪਟਚ੍ਚਰੀਤਿ ਦਲਿਦ੍ਦੋ ਕਪਣੋ ਅਹੋਸਿ। ਗੁਣਸਨ੍ਤਿਕੁਪਾਗਮੀਤਿ ਗੁਣਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਕਾਰਣਂ ਸੋਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਉਪਗਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tattha athetthāti atha ettha etissaṃ mithilāyaṃ. Paṭaccarīti daliddo kapaṇo ahosi. Guṇasantikupāgamīti guṇassa santikaṃ kiñcideva kāraṇaṃ sossāmīti upagatoti veditabbo.
੧੨੦੪.
1204.
‘‘ਤਮਨੁਪੁਚ੍ਛਿ વੇਦੇਹੋ, ‘ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਸਮ੍ਮ ਰੋਦਸਿ।
‘‘Tamanupucchi vedeho, ‘kimatthaṃ samma rodasi;
ਕਿਂ ਤੇ ਸੁਤਂ વਾ ਦਿਟ੍ਠਂ વਾ, ਕਿਂ ਮਂ વੇਦੇਸਿ વੇਦਨ’’’ਨ੍ਤਿ॥
Kiṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, kiṃ maṃ vedesi vedana’’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਕਿਂ ਮਂ વੇਦੇਸਿ વੇਦਨਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਨਾਮ ਤ੍વਂ ਕਾਯਿਕਂ વਾ ਚੇਤਸਿਕਂ વਾ વੇਦਨਂ ਪਤ੍ਤੋਯਂ, ਏવਂ ਰੋਦਨ੍ਤੋ ਮਂ વੇਦੇਸਿ ਜਾਨਾਪੇਸਿ, ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ ਨਂ ਕਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਆਚਿਕ੍ਖਾਹੀਤਿ।
Tattha kiṃ maṃ vedesi vedananti kiṃ nāma tvaṃ kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā vedanaṃ pattoyaṃ, evaṃ rodanto maṃ vedesi jānāpesi, uttānameva naṃ katvā mayhaṃ ācikkhāhīti.
੧੨੦੫.
1205.
‘‘વੇਦੇਹਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਬੀਜਕੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ।
‘‘Vedehassa vaco sutvā, bījako etadabravi;
‘ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ વੇਦਨਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਮਹਾਰਾਜ ਸੁਣੋਹਿ ਮੇ॥
‘Natthi me vedanā dukkhā, mahārāja suṇohi me.
੧੨੦੬.
1206.
‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਂ ਜਾਤਿਂ, ਸਰਾਮਿ ਸੁਖਮਤ੍ਤਨੋ।
‘Ahampi purimaṃ jātiṃ, sarāmi sukhamattano;
ਸਾਕੇਤਾਹਂ ਪੁਰੇ ਆਸਿਂ, ਭਾવਸੇਟ੍ਠਿ ਗੁਣੇ ਰਤੋ॥
Sāketāhaṃ pure āsiṃ, bhāvaseṭṭhi guṇe rato.
੧੨੦੭.
1207.
‘ਸਮ੍ਮਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਬ੍ਭਾਨਂ, ਸਂવਿਭਾਗਰਤੋ ਸੁਚਿ।
‘Sammato brāhmaṇibbhānaṃ, saṃvibhāgarato suci;
ਨ ਚਾਪਿ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਸਰਾਮਿ ਕਤਮਤ੍ਤਨੋ॥
Na cāpi pāpakaṃ kammaṃ, sarāmi katamattano.
੧੨੦੮.
1208.
‘ਤਤੋ ਚੁਤਾਹਂ વੇਦੇਹ, ਇਧ ਜਾਤੋ ਦੁਰਿਤ੍ਥਿਯਾ।
‘Tato cutāhaṃ vedeha, idha jāto duritthiyā;
ਗਬ੍ਭਮ੍ਹਿ ਕੁਮ੍ਭਦਾਸਿਯਾ, ਯਤੋ ਜਾਤੋ ਸੁਦੁਗ੍ਗਤੋ॥
Gabbhamhi kumbhadāsiyā, yato jāto suduggato.
੧੨੦੯.
1209.
‘ਏવਮ੍ਪਿ ਦੁਗ੍ਗਤੋ ਸਨ੍ਤੋ, ਸਮਚਰਿਯਂ ਅਧਿਟ੍ਠਿਤੋ।
‘Evampi duggato santo, samacariyaṃ adhiṭṭhito;
ਉਪਡ੍ਢਭਾਗਂ ਭਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਦਦਾਮਿ ਯੋ ਮੇ ਇਚ੍ਛਤਿ॥
Upaḍḍhabhāgaṃ bhattassa, dadāmi yo me icchati.
੧੨੧੦.
1210.
‘ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ, ਸਦਾ ਉਪવਸਾਮਹਂ।
‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, sadā upavasāmahaṃ;
ਨ ਚਾਪਿ ਭੂਤੇ ਹਿਂਸਾਮਿ, ਥੇਯ੍ਯਂ ਚਾਪਿ વਿવਜ੍ਜਯਿਂ॥
Na cāpi bhūte hiṃsāmi, theyyaṃ cāpi vivajjayiṃ.
੧੨੧੧.
1211.
‘ਸਬ੍ਬਮੇવ ਹਿ ਨੂਨੇਤਂ, ਸੁਚਿਣ੍ਣਂ ਭવਤਿ ਨਿਪ੍ਫਲਂ।
‘Sabbameva hi nūnetaṃ, suciṇṇaṃ bhavati nipphalaṃ;
ਨਿਰਤ੍ਥਂ ਮਞ੍ਞਿਦਂ ਸੀਲਂ, ਅਲਾਤੋ ਭਾਸਤੀ ਯਥਾ॥
Niratthaṃ maññidaṃ sīlaṃ, alāto bhāsatī yathā.
੧੨੧੨.
1212.
‘ਕਲਿਮੇવ ਨੂਨ ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਅਸਿਪ੍ਪੋ ਧੁਤ੍ਤਕੋ ਯਥਾ।
‘Kalimeva nūna gaṇhāmi, asippo dhuttako yathā;
ਕਟਂ ਅਲਾਤੋ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਕਿਤવੋਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਯਥਾ॥
Kaṭaṃ alāto gaṇhāti, kitavosikkhito yathā.
੧੨੧੩.
1213.
‘ਦ੍વਾਰਂ ਨਪ੍ਪਟਿਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇਨ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਸੁਗ੍ਗਤਿਂ।
‘Dvāraṃ nappaṭipassāmi, yena gacchāmi suggatiṃ;
ਤਸ੍ਮਾ ਰਾਜ ਪਰੋਦਾਮਿ, ਸੁਤ੍વਾ ਕਸ੍ਸਪਭਾਸਿਤ’’’ਨ੍ਤਿ॥
Tasmā rāja parodāmi, sutvā kassapabhāsita’’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਭਾવਸੇਟ੍ਠੀਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੋ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿવਿਭવੋ ਸੇਟ੍ਠਿ। ਗੁਣੇ ਰਤੋਤਿ ਗੁਣਮ੍ਹਿ ਰਤੋ। ਸਮ੍ਮਤੋਤਿ ਸਮ੍ਭਾવਿਤੋ ਸਂવਣ੍ਣਿਤੋ। ਸੁਚੀਤਿ ਸੁਚਿਕਮ੍ਮੋ। ਇਧ ਜਾਤੋ ਦੁਰਿਤ੍ਥਿਯਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਮਿਥਿਲਨਗਰੇ ਦਲਿਦ੍ਦਿਯਾ ਕਪਣਾਯ ਕੁਮ੍ਭਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਜਾਤੋਸ੍ਮੀਤਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਅਰਞ੍ਞੇ ਨਟ੍ਠਂ ਬਲਿਬਦ੍ਦਂ ਗવੇਸਮਾਨੋ ਏਕੇਨ ਮਗ੍ਗਮੂਲ਼੍ਹੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਮਗ੍ਗਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਮਣ, ਦਾਸਾ ਨਾਮ ਮੁਖਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਦਾਸੇਨ ਤਯਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਤਿਮੁਖਰੋਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਤਦਾ વਿਪਾਕਂ ਅਦਤ੍વਾ ਭਸ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਨੋ વਿਯ ਪਾવਕੋ ਠਿਤਂ। ਮਰਣਸਮਯੇ ਅਞ੍ਞਂ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਸਂਸਾਰੇ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਏਕਸ੍ਸ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਬਲੇਨ ਸਾਕੇਤੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਸੇਟ੍ਠਿ ਹੁਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਅਕਾਸਿ। ਤਂ ਪਨਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਪਥવਿਯਂ ਨਿਹਿਤਨਿਧਿ વਿਯ ਠਿਤਂ ਓਕਾਸਂ ਲਭਿਤ੍વਾ વਿਪਾਕਂ ਦਸ੍ਸਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਤੇਨ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੇਨ ਕਤਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ, ਤਮਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ વਿਪਾਕਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਤਰਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਬਲੇਨ ਕੁਮ੍ਭਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਏવਮਾਹ। ਯਤੋ ਜਾਤੋ ਸੁਦੁਗ੍ਗਤੋਤਿ ਸੋਹਂ ਜਾਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਤਿਦੁਗ੍ਗਤੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।
Tattha bhāvaseṭṭhīti evaṃnāmako asītikoṭivibhavo seṭṭhi. Guṇe ratoti guṇamhi rato. Sammatoti sambhāvito saṃvaṇṇito. Sucīti sucikammo. Idha jāto duritthiyāti imasmiṃ mithilanagare daliddiyā kapaṇāya kumbhadāsiyā kucchimhi jātosmīti. So kira pubbe kassapabuddhakāle araññe naṭṭhaṃ balibaddaṃ gavesamāno ekena maggamūḷhena bhikkhunā maggaṃ puṭṭho tuṇhī hutvā puna tena pucchito kujjhitvā ‘‘samaṇa, dāsā nāma mukharā honti, dāsena tayā bhavitabbaṃ, atimukharosī’’ti āha. Taṃ kammaṃ tadā vipākaṃ adatvā bhasmacchanno viya pāvako ṭhitaṃ. Maraṇasamaye aññaṃ kammaṃ upaṭṭhāsi. So yathākammaṃ saṃsāre saṃsaranto ekassa kusalakammassa balena sākete vuttappakāro seṭṭhi hutvā dānādīni puññāni akāsi. Taṃ panassa kammaṃ pathaviyaṃ nihitanidhi viya ṭhitaṃ okāsaṃ labhitvā vipākaṃ dassati. Yaṃ pana tena taṃ bhikkhuṃ akkosantena kataṃ pāpakammaṃ, tamassa tasmiṃ attabhāve vipākaṃ adāsi. So ajānanto ‘‘itarassa kalyāṇakammassa balena kumbhadāsiyā kucchimhi nibbattosmī’’ti saññāya evamāha. Yato jāto suduggatoti sohaṃ jātakālato paṭṭhāya atiduggatoti dīpeti.
ਸਮਚਰਿਯਮਧਿਟ੍ਠਿਤੋਤਿ ਸਮਚਰਿਯਾਯਮੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋਮ੍ਹਿ। ਨੂਨੇਤਨ੍ਤਿ ਏਕਂਸੇਨ ਏਤਂ। ਮਞ੍ਞਿਦਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਦੇવ, ਇਦਂ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ ਮਞ੍ਞੇ। ਅਲਾਤੋਤਿ ਯਥਾ ਅਯਂ ਅਲਾਤਸੇਨਾਪਤਿ ‘‘ਮਯਾ ਪੁਰਿਮਭવੇ ਬਹੁਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਸੇਨਾਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਭਾਸਤਿ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨਾਹਂ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਾਮਿ। ਕਲਿਮੇવਾਤਿ ਯਥਾ ਅਸਿਪ੍ਪੋ ਅਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਪਰਾਜਯਗ੍ਗਾਹਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਥਾ ਨੂਨ ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਪੁਰਿਮਭવੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ ਨਾਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਾਮਿ। ਕਸ੍ਸਪਭਾਸਿਤਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਸਪਗੋਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਚੇਲਕਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਸੁਤ੍વਾਤਿ વਦਤਿ।
Samacariyamadhiṭṭhitoti samacariyāyameva patiṭṭhitomhi. Nūnetanti ekaṃsena etaṃ. Maññidaṃ sīlanti deva, idaṃ sīlaṃ nāma niratthakaṃ maññe. Alātoti yathā ayaṃ alātasenāpati ‘‘mayā purimabhave bahuṃ pāṇātipātakammaṃ katvā senāpatiṭṭhānaṃ laddha’’nti bhāsati, tena kāraṇenāhaṃ niratthakaṃ sīlanti maññāmi. Kalimevāti yathā asippo asikkhito akkhadhutto parājayaggāhaṃ gaṇhāti, tathā nūna gaṇhāmi, purimabhave attano sāpateyyaṃ nāsetvā idāni dukkhaṃ anubhavāmi. Kassapabhāsitanti kassapagottassa acelakassa bhāsitaṃ sutvāti vadati.
੧੨੧੪.
1214.
‘‘ਬੀਜਕਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਰਾਜਾ ਅਙ੍ਗਤਿ ਮਬ੍ਰવਿ।
‘‘Bījakassa vaco sutvā, rājā aṅgati mabravi;
‘ਨਤ੍ਥਿ ਦ੍વਾਰਂ ਸੁਗਤਿਯਾ, ਨਿਯਤਿਂ ਕਙ੍ਖ ਬੀਜਕ॥
‘Natthi dvāraṃ sugatiyā, niyatiṃ kaṅkha bījaka.
੧੨੧੫.
1215.
‘ਸੁਖਂ વਾ ਯਦਿ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਨਿਯਤਿਯਾ ਕਿਰ ਲਬ੍ਭਤਿ।
‘Sukhaṃ vā yadi vā dukkhaṃ, niyatiyā kira labbhati;
ਸਂਸਾਰਸੁਦ੍ਧਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ, ਮਾ ਤੁਰਿਤ੍ਥੋ ਅਨਾਗਤੇ॥
Saṃsārasuddhi sabbesaṃ, mā turittho anāgate.
੧੨੧੬.
1216.
‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਬ੍ਭੇਸੁ ਬ੍ਯਾવਟੋ।
‘Ahampi pubbe kalyāṇo, brāhmaṇibbhesu byāvaṭo;
વੋਹਾਰਮਨੁਸਾਸਨ੍ਤੋ, ਰਤਿਹੀਨੋ ਤਦਨ੍ਤਰਾ’’’ਤਿ॥
Vohāramanusāsanto, ratihīno tadantarā’’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗਤਿ ਮਬ੍ਰવੀਤਿ ਪਠਮਮੇવ ਇਤਰੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਪਚ੍ਛਾ ਬੀਜਕਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿਣ੍ਣਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦਲ਼੍ਹਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਤਂ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਦ੍વਾਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਮਬ੍ਰવਿ। ਨਿਯਤਿਂ ਕਙ੍ਖਾਤਿ ਸਮ੍ਮ ਬੀਜਕ, ਨਿਯਤਿਮੇવ ਓਲੋਕੇਹਿ। ਚੁਲ੍ਲਾਸੀਤਿਮਹਾਕਪ੍ਪਪ੍ਪਮਾਣੋ ਕਾਲੋਯੇવ ਹਿ ਸਤ੍ਤੇ ਸੋਧੇਤਿ, ਤ੍વਂ ਅਤਿਤੁਰਿਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨੇવਮਾਹ। ਅਨਾਗਤੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਅਨ੍ਤਰਾવ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਮਾ ਤੁਰਿਤ੍ਥੋ। ਬ੍ਯਾવਟੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ ਚ ਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਚ ਤੇਸਂਯੇવ ਕਾਯવੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਦਾਨਾਦਿਕਮ੍ਮਕਰਣੇਨ ਬ੍ਯਾવਟੋ ਅਹੋਸਿਂ। વੋਹਾਰਨ੍ਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਰਾਜਕਿਚ੍ਚਂ વੋਹਾਰਂ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤੋવ। ਰਤਿਹੀਨੋ ਤਦਨ੍ਤਰਾਤਿ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਕਾਮਗੁਣਰਤਿਯਾ ਪਰਿਹੀਨੋਤਿ।
Tattha aṅgati mabravīti paṭhamameva itaresaṃ dvinnaṃ, pacchā bījakassāti tiṇṇaṃ vacanaṃ sutvā daḷhaṃ micchādiṭṭhiṃ gahetvā etaṃ ‘‘natthi dvāra’’ntiādivacanamabravi. Niyatiṃ kaṅkhāti samma bījaka, niyatimeva olokehi. Cullāsītimahākappappamāṇo kāloyeva hi satte sodheti, tvaṃ atituritoti adhippāyenevamāha. Anāgateti tasmiṃ kāle asampatte antarāva devalokaṃ gacchāmīti mā turittho. Byāvaṭoti brāhmaṇesu ca gahapatikesu ca tesaṃyeva kāyaveyyāvaccadānādikammakaraṇena byāvaṭo ahosiṃ. Vohāranti vinicchayaṭṭhāne nisīditvā rājakiccaṃ vohāraṃ anusāsantova. Ratihīno tadantarāti ettakaṃ kālaṃ kāmaguṇaratiyā parihīnoti.
ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਕਸ੍ਸਪ, ਮਯਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਪਮਜ੍ਜਿਮ੍ਹਾ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਆਚਰਿਯੋ ਲਦ੍ਧੋ, ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਾਮਰਤਿਮੇવ ਅਨੁਭવਿਸ੍ਸਾਮ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਇਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਮ੍ਪਿ ਨੋ ਪਪਞ੍ਚੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਿਟ੍ਠਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਮਯਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਆਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਆਹ –
Evañca pana vatvā ‘‘bhante kassapa, mayaṃ ettakaṃ kālaṃ pamajjimhā, idāni pana amhehi ācariyo laddho, ito paṭṭhāya kāmaratimeva anubhavissāma, tumhākaṃ santike ito uttari dhammassavanampi no papañco bhavissati, tiṭṭhatha tumhe, mayaṃ gamissāmā’’ti āpucchanto āha –
੧੨੧੭.
1217.
‘‘ਪੁਨਪਿ ਭਨ੍ਤੇ ਦਕ੍ਖੇਮੁ, ਸਙ੍ਗਤਿ ਚੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥
‘‘Punapi bhante dakkhemu, saṅgati ce bhavissatī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਗਤਿ ਚੇਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਚੇ ਨੋ ਸਮਾਗਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ,ਨੋ ਚੇ, ਅਸਤਿ ਪੁਞ੍ਞਫਲੇ ਕਿਂ ਤਯਾ ਦਿਟ੍ਠੇਨਾਤਿ।
Tattha saṅgati ceti ekasmiṃ ṭhāne ce no samāgamo bhavissati,no ce, asati puññaphale kiṃ tayā diṭṭhenāti.
‘‘ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ વੇਦੇਹੋ, ਪਚ੍ਚਗਾ ਸਨਿવੇਸਨ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘Idaṃ vatvāna vedeho, paccagā sanivesana’’nti;
ਤਤ੍ਥ ਸਨਿવੇਸਨਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਂ વਚਨਂ વੇਦੇਹਰਾਜਾ વਤ੍વਾ ਰਥਂ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવੇਸਨਂ ਚਨ੍ਦਕਪਾਸਾਦਤਲਮੇવ ਪਟਿਗਤੋ।
Tattha sanivesananti bhikkhave, idaṃ vacanaṃ vedeharājā vatvā rathaṃ abhiruyha attano nivesanaṃ candakapāsādatalameva paṭigato.
ਰਾਜਾ ਪਠਮਂ ਗੁਣਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਨ ਅવਨ੍ਦਿਤ੍વਾવ ਆਗਤੋ। ਗੁਣੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਗੁਣਤਾਯ વਨ੍ਦਨਮ੍ਪਿ ਨਾਲਤ੍ਥ, ਪਿਣ੍ਡਾਦਿਕਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਿਮੇવ ਲਚ੍ਛਤਿ। ਰਾਜਾਪਿ ਤਂ ਰਤ੍ਤਿਂ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਅਮਚ੍ਚੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਮਗੁਣੇ ਮੇ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਥ, ਅਹਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਾਮਗੁਣਸੁਖਮੇવ ਅਨੁਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਨ ਮੇ ਅਞ੍ਞਾਨਿ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬਾਨਿ, વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਿਚ੍ਚਂ ਅਸੁਕੋ ਚ ਅਸੁਕੋ ਚ ਕਰੋਤੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਕਾਮਰਤਿਮਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Rājā paṭhamaṃ guṇasantikaṃ gantvā taṃ vanditvā pañhaṃ pucchi. Āgacchanto pana avanditvāva āgato. Guṇo attano aguṇatāya vandanampi nālattha, piṇḍādikaṃ sakkāraṃ kimeva lacchati. Rājāpi taṃ rattiṃ vītināmetvā punadivase amacce sannipātetvā ‘‘kāmaguṇe me upaṭṭhāpetha, ahaṃ ito paṭṭhāya kāmaguṇasukhameva anubhavissāmi, na me aññāni kiccāni ārocetabbāni, vinicchayakiccaṃ asuko ca asuko ca karotū’’ti vatvā kāmaratimatto ahosi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੨੧੮.
1218.
‘‘ਤਤੋ ਰਤ੍ਯਾ વਿવਸਾਨੇ, ਉਪਟ੍ਠਾਨਮ੍ਹਿ ਅਙ੍ਗਤਿ।
‘‘Tato ratyā vivasāne, upaṭṭhānamhi aṅgati;
ਅਮਚ੍ਚੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰવਿ॥
Amacce sannipātetvā, idaṃ vacanamabravi.
੧੨੧੯.
1219.
‘ਚਨ੍ਦਕੇ ਮੇ વਿਮਾਨਸ੍ਮਿਂ, ਸਦਾ ਕਾਮੇ વਿਧੇਨ੍ਤੁ ਮੇ।
‘Candake me vimānasmiṃ, sadā kāme vidhentu me;
ਮਾ ਉਪਗਚ੍ਛੁਂ ਅਤ੍ਥੇਸੁ, ਗੁਯ੍ਹਪ੍ਪਕਾਸਿਯੇਸੁ ਚ॥
Mā upagacchuṃ atthesu, guyhappakāsiyesu ca.
੧੨੨੦.
1220.
‘વਿਜਯੋ ਚ ਸੁਨਾਮੋ ਚ, ਸੇਨਾਪਤਿ ਅਲਾਤਕੋ।
‘Vijayo ca sunāmo ca, senāpati alātako;
ਏਤੇ ਅਤ੍ਥੇ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤੁ, વੋਹਾਰਕੁਸਲਾ ਤਯੋ’॥
Ete atthe nisīdantu, vohārakusalā tayo’.
੧੨੨੧.
1221.
‘‘ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ વੇਦੇਹੋ, ਕਾਮੇવ ਬਹੁਮਞ੍ਞਥ।
‘‘Idaṃ vatvāna vedeho, kāmeva bahumaññatha;
ਨ ਚਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਬ੍ਭੇਸੁ, ਅਤ੍ਥੇ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਬ੍ਯਾવਟੋ’’ਤਿ॥
Na cāpi brāhmaṇibbhesu, atthe kismiñci byāvaṭo’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਉਪਟ੍ਠਾਨਮ੍ਹੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਨੇ। ਚਨ੍ਦਕੇ ਮੇਤਿ ਮਮ ਸਨ੍ਤਕੇ ਚਨ੍ਦਕਪਾਸਾਦੇ। વਿਧੇਨ੍ਤੁ ਮੇਤਿ ਨਿਚ੍ਚਂ ਮਯ੍ਹਂ ਕਾਮੇ ਸਂવਿਦਹਨ੍ਤੁ ਉਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤੁ। ਗੁਯ੍ਹਪ੍ਪਕਾਸਿਯੇਸੂਤਿ ਗੁਯ੍ਹੇਸੁਪਿ ਪਕਾਸਿਯੇਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਮਂ ਕੇਚਿ ਮਾ ਉਪਗਚ੍ਛੁਂ। ਅਤ੍ਥੇਤਿ ਅਤ੍ਥਕਰਣੇ વਿਨਿਚ੍ਛਯਟ੍ਠਾਨੇ। ਨਿਸੀਦਨ੍ਤੂਤਿ ਮਯਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਕਰਣਤ੍ਥਂ ਸੇਸਅਮਚ੍ਚੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤੂਤਿ।
Tattha upaṭṭhānamhīti attano upaṭṭhānaṭṭhāne. Candake meti mama santake candakapāsāde. Vidhentu meti niccaṃ mayhaṃ kāme saṃvidahantu upaṭṭhapentu. Guyhappakāsiyesūti guyhesupi pakāsiyesupi atthesu uppannesu maṃ keci mā upagacchuṃ. Attheti atthakaraṇe vinicchayaṭṭhāne. Nisīdantūti mayā kattabbakiccassa karaṇatthaṃ sesaamaccehi saddhiṃ nisīdantūti.
੧੨੨੨.
1222.
‘‘ਤਤੋ ਦ੍વੇਸਤ੍ਤਰਤ੍ਤਸ੍ਸ, વੇਦੇਹਸ੍ਸਤ੍ਰਜਾ ਪਿਯਾ।
‘‘Tato dvesattarattassa, vedehassatrajā piyā;
ਰਾਜਧੀਤਾ ਰੁਚਾ ਨਾਮ, ਧਾਤਿਮਾਤਰਮਬ੍ਰવਿ॥
Rājadhītā rucā nāma, dhātimātaramabravi.
੧੨੨੩.
1223.
‘‘ਅਲਙ੍ਕਰੋਥ ਮਂ ਖਿਪ੍ਪਂ, ਸਖਿਯੋ ਚਾਲਙ੍ਕਰੋਨ੍ਤੁ ਮੇ।
‘‘Alaṅkarotha maṃ khippaṃ, sakhiyo cālaṅkarontu me;
ਸੁવੇ ਪਨ੍ਨਰਸੋ ਦਿਬ੍ਯੋ, ਗਚ੍ਛਂ ਇਸ੍ਸਰਸਨ੍ਤਿਕੇ॥
Suve pannaraso dibyo, gacchaṃ issarasantike.
੧੨੨੪.
1224.
‘‘ਤਸ੍ਸਾ ਮਾਲ੍ਯਂ ਅਭਿਹਰਿਂਸੁ, ਚਨ੍ਦਨਞ੍ਚ ਮਹਾਰਹਂ।
‘‘Tassā mālyaṃ abhihariṃsu, candanañca mahārahaṃ;
ਮਣਿਸਙ੍ਖਮੁਤ੍ਤਾਰਤਨਂ, ਨਾਨਾਰਤ੍ਤੇ ਚ ਅਮ੍ਬਰੇ॥
Maṇisaṅkhamuttāratanaṃ, nānāratte ca ambare.
੧੨੨੫.
1225.
‘‘ਤਞ੍ਚ ਸੋਣ੍ਣਮਯੇ ਪੀਠੇ, ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਬਹੁਕਿਤ੍ਥਿਯੋ।
‘‘Tañca soṇṇamaye pīṭhe, nisinnaṃ bahukitthiyo;
ਪਰਿਕਿਰਿਯ ਅਸੋਭਿਂਸੁ, ਰੁਚਂ ਰੁਚਿਰવਣ੍ਣਿਨਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
Parikiriya asobhiṃsu, rucaṃ ruciravaṇṇini’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਤਤੋਤਿ ਤਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਕਾਮਪਙ੍ਕੇ ਲਗ੍ਗਿਤਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਦ੍વੇਸਤ੍ਤਰਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚੁਦ੍ਦਸਮੇ ਦਿવਸੇ। ਧਾਤਿਮਾਤਰਮਬ੍ਰવੀਤਿ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਧਾਤਿਮਾਤਰਮਾਹ। ਸਾ ਕਿਰ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸੇ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸੇ ਪਞ੍ਚਸਤਕੁਮਾਰਿਕਾਹਿ ਪਰਿવੁਤਾ ਧਾਤਿਗਣਂ ਆਦਾਯ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਿਰਿવਿਲਾਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਤਭੂਮਿਕਾ ਰਤਿવਡ੍ਢਨਪਾਸਾਦਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਪਿਤੁ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਚਨ੍ਦਕਪਾਸਾਦਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਪਿਤਾ ਦਿਸ੍વਾ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਦਾਨਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਸਹਸ੍ਸਂ ਦਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤਿ। ਸਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવੇਸਨਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਉਪੋਸਥਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਕਪਣਦ੍ਧਿਕવਣਿਬ੍ਬਕਯਾਚਕਾਨਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦੇਤਿ। ਰਞ੍ਞਾ ਕਿਰਸ੍ਸਾ ਏਕੋ ਜਨਪਦੋਪਿ ਦਿਨ੍ਨੋ। ਤਤੋ ਆਯੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਕਰੋਤਿ। ਤਦਾ ਪਨ ‘‘ਰਞ੍ਞਾ ਕਿਰ ਗੁਣਂ ਆਜੀવਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਗਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਕਲਨਗਰੇ ਏਕਕੋਲਾਹਲਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਰੁਚਾਯ ਧਾਤਿਯੋ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਆਰੋਚਯਿਂਸੁ ‘‘ਅਯ੍ਯੇ, ਪਿਤਰਾ ਕਿਰ ਤੇ ਆਜੀવਕਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਗਹਿਤਂ, ਸੋ ਕਿਰ ਚਤੂਸੁ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਸੁ ਦਾਨਸਾਲਾਯੋ વਿਦ੍ਧਂਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਚ ਕੁਮਾਰਿਕਾਯੋ ਚ ਪਸਯ੍ਹਕਾਰੇਨ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਆਣਾਪੇਤਿ, ਰਜ੍ਜਂ ਨ વਿਚਾਰੇਤਿ, ਕਾਮਮਤ੍ਤੋਯੇવ ਕਿਰ ਜਾਤੋ’’ਤਿ। ਸਾ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਨਤ੍ਤਮਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਮੇ ਤਾਤੋ ਅਪਗਤਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਂ ਨਿਲ੍ਲਜ੍ਜਂ ਨਗ੍ਗਭੋਗ੍ਗਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ, ਨਨੁ ਧਮ੍ਮਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਕਮ੍ਮવਾਦਿਨੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ ਸਿਯਾ, ਠਪੇਤ੍વਾ ਖੋ ਪਨ ਮਂ ਅਞ੍ਞੋ ਮਯ੍ਹਂ ਪਿਤਰਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਾ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਾਦਸ੍ਸਨੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਹਞ੍ਹਿ ਅਤੀਤਾ ਸਤ੍ਤ, ਅਨਾਗਤਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਚੁਦ੍ਦਸ ਜਾਤਿਯੋ ਅਨੁਸ੍ਸਰਾਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਯਾ ਕਤਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਪਾਪਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ਮਮ ਪਿਤਰਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਾ ਮੋਚੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਅਜ੍ਜੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਥ ਮਂ ਪਿਤਾ ‘ਅਮ੍ਮ, ਤ੍વਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਡ੍ਢਮਾਸੇ ਆਗਚ੍ਛਸਿ, ਅਜ੍ਜ ਕਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਲਹੁ ਆਗਤਾਸੀ’ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਸਚੇ ਅਹਂ ‘ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਕਿਰ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ‘ਆਗਤਮ੍ਹੀ’ਤਿ વਕ੍ਖਾਮਿ, ਨ ਮੇ વਚਨਂ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਜ੍ਜ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਇਤੋ ਚੁਦ੍ਦਸਮੇ ਦਿવਸੇ ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇਯੇવ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤੀ વਿਯ ਪੁਬ੍ਬੇ ਗਮਨਾਕਾਰੇਨ੍ਤੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਗਮਨਕਾਲੇ ਦਾਨવਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯ ਸਹਸ੍ਸਂ ਯਾਚਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਦਾ ਮੇ ਪਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਗਹਿਤਭਾવਂ ਕਥੇਸ੍ਸਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਅਹਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਲੇਨ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਛਡ੍ਡਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਚੁਦ੍ਦਸਮੇ ਦਿવਸੇ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ।
Tattha tatoti tato rañño kāmapaṅke laggitadivasato paṭṭhāya. Dvesattarattassāti cuddasame divase. Dhātimātaramabravīti pitu santikaṃ gantukāmā hutvā dhātimātaramāha. Sā kira cātuddase cātuddase pañcasatakumārikāhi parivutā dhātigaṇaṃ ādāya mahantena sirivilāsena attano sattabhūmikā rativaḍḍhanapāsādā oruyha pitu dassanatthaṃ candakapāsādaṃ gacchati. Atha naṃ pitā disvā tuṭṭhamānaso hutvā mahāsakkāraṃ kāretvā uyyojento ‘‘amma, dānaṃ dehī’’ti sahassaṃ datvā uyyojeti. Sā attano nivesanaṃ āgantvā punadivase uposathikā hutvā kapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ mahādānaṃ deti. Raññā kirassā eko janapadopi dinno. Tato āyena sabbakiccāni karoti. Tadā pana ‘‘raññā kira guṇaṃ ājīvakaṃ nissāya micchādassanaṃ gahita’’nti sakalanagare ekakolāhalaṃ ahosi. Taṃ pavattiṃ rucāya dhātiyo sutvā rājadhītāya ārocayiṃsu ‘‘ayye, pitarā kira te ājīvakassa kathaṃ sutvā micchādassanaṃ gahitaṃ, so kira catūsu nagaradvāresu dānasālāyo viddhaṃsāpetvā parapariggahitā itthiyo ca kumārikāyo ca pasayhakārena gaṇhituṃ āṇāpeti, rajjaṃ na vicāreti, kāmamattoyeva kira jāto’’ti. Sā taṃ kathaṃ sutvā anattamanā hutvā ‘‘kathañhi nāma me tāto apagatasukkadhammaṃ nillajjaṃ naggabhoggaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchissati, nanu dhammikasamaṇabrāhmaṇe kammavādino upasaṅkamitvā pucchitabbo siyā, ṭhapetvā kho pana maṃ añño mayhaṃ pitaraṃ micchādassanā apanetvā sammādassane patiṭṭhāpetuṃ samattho nāma natthi. Ahañhi atītā satta, anāgatā sattāti cuddasa jātiyo anussarāmi, tasmā pubbe mayā kataṃ pāpakammaṃ kathetvā pāpakammassa phalaṃ dassentī mama pitaraṃ micchādassanā mocessāmi. Sace pana ajjeva gamissāmi, atha maṃ pitā ‘amma, tvaṃ pubbe aḍḍhamāse āgacchasi, ajja kasmā evaṃ lahu āgatāsī’ti vakkhati. Tatra sace ahaṃ ‘tumhehi kira micchādassanaṃ gahita’nti sutvā ‘āgatamhī’ti vakkhāmi, na me vacanaṃ garuṃ katvā gaṇhissati, tasmā ajja agantvā ito cuddasame divase kāḷapakkheyeva kiñci ajānantī viya pubbe gamanākārenteva gantvā āgamanakāle dānavattatthāya sahassaṃ yācissāmi, tadā me pitā diṭṭhiyā gahitabhāvaṃ kathessati. Atha naṃ ahaṃ attano balena micchādiṭṭhiṃ chaḍḍāpessāmī’’ti cintesi. Tasmā cuddasame divase pitu santikaṃ gantukāmā hutvā evamāha.
ਤਤ੍ਥ ਸਖਿਯੋ ਚਾਤਿ ਸਹਾਯਿਕਾਯੋਪਿ ਮੇ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਕੁਮਾਰਿਕਾਯੋ ਏਕਾਯੇਕਂ ਅਸਦਿਸਂ ਕਤ੍વਾ ਨਾਨਾਲਙ੍ਕਾਰੇਹਿ ਨਾਨਾવਣ੍ਣੇਹਿ ਪੁਪ੍ਫਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਰੋਨ੍ਤੂਤਿ। ਦਿਬ੍ਯੋਤਿ ਦਿਬ੍ਬਸਦਿਸੋ, ਦੇવਤਾਸਨ੍ਨਿਪਾਤਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੋਤਿਪਿ ਦਿਬ੍ਬੋ। ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਮਮ ਦਾਨવਤ੍ਤਂ ਆਹਰਾਪੇਤੁਂ વਿਦੇਹਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਅਭਿਹਰਿਂਸੂਤਿ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਗਨ੍ਧੋਦਕਘਟੇਹਿ ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਮਣ੍ਡਨਤ੍ਥਾਯ ਅਭਿਹਰਿਂਸੁ। ਪਰਿਕਿਰਿਯਾਤਿ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ। ਅਸੋਭਿਂਸੂਤਿ ਸੁਜਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾ ਦੇવਕਞ੍ਞਾ વਿਯ ਤਂ ਦਿવਸਂ ਅਤਿવਿਯ ਅਸੋਭਿਂਸੂਤਿ।
Tattha sakhiyo cāti sahāyikāyopi me pañcasatā kumārikāyo ekāyekaṃ asadisaṃ katvā nānālaṅkārehi nānāvaṇṇehi pupphagandhavilepanehi alaṅkarontūti. Dibyoti dibbasadiso, devatāsannipātapaṭimaṇḍitotipi dibbo. Gacchanti mama dānavattaṃ āharāpetuṃ videhissarassa pitu santikaṃ gamissāmīti. Abhihariṃsūti soḷasahi gandhodakaghaṭehi nhāpetvā maṇḍanatthāya abhihariṃsu. Parikiriyāti parivāretvā. Asobhiṃsūti sujaṃ parivāretvā ṭhitā devakaññā viya taṃ divasaṃ ativiya asobhiṃsūti.
੧੨੨੬.
1226.
‘‘ਸਾ ਚ ਸਖਿਮਜ੍ਝਗਤਾ, ਸਬ੍ਬਾਭਰਣਭੂਸਿਤਾ।
‘‘Sā ca sakhimajjhagatā, sabbābharaṇabhūsitā;
ਸਤੇਰਤਾ ਅਬ੍ਭਮਿવ, ਚਨ੍ਦਕਂ ਪਾવਿਸੀ ਰੁਚਾ॥
Sateratā abbhamiva, candakaṃ pāvisī rucā.
੧੨੨੭.
1227.
‘‘ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વੇਦੇਹਂ, વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਿਨਯੇ ਰਤਂ।
‘‘Upasaṅkamitvā vedehaṃ, vanditvā vinaye rataṃ;
ਸੁવਣ੍ਣਖਚਿਤੇ ਪੀਠੇ, ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾવਿਸੀ’’ਤਿ॥
Suvaṇṇakhacite pīṭhe, ekamantaṃ upāvisī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਉਪਾવਿਸੀਤਿ ਪਿਤੁ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਚਨ੍ਦਕਪਾਸਾਦਂ ਪਾવਿਸਿ। ਸੁવਣ੍ਣਖਚਿਤੇਤਿ ਸਤ੍ਤਰਤਨਖਚਿਤੇ ਸੁવਣ੍ਣਮਯੇ ਪੀਠੇ।
Tattha upāvisīti pitu vasanaṭṭhānaṃ candakapāsādaṃ pāvisi. Suvaṇṇakhaciteti sattaratanakhacite suvaṇṇamaye pīṭhe.
੧੨੨੮.
1228.
‘‘ਤਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾਨ વੇਦੇਹੋ, ਅਚ੍ਛਰਾਨਂવ ਸਙ੍ਗਮਂ।
‘‘Tañca disvāna vedeho, accharānaṃva saṅgamaṃ;
ਰੁਚਂ ਸਖਿਮਜ੍ਝਗਤਂ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰવਿ॥
Rucaṃ sakhimajjhagataṃ, idaṃ vacanamabravi.
੧੨੨੯.
1229.
‘‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਰਮਸਿ ਪਾਸਾਦੇ, ਅਨ੍ਤੋਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਪਤਿ।
‘‘‘Kacci ramasi pāsāde, antopokkharaṇiṃ pati;
ਕਚ੍ਚਿ ਬਹੁવਿਧਂ ਖਜ੍ਜਂ, ਸਦਾ ਅਭਿਹਰਨ੍ਤਿ ਤੇ॥
Kacci bahuvidhaṃ khajjaṃ, sadā abhiharanti te.
੧੨੩੦.
1230.
‘ਕਚ੍ਚਿ ਬਹੁવਿਧਂ ਮਾਲ੍ਯਂ, ਓਚਿਨਿਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਿਯੋ।
‘Kacci bahuvidhaṃ mālyaṃ, ocinitvā kumāriyo;
ਘਰਕੇ ਕਰੋਥ ਪਚ੍ਚੇਕਂ, ਖਿਡ੍ਡਾਰਤਿਰਤਾ ਮੁਹੁਂ॥
Gharake karotha paccekaṃ, khiḍḍāratiratā muhuṃ.
੧੨੩੧.
1231.
‘ਕੇਨ વਾ વਿਕਲਂ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਕਿਂ ਖਿਪ੍ਪਂ ਆਹਰਨ੍ਤਿ ਤੇ।
‘Kena vā vikalaṃ tuyhaṃ, kiṃ khippaṃ āharanti te;
ਮਨੋ ਕਰਸ੍ਸੁ ਕੁਡ੍ਡਮੁਖੀ, ਅਪਿ ਚਨ੍ਦਸਮਮ੍ਹਿਪੀ’’’ਤਿ॥
Mano karassu kuḍḍamukhī, api candasamamhipī’’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਗਮਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਛਰਾਨਂ ਸਙ੍ਗਮਂ વਿਯ ਸਮਾਗਮਂ ਦਿਸ੍વਾ। ਪਾਸਾਦੇਤਿ ਅਮ੍ਮ ਮਯਾ ਤੁਯ੍ਹਂ વੇਜਯਨ੍ਤਸਦਿਸੋ ਰਤਿવਡ੍ਢਨਪਾਸਾਦੋ ਕਾਰਿਤੋ, ਕਚ੍ਚਿ ਤਤ੍ਥ ਰਮਸਿ। ਅਨ੍ਤੋਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਪਤੀਤਿ ਅਨ੍ਤੋવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਞ੍ਞੇવ ਤੇ ਮਯਾ ਨਨ੍ਦਾਪੋਕ੍ਖਰਣੀਪਟਿਭਾਗਾਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਕਾਰਿਤਾ, ਕਚ੍ਚਿ ਤਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਦਕਕੀਲ਼ਂ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੀ ਰਮਸਿ। ਮਾਲ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਮ, ਅਹਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਦੇવਸਿਕਂ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਪੁਪ੍ਫਸਮੁਗ੍ਗੇ ਪਹਿਣਾਮਿ, ਕਚ੍ਚਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਕੁਮਾਰਿਕਾਯੋ ਤਂ ਮਾਲ੍ਯਂ ਓਚਿਨਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਥਿਤ੍વਾ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਖਿਡ੍ਡਾਰਤਿਰਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਘਰਕੇ ਕਰੋਥ, ‘‘ਇਦਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ, ਇਦਂ ਸੁਨ੍ਦਰਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਂ ਸਾਰਮ੍ਭੇਨ વਾਯਪੁਪ੍ਫਘਰਕਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਗਬ੍ਭੇ ਚ ਪੁਪ੍ਫਾਸਨਪੁਪ੍ਫਸਯਨਾਨਿ ਚ ਕਚ੍ਚਿ ਕਰੋਥਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
Tattha saṅgamanti accharānaṃ saṅgamaṃ viya samāgamaṃ disvā. Pāsādeti amma mayā tuyhaṃ vejayantasadiso rativaḍḍhanapāsādo kārito, kacci tattha ramasi. Antopokkharaṇiṃ patīti antovatthusmiññeva te mayā nandāpokkharaṇīpaṭibhāgāpokkharaṇī kāritā, kacci taṃ pokkharaṇiṃ paṭicca udakakīḷaṃ kīḷantī ramasi. Mālyanti amma, ahaṃ tuyhaṃ devasikaṃ pañcavīsati pupphasamugge pahiṇāmi, kacci tumhe sabbāpi kumārikāyo taṃ mālyaṃ ocinitvā ganthitvā abhiṇhaṃ khiḍḍāratiratā hutvā paccekaṃ gharake karotha, ‘‘idaṃ sundaraṃ, idaṃ sundaratara’’nti pāṭiyekkaṃ sārambhena vāyapupphagharakāni pupphagabbhe ca pupphāsanapupphasayanāni ca kacci karothāti pucchati.
વਿਕਲਨ੍ਤਿ વੇਕਲ੍ਲਂ। ਮਨੋ ਕਰਸ੍ਸੂਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਹਿ। ਕੁਡ੍ਡਮੁਖੀਤਿ ਸਾਸਪਕਕ੍ਕੇਹਿ ਪਸਾਦਿਤਮੁਖਤਾਯ ਤਂ ਏવਮਾਹ। ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਹਿ ਮੁਖવਣ੍ਣਂ ਪਸਾਦੇਨ੍ਤਿਯੋ ਦੁਟ੍ਠਲੋਹਿਤਮੁਖਦੂਸਿਤਪੀਲ਼ਕਾਹਰਣਤ੍ਥਂ ਪਠਮਂ ਸਾਸਪਕਕ੍ਕੇਨ ਮੁਖਂ વਿਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਲੋਹਿਤਸ੍ਸ ਸਮਕਰਣਤ੍ਥਂ ਮਤ੍ਤਿਕਾਕਕ੍ਕੇਨ, ਤਤੋ ਛવਿਪਸਾਦਨਤ੍ਥਂ ਤਿਲਕਕ੍ਕੇਨ। ਚਨ੍ਦਸਮਮ੍ਹਿਪੀਤਿ ਚਨ੍ਦਤੋ ਦੁਲ੍ਲਭਤਰੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਾਦਿਸੇਪਿ ਰੁਚਿਂ ਕਤ੍વਾ ਮਮਾਚਿਕ੍ਖ, ਸਮ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇਤਿ।
Vikalanti vekallaṃ. Mano karassūti cittaṃ uppādehi. Kuḍḍamukhīti sāsapakakkehi pasāditamukhatāya taṃ evamāha. Itthiyo hi mukhavaṇṇaṃ pasādentiyo duṭṭhalohitamukhadūsitapīḷakāharaṇatthaṃ paṭhamaṃ sāsapakakkena mukhaṃ vilimpanti, tato lohitassa samakaraṇatthaṃ mattikākakkena, tato chavipasādanatthaṃ tilakakkena. Candasamamhipīti candato dullabhataro nāma natthi, tādisepi ruciṃ katvā mamācikkha, sampādessāmi teti.
੧੨੩੨.
1232.
‘‘વੇਦੇਹਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਰੁਚਾ ਪਿਤਰ ਮਬ੍ਰવਿ।
‘‘Vedehassa vaco sutvā, rucā pitara mabravi;
‘ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਮਹਾਰਾਜ, ਲਬ੍ਭਤਿਸ੍ਸਰਸਨ੍ਤਿਕੇ॥
‘Sabbametaṃ mahārāja, labbhatissarasantike.
੧੨੩੩.
1233.
‘ਸੁવੇ ਪਨ੍ਨਰਸੋ ਦਿਬ੍ਯੋ, ਸਹਸ੍ਸਂ ਆਹਰਨ੍ਤੁ ਮੇ।
‘Suve pannaraso dibyo, sahassaṃ āharantu me;
ਯਥਾਦਿਨ੍ਨਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ਦਾਨਂ ਸਬ੍ਬવਣੀਸ੍વਹ’’’ਨ੍ਤਿ॥
Yathādinnañca dassāmi, dānaṃ sabbavaṇīsvaha’’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬવਣੀਸ੍વਹਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬવਣਿਬ੍ਬਕੇਸੁ ਅਹਂ ਦਸ੍ਸਾਮਿ।
Tattha sabbavaṇīsvahanti sabbavaṇibbakesu ahaṃ dassāmi.
੧੨੩੪.
1234.
‘‘ਰੁਚਾਯ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਰਾਜਾ ਅਙ੍ਗਤਿ ਮਬ੍ਰવਿ।
‘‘Rucāya vacanaṃ sutvā, rājā aṅgati mabravi;
‘ਬਹੁਂ વਿਨਾਸਿਤਂ વਿਤ੍ਤਂ, ਨਿਰਤ੍ਥਂ ਅਫਲਂ ਤਯਾ॥
‘Bahuṃ vināsitaṃ vittaṃ, niratthaṃ aphalaṃ tayā.
੧੨੩੫.
1235.
‘ਉਪੋਸਥੇ વਸਂ ਨਿਚ੍ਚਂ, ਅਨ੍ਨਪਾਨਂ ਨ ਭੁਞ੍ਜਸਿ।
‘Uposathe vasaṃ niccaṃ, annapānaṃ na bhuñjasi;
ਨਿਯਤੇਤਂ ਅਭੁਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਂ ਅਭੁਞ੍ਜਤੋ’’’ਤਿ॥
Niyatetaṃ abhuttabbaṃ, natthi puññaṃ abhuñjato’’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗਤਿ ਮਬ੍ਰવੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਅਙ੍ਗਤਿਰਾਜਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਯਾਚਿਤੋਪਿ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਦਾਨਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਸਹਸ੍ਸਂ ਦਤ੍વਾ ਤਂ ਦਿવਸਂ ਯਾਚਿਤੋਪਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਦਤ੍વਾ ਇਦਂ ‘‘ਬਹੁਂ વਿਨਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਅਬ੍ਰવਿ। ਨਿਯਤੇਤਂ ਅਭੁਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਨਿਯਤਿવਸੇਨ ਤਯਾ ਅਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਅਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਞ੍ਞਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਬ੍ਬੇ ਹਿ ਚੁਲ੍ਲਾਸੀਤਿਮਹਾਕਪ੍ਪੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾવ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ।
Tattha aṅgati mabravīti bhikkhave, so aṅgatirājā pubbe ayācitopi ‘‘amma, dānaṃ dehī’’ti sahassaṃ datvā taṃ divasaṃ yācitopi micchādassanassa gahitattā adatvā idaṃ ‘‘bahuṃ vināsita’’ntiādivacanaṃ abravi. Niyatetaṃ abhuttabbanti etaṃ niyativasena tayā abhuñjitabbaṃ bhavissati, bhuñjantānampi abhuñjantānampi puññaṃ natthi. Sabbe hi cullāsītimahākappe atikkamitvāva sujjhanti.
੧੨੩੬.
1236.
‘‘ਬੀਜਕੋਪਿ ਹਿ ਸੁਤ੍વਾਨ, ਤਦਾ ਕਸ੍ਸਪਭਾਸਿਤਂ।
‘‘Bījakopi hi sutvāna, tadā kassapabhāsitaṃ;
‘ਪਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ ਮੁਹੁਂ ਉਣ੍ਹਂ, ਰੁਦਂ ਅਸ੍ਸੂਨਿ વਤ੍ਤਯਿ॥
‘Passasanto muhuṃ uṇhaṃ, rudaṃ assūni vattayi.
੧੨੩੭.
1237.
‘ਯਾવ ਰੁਚੇ ਜੀવਮਾਨਾ, ਮਾ ਭਤ੍ਤਮਪਨਾਮਯਿ।
‘Yāva ruce jīvamānā, mā bhattamapanāmayi;
ਨਤ੍ਥਿ ਭਦ੍ਦੇ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਕਿਂ ਨਿਰਤ੍ਥਂ વਿਹਞ੍ਞਸੀ’’’ਤਿ॥
Natthi bhadde paro loko, kiṃ niratthaṃ vihaññasī’’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਬੀਜਕੋਪੀਤਿ ਬੀਜਕੋਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਦਾਸਿਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਤਿ ਬੀਜਕવਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿਸ੍ਸਾ ਉਦਾਹਰਣਤ੍ਥਂ ਆਹਰਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਭਦ੍ਦੇਤਿ ਭਦ੍ਦੇ, ਗੁਣਾਚਰਿਯੋ ਏવਮਾਹ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਮਾਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਿਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਲੋਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਮ੍ਮਗ੍ਗਤਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ਪਰਲੋਕੇ ਹਿ ਸਤਿ ਇਧਲੋਕੋਪਿ ਨਾਮ ਭવੇਯ੍ਯ, ਸੋਯੇવ ਚ ਨਤ੍ਥਿ। ਮਾਤਾਪਿਤੂਸੁ ਸਨ੍ਤੇਸੁ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਨਾਮ ਭવੇਯ੍ਯੂਉਂ, ਤੇਯੇવ ਚ ਨਤ੍ਥਿ। ਧਮ੍ਮੇ ਸਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਭવੇਯ੍ਯੂਂ, ਤੇਯੇવ ਚ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਦਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤੀ ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੀ ਨਿਰਤ੍ਥਂ વਿਹਞ੍ਞਸੀਤਿ।
Tattha bījakopīti bījakopi pubbe kalyāṇakammaṃ katvā tassa nissandena dāsikucchiyaṃ nibbattoti bījakavatthumpissā udāharaṇatthaṃ āhari. Natthi bhaddeti bhadde, guṇācariyo evamāha ‘‘natthi ayaṃ loko, natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā’’ti. Paraloke hi sati idhalokopi nāma bhaveyya, soyeva ca natthi. Mātāpitūsu santesu puttadhītaro nāma bhaveyyūuṃ, teyeva ca natthi. Dhamme sati dhammikasamaṇabrāhmaṇā bhaveyyūṃ, teyeva ca natthi. Kiṃ dānaṃ dentī sīlaṃ rakkhantī niratthaṃ vihaññasīti.
੧੨੩੮.
1238.
‘‘વੇਦੇਹਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਰੁਚਾ ਰੁਚਿਰવਣ੍ਣਿਨੀ।
‘‘Vedehassa vaco sutvā, rucā ruciravaṇṇinī;
ਜਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਂ ਧਮ੍ਮਂ, ਪਿਤਰਂ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ॥
Jānaṃ pubbāparaṃ dhammaṃ, pitaraṃ etadabravi.
੧੨੩੯.
1239.
‘ਸੁਤਮੇવ ਪੁਰੇ ਆਸਿ, ਸਕ੍ਖਿ ਦਿਟ੍ਠਮਿਦਂ ਮਯਾ।
‘Sutameva pure āsi, sakkhi diṭṭhamidaṃ mayā;
ਬਾਲੂਪਸੇવੀ ਯੋ ਹੋਤਿ, ਬਾਲੋવ ਸਮਪਜ੍ਜਥ॥
Bālūpasevī yo hoti, bālova samapajjatha.
੧੨੪੦.
1240.
‘ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਹਿ ਮੂਲ਼੍ਹਮਾਗਮ੍ਮ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਮੋਹਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ।
‘Mūḷho hi mūḷhamāgamma, bhiyyo mohaṃ nigacchati;
ਪਤਿਰੂਪਂ ਅਲਾਤੇਨ, ਬੀਜਕੇਨ ਚ ਮੁਯ੍ਹਿਤੁ’’’ਨ੍ਤਿ॥
Patirūpaṃ alātena, bījakena ca muyhitu’’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਿਤੁ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰੁਚਾ ਰਾਜਧੀਤਾ ਅਤੀਤੇ ਸਤ੍ਤਜਾਤਿવਸੇਨ ਪੁਬ੍ਬਧਮ੍ਮਂ, ਅਨਾਗਤੇ ਸਤ੍ਤਜਾਤਿવਸੇਨ ਅਨਾਗਤਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਜਾਨਨ੍ਤੀ ਪਿਤਰਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਤੋ ਮੋਚੇਤੁਕਾਮਾ ਏਤਂ ‘‘ਸੁਤਮੇવਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਪਜ੍ਜਥਾਤਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬਾਲੂਪਸੇવੀ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਬਾਲੋવ ਸਮਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤਂ ਮਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਸੁਤਮੇવ, ਅਜ੍ਜ ਪਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਦਿਟ੍ਠਂ। ਮੂਲ਼੍ਹੋਤਿ ਮਗ੍ਗਮੂਲ਼੍ਹਂ ਆਗਮ੍ਮ ਮਗ੍ਗਮੂਲ਼੍ਹੋ વਿਯ ਦਿਟ੍ਠਿਮੂਲ਼੍ਹਂ ਆਗਮ੍ਮ ਦਿਟ੍ਠਿਮੂਲ਼੍ਹੋਪਿ ਉਤ੍ਤਰਿ ਮੋਹਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ, ਮੂਲ਼੍ਹਤਰੋ ਹੋਤਿ। ਅਲਾਤੇਨਾਤਿ ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਜਾਤਿਗੋਤ੍ਤਕੁਲਪਦੇਸਇਸ੍ਸਰਿਯਪੁਞ੍ਞਪਞ੍ਞਾਹੀਨੇਨ ਅਲਾਤਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਹੀਨੇਨ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਨ ਬੀਜਕਦਾਸੇਨ ਚ ਗਾਮਦਾਰਕਸਦਿਸਂ ਅਹਿਰਿਕਂ ਬਾਲਂ ਗੁਣਂ ਆਜੀવਕਂ ਆਗਮ੍ਮ ਮੁਯ੍ਹਿਤੁਂ ਪਤਿਰੂਪਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ। ਕਿਂ ਤੇ ਨ ਮੁਯ੍ਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ?
Tattha pubbāparaṃ dhammanti bhikkhave, pitu vacanaṃ sutvā rucā rājadhītā atīte sattajātivasena pubbadhammaṃ, anāgate sattajātivasena anāgatadhammañca jānantī pitaraṃ micchādiṭṭhito mocetukāmā etaṃ ‘‘sutamevā’’tiādimāha. Tattha samapajjathāti yo puggalo bālūpasevī hoti, so bālova samapajjatīti etaṃ mayā pubbe sutameva, ajja pana paccakkhato diṭṭhaṃ. Mūḷhoti maggamūḷhaṃ āgamma maggamūḷho viya diṭṭhimūḷhaṃ āgamma diṭṭhimūḷhopi uttari mohaṃ nigacchati, mūḷhataro hoti. Alātenāti deva, tumhehi jātigottakulapadesaissariyapuññapaññāhīnena alātasenāpatinā accantahīnena duppaññena bījakadāsena ca gāmadārakasadisaṃ ahirikaṃ bālaṃ guṇaṃ ājīvakaṃ āgamma muyhituṃ patirūpaṃ anucchavikaṃ. Kiṃ te na muyhissantīti?
ਏવਂ ਤੇ ਉਭੋਪਿ ਗਰਹਿਤ੍વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਤੋ ਮੋਚੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਪਿਤਰਂ વਣ੍ਣੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
Evaṃ te ubhopi garahitvā diṭṭhito mocetukāmatāya pitaraṃ vaṇṇentī āha –
੧੨੪੧.
1241.
‘‘ਤ੍વਞ੍ਚ ਦੇવਾਸਿ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ, ਧੀਰੋ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਕੋવਿਦੋ।
‘‘Tvañca devāsi sappañño, dhīro atthassa kovido;
ਕਥਂ ਬਾਲੇਭਿ ਸਦਿਸਂ, ਹੀਨਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਪਾਗਮਿ॥
Kathaṃ bālebhi sadisaṃ, hīnadiṭṭhiṃ upāgami.
੧੨੪੨.
1242.
‘‘ਸਚੇਪਿ ਸਂਸਾਰਪਥੇਨ ਸੁਜ੍ਝਤਿ, ਨਿਰਤ੍ਥਿਯਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਗੁਣਸ੍ਸ।
‘‘Sacepi saṃsārapathena sujjhati, niratthiyā pabbajjā guṇassa;
ਕੀਟੋવ ਅਗ੍ਗਿਂ ਜਲਿਤਂ ਅਪਾਪਤਂ, ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ ਮੋਹਮੂਲ਼੍ਹੋ ਨਗ੍ਗਭਾવਂ॥
Kīṭova aggiṃ jalitaṃ apāpataṃ, upapajjati mohamūḷho naggabhāvaṃ.
੧੨੪੩.
1243.
‘‘ਸਂਸਾਰਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਪੁਰੇ ਨਿવਿਟ੍ਠਾ, ਕਮ੍ਮਂ વਿਦੂਸੇਨ੍ਤਿ ਬਹੂ ਅਜਾਨਂ।
‘‘Saṃsārasuddhīti pure niviṭṭhā, kammaṃ vidūsenti bahū ajānaṃ;
ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਲੀ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤੋવਨਤ੍ਥਾ, ਦੁਮ੍ਮੋਚਯਾ ਬਲਿਸਾ ਅਮ੍ਬੁਜੋવਾ’’ਤਿ॥
Pubbe kalī duggahitovanatthā, dummocayā balisā ambujovā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋਤਿ ਯਸવਯਪੁਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਾવਾਸਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਾਕਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਲਦ੍ਧਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ, ਤੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਧੀਰੋ, ਧੀਰਤਾਯ ਅਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥਸ੍ਸ ਕਾਰਣਾਕਾਰਣਸ੍ਸ ਕੋવਿਦੋ। ਬਾਲੇਭਿ ਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਤੇ ਬਾਲਾ ਉਪਗਤਾ, ਤਥਾ ਕਥਂ ਤ੍વਂ ਹੀਨਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਪਗਤੋ। ਅਪਾਪਤਨ੍ਤਿ ਅਪਿ ਆਪਤਂ, ਪਤਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਤਾਤ, ਸਂਸਾਰੇਨ ਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਲਦ੍ਧਿਯਾ ਸਤਿ ਯਥਾ ਪਟਙ੍ਗਕੀਟੋ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਜਲਿਤਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਮੋਹੇਨ ਤਤ੍ਥ ਪਤਨ੍ਤੋ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਥਾ ਗੁਣੋਪਿ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣੇ ਪਹਾਯ ਮੋਹਮੂਲ਼੍ਹੋ ਨਿਰਸ੍ਸਾਦਂ ਨਗ੍ਗਭਾવਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ।
Tattha sappaññoti yasavayapuññatitthāvāsayonisomanasikārasākacchāvasena laddhāya paññāya sappañño, teneva kāraṇena dhīro, dhīratāya atthānatthassa kāraṇākāraṇassa kovido. Bālebhi sadisanti yathā te bālā upagatā, tathā kathaṃ tvaṃ hīnadiṭṭhiṃ upagato. Apāpatanti api āpataṃ, patantoti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – tāta, saṃsārena suddhīti laddhiyā sati yathā paṭaṅgakīṭo rattibhāge jalitaṃ aggiṃ disvā tappaccayaṃ dukkhaṃ ajānitvā mohena tattha patanto mahādukkhaṃ āpajjati, tathā guṇopi pañca kāmaguṇe pahāya mohamūḷho nirassādaṃ naggabhāvaṃ upapajjati.
ਪੁਰੇ ਨਿવਿਟ੍ਠਾਤਿ ਤਾਤ, ਸਂਸਾਰੇਨ ਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਕਸ੍ਸਚਿ વਚਨਂ ਅਸੁਤ੍વਾ ਪਠਮਮੇવ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਬਹੂ ਜਨਾ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਂ વਿਦੂਸੇਨ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਫਲਮ੍ਪਿ વਿਦੂਸੇਨ੍ਤਿਯੇવ, ਏવਂ ਤੇਸਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਗਹਿਤੋ ਕਲਿ ਪਰਾਜਯਗਾਹੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤੋવ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਮ੍ਮੋਚਯਾ ਬਲਿਸਾ ਅਮ੍ਬੁਜੋવਾਤਿ ਤੇ ਪਨ ਏવਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਨਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾ ਬਾਲਾ ਯਥਾ ਨਾਮ ਬਲਿਸਂ ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਮਚ੍ਛੋ ਬਲਿਸਾ ਦੁਮ੍ਮੋਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਤਮ੍ਹਾ ਅਨਤ੍ਥਾ ਦੁਮ੍ਮੋਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Pure niviṭṭhāti tāta, saṃsārena suddhīti kassaci vacanaṃ asutvā paṭhamameva niviṭṭho natthi, sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalanti gahitattā bahū janā ajānantā kammaṃ vidūsentā kammaphalampi vidūsentiyeva, evaṃ tesaṃ pubbe gahito kali parājayagāho duggahitova hotīti attho. Dummocayā balisā ambujovāti te pana evaṃ ajānantā micchādassanena anatthaṃ gahetvā ṭhitā bālā yathā nāma balisaṃ gilitvā ṭhito maccho balisā dummocayo hoti, evaṃ tamhā anatthā dummocayā honti.
ਉਤ੍ਤਰਿਪਿ ਉਦਾਹਰਣਂ ਆਹਰਨ੍ਤੀ ਆਹ –
Uttaripi udāharaṇaṃ āharantī āha –
੧੨੪੪.
1244.
‘‘ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਹਾਰਾਜ ਤવਤ੍ਥਿਯਾ।
‘‘Upamaṃ te karissāmi, mahārāja tavatthiyā;
ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ, ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ॥
Upamāya midhekacce, atthaṃ jānanti paṇḍitā.
੧੨੪੫.
1245.
‘‘વਾਣਿਜਾਨਂ ਯਥਾ ਨਾવਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਣਭਰਾ ਗਰੁ।
‘‘Vāṇijānaṃ yathā nāvā, appamāṇabharā garu;
ਅਤਿਭਾਰਂ ਸਮਾਦਾਯ, ਅਣ੍ਣવੇ ਅવਸੀਦਤਿ॥
Atibhāraṃ samādāya, aṇṇave avasīdati.
੧੨੪੬.
1246.
‘‘ਏવਮੇવ ਨਰੋ ਪਾਪਂ, ਥੋਕਂ ਥੋਕਮ੍ਪਿ ਆਚਿਨਂ।
‘‘Evameva naro pāpaṃ, thokaṃ thokampi ācinaṃ;
ਅਤਿਭਾਰਂ ਸਮਾਦਾਯ, ਨਿਰਯੇ ਅવਸੀਦਤਿ॥
Atibhāraṃ samādāya, niraye avasīdati.
੧੨੪੭.
1247.
‘‘ਨ ਤਾવ ਭਾਰੋ ਪਰਿਪੂਰੋ, ਅਲਾਤਸ੍ਸ ਮਹੀਪਤਿ।
‘‘Na tāva bhāro paripūro, alātassa mahīpati;
ਆਚਿਨਾਤਿ ਚ ਤਂ ਪਾਪਂ, ਯੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ॥
Ācināti ca taṃ pāpaṃ, yena gacchati duggatiṃ.
੧੨੪੮.
1248.
‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવਸ੍ਸ ਕਤਂ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਅਲਾਤਸ੍ਸ ਮਹੀਪਤਿ।
‘‘Pubbevassa kataṃ puññaṃ, alātassa mahīpati;
ਤਸ੍ਸੇવ ਦੇવ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ, ਯਞ੍ਚੇਸੋ ਲਭਤੇ ਸੁਖਂ॥
Tasseva deva nissando, yañceso labhate sukhaṃ.
੧੨੪੯.
1249.
‘‘ਖੀਯਤੇ ਚਸ੍ਸ ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਤਥਾ ਹਿ ਅਗੁਣੇ ਰਤੋ।
‘‘Khīyate cassa taṃ puññaṃ, tathā hi aguṇe rato;
ਉਜੁਮਗ੍ਗਂ ਅવਹਾਯ, ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਮਨੁਧਾવਤਿ॥
Ujumaggaṃ avahāya, kummaggamanudhāvati.
੧੨੫੦.
1250.
‘‘ਤੁਲਾ ਯਥਾ ਪਗ੍ਗਹਿਤਾ, ਓਹਿਤੇ ਤੁਲਮਣ੍ਡਲੇ।
‘‘Tulā yathā paggahitā, ohite tulamaṇḍale;
ਉਨ੍ਨਮੇਤਿ ਤੁਲਾਸੀਸਂ, ਭਾਰੇ ਓਰੋਪਿਤੇ ਸਤਿ॥
Unnameti tulāsīsaṃ, bhāre oropite sati.
੧੨੫੧.
1251.
‘‘ਏવਮੇવ ਨਰੋ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਥੋਕਂ ਥੋਕਮ੍ਪਿ ਆਚਿਨਂ।
‘‘Evameva naro puññaṃ, thokaṃ thokampi ācinaṃ;
ਸਗ੍ਗਾਤਿਮਾਨੋ ਦਾਸੋવ, ਬੀਜਕੋ ਸਾਤવੇ ਰਤੋ’’ਤਿ॥
Saggātimāno dāsova, bījako sātave rato’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਯੇਤਿ ਅਟ੍ਠવਿਧੇ ਮਹਾਨਿਰਯੇ, ਸੋਲ਼ਸવਿਧੇ ਉਸ੍ਸਦਨਿਰਯੇ, ਲੋਕਨ੍ਤਰਨਿਰਯੇ ਚ। ਭਾਰੋਤਿ ਤਾਤ, ਨ ਤਾવ ਅਲਾਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਭਾਰੋ ਪੂਰਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸੇવ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ, ਯਂ ਸੋ ਅਲਾਤਸੇਨਾਪਤਿ ਅਜ੍ਜ ਸੁਖਂ ਲਭਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਾਤ, ਏਤਂ ਗੋਘਾਤਕਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲਂ। ਪਾਪਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹਿ ਨਾਮ વਿਪਾਕੋ ਇਟ੍ਠੋ ਕਨ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ। ਅਗੁਣੇ ਰਤੋਤਿ ਤਥਾਹੇਸ ਇਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮੇ ਰਤੋ। ਉਜੁਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਮਗ੍ਗਂ। ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਨਿਰਯਗਾਮਿਅਕੁਸਲਮਗ੍ਗਂ।
Tattha nirayeti aṭṭhavidhe mahāniraye, soḷasavidhe ussadaniraye, lokantaraniraye ca. Bhāroti tāta, na tāva alātassa akusalabhāro pūrati. Tassevāti tassa pubbe katassa puññasseva nissando, yaṃ so alātasenāpati ajja sukhaṃ labhati. Na hi tāta, etaṃ goghātakakammassa phalaṃ. Pāpakammassa hi nāma vipāko iṭṭho kanto bhavissatīti aṭṭhānametaṃ. Aguṇe ratoti tathāhesa idāni akusalakamme rato. Ujumagganti dasakusalakammapathamaggaṃ. Kummagganti nirayagāmiakusalamaggaṃ.
ਓਹਿਤੇ ਤੁਲਮਣ੍ਡਲੇਤਿ ਭਣ੍ਡਪਟਿਚ੍ਛਨਤ੍ਥਾਯ ਤੁਲਮਣ੍ਡਲੇ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤੇ। ਉਨ੍ਨਮੇਤੀਤਿ ਉਦ੍ਧਂ ਉਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਆਚਿਨਨ੍ਤਿ ਥੋਕਂ ਥੋਕਮ੍ਪਿ ਪੁਞ੍ਞਂ ਆਚਿਨਨ੍ਤੋ ਪਾਪਭਾਰਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਨਰੋ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਗ੍ਗਾਤਿਮਾਨੋਤਿ ਸਗ੍ਗੇ ਅਤਿਮਾਨੋ ਸਗ੍ਗਸਮ੍ਪਾਪਕੇ ਸਾਤਫਲੇ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇ ਅਭਿਰਤੋ। ‘‘ਸਗ੍ਗਾਧਿਮਾਨੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਸਗ੍ਗਂ ਅਧਿਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਾਤવੇ ਰਤੋਤਿ ਏਸ ਬੀਜਕਦਾਸੋ ਸਾਤવੇ ਮਧੁਰવਿਪਾਕੇ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਯੇવ ਰਤੋ। ਸੋ ਇਮਸ੍ਸ ਪਾਪਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਖੀਣਕਾਲੇ, ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲੇਨ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ।
Ohite tulamaṇḍaleti bhaṇḍapaṭicchanatthāya tulamaṇḍale laggetvā ṭhapite. Unnametīti uddhaṃ ukkhipati. Ācinanti thokaṃ thokampi puññaṃ ācinanto pāpabhāraṃ otāretvā naro kalyāṇakammassa sīsaṃ ukkhipitvā devalokaṃ gacchati. Saggātimānoti sagge atimāno saggasampāpake sātaphale kalyāṇakamme abhirato. ‘‘Saggādhimāno’’tipi pāṭho, saggaṃ adhikāraṃ katvā ṭhitacittoti attho. Sātave ratoti esa bījakadāso sātave madhuravipāke kusaladhammeyeva rato. So imassa pāpakammassa khīṇakāle, kalyāṇakammassa phalena devaloke nibbattissati.
ਯਞ੍ਚੇਸ ਇਦਾਨਿ ਦਾਸਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ, ਨ ਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲੇਨ। ਦਾਸਤ੍ਤਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਞ੍ਹਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਂ ਪਾਪਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
Yañcesa idāni dāsattaṃ upagato, na taṃ kalyāṇakammassa phalena. Dāsattasaṃvattanikañhissa pubbe kataṃ pāpaṃ bhavissatīti niṭṭhamettha gantabbanti imamatthaṃ pakāsentī āha –
੧੨੫੨.
1252.
‘‘ਯਮਜ੍ਜ ਬੀਜਕੋ ਦਾਸੋ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿ।
‘‘Yamajja bījako dāso, dukkhaṃ passati attani;
ਪੁਬ੍ਬੇવਸ੍ਸ ਕਤਂ ਪਾਪਂ, ਤਮੇਸੋ ਪਟਿਸੇવਤਿ॥
Pubbevassa kataṃ pāpaṃ, tameso paṭisevati.
੧੨੫੩.
1253.
‘‘ਖੀਯਤੇ ਚਸ੍ਸ ਤਂ ਪਾਪਂ, ਤਥਾ ਹਿ વਿਨਯੇ ਰਤੋ।
‘‘Khīyate cassa taṃ pāpaṃ, tathā hi vinaye rato;
ਕਸ੍ਸਪਞ੍ਚ ਸਮਾਪਜ੍ਜ, ਮਾ ਹੇવੁਪ੍ਪਥਮਾਗਮਾ’’ਤਿ॥
Kassapañca samāpajja, mā hevuppathamāgamā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਮਾ ਹੇવੁਪ੍ਪਥਮਾਗਮਾਤਿ ਤਾਤ, ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਨਗ੍ਗਂ ਕਸ੍ਸਪਾਜੀવਕਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਾ ਹੇવ ਨਿਰਯਗਾਮਿਂ ਉਪ੍ਪਥਂ ਅਗਮਾ, ਮਾ ਪਾਪਮਕਾਸੀਤਿ ਪਿਤਰਂ ਓવਦਤਿ।
Tattha mā hevuppathamāgamāti tāta, tvaṃ imaṃ naggaṃ kassapājīvakaṃ upagantvā mā heva nirayagāmiṃ uppathaṃ agamā, mā pāpamakāsīti pitaraṃ ovadati.
ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਪਾਪੂਪਸੇવਨਾਯ ਦੋਸਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੂਪਸੇવਨਾਯ ਚ ਗੁਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
Idānissa pāpūpasevanāya dosaṃ kalyāṇamittūpasevanāya ca guṇaṃ dassentī āha –
੧੨੫੪.
1254.
‘‘ਯਂ ਯਞ੍ਹਿ ਰਾਜ ਭਜਤਿ, ਸਨ੍ਤਂ વਾ ਯਦਿ વਾ ਅਸਂ।
‘‘Yaṃ yañhi rāja bhajati, santaṃ vā yadi vā asaṃ;
ਸੀਲવਨ੍ਤਂ વਿਸੀਲਂ વਾ, વਸਂ ਤਸ੍ਸੇવ ਗਚ੍ਛਤਿ॥
Sīlavantaṃ visīlaṃ vā, vasaṃ tasseva gacchati.
੧੨੫੫.
1255.
‘‘ਯਾਦਿਸਂ ਕੁਰੁਤੇ ਮਿਤ੍ਤਂ, ਯਾਦਿਸਂ ਚੂਪਸੇવਤਿ।
‘‘Yādisaṃ kurute mittaṃ, yādisaṃ cūpasevati;
ਸੋਪਿ ਤਾਦਿਸਕੋ ਹੋਤਿ, ਸਹવਾਸੋ ਹਿ ਤਾਦਿਸੋ॥
Sopi tādisako hoti, sahavāso hi tādiso.
੧੨੫੬.
1256.
‘‘ਸੇવਮਾਨੋ ਸੇવਮਾਨਂ, ਸਮ੍ਫੁਟ੍ਠੋ ਸਮ੍ਫੁਸਂ ਪਰਂ।
‘‘Sevamāno sevamānaṃ, samphuṭṭho samphusaṃ paraṃ;
ਸਰੋ ਦਿਦ੍ਧੋ ਕਲਾਪਂવ, ਅਲਿਤ੍ਤਮੁਪਲਿਮ੍ਪਤਿ।
Saro diddho kalāpaṃva, alittamupalimpati;
ਉਪਲੇਪਭਯਾ ਧੀਰੋ, ਨੇવ ਪਾਪਸਖਾ ਸਿਯਾ॥
Upalepabhayā dhīro, neva pāpasakhā siyā.
੧੨੫੭.
1257.
‘‘ਪੂਤਿਮਚ੍ਛਂ ਕੁਸਗ੍ਗੇਨ, ਯੋ ਨਰੋ ਉਪਨਯ੍ਹਤਿ।
‘‘Pūtimacchaṃ kusaggena, yo naro upanayhati;
ਕੁਸਾਪਿ ਪੂਤਿ વਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਬਾਲੂਪਸੇવਨਾ॥
Kusāpi pūti vāyanti, evaṃ bālūpasevanā.
੧੨੫੮.
1258.
‘‘ਤਗਰਞ੍ਚ ਪਲਾਸੇਨ, ਯੋ ਨਰੋ ਉਪਨਯ੍ਹਤਿ।
‘‘Tagarañca palāsena, yo naro upanayhati;
ਪਤ੍ਤਾਪਿ ਸੁਰਭਿ વਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਧੀਰੂਪਸੇવਨਾ॥
Pattāpi surabhi vāyanti, evaṃ dhīrūpasevanā.
੧੨੫੯.
1259.
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਪਤ੍ਤਪੁਟਸ੍ਸੇવ, ਞਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਾਕਮਤ੍ਤਨੋ
‘‘Tasmā pattapuṭasseva, ñatvā sampākamattano
ਅਸਨ੍ਤੇ ਨੋਪਸੇવੇਯ੍ਯ, ਸਨ੍ਤੇ ਸੇવੇਯ੍ਯ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।
Asante nopaseveyya, sante seveyya paṇḍito;
ਅਸਨ੍ਤੋ ਨਿਰਯਂ ਨੇਨ੍ਤਿ, ਸਨ੍ਤੋ ਪਾਪੇਨ੍ਤਿ ਸੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
Asanto nirayaṃ nenti, santo pāpenti suggati’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤਂ વਾਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਂ વਾ। ਯਦਿ વਾ ਅਸਨ੍ਤਿ ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਂ વਾ। ਸਰੋ ਦਿਦ੍ਧੋ ਕਲਾਪਂવਾਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਯਥਾ ਨਾਮ ਹਲਾਹਲવਿਸਲਿਤ੍ਤੋ ਸਰੋ ਸਰਕਲਾਪੇ ਖਿਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ વਿਸੇਨ ਅਲਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਰਕਲਾਪਂ ਲਿਮ੍ਪਤਿ, વਿਸਦਿਦ੍ਧਮੇવ ਕਰੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤੋ ਪਾਪਂ ਸੇવਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੇવਮਾਨਂ ਪਰਂ, ਤੇਨ ਸਮ੍ਫੁਟ੍ਠੋ ਤਂ ਸਮ੍ਫੁਸਂ ਅਲਿਤ੍ਤਂ ਪਾਪੇਨ ਪੁਰਿਸਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਏਕਜ੍ਝਾਸਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਉਪਲਿਮ੍ਪਤਿ। ਪੂਤਿ વਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਕੁਸਾਪਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਾ વਾਯਨ੍ਤਿ। ਤਗਰਞ੍ਚਾਤਿ ਤਗਰਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਞ੍ਚ ਗਨ੍ਧਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਗਨ੍ਧਜਾਤਂ। ਏવਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਾ ਧੀਰੂਪਸੇવਨਾ। ਧੀਰੋ ਹਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੇવਮਾਨਂ ਧੀਰਮੇવ ਕਰੋਤਿ।
Tattha santaṃ vāti sappurisaṃ vā. Yadi vā asanti asappurisaṃ vā. Saro diddho kalāpaṃvāti mahārāja, yathā nāma halāhalavisalitto saro sarakalāpe khitto sabbaṃ taṃ visena alittampi sarakalāpaṃ limpati, visadiddhameva karoti, evameva pāpamitto pāpaṃ sevamāno attānaṃ sevamānaṃ paraṃ, tena samphuṭṭho taṃ samphusaṃ alittaṃ pāpena purisaṃ attanā ekajjhāsayaṃ karonto upalimpati. Pūti vāyantīti tassa te kusāpi duggandhā vāyanti. Tagarañcāti tagarañca aññañca gandhasampannaṃ gandhajātaṃ. Evanti evarūpā dhīrūpasevanā. Dhīro hi attānaṃ sevamānaṃ dhīrameva karoti.
ਤਸ੍ਮਾ ਪਤ੍ਤਪੁਟਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤਗਰਾਦਿਪਲਿવੇਠਮਾਨਾਨਿ ਪਣ੍ਣਾਨਿਪਿ ਸੁਗਨ੍ਧਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਲਾਸਪਤ੍ਤਪੁਟਸ੍ਸੇવ ਪਣ੍ਡਿਤੂਪਸੇવਨੇਨ ਅਹਮ੍ਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏવਂ। ਞਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਾਕਮਤ੍ਤਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਪਾਕਂ ਪਣ੍ਡਿਤਭਾવਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਞਤ੍વਾ ਅਸਨ੍ਤੇ ਪਹਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤੇ ਸਨ੍ਤੇ ਸੇવੇਯ੍ਯ। ‘‘ਨਿਰਯਂ ਨੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦੇવਦਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਨਿਰਯਂ, ‘‘ਪਾਪੇਨ੍ਤਿ ਸੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਾਦੀਹਿ ਸੁਗਤਿਂ ਨੀਤਾਨਂ વਸੇਨ ਉਦਾਹਰਣਾਨਿ ਆਹਰਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Tasmāpattapuṭassevāti yasmā tagarādipaliveṭhamānāni paṇṇānipi sugandhāni honti, tasmā palāsapattapuṭasseva paṇḍitūpasevanena ahampi paṇḍito bhavissāmīti evaṃ. Ñatvā sampākamattanoti attano paripākaṃ paṇḍitabhāvaṃ parimāṇaṃ ñatvā asante pahāya paṇḍite sante seveyya. ‘‘Nirayaṃ nentī’’ti ettha devadattādīhi nirayaṃ, ‘‘pāpenti suggati’’nti ettha sāriputtattherādīhi sugatiṃ nītānaṃ vasena udāharaṇāni āharitabbāni.
ਏવਂ ਰਾਜਧੀਤਾ ਛਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪਿਤੁ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਤੀਤੇ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨੁਭੂਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
Evaṃ rājadhītā chahi gāthāhi pitu dhammaṃ kathetvā idāni atīte attanā anubhūtaṃ dukkhaṃ dassentī āha –
੧੨੬੦.
1260.
‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਸਤ੍ਤ, ਸਰੇ ਸਂਸਰਿਤਤ੍ਤਨੋ।
‘‘Ahampi jātiyo satta, sare saṃsaritattano;
ਅਨਾਗਤਾਪਿ ਸਤ੍ਤੇવ, ਯਾ ਗਮਿਸ੍ਸਂ ਇਤੋ ਚੁਤਾ॥
Anāgatāpi satteva, yā gamissaṃ ito cutā.
੧੨੬੧.
1261.
‘‘ਯਾ ਮੇ ਸਾ ਸਤ੍ਤਮੀ ਜਾਤਿ, ਅਹੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਜਨਾਧਿਪ।
‘‘Yā me sā sattamī jāti, ahu pubbe janādhipa;
ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ ਮਗਧੇਸੁ, ਅਹੁਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪੁਰੇ॥
Kammāraputto magadhesu, ahuṃ rājagahe pure.
੧੨੬੨.
1262.
‘‘ਪਾਪਂ ਸਹਾਯਮਾਗਮ੍ਮ, ਬਹੁਂ ਪਾਪਂ ਕਤਂ ਮਯਾ।
‘‘Pāpaṃ sahāyamāgamma, bahuṃ pāpaṃ kataṃ mayā;
ਪਰਦਾਰਸ੍ਸ ਹੇਠੇਨ੍ਤੋ, ਚਰਿਮ੍ਹਾ ਅਮਰਾ વਿਯ॥
Paradārassa heṭhento, carimhā amarā viya.
੧੨੬੩.
1263.
‘‘ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਟ੍ਠਾ, ਭਸ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਨੋવ ਪਾવਕੋ।
‘‘Taṃ kammaṃ nihitaṃ aṭṭhā, bhasmacchannova pāvako;
ਅਥ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹਿ, ਅਜਾਯਿਂ વਂਸਭੂਮਿਯਂ॥
Atha aññehi kammehi, ajāyiṃ vaṃsabhūmiyaṃ.
੧੨੬੪.
1264.
‘‘ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲੇ, ਇਦ੍ਧੇ ਫੀਤੇ ਮਹਦ੍ਧਨੇ।
‘‘Kosambiyaṃ seṭṭhikule, iddhe phīte mahaddhane;
ਏਕਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਾਰਾਜ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਸਕ੍ਕਤਪੂਜਿਤੋ॥
Ekaputto mahārāja, niccaṃ sakkatapūjito.
੧੨੬੫.
1265.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਮਿਤ੍ਤਂ ਅਸੇવਿਸ੍ਸਂ, ਸਹਾਯਂ ਸਾਤવੇ ਰਤਂ।
‘‘Tattha mittaṃ asevissaṃ, sahāyaṃ sātave rataṃ;
ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਸੁਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸੋ ਮਂ ਅਤ੍ਥੇ ਨਿવੇਸਯਿ॥
Paṇḍitaṃ sutasampannaṃ, so maṃ atthe nivesayi.
੧੨੬੬.
1266.
‘‘ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ, ਬਹੁਂ ਰਤ੍ਤਿਂ ਉਪਾવਸਿਂ।
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ, bahuṃ rattiṃ upāvasiṃ;
ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਟ੍ਠਾ, ਨਿਧੀવ ਉਦਕਨ੍ਤਿਕੇ॥
Taṃ kammaṃ nihitaṃ aṭṭhā, nidhīva udakantike.
੧੨੬੭.
1267.
‘‘ਅਥ ਪਾਪਾਨ ਕਮ੍ਮਾਨਂ, ਯਮੇਤਂ ਮਗਧੇ ਕਤਂ।
‘‘Atha pāpāna kammānaṃ, yametaṃ magadhe kataṃ;
ਫਲਂ ਪਰਿਯਾਗ ਮਂ ਪਚ੍ਛਾ, ਭੁਤ੍વਾ ਦੁਟ੍ਠવਿਸਂ ਯਥਾ॥
Phalaṃ pariyāga maṃ pacchā, bhutvā duṭṭhavisaṃ yathā.
੧੨੬੮.
1268.
‘‘ਤਤੋ ਚੁਤਾਹਂ વੇਦੇਹ, ਰੋਰੁવੇ ਨਿਰਯੇ ਚਿਰਂ।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, roruve niraye ciraṃ;
ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਅਪਚ੍ਚਿਸ੍ਸਂ, ਤਂ ਸਰਂ ਨ ਸੁਖਂ ਲਭੇ॥
Sakammunā apaccissaṃ, taṃ saraṃ na sukhaṃ labhe.
੧੨੬੯.
1269.
‘‘ਬਹੁવਸ੍ਸਗਣੇ ਤਤ੍ਥ, ਖੇਪਯਿਤ੍વਾ ਬਹੁਂ ਦੁਖਂ।
‘‘Bahuvassagaṇe tattha, khepayitvā bahuṃ dukhaṃ;
ਭਿਨ੍ਨਾਗਤੇ ਅਹੁਂ ਰਾਜ, ਛਗਲੋ ਉਦ੍ਧਤਪ੍ਫਲੋ’’ਤਿ॥
Bhinnāgate ahuṃ rāja, chagalo uddhatapphalo’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਾ ਨਾਮ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਞ੍ਚ ਫਲਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ। ਨ ਹਿ ਸਂਸਾਰੋ ਸਤ੍ਤੇ ਸੋਧੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਏવ ਸਤ੍ਤਾ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਅਲਾਤਸੇਨਾਪਤਿ ਚ ਬੀਜਕਦਾਸੋ ਚ ਏਕਮੇવ ਜਾਤਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿ। ਨ ਕੇવਲਂ ਏਤੇવ ਜਾਤਿਂ ਸਰਨ੍ਤਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਅਤੀਤੇ ਸਤ੍ਤ ਜਾਤਿਯੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਂਸਰਿਤਂ ਸਰਾਮਿ, ਅਨਾਗਤੇਪਿ ਇਤੋ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਤ੍ਤੇવ ਜਾਨਾਮਿ। ਯਾ ਮੇ ਸਾਤਿ ਯਾ ਸਾ ਮਮ ਅਤੀਤੇ ਸਤ੍ਤਮੀ ਜਾਤਿ ਆਸਿ। ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਤਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਅਹਂ ਮਗਧੇਸੁ ਰਾਜਗਹਨਗਰੇ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰਪੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿਂ।
Tattha sattāti mahārāja, idhalokaparalokā nāma sukatadukkaṭānañca phalaṃ nāma atthi. Na hi saṃsāro satte sodhetuṃ sakkoti, sakammunā eva sattā sujjhanti. Alātasenāpati ca bījakadāso ca ekameva jātiṃ anussaranti. Na kevalaṃ eteva jātiṃ saranti, ahampi atīte satta jātiyo attano saṃsaritaṃ sarāmi, anāgatepi ito gantabbā satteva jānāmi. Yā me sāti yā sā mama atīte sattamī jāti āsi. Kammāraputtoti tāya jātiyā ahaṃ magadhesu rājagahanagare suvaṇṇakāraputto ahosiṃ.
ਪਰਦਾਰਸ੍ਸ ਹੇਠੇਨ੍ਤੋਤਿ ਪਰਦਾਰਂ ਹੇਠੇਨ੍ਤਾ ਪਰੇਸਂ ਰਕ੍ਖਿਤਗੋਪਿਤੇ વਰਭਣ੍ਡੇ ਅਪਰਜ੍ਝਨ੍ਤਾ। ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਤਂ ਤਦਾ ਮਯਾ ਕਤਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਓਕਾਸਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਓਕਾਸੇ ਸਤਿ વਿਪਾਕਦਾਯਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਭਸ੍ਮਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ ਅਗ੍ਗਿ વਿਯ ਨਿਹਿਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। વਂਸਭੂਮਿਯਨ੍ਤਿ વਂਸਰਟ੍ਠੇ। ਏਕਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿવਿਭવੇ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲੇ ਅਹਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋવ ਅਹੋਸਿਂ। ਸਾਤવੇ ਰਤਨ੍ਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇ ਅਭਿਰਤਂ। ਸੋ ਮਨ੍ਤਿ ਸੋ ਸਹਾਯਕੋ ਮਂ ਅਤ੍ਥੇ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
Paradārassaheṭhentoti paradāraṃ heṭhentā paresaṃ rakkhitagopite varabhaṇḍe aparajjhantā. Aṭṭhāti taṃ tadā mayā kataṃ pāpakammaṃ okāsaṃ alabhitvā okāse sati vipākadāyakaṃ hutvā bhasmapaṭicchanno aggi viya nihitaṃ aṭṭhāsi. Vaṃsabhūmiyanti vaṃsaraṭṭhe. Ekaputtoti asītikoṭivibhave seṭṭhikule ahaṃ ekaputtakova ahosiṃ. Sātave ratanti kalyāṇakamme abhirataṃ. So manti so sahāyako maṃ atthe kusalakamme patiṭṭhāpesi.
ਤਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਮ੍ਪਿ ਮੇ ਕਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ ਤਦਾ ਓਕਾਸਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਓਕਾਸੇ ਸਤਿ વਿਪਾਕਦਾਯਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਉਦਕਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਧਿ વਿਯ ਨਿਹਿਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਯਮੇਤਨ੍ਤਿ ਅਥ ਮਮ ਸਨ੍ਤਕੇਸੁ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਸੁ ਯਂ ਏਤਂ ਮਯਾ ਮਗਧੇਸੁ ਪਰਦਾਰਿਕਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਫਲਂ ਪਚ੍ਛਾ ਮਂ ਪਰਿਯਾਗਂ ਉਪਗਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਕਿਂ? ਭੁਤ੍વਾ ਦੁਟ੍ਠવਿਸਂ ਯਥਾ, ਯਥਾ ਸવਿਸਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਠਿਤਸ੍ਸ ਤਂ ਦੁਟ੍ਠਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਹਲਾਹਲਂ વਿਸਂ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਤਥਾ ਮਂ ਪਰਿਯਾਗਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤੋਤਿ ਤਤੋ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲਤੋ। ਤਂ ਸਰਨ੍ਤਿ ਤਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਰਯੇ ਅਨੁਭੂਤਦੁਕ੍ਖਂ ਸਰਨ੍ਤੀ ਚਿਤ੍ਤਸੁਖਂ ਨਾਮ ਨ ਲਭਾਮਿ, ਭਯਮੇવ ਮੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਭਿਨ੍ਨਾਗਤੇਤਿ ਭਿਨ੍ਨਾਗਤੇ ਨਾਮ ਰਟ੍ਠੇ। ਉਦ੍ਧਤਪ੍ਫਲੋਤਿ ਉਦ੍ਧਤਬੀਜੋ।
Taṃ kammanti tampi me kataṃ kalyāṇakammaṃ tadā okāsaṃ alabhitvā okāse sati vipākadāyakaṃ hutvā udakantike nidhi viya nihitaṃ aṭṭhāsi. Yametanti atha mama santakesu pāpakammesu yaṃ etaṃ mayā magadhesu paradārikakammaṃ kataṃ, tassa phalaṃ pacchā maṃ pariyāgaṃ upagatanti attho. Yathā kiṃ? Bhutvā duṭṭhavisaṃ yathā, yathā savisaṃ bhojanaṃ bhuñjitvā ṭhitassa taṃ duṭṭhaṃ kakkhaḷaṃ halāhalaṃ visaṃ kuppati, tathā maṃ pariyāgatanti attho. Tatoti tato kosambiyaṃ seṭṭhikulato. Taṃ saranti taṃ tasmiṃ niraye anubhūtadukkhaṃ sarantī cittasukhaṃ nāma na labhāmi, bhayameva me uppajjati. Bhinnāgateti bhinnāgate nāma raṭṭhe. Uddhatapphaloti uddhatabījo.
ਸੋ ਪਨ ਛਗਲਕੋ ਬਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਹੋਸਿ। ਪਿਟ੍ਠਿਯਂ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹਪਿ ਨਂ વਾਹਯਿਂਸੁ, ਯਾਨਕੇਪਿ ਯੋਜਯਿਂਸੁ। ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
So pana chagalako balasampanno ahosi. Piṭṭhiyaṃ abhiruyhapi naṃ vāhayiṃsu, yānakepi yojayiṃsu. Imamatthaṃ pakāsentī āha –
੧੨੭੦.
1270.
‘‘ਸਾਤਪੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ વੂਲ਼੍ਹਾ, ਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਚ ਰਥੇਨ ਚ।
‘‘Sātaputtā mayā vūḷhā, piṭṭhiyā ca rathena ca;
ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ, ਪਰਦਾਰਗਮਨਸ੍ਸ ਮੇ’’ਤਿ॥
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਾਤਪੁਤ੍ਤਾਤਿ ਅਮਚ੍ਚਪੁਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਦੇવ, ਰੋਰੁવੇ ਮਹਾਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਨਞ੍ਚ ਛਗਲਕਕਾਲੇ ਬੀਜੁਪ੍ਪਾਟਨਞ੍ਚ ਪਿਟ੍ਠਿવਾਹਨਯਾਨਕਯੋਜਨਾਨਿ ਚ ਸਬ੍ਬੋਪੇਸ ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ ਪਰਦਾਰਗਮਨਸ੍ਸ ਮੇਤਿ।
Tattha sātaputtāti amaccaputtā. Tassa kammassāti deva, roruve mahāniraye paccanañca chagalakakāle bījuppāṭanañca piṭṭhivāhanayānakayojanāni ca sabbopesa tassa nissando paradāragamanassa meti.
ਤਤੋ ਪਨ ਚવਿਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਪਿਯੋਨਿਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਅਥ ਨਂ ਜਾਤਦਿવਸੇ ਯੂਥਪਤਿਨੋ ਦਸ੍ਸੇਸੁਂ। ਸੋ ‘‘ਆਨੇਥ ਮੇ, ਪੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਿਰવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਫਲਾਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
Tato pana cavitvā araññe kapiyoniyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Atha naṃ jātadivase yūthapatino dassesuṃ. So ‘‘ānetha me, putta’’nti daḷhaṃ gahetvā tassa viravantassa dantehi phalāni uppāṭesi. Tamatthaṃ pakāsentī āha –
੧੨੭੧.
1271.
‘‘ਤਤੋ ਚੁਤਾਹਂ વੇਦੇਹ, ਕਪਿ ਆਸਿਂ ਬ੍ਰਹਾવਨੇ।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, kapi āsiṃ brahāvane;
ਨਿਲੁਞ੍ਚਿਤਫਲੋਯੇવ, ਯੂਥਪੇਨ ਪਗਬ੍ਭਿਨਾ।
Niluñcitaphaloyeva, yūthapena pagabbhinā;
ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ, ਪਰਦਾਰਗਮਨਸ੍ਸ ਮੇ’’ਤਿ॥
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਨਿਲੁਞ੍ਚਿਤਫਲੋਯੇવਾਤਿ ਤਤ੍ਰਪਾਹਂ ਪਗਬ੍ਭੇਨ ਯੂਥਪਤਿਨਾ ਲੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਾਟਿਤਫਲੋਯੇવ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha niluñcitaphaloyevāti tatrapāhaṃ pagabbhena yūthapatinā luñcitvā uppāṭitaphaloyeva ahosinti attho.
ਅਥ ਅਪਰਾਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
Atha aparāpi jātiyo dassentī āha –
੧੨੭੨.
1272.
‘‘ਤਤੋ ਚੁਤਾਹਂ વੇਦੇਹ, ਦਸ੍ਸਨੇਸੁ ਪਸੂ ਅਹੁਂ।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, dassanesu pasū ahuṃ;
ਨਿਲੁਞ੍ਚਿਤੋ ਜવੋ ਭਦ੍ਰੋ, ਯੋਗ੍ਗਂ વੂਲ਼੍ਹਂ ਚਿਰਂ ਮਯਾ।
Niluñcito javo bhadro, yoggaṃ vūḷhaṃ ciraṃ mayā;
ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ, ਪਰਦਾਰਗਮਨਸ੍ਸ ਮੇ॥
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
੧੨੭੩.
1273.
‘‘ਤਤੋ ਚੁਤਾਹਂ વੇਦੇਹ, વਜ੍ਜੀਸੁ ਕੁਲਮਾਗਮਾ।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, vajjīsu kulamāgamā;
ਨੇવਿਤ੍ਥੀ ਨ ਪੁਮਾ ਆਸਿਂ, ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤੇ ਸੁਦੁਲ੍ਲਭੇ।
Nevitthī na pumā āsiṃ, manussatte sudullabhe;
ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ, ਪਰਦਾਰਗਮਨਸ੍ਸ ਮੇ॥
Tassa kammassa nissando, paradāragamanassa me.
੧੨੭੪.
1274.
‘‘ਤਤੋ ਚੁਤਾਹਂ વੇਦੇਹ, ਅਜਾਯਿਂ ਨਨ੍ਦਨੇ વਨੇ।
‘‘Tato cutāhaṃ vedeha, ajāyiṃ nandane vane;
ਭવਨੇ ਤਾવਤਿਂਸਾਹਂ, ਅਚ੍ਛਰਾ ਕਾਮવਣ੍ਣਿਨੀ॥
Bhavane tāvatiṃsāhaṃ, accharā kāmavaṇṇinī.
੧੨੭੫.
1275.
‘‘વਿਚਿਤ੍ਰવਤ੍ਥਾਭਰਣਾ, ਆਮੁਤ੍ਤਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲਾ।
‘‘Vicitravatthābharaṇā, āmuttamaṇikuṇḍalā;
ਕੁਸਲਾ ਨਚ੍ਚਗੀਤਸ੍ਸ, ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾ॥
Kusalā naccagītassa, sakkassa paricārikā.
੧੨੭੬.
1276.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਠਿਤਾਹਂ વੇਦੇਹ, ਸਰਾਮਿ ਜਾਤਿਯੋ ਇਮਾ।
‘‘Tattha ṭhitāhaṃ vedeha, sarāmi jātiyo imā;
ਅਨਾਗਤਾਪਿ ਸਤ੍ਤੇવ, ਯਾ ਗਮਿਸ੍ਸਂ ਇਤੋ ਚੁਤਾ॥
Anāgatāpi satteva, yā gamissaṃ ito cutā.
੧੨੭੭.
1277.
‘‘ਪਰਿਯਾਗਤਂ ਤਂ ਕੁਸਲਂ, ਯਂ ਮੇ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਕਤਂ।
‘‘Pariyāgataṃ taṃ kusalaṃ, yaṃ me kosambiyaṃ kataṃ;
ਦੇવੇ ਚੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ, ਸਨ੍ਧਾવਿਸ੍ਸਂ ਇਤੋ ਚੁਤਾ॥
Deve ceva manusse ca, sandhāvissaṃ ito cutā.
੧੨੭੮.
1278.
‘‘ਸਤ੍ਤ ਜਚ੍ਚੋ ਮਹਾਰਾਜ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਸਕ੍ਕਤਪੂਜਿਤਾ।
‘‘Satta jacco mahārāja, niccaṃ sakkatapūjitā;
ਥੀਭਾવਾਪਿ ਨ ਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਂ, ਛਟ੍ਠਾ ਨਿਗਤਿਯੋ ਇਮਾ॥
Thībhāvāpi na muccissaṃ, chaṭṭhā nigatiyo imā.
੧੨੭੯.
1279.
‘‘ਸਤ੍ਤਮੀ ਚ ਗਤਿ ਦੇવ, ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ।
‘‘Sattamī ca gati deva, devaputto mahiddhiko;
ਪੁਮਾ ਦੇવੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਦੇવਕਾਯਸ੍ਮਿਮੁਤ੍ਤਮੋ॥
Pumā devo bhavissāmi, devakāyasmimuttamo.
੧੨੮੦.
1280.
‘‘ਅਜ੍ਜਾਪਿ ਸਨ੍ਤਾਨਮਯਂ, ਮਾਲਂ ਗਨ੍ਥੇਨ੍ਤਿ ਨਨ੍ਦਨੇ।
‘‘Ajjāpi santānamayaṃ, mālaṃ ganthenti nandane;
ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਜવੋ ਨਾਮ, ਯੋ ਮੇ ਮਾਲਂ ਪਟਿਚ੍ਛਤਿ॥
Devaputto javo nāma, yo me mālaṃ paṭicchati.
੧੨੮੧.
1281.
‘‘ਮੁਹੁਤ੍ਤੋ વਿਯ ਸੋ ਦਿਬ੍ਯੋ, ਇਧ વਸ੍ਸਾਨਿ ਸੋਲ਼ਸ।
‘‘Muhutto viya so dibyo, idha vassāni soḷasa;
ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવੋ ਚ ਸੋ ਦਿਬ੍ਯੋ, ਮਾਨੁਸਿਂ ਸਰਦੋਸਤਂ॥
Rattindivo ca so dibyo, mānusiṃ saradosataṃ.
੧੨੮੨.
1282.
‘‘ਇਤਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਅਨ੍વੇਨ੍ਤਿ, ਅਸਙ੍ਖੇਯ੍ਯਾਪਿ ਜਾਤਿਯੋ।
‘‘Iti kammāni anventi, asaṅkheyyāpi jātiyo;
ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਯਦਿ વਾ ਪਾਪਂ, ਨ ਹਿ ਕਮ੍ਮਂ વਿਨਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥
Kalyāṇaṃ yadi vā pāpaṃ, na hi kammaṃ vinassatī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਨੇਸੂਤਿ ਦਸ੍ਸਨਰਟ੍ਠੇਸੁ। ਪਸੂਤਿ ਗੋਣੋ ਅਹੋਸਿਂ। ਨਿਲੁਞ੍ਚਿਤੋਤਿ વਚ੍ਛਕਾਲੇਯੇવ ਮਂ ਏવਂ ਮਨਾਪੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬੀਜਕਮਕਂਸੁ। ਸੋਹਂ ਨਿਲੁਞ੍ਚਿਤੋ ਉਦ੍ਧਤਬੀਜੋ ਜવੋ ਭਦ੍ਰੋ ਅਹੋਸਿਂ। વਜ੍ਜੀਸੁ ਕੁਲਮਾਗਮਾਤਿ ਗੋਯੋਨਿਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ વਜ੍ਜਿਰਟ੍ਠੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਭੋਗਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨੇવਿਤ੍ਥੀ ਨ ਪੁਮਾਤਿ ਨਪੁਂਸਕਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਆਹ। ਭવਨੇ ਤਾવਤਿਂਸਾਹਨ੍ਤਿ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਅਹਂ।
Tattha dassanesūti dassanaraṭṭhesu. Pasūti goṇo ahosiṃ. Niluñcitoti vacchakāleyeva maṃ evaṃ manāpo bhavissatīti nibbījakamakaṃsu. Sohaṃ niluñcito uddhatabījo javo bhadro ahosiṃ. Vajjīsu kulamāgamāti goyonito cavitvā vajjiraṭṭhe ekasmiṃ mahābhogakule nibbattinti dasseti. Nevitthī na pumāti napuṃsakattaṃ sandhāya āha. Bhavane tāvatiṃsāhanti tāvatiṃsabhavane ahaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਠਿਤਾਹਂ, વੇਦੇਹ, ਸਰਾਮਿ ਜਾਤਿਯੋ ਇਮਾਤਿ ਸਾ ਕਿਰ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੇવਲੋਕੇ ਠਿਤਾ ‘‘ਅਹਂ ਏવਰੂਪਂ ਦੇવਲੋਕਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ ਕੁਤੋ ਨੁ ਖੋ ਆਗਤਾ’’ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ વਜ੍ਜਿਰਟ੍ਠੇ ਮਹਾਭੋਗਕੁਲੇ ਨਪੁਂਸਕਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਭਾવਂ ਪਸ੍ਸਿ। ਤਤੋ ‘‘ਕੇਨ ਨੁ ਖੋ ਕਮ੍ਮੇਨ ਏવਰੂਪੇ ਰਮਣੀਯੇ ਠਾਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਕਤਂ ਦਾਨਾਦਿਕੁਸਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਏਤਸ੍ਸ ਫਲੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਅਨਨ੍ਤਰਾਤੀਤੇ ਨਪੁਂਸਕਤ੍ਤਭਾવੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਾਨਾ ਕੁਤੋ ਆਗਤਾਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ਦਸ੍ਸਨਰਟ੍ਠੇਸੁ ਗੋਯੋਨਿਯਂ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨੁਭੂਤਭਾવਂ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਤਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਜਾਤਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਮਾਨਾ વਾਨਰਯੋਨਿਯਂ ਉਦ੍ਧਤਫਲਭਾવਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਤਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੀ ਭਿਨ੍ਨਾਗਤੇ ਛਗਲਕਯੋਨਿਯਂ ਉਦ੍ਧਤਬੀਜਭਾવਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਮਾਨਾ ਰੋਰੁવੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿ।
Tattha ṭhitāhaṃ, vedeha, sarāmi jātiyo imāti sā kira tasmiṃ devaloke ṭhitā ‘‘ahaṃ evarūpaṃ devalokaṃ āgacchantī kuto nu kho āgatā’’ti olokentī vajjiraṭṭhe mahābhogakule napuṃsakattabhāvato cavitvā tattha nibbattabhāvaṃ passi. Tato ‘‘kena nu kho kammena evarūpe ramaṇīye ṭhāne nibbattāmhī’’ti olokentī kosambiyaṃ seṭṭhikule nibbattitvā kataṃ dānādikusalaṃ disvā ‘‘etassa phalena nibbattāmhī’’ti ñatvā ‘‘anantarātīte napuṃsakattabhāve nibbattamānā kuto āgatāmhī’’ti olokentī dassanaraṭṭhesu goyoniyaṃ mahādukkhassa anubhūtabhāvaṃ aññāsi. Tato anantaraṃ jātiṃ anussaramānā vānarayoniyaṃ uddhataphalabhāvaṃ addasa. Tato anantaraṃ anussarantī bhinnāgate chagalakayoniyaṃ uddhatabījabhāvaṃ anussari. Tato paraṃ anussaramānā roruve nibbattabhāvaṃ anussari.
ਅਥਸ੍ਸਾ ਨਿਰਯੇ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਞ੍ਚ ਅਨੁਭੂਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿਯਾ ਭਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਤਤੋ ‘‘ਕੇਨ ਨੁ ਖੋ ਕਮ੍ਮੇਨ ਏવਰੂਪਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭੂਤਂ ਮਯਾ’’ਤਿ ਛਟ੍ਠਂ ਜਾਤਿਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ਤਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਕੋਸਮ੍ਬਿਨਗਰੇ ਕਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਤ੍ਤਮਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ਮਗਧਰਟ੍ਠੇ ਪਾਪਸਹਾਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਤਂ ਪਰਦਾਰਿਕਕਮ੍ਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਏਤਸ੍ਸ ਫਲੇਨ ਮੇ ਤਂ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਥ ‘‘ਇਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਅਨਾਗਤੇ ਕੁਹਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ‘‘ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸੇવ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਏવਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ‘‘ਤਤਿਯੇਪਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸੇવ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥੇ, ਪਞ੍ਚਮੇ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਦੇવਲੋਕੇ ਜવਨਦੇવਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਤਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ‘‘ਛਟ੍ਠੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਇਤੋ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗਤਿਰਞ੍ਞੋ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮਿ, ‘ਰੁਚਾ’ਤਿ ਮੇ ਨਾਮਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਤਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਕੁਹਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ‘‘ਸਤ੍ਤਮਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਤਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਇਤ੍ਥਿਭਾવਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ –
Athassā niraye tiracchānayoniyañca anubhūtaṃ dukkhaṃ anussarantiyā bhayaṃ uppajji. Tato ‘‘kena nu kho kammena evarūpaṃ dukkhaṃ anubhūtaṃ mayā’’ti chaṭṭhaṃ jātiṃ olokentī tāya jātiyā kosambinagare kataṃ kalyāṇakammaṃ disvā sattamaṃ olokentī magadharaṭṭhe pāpasahāyaṃ nissāya kataṃ paradārikakammaṃ disvā ‘‘etassa phalena me taṃ mahādukkhaṃ anubhūta’’nti aññāsi. Atha ‘‘ito cavitvā anāgate kuhiṃ nibbattissāmī’’ti olokentī ‘‘yāvatāyukaṃ ṭhatvā puna sakkasseva paricārikā hutvā nibbattissāmī’’ti aññāsi. Evaṃ punappunaṃ olokayamānā ‘‘tatiyepi attabhāve sakkasseva paricārikā hutvā nibbattissāmi, tathā catutthe, pañcame pana tasmiṃyeva devaloke javanadevaputtassa aggamahesī hutvā nibbattissāmī’’ti ñatvā tato anantaraṃ olokentī ‘‘chaṭṭhe attabhāve ito tāvatiṃsabhavanato cavitvā aṅgatirañño aggamahesiyā kucchimhi nibbattissāmi, ‘rucā’ti me nāmaṃ bhavissatī’’ti ñatvā ‘‘tato anantarā kuhiṃ nibbattissāmī’’ti olokentī ‘‘sattamāya jātiyā tato cavitvā tāvatiṃsabhavane mahiddhiko devaputto hutvā nibbattissāmi, itthibhāvato muccissāmī’’ti aññāsi. Tasmā –
‘‘ਤਤ੍ਥ ਠਿਤਾਹਂ વੇਦੇਹ, ਸਰਾਮਿ ਸਤ੍ਤ ਜਾਤਿਯੋ।
‘‘Tattha ṭhitāhaṃ vedeha, sarāmi satta jātiyo;
ਅਨਾਗਤਾਪਿ ਸਤ੍ਤੇવ, ਯਾ ਗਮਿਸ੍ਸਂ ਇਤੋ ਚੁਤਾ’’ਤਿ॥ – ਆਦਿਮਾਹ।
Anāgatāpi satteva, yā gamissaṃ ito cutā’’ti. – ādimāha;
ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯਾਗਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾਰੇਨ ਆਗਤਂ। ਸਤ੍ਤ ਜਚ੍ਚੋਤਿ વਜ੍ਜਿਰਟ੍ਠੇ ਨਪੁਂਸਕਜਾਤਿਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੇવਲੋਕੇ ਪਞ੍ਚ, ਅਯਞ੍ਚ ਛਟ੍ਠਾਤਿ ਸਤ੍ਤ ਜਾਤਿਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਏਤਾ ਸਤ੍ਤ ਜਾਤਿਯੋ ਨਿਚ੍ਚਂ ਸਕ੍ਕਤਪੂਜਿਤਾ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਛਟ੍ਠਾ ਨਿਗਤਿਯੋਤਿ ਦੇવਲੋਕੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚ, ਅਯਞ੍ਚ ਏਕਾਤਿ ਇਮਾ ਛ ਗਤਿਯੋ ਇਤ੍ਥਿਭਾવਾਨ ਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਦਤਿ। ਸਤ੍ਤਮੀ ਚਾਤਿ ਇਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਂ। ਸਨ੍ਤਾਨਮਯਨ੍ਤਿ ਏਕਤੋવਣ੍ਟਕਾਦਿવਸੇਨ ਕਤਸਨ੍ਤਾਨਂ। ਗਨ੍ਥੇਨ੍ਤੀਤਿ ਯਥਾ ਸਨ੍ਤਾਨਮਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਜ੍ਜਪਿ ਮਮ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾ ਨਨ੍ਦਨવਨੇ ਮਾਲਂ ਗਨ੍ਥੇਨ੍ਤਿਯੇવ। ਯੋ ਮੇ ਮਾਲਂ ਪਟਿਚ੍ਛਤੀਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਅਨਨ੍ਤਰਜਾਤਿਯਂ ਮਮ ਸਾਮਿਕੋ ਜવੋ ਨਾਮ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਯੋ ਰੁਕ੍ਖਤੋ ਪਤਿਤਪਤਿਤਂ ਮਾਲਂ ਪਟਿਚ੍ਛਤਿ।
Tattha pariyāgatanti pariyāyena attano vārena āgataṃ. Satta jaccoti vajjiraṭṭhe napuṃsakajātiyā saddhiṃ devaloke pañca, ayañca chaṭṭhāti satta jātiyoti vuccanti. Etā satta jātiyo niccaṃ sakkatapūjitā ahosinti dasseti. Chaṭṭhā nigatiyoti devaloke pana pañca, ayañca ekāti imā cha gatiyo itthibhāvāna muccissanti vadati. Sattamī cāti ito cavitvā anantaraṃ. Santānamayanti ekatovaṇṭakādivasena katasantānaṃ. Ganthentīti yathā santānamayā honti, evaṃ ajjapi mama paricārikā nandanavane mālaṃ ganthentiyeva. Yo me mālaṃ paṭicchatīti mahārāja, anantarajātiyaṃ mama sāmiko javo nāma devaputto yo rukkhato patitapatitaṃ mālaṃ paṭicchati.
ਸੋਲ਼ਸਾਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਮਮ ਜਾਤਿਯਾ ਇਮਾਨਿ ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਏਤ੍ਤਕੋ ਪਨ ਕਾਲੋ ਦੇવਾਨਂ ਏਕੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤੋ, ਤੇਨ ਤਾ ਮਮ ਚੁਤਭਾવਮ੍ਪਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਮਮਤ੍ਥਾਯ ਮਾਲਂ ਗਨ੍ਥੇਨ੍ਤਿਯੇવ। ਮਾਨੁਸਿਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਸ੍ਸਗਣਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਏਸ ਸਰਦੋਸਤਂ વਸ੍ਸਸਤਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਦੀਘਾਯੁਕਾ ਦੇવਾ । ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਕਾਰਣੇਨ ਪਰਲੋਕਸ੍ਸ ਚ ਕਲ੍ਯਾਣਪਾਪਕਾਨਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਤਂ ਜਾਨਾਹਿ, ਦੇવਾਤਿ।
Soḷasāti mahārāja, mama jātiyā imāni soḷasa vassāni, ettako pana kālo devānaṃ eko muhutto, tena tā mama cutabhāvampi ajānantā mamatthāya mālaṃ ganthentiyeva. Mānusinti manussānaṃ vassagaṇanaṃ āgamma esa saradosataṃ vassasataṃ hoti, evaṃ dīghāyukā devā . Iminā pana kāraṇena paralokassa ca kalyāṇapāpakānañca kammānaṃ atthitaṃ jānāhi, devāti.
ਅਨ੍વੇਨ੍ਤੀਤਿ ਯਥਾ ਮਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਂਸੁ, ਏવਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਕਮ੍ਮਂ વਿਨਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਂ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ, ਉਪਪਜ੍ਜવੇਦਨੀਯਂ ਅਨਨ੍ਤਰਭવੇ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿ, ਅਪਰਾਪਰਿਯવੇਦਨੀਯਂ ਪਨ વਿਪਾਕਂ ਅਦਤ੍વਾ ਨ ਨਸ੍ਸਤਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਨ ਹਿ ਕਮ੍ਮਂ વਿਨਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਦੇવ, ਅਹਂ ਪਰਦਾਰਿਕਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਨਿਰਯੇ ਚ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਞ੍ਚ ਮਹਨ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਿਂ। ਸਚੇ ਪਨ ਤੁਮ੍ਹੇਪਿ ਇਦਾਨਿ ਗੁਣਸ੍ਸ ਕਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥ, ਮਯਾ ਅਨੁਭੂਤਸਦਿਸਮੇવ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਿਸ੍ਸਥ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਮਾ ਕਰਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਆਹ।
Anventīti yathā maṃ anubandhiṃsu, evaṃ anubandhanti. Na hi kammaṃ vinassatīti diṭṭhadhammavedanīyaṃ tasmiṃyeva attabhāve, upapajjavedanīyaṃ anantarabhave vipākaṃ deti, aparāpariyavedanīyaṃ pana vipākaṃ adatvā na nassati. Taṃ sandhāya ‘‘na hi kammaṃ vinassatī’’ti vatvā ‘‘deva, ahaṃ paradārikakammassa nissandena niraye ca tiracchānayoniyañca mahantaṃ dukkhaṃ anubhaviṃ. Sace pana tumhepi idāni guṇassa kathaṃ gahetvā evaṃ karissatha, mayā anubhūtasadisameva dukkhaṃ anubhavissatha, tasmā evaṃ mā karitthā’’ti āha.
ਅਥਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
Athassa uttari dhammaṃ desentī āha –
੧੨੮੩.
1283.
‘‘ਯੋ ਇਚ੍ਛੇ ਪੁਰਿਸੋ ਹੋਤੁਂ, ਜਾਤਿਂ ਜਾਤਿਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ।
‘‘Yo icche puriso hotuṃ, jātiṃ jātiṃ punappunaṃ;
ਪਰਦਾਰਂ વਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਧੋਤਪਾਦੋવ ਕਦ੍ਦਮਂ॥
Paradāraṃ vivajjeyya, dhotapādova kaddamaṃ.
੧੨੮੪.
1284.
‘‘ਯਾ ਇਚ੍ਛੇ ਪੁਰਿਸੋ ਹੋਤੁਂ, ਜਾਤਿਂ ਜਾਤਿਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ।
‘‘Yā icche puriso hotuṃ, jātiṃ jātiṃ punappunaṃ;
ਸਾਮਿਕਂ ਅਪਚਾਯੇਯ੍ਯ, ਇਨ੍ਦਂવ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾ॥
Sāmikaṃ apacāyeyya, indaṃva paricārikā.
੧੨੮੫.
1285.
‘‘ਯੋ ਇਚ੍ਛੇ ਦਿਬ੍ਯਭੋਗਞ੍ਚ, ਦਿਬ੍ਬਮਾਯੁਂ ਯਸਂ ਸੁਖਂ।
‘‘Yo icche dibyabhogañca, dibbamāyuṃ yasaṃ sukhaṃ;
ਪਾਪਾਨਿ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ, ਤਿવਿਧਂ ਧਮ੍ਮਮਾਚਰੇ॥
Pāpāni parivajjetvā, tividhaṃ dhammamācare.
੧੨੮੬.
1286.
‘‘ਕਾਯੇਨ વਾਚਾ ਮਨਸਾ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਿਚਕ੍ਖਣੋ।
‘‘Kāyena vācā manasā, appamatto vicakkhaṇo;
ਅਤ੍ਤਨੋ ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥਾਯ, ਇਤ੍ਥੀ વਾ ਯਦਿ વਾ ਪੁਮਾ॥
Attano hoti atthāya, itthī vā yadi vā pumā.
੧੨੮੭.
1287.
‘‘ਯੇ ਕੇਚਿਮੇ ਮਾਨੁਜਾ ਜੀવਲੋਕੇ, ਯਸਸ੍ਸਿਨੋ ਸਬ੍ਬਸਮਨ੍ਤਭੋਗਾ।
‘‘Ye kecime mānujā jīvaloke, yasassino sabbasamantabhogā;
ਅਸਂਸਯਂ ਤੇਹਿ ਪੁਰੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣਂ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਾਸੇ ਪੁਥੁ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾ॥
Asaṃsayaṃ tehi pure suciṇṇaṃ, kammassakāse puthu sabbasattā.
੧੨੮੮.
1288.
‘‘ਇਙ੍ਘਾਨੁਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ਸਯਮ੍ਪਿ ਦੇવ, ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ ਤੇ ਇਮਾ ਜਨਿਨ੍ਦ।
‘‘Iṅghānucintesi sayampi deva, kutonidānā te imā janinda;
ਯਾ ਤੇ ਇਮਾ ਅਚ੍ਛਰਾਸਨ੍ਨਿਕਾਸਾ, ਅਲਙ੍ਕਤਾ ਕਞ੍ਚਨਜਾਲਛਨ੍ਨਾ’’ਤਿ॥
Yā te imā accharāsannikāsā, alaṅkatā kañcanajālachannā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਹੋਤੁਨ੍ਤਿ ਭવਿਤੁਂ। ਸਬ੍ਬਸਮਨ੍ਤਭੋਗਾਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸਬ੍ਬਭੋਗਾ। ਸੁਚਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਚਿਣ੍ਣਂ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ। ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਾਸੇਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਕਮ੍ਮਸ੍ਸੇવ વਿਪਾਕਪਟਿਸਂવੇਦਿਨੋ। ਨ ਹਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿ, ਨ ਤਾਹਿ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਹਿ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿ। ਸੇਸੇਹਿ ਕਤਂ ਸੇਸਾਨਂ ਕਿਮੇવ ਦਸ੍ਸਤਿ? ਇਙ੍ਘਾਤਿ ਚੋਦਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਅਨੁਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਾ ਤੇ ਇਮਾਤਿ ਯਾ ਇਮਾ ਸੋਲ਼ਸਸਹਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਇਮਾ ਤੇ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ, ਕਿਂ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਾਯਨ੍ਤੇਨ ਲਦ੍ਧਾ, ਉਦਾਹੁ ਪਨ੍ਥਦੂਸਨਸਨ੍ਧਿਚ੍ਛੇਦਾਦੀਨਿ ਪਾਪਾਨਿ ਕਤ੍વਾ, ਅਦੁ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਲਦ੍ਧਾਤਿ ਇਦਂ ਤਾવ ਅਤ੍ਤਨਾਪਿ ਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਦੇવਾਤਿ।
Tattha hotunti bhavituṃ. Sabbasamantabhogāti paripuṇṇasabbabhogā. Suciṇṇanti suṭṭhu ciṇṇaṃ kalyāṇakammaṃ kataṃ. Kammassakāseti kammassakā attanā katakammasseva vipākapaṭisaṃvedino. Na hi mātāpitūhi kataṃ kammaṃ puttadhītānaṃ vipākaṃ deti, na tāhi puttadhītāhi kataṃ kammaṃ mātāpitūnaṃ vipākaṃ deti. Sesehi kataṃ sesānaṃ kimeva dassati? Iṅghāti codanatthe nipāto. Anucintesīti punappunaṃ cinteyyāsi. Yā te imāti yā imā soḷasasahassā itthiyo taṃ upaṭṭhahanti, imā te kutonidānā, kiṃ nipajjitvā niddāyantena laddhā, udāhu panthadūsanasandhicchedādīni pāpāni katvā, adu kalyāṇakammaṃ nissāya laddhāti idaṃ tāva attanāpi cinteyyāsi, devāti.
ਏવਂ ਸਾ ਪਿਤਰਂ ਅਨੁਸਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Evaṃ sā pitaraṃ anusāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੨੮੯.
1289.
‘‘ਇਚ੍ਚੇવਂ ਪਿਤਰਂ ਕਞ੍ਞਾ, ਰੁਚਾ ਤੋਸੇਸਿ ਅਙ੍ਗਤਿਂ।
‘‘Iccevaṃ pitaraṃ kaññā, rucā tosesi aṅgatiṃ;
ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਮਾਚਿਕ੍ਖਿ, ਧਮ੍ਮਮਕ੍ਖਾਸਿ ਸੁਬ੍ਬਤਾ’’ਤਿ॥
Mūḷhassa maggamācikkhi, dhammamakkhāsi subbatā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਇਚ੍ਚੇવਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਤਿ ਇਮੇਹਿ ਏવਰੂਪੇਹਿ ਮਧੁਰੇਹਿ વਚਨੇਹਿ ਰੁਚਾਕਞ੍ਞਾ ਪਿਤਰਂ ਤੋਸੇਸਿ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਂ વਿਯ ਤਸ੍ਸ ਸੁਗਤਿਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ, ਨਾਨਾਨਯੇਹਿ ਸੁਚਰਿਤਧਮ੍ਮਂ ਅਕ੍ਖਾਸਿ। ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤੀਯੇવ ਸਾ ਸੁਬ੍ਬਤਾ ਸੁਨ੍ਦਰવਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤੀਤਜਾਤਿਯੋਪਿ ਕਥੇਸਿ।
Tattha iccevanti bhikkhave, iti imehi evarūpehi madhurehi vacanehi rucākaññā pitaraṃ tosesi, mūḷhassa maggaṃ viya tassa sugatimaggaṃ ācikkhi, nānānayehi sucaritadhammaṃ akkhāsi. Dhammaṃ kathentīyeva sā subbatā sundaravatā attano atītajātiyopi kathesi.
ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਪਿਤੁ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਾ, ਦੇવ, ਨਗ੍ਗਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਸ੍ਸ વਚਨਂ ਗਣ੍ਹਿ, ‘ਅਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਰਲੋਕੋ , ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਟਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲ’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਦਿਸਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਗਣ੍ਹ, ਮਾ ਅਤਿਤ੍ਥੇਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਪਿਤਰਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਾ ਮੋਚੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਹਿ ਕੇવਲਂ ਤਸ੍ਸਾ ਮਧੁਰવਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੁਸ੍ਸਿ। ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਹਿ ਪਿਯਪੁਤ੍ਤਾਨਂ વਚਨਂ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਪਨ ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਨਗਰੇਪਿ ‘‘ਰੁਚਾ ਕਿਰ ਰਾਜਧੀਤਾ ਪਿਤੁ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਸੀ’’ਤਿ ਏਕਕੋਲਾਹਲਂ ਅਹੋਸਿ। ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਰਾਜਧੀਤਾ ਅਜ੍ਜ ਪਿਤਰਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਾ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਨਗਰવਾਸੀਨਂ ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਮਹਾਜਨੋ ਤੁਸ੍ਸਿ। ਸਾ ਪਿਤਰਂ ਬੋਧੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ વੀਰਿਯਂ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾવ ‘‘ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਉਪਾਯੇਨ ਪਿਤੁ ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਦਸਦਿਸਾ ਨਮਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਲੋਕਸਨ੍ਧਾਰਕਾ ਧਮ੍ਮਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਨਾਮ ਲੋਕਪਾਲਦੇવਤਾ ਨਾਮ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇ ਇਧਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਲੇਨ ਮਮ ਪਿਤਰਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਨ੍ਤੁ , ਏਤਸ੍ਸ ਗੁਣੇ ਅਸਤਿਪਿ ਮਮ ਗੁਣੇਨ ਮਮ ਸੀਲੇਨ ਮਮ ਸਚ੍ਚੇਨ ਇਧਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਇਮਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਸਕਲਲੋਕਸ੍ਸ ਸੋਤ੍ਥਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਨਮਸ੍ਸਿ।
Evaṃ pubbaṇhato paṭṭhāya sabbarattiṃ pitu dhammaṃ desetvā ‘‘mā, deva, naggassa micchādiṭṭhikassa vacanaṃ gaṇhi, ‘atthi ayaṃ loko, atthi paraloko , atthi sukaṭadukkaṭakammānaṃ phala’nti vadantassa mādisassa kalyāṇamittassa vacanaṃ gaṇha, mā atitthena pakkhandī’’ti āha. Evaṃ santepi pitaraṃ micchādassanā mocetuṃ nāsakkhi. So hi kevalaṃ tassā madhuravacanaṃ sutvā tussi. Mātāpitaro hi piyaputtānaṃ vacanaṃ piyāyanti, na pana taṃ micchādassanaṃ vissajjesi. Nagarepi ‘‘rucā kira rājadhītā pitu dhammaṃ desetvā micchādassanaṃ vissajjāpesī’’ti ekakolāhalaṃ ahosi. ‘‘Paṇḍitā rājadhītā ajja pitaraṃ micchādassanā mocetvā nagaravāsīnaṃ sotthibhāvaṃ karissatī’’ti mahājano tussi. Sā pitaraṃ bodhetuṃ asakkontī vīriyaṃ avissajjetvāva ‘‘yena kenaci upāyena pitu sotthibhāvaṃ karissāmī’’ti sirasmiṃ añjaliṃ patiṭṭhapetvā dasadisā namassitvā ‘‘imasmiṃ loke lokasandhārakā dhammikasamaṇabrāhmaṇā nāma lokapāladevatā nāma mahābrahmāno nāma atthi, te idhāgantvā attano balena mama pitaraṃ micchādassanaṃ vissajjāpentu , etassa guṇe asatipi mama guṇena mama sīlena mama saccena idhāgantvā imaṃ micchādassanaṃ vissajjāpetvā sakalalokassa sotthiṃ karontū’’ti adhiṭṭhahitvā namassi.
ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਨਾਰਦੋ ਨਾਮ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਅਹੋਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾ ਚ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ ਅਨੁਦ੍ਦਯਾਯ ਮਹਨ੍ਤਭਾવੇਨ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੇ ਸਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਕਾਲਾਨੁਕਾਲਂ ਲੋਕਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਦਿવਸਂ ਲੋਕਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਰਾਜਧੀਤਰਂ ਪਿਤੁ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਲੋਕਸਨ੍ਧਾਰਕਦੇવਤਾਯੋ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ, ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਂ ਅਞ੍ਞੋ ਏਤਂ ਰਾਜਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਰਾਜਧੀਤੁ ਸਙ੍ਗਹਂ, ਰਞ੍ਞੋ ਚ ਸਪਰਿਜਨਸ੍ਸ ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਕਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਕੇਨ ਨੁ ਖੋ વੇਸੇਨ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਪਿਯਾ ਚੇવ ਗਰੁਨੋ ਚ ਆਦੇਯ੍ਯવਚਨਾ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤવੇਸੇਨ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਿਕਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਭਾવਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਮਨੁਞ੍ਞਂ ਜਟਾਮਣ੍ਡਲਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਜਟਨ੍ਤਰੇ ਕਞ੍ਚਨਸੂਚਿਂ ਓਦਹਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਰਤ੍ਤਪਟਂ ਉਪਰਿ ਰਤ੍ਤવਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਤਾਰਾਖਚਿਤਂ ਰਜਤਮਯਂ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮਂ ਏਕਂਸੇ ਕਤ੍વਾ ਮੁਤ੍ਤਾਸਿਕ੍ਕਾਯ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਸੁવਣ੍ਣਮਯਂ ਭਿਕ੍ਖਾਭਾਜਨਂ ਆਦਾਯ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਓਨਤਂ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਜਂ ਖਨ੍ਧੇ ਕਤ੍વਾ ਮੁਤ੍ਤਾਸਿਕ੍ਕਾਯ ਏવ ਪવਾਲ਼ਕਮਣ੍ਡਲੁਂ ਆਦਾਯ ਇਮਿਨਾ ਇਸਿવੇਸੇਨ ਗਗਨਤਲੇ ਚਨ੍ਦੋ વਿਯ વਿਰੋਚਮਾਨੋ ਆਕਾਸੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਚਨ੍ਦਕਪਾਸਾਦਮਹਾਤਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਰਤੋ ਆਕਾਸੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Tadā bodhisatto nārado nāma mahābrahmā ahosi. Bodhisattā ca nāma attano mettābhāvanāya anuddayāya mahantabhāvena suppaṭipannaduppaṭipanne satte dassanatthaṃ kālānukālaṃ lokaṃ olokenti. So taṃ divasaṃ lokaṃ olokento taṃ rājadhītaraṃ pitu micchādiṭṭhimocanatthaṃ lokasandhārakadevatāyo namassamānaṃ disvā, ‘‘ṭhapetvā maṃ añño etaṃ rājānaṃ micchādassanaṃ vissajjāpetuṃ samattho nāma natthi, ajja mayā rājadhītu saṅgahaṃ, rañño ca saparijanassa sotthibhāvaṃ katvā āgantuṃ vaṭṭati, kena nu kho vesena gamissāmī’’ti cintetvā ‘‘manussānaṃ pabbajitā piyā ceva garuno ca ādeyyavacanā ca, tasmā pabbajitavesena gamissāmī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā pāsādikaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ manussattabhāvaṃ māpetvā manuññaṃ jaṭāmaṇḍalaṃ bandhitvā jaṭantare kañcanasūciṃ odahitvā anto rattapaṭaṃ upari rattavākacīraṃ nivāsetvā pārupitvā suvaṇṇatārākhacitaṃ rajatamayaṃ ajinacammaṃ ekaṃse katvā muttāsikkāya pakkhittaṃ suvaṇṇamayaṃ bhikkhābhājanaṃ ādāya tīsu ṭhānesu onataṃ suvaṇṇakājaṃ khandhe katvā muttāsikkāya eva pavāḷakamaṇḍaluṃ ādāya iminā isivesena gaganatale cando viya virocamāno ākāsena āgantvā alaṅkatacandakapāsādamahātalaṃ pavisitvā rañño purato ākāse aṭṭhāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੨੯੦.
1290.
‘‘ਅਥਾਗਮਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾ, ਨਾਰਦੋ ਮਾਨੁਸਿਂ ਪਜਂ।
‘‘Athāgamā brahmalokā, nārado mānusiṃ pajaṃ;
ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਂ ਅવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਅਦ੍ਦਾ ਰਾਜਾਨਮਙ੍ਗਤਿਂ॥
Jambudīpaṃ avekkhanto, addā rājānamaṅgatiṃ.
੧੨੯੧.
1291.
‘‘ਤਤੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਪਾਸਾਦੇ, વੇਦੇਹਸ੍ਸ ਪੁਰਤ੍ਥਤੋ।
‘‘Tato patiṭṭhā pāsāde, vedehassa puratthato;
ਤਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾਨਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਂ, ਰੁਚਾ ਇਸਿਮવਨ੍ਦਥਾ’’ਤਿ॥
Tañca disvānānuppattaṃ, rucā isimavandathā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍ਦਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਠਿਤੋવ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਂ ਅવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਗੁਣਾਜੀવਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਗਹਿਤਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਰਾਜਾਨਂ ਅਙ੍ਗਤਿਂ ਅਦ੍ਦਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ ਤਤੋ ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਅਮਚ੍ਚਗਣਪਰਿવੁਤਸ੍ਸ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਾਸਾਦੇ ਅਪਦੇ ਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ। ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਗਤਂ। ਇਸਿਨ੍ਤਿ ਇਸਿવੇਸੇਨ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਇਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਅવਨ੍ਦਥਾਤਿ ‘‘ਮਮਾਨੁਗ੍ਗਹੇਨ ਮਮ ਪਿਤਰਿ ਕਾਰੁਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਆਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਹਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠਾ વਾਤਾਭਿਹਟਾ ਸੁવਣ੍ਣਕਦਲੀ વਿਯ ਓਨਮਿਤ੍વਾ ਨਾਰਦਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਅવਨ੍ਦਿ।
Tattha addāti brahmaloke ṭhitova jambudīpaṃ avekkhanto guṇājīvakassa santike gahitamicchādassanaṃ rājānaṃ aṅgatiṃ addasa, tasmā āgatoti attho. Tato patiṭṭhāti tato so brahmā tassa rañño amaccagaṇaparivutassa nisinnassa purato tasmiṃ pāsāde apade padaṃ dassento ākāse patiṭṭhahi. Anuppattanti āgataṃ. Isinti isivesena āgatattā satthā ‘‘isi’’nti āha. Avandathāti ‘‘mamānuggahena mama pitari kāruññaṃ katvā eko devarājā āgato bhavissatī’’ti haṭṭhapahaṭṭhā vātābhihaṭā suvaṇṇakadalī viya onamitvā nāradabrahmānaṃ avandi.
ਰਾਜਾਪਿ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਤੇਜੇਨ ਤਜ੍ਜਿਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਸਨੇ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਆਸਨਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਭੂਮਿਯਂ ਠਤ੍વਾ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –
Rājāpi taṃ disvāva brahmatejena tajjito attano āsane saṇṭhātuṃ asakkonto āsanā oruyha bhūmiyaṃ ṭhatvā āgataṭṭhānañca nāmagottañca pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
੧੨੯੨.
1292.
‘‘ਅਥਾਸਨਮ੍ਹਾ ਓਰੁਯ੍ਹ, ਰਾਜਾ ਬ੍ਯਥਿਤਮਾਨਸੋ।
‘‘Athāsanamhā oruyha, rājā byathitamānaso;
ਨਾਰਦਂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰવਿ॥
Nāradaṃ paripucchanto, idaṃ vacanamabravi.
੧੨੯੩.
1293.
‘ਕੁਤੋ ਨੁ ਆਗਚ੍ਛਸਿ ਦੇવવਣ੍ਣਿ, ਓਭਾਸਯਂ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾ ਚਨ੍ਦਿਮਾવ।
‘Kuto nu āgacchasi devavaṇṇi, obhāsayaṃ sabbadisā candimāva;
ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ, ਕਥਂ ਤਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ’’’ਤਿ॥
Akkhāhi me pucchito nāmagottaṃ, kathaṃ taṃ jānanti manussaloke’’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਯਥਿਤਮਾਨਸੋਤਿ ਭੀਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਕੁਤੋ ਨੂਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਨੁ ਖੋ વਿਜ੍ਜਾਧਰੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਅવਨ੍ਦਿਤ੍વਾવ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛਿ।
Tattha byathitamānasoti bhītacitto. Kuto nūti kacci nu kho vijjādharo bhaveyyāti maññamāno avanditvāva evaṃ pucchi.
ਅਥ ਸੋ ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ‘ਪਰਲੋਕੋ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਪਰਲੋਕਮੇવਸ੍ਸ ਤਾવ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –
Atha so ‘‘ayaṃ rājā ‘paraloko natthī’ti maññati, paralokamevassa tāva ācikkhissāmī’’ti cintetvā gāthamāha –
੧੨੯੪.
1294.
‘‘ਅਹਞ੍ਹਿ ਦੇવਤੋ ਇਦਾਨਿ ਏਮਿ, ਓਭਾਸਯਂ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾ ਚਨ੍ਦਿਮਾવ।
‘‘Ahañhi devato idāni emi, obhāsayaṃ sabbadisā candimāva;
ਅਕ੍ਖਾਮਿ ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ, ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਮਂ ਨਾਰਦੋ ਕਸ੍ਸਪੋ ਚਾ’’ਤਿ॥
Akkhāmi te pucchito nāmagottaṃ, jānanti maṃ nārado kassapo cā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਦੇવਤੋਤਿ ਦੇવਲੋਕਤੋ। ਨਾਰਦੋ ਕਸ੍ਸਪੋ ਚਾਤਿ ਮਂ ਨਾਮੇਨ ਨਾਰਦੋ, ਗੋਤ੍ਤੇਨ ਕਸ੍ਸਪੋਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ।
Tattha devatoti devalokato. Nārado kassapo cāti maṃ nāmena nārado, gottena kassapoti jānanti.
ਅਥ ਰਾਜਾ ‘‘ਇਮਂ ਪਚ੍ਛਾਪਿ ਪਰਲੋਕਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਲਦ੍ਧਕਾਰਣਂ ਤਾવ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –
Atha rājā ‘‘imaṃ pacchāpi paralokaṃ pucchissāmi, iddhiyā laddhakāraṇaṃ tāva pucchissāmī’’ti cintetvā gāthamāha –
੧੨੯੫.
1295.
‘‘ਅਚ੍ਛੇਰਰੂਪਂ ਤવ ਯਾਦਿਸਞ੍ਚ, વੇਹਾਯਸਂ ਗਚ੍ਛਸਿ ਤਿਟ੍ਠਸੀ ਚ।
‘‘Accherarūpaṃ tava yādisañca, vehāyasaṃ gacchasi tiṭṭhasī ca;
ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਨਾਰਦ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਅਥ ਕੇਨ વਣ੍ਣੇਨ ਤવਾਯਮਿਦ੍ਧੀ’’ਤਿ॥
Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, atha kena vaṇṇena tavāyamiddhī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਯਾਦਿਸਞ੍ਚਾਤਿ ਯਾਦਿਸਞ੍ਚ ਤવ ਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਯਞ੍ਚ ਤ੍વਂ ਆਕਾਸੇ ਗਚ੍ਛਸਿ ਤਿਟ੍ਠਸਿ ਚ, ਇਦਂ ਅਚ੍ਛਰਿਯਜਾਤਂ।
Tattha yādisañcāti yādisañca tava saṇṭhānaṃ, yañca tvaṃ ākāse gacchasi tiṭṭhasi ca, idaṃ acchariyajātaṃ.
ਨਾਰਦੋ ਆਹ –
Nārado āha –
੧੨੯੬.
1296.
‘‘ਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਚ ਦਮੋ ਚ ਚਾਗੋ, ਗੁਣਾ ਮਮੇਤੇ ਪਕਤਾ ਪੁਰਾਣਾ।
‘‘Saccañca dhammo ca damo ca cāgo, guṇā mamete pakatā purāṇā;
ਤੇਹੇવ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸੁਸੇવਿਤੇਹਿ, ਮਨੋਜਲੋ ਯੇਨ ਕਾਮਂ ਗਤੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ॥
Teheva dhammehi susevitehi, manojalo yena kāmaṃ gatosmī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਮੁਸਾવਾਦવਿਰਹਿਤਂ વਚੀਸਚ੍ਚਂ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਤਿવਿਧਸੁਚਰਿਤਧਮ੍ਮੋ ਚੇવ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਝਾਨਧਮ੍ਮੋ ਚ। ਦਮੋਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮਨਂ। ਚਾਗੋਤਿ ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਚ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਚ। ਮਮੇਤੇ ਗੁਣਾਤਿ ਮਮ ਏਤੇ ਗੁਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਗੁਣਸਹਗਤਾ। ਪਕਤਾ ਪੁਰਾਣਾਤਿ ਮਯਾ ਪੁਰਿਮਭવੇ ਕਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਤੇਹੇવ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸੁਸੇવਿਤੇਹੀ’’ਤਿ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਗੁਣੇ ਸੁਸੇવਿਤੇ ਪਰਿਚਾਰਿਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਮਨੋਜવੋਤਿ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਕਾਰਣੇਨ ਪਟਿਲਦ੍ਧੋ। ਯੇਨ ਕਾਮਂ ਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ ਯੇਨ ਦੇવਟ੍ਠਾਨੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੇ ਚ ਗਨ੍ਤੁਂ ਇਚ੍ਛਨਂ, ਤੇਨ ਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha saccanti musāvādavirahitaṃ vacīsaccaṃ. Dhammoti tividhasucaritadhammo ceva kasiṇaparikammajhānadhammo ca. Damoti indriyadamanaṃ. Cāgoti kilesapariccāgo ca deyyadhammapariccāgo ca. Mamete guṇāti mama ete guṇasampayuttā guṇasahagatā. Pakatā purāṇāti mayā purimabhave katāti dasseti. ‘‘Teheva dhammehi susevitehī’’ti te sabbe guṇe susevite paricārite dasseti. Manojavoti iddhiyā kāraṇena paṭiladdho. Yena kāmaṃ gatosmīti yena devaṭṭhāne ca manussaṭṭhāne ca gantuṃ icchanaṃ, tena gatosmīti attho.
ਰਾਜਾ ਏવਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਪਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਲੋਕਂ ਅਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਪੁਞ੍ਞવਿਪਾਕੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –
Rājā evaṃ tasmiṃ kathentepi micchādassanassa gahitattā paralokaṃ asaddahanto ‘‘atthi nu kho puññavipāko’’ti vatvā gāthamāha –
੧੨੯੭.
1297.
‘‘ਅਚ੍ਛੇਰਮਾਚਿਕ੍ਖਸਿ ਪੁਞ੍ਞਸਿਦ੍ਧਿਂ, ਸਚੇ ਹਿ ਏਤੇਹਿ ਯਥਾ વਦੇਸਿ।
‘‘Accheramācikkhasi puññasiddhiṃ, sace hi etehi yathā vadesi;
ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਨਾਰਦ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਪੁਟ੍ਠੋ ਚ ਮੇ ਸਾਧੁ વਿਯਾਕਰੋਹੀ’’ਤਿ॥
Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, puṭṭho ca me sādhu viyākarohī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਪੁਞ੍ਞਸਿਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਸਿਦ੍ਧਿਂ ਫਲਦਾਯਕਤ੍ਤਂ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਆਚਿਕ੍ਖਸਿ।
Tattha puññasiddhinti puññānaṃ siddhiṃ phaladāyakattaṃ ācikkhanto acchariyaṃ ācikkhasi.
ਨਾਰਦੋ ਆਹ –
Nārado āha –
੧੨੯੮.
1298.
‘‘ਪੁਚ੍ਛਸ੍ਸੁ ਮਂ ਰਾਜ ਤવੇਸ ਅਤ੍ਥੋ, ਯਂ ਸਂਸਯਂ ਕੁਰੁਸੇ ਭੂਮਿਪਾਲ।
‘‘Pucchassu maṃ rāja tavesa attho, yaṃ saṃsayaṃ kuruse bhūmipāla;
ਅਹਂ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਂਸਯਤਂ ਗਮੇਮਿ, ਨਯੇਹਿ ਞਾਯੇਹਿ ਚ ਹੇਤੁਭੀ ਚਾ’’ਤਿ॥
Ahaṃ taṃ nissaṃsayataṃ gamemi, nayehi ñāyehi ca hetubhī cā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤવੇਸ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕੋ ਨਾਮ ਤવ ਏਸ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਂ ਸਂਸਯਨ੍ਤਿ ਯਂ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਅਤ੍ਥੇ ਸਂਸਯਂ ਕਰੋਸਿ, ਤਂ ਮਂ ਪੁਚ੍ਛ। ਨਿਸ੍ਸਂਸਯਤਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਂਸਯਭਾવਂ ਗਮੇਮਿ। ਨਯੇਹੀਤਿ ਕਾਰਣવਚਨੇਹਿ। ਞਾਯੇਹੀਤਿ ਞਾਣੇਹਿ। ਹੇਤੁਭੀਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ, ਪਟਿਞ੍ਞਾਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਅવਤ੍વਾ ਞਾਣੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਾਰਣવਚਨੇਨ ਚ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਚ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਂਸਯਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha tavesa atthoti pucchitabbako nāma tava esa attho. Yaṃ saṃsayanti yaṃ kismiñcideva atthe saṃsayaṃ karosi, taṃ maṃ puccha. Nissaṃsayatanti ahaṃ taṃ nissaṃsayabhāvaṃ gamemi. Nayehīti kāraṇavacanehi. Ñāyehīti ñāṇehi. Hetubhīti paccayehi, paṭiññāmatteneva avatvā ñāṇena paricchinditvā kāraṇavacanena ca tesaṃ dhammānaṃ samuṭṭhāpakapaccayehi ca taṃ nissaṃsayaṃ karissāmīti attho.
ਰਾਜਾ ਆਹ –
Rājā āha –
੧੨੯੯.
1299.
‘‘ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਨਾਰਦ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਪੁਟ੍ਠੋ ਚ ਮੇ ਨਾਰਦ ਮਾ ਮੁਸਾ ਭਣਿ।
‘‘Pucchāmi taṃ nārada etamatthaṃ, puṭṭho ca me nārada mā musā bhaṇi;
ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਦੇવਾ ਪਿਤਰੋ ਨੁ ਅਤ੍ਥਿ, ਲੋਕੋ ਪਰੋ ਅਤ੍ਥਿ ਜਨੋ ਯਮਾਹੂ’’ਤਿ॥
Atthi nu devā pitaro nu atthi, loko paro atthi jano yamāhū’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਜਨੋ ਯਮਾਹੂਤਿ ਯਂ ਜਨੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਦੇવਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਿਤਰੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
Tattha jano yamāhūti yaṃ jano evamāha – ‘‘atthi devā, atthi pitaro, atthi paro loko’’ti, taṃ sabbaṃ atthi nu khoti pucchati.
ਨਾਰਦੋ ਆਹ –
Nārado āha –
੧੩੦੦.
1300.
‘‘ਅਤ੍ਥੇવ ਦੇવਾ ਪਿਤਰੋ ਚ ਅਤ੍ਥਿ, ਲੋਕੋ ਪਰੋ ਅਤ੍ਥਿ ਜਨੋ ਯਮਾਹੁ।
‘‘Attheva devā pitaro ca atthi, loko paro atthi jano yamāhu;
ਕਾਮੇਸੁ ਗਿਦ੍ਧਾ ਚ ਨਰਾ ਪਮੂਲ਼੍ਹਾ, ਲੋਕਂ ਪਰਂ ਨ વਿਦੂ ਮੋਹਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ॥
Kāmesu giddhā ca narā pamūḷhā, lokaṃ paraṃ na vidū mohayuttā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੇવ ਦੇવਾਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਦੇવਾ ਚ ਪਿਤਰੋ ਚ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਮ੍ਪਿ ਜਨੋ ਪਰਲੋਕਮਾਹ, ਸੋਪਿ ਅਤ੍ਥੇવ। ਨ વਿਦੂਤਿ ਕਾਮਗਿਦ੍ਧਾ ਪਨ ਮੋਹਮੂਲ਼੍ਹਾ ਜਨਾ ਪਰਲੋਕਂ ਨ વਿਦਨ੍ਤਿ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ।
Tattha attheva devāti mahārāja, devā ca pitaro ca atthi, yampi jano paralokamāha, sopi attheva. Na vidūti kāmagiddhā pana mohamūḷhā janā paralokaṃ na vidanti na jānantīti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਪਰਿਹਾਸਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ –
Taṃ sutvā rājā parihāsaṃ karonto evamāha –
੧੩੦੧.
1301.
‘‘ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਚੇ ਨਾਰਦ ਸਦ੍ਦਹਾਸਿ, ਨਿવੇਸਨਂ ਪਰਲੋਕੇ ਮਤਾਨਂ।
‘‘Atthīti ce nārada saddahāsi, nivesanaṃ paraloke matānaṃ;
ਇਧੇવ ਮੇ ਪਞ੍ਚ ਸਤਾਨਿ ਦੇਹਿ, ਦਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Idheva me pañca satāni dehi, dassāmi te paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਨਿવੇਸਨਨ੍ਤਿ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਂ। ਪਞ੍ਚ ਸਤਾਨੀਤਿ ਪਞ੍ਚ ਕਹਾਪਣਸਤਾਨਿ।
Tattha nivesananti nivāsaṭṭhānaṃ. Pañca satānīti pañca kahāpaṇasatāni.
ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇਯੇવ ਗਰਹਨ੍ਤੋ ਆਹ –
Atha naṃ mahāsatto parisamajjheyeva garahanto āha –
੧੩੦੨.
1302.
‘‘ਦਜ੍ਜੇਮੁ ਖੋ ਪਞ੍ਚ ਸਤਾਨਿ ਭੋਤੋ, ਜਞ੍ਞਾਮੁ ਚੇ ਸੀਲવਨ੍ਤਂ વਦਞ੍ਞੁਂ।
‘‘Dajjemu kho pañca satāni bhoto, jaññāmu ce sīlavantaṃ vadaññuṃ;
ਲੁਦ੍ਦਂ ਤਂ ਭੋਨ੍ਤਂ ਨਿਰਯੇ વਸਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸਂ॥
Luddaṃ taṃ bhontaṃ niraye vasantaṃ, ko codaye paraloke sahassaṃ.
੧੩੦੩.
1303.
‘‘ਇਧੇવ ਯੋ ਹੋਤਿ ਅਧਮ੍ਮਸੀਲੋ, ਪਾਪਾਚਾਰੋ ਅਲਸੋ ਲੁਦ੍ਦਕਮ੍ਮੋ।
‘‘Idheva yo hoti adhammasīlo, pāpācāro alaso luddakammo;
ਨ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਇਣਂ ਦਦਨ੍ਤਿ, ਨ ਹਿ ਆਗਮੋ ਹੋਤਿ ਤਥਾવਿਧਮ੍ਹਾ॥
Na paṇḍitā tasmiṃ iṇaṃ dadanti, na hi āgamo hoti tathāvidhamhā.
੧੩੦੪.
1304.
‘‘ਦਕ੍ਖਞ੍ਚ ਪੋਸਂ ਮਨੁਜਾ વਿਦਿਤ੍વਾ, ਉਟ੍ਠਾਨਕਂ ਸੀਲવਨ੍ਤਂ વਦਞ੍ਞੁਂ।
‘‘Dakkhañca posaṃ manujā viditvā, uṭṭhānakaṃ sīlavantaṃ vadaññuṃ;
ਸਯਮੇવ ਭੋਗੇਹਿ ਨਿਮਨ੍ਤਯਨ੍ਤਿ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਮਾਹਰੇਸੀ’’ਤਿ॥
Sayameva bhogehi nimantayanti, kammaṃ karitvā puna māharesī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਜਞ੍ਞਾਮੁ ਚੇਤਿ ਯਦਿ ਮਯਂ ਭવਨ੍ਤਂ ‘‘ਸੀਲવਾ ਏਸ વਦਞ੍ਞੂ, ਧਮ੍ਮਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਇਮਿਨਾ ਨਾਮਤ੍ਥੋਤਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਕਾਰਕੋ વਦਞ੍ਞੂ’’ਤਿ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਮ। ਅਥ ਤੇ વਡ੍ਢਿਯਾ ਪਞ੍ਚ ਸਤਾਨਿ ਦਦੇਯ੍ਯਾਮ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਲੁਦ੍ਦੋ ਸਾਹਸਿਕੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਾਨਸਾਲਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਤ੍વਾ ਪਰਦਾਰੇਸੁ ਅਪਰਜ੍ਝਸਿ, ਇਤੋ ਚੁਤੋ ਨਿਰਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ, ਏવਂ ਲੁਦ੍ਦਂ ਤਂ ਨਿਰਯੇ વਸਨ੍ਤਂ ਭੋਨ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੋ ‘‘ਸਹਸ੍ਸਂ ਮੇ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਚੋਦੇਸ੍ਸਤਿ। ਤਥਾવਿਧਮ੍ਹਾਤਿ ਤਾਦਿਸਾ ਪੁਰਿਸਾ ਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਇਣਸ੍ਸ ਪੁਨ ਆਗਮੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਦਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਧਨੁਪ੍ਪਾਦਨਕੁਸਲਂ। ਪੁਨ ਮਾਹਰੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਧਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਕਂ ਆਹਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਾ ਨਿਕ੍ਕਮ੍ਮੋ વਸੀਤਿ ਸਯਮੇવ ਭੋਗੇਹਿ ਨਿਮਨ੍ਤਯਨ੍ਤੀਤਿ।
Tattha jaññāmu ceti yadi mayaṃ bhavantaṃ ‘‘sīlavā esa vadaññū, dhammikasamaṇabrāhmaṇānaṃ imasmiṃ kāle iminā nāmatthoti jānitvā tassa tassa kiccassa kārako vadaññū’’ti jāneyyāma. Atha te vaḍḍhiyā pañca satāni dadeyyāma, tvaṃ pana luddo sāhasiko micchādassanaṃ gahetvā dānasālaṃ viddhaṃsetvā paradāresu aparajjhasi, ito cuto niraye uppajjissasi, evaṃ luddaṃ taṃ niraye vasantaṃ bhontaṃ tattha gantvā ko ‘‘sahassaṃ me dehī’’ti codessati. Tathāvidhamhāti tādisā purisā dinnassa iṇassa puna āgamo nāma na hoti. Dakkhanti dhanuppādanakusalaṃ. Puna māharesīti attano kammaṃ karitvā dhanaṃ uppādetvā puna amhākaṃ santakaṃ āhareyyāsi, mā nikkammo vasīti sayameva bhogehi nimantayantīti.
ਇਤਿ ਰਾਜਾ ਤੇਨ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹਮਾਨੋ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨੋ ਅਹੋਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਦੇવੋਪਿ ਅਜ੍ਜ ਰਾਜਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸਕਲਨਗਰਂ ਏਕਕੋਲਾਹਲਂ ਅਹੋਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਤਦਾ ਸਤ੍ਤਯੋਜਨਿਕਾਯ ਮਿਥਿਲਾਯ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਅਸ੍ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਾਹੋਸਿ। ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਅਤਿવਿਯ ਦਲ਼੍ਹਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਗਣ੍ਹਿ, ਨਿਰਯਭਯੇਨ ਨਂ ਸਨ੍ਤਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਦੇવਲੋਕੇਨ ਅਸ੍ਸਾਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਸਚੇ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸ੍ਸਸਿ, ਏવਂ ਅਨਨ੍ਤਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਰਯਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਨਿਰਯਕਥਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ –
Iti rājā tena niggayhamāno appaṭibhāno ahosi. Mahājano haṭṭhatuṭṭho hutvā ‘‘mahiddhiko devopi ajja rājānaṃ micchādassanaṃ vissajjāpessatī’’ti sakalanagaraṃ ekakolāhalaṃ ahosi. Mahāsattassānubhāvena tadā sattayojanikāya mithilāya tassa dhammadesanaṃ assuṇanto nāma nāhosi. Atha mahāsatto ‘‘ayaṃ rājā ativiya daḷhaṃ micchādassanaṃ gaṇhi, nirayabhayena naṃ santajjetvā micchādiṭṭhiṃ vissajjāpetvā puna devalokena assāsessāmī’’ti cintetvā ‘‘mahārāja, sace diṭṭhiṃ na vissajjessasi, evaṃ anantadukkhaṃ nirayaṃ gamissasī’’ti vatvā nirayakathaṃ paṭṭhapesi –
੧੩੦੫.
1305.
‘‘ਇਤੋ ਚੁਤੋ ਦਕ੍ਖਸਿ ਤਤ੍ਥ ਰਾਜ, ਕਾਕੋਲਸਙ੍ਘੇਹਿ વਿਕਸ੍ਸਮਾਨਂ।
‘‘Ito cuto dakkhasi tattha rāja, kākolasaṅghehi vikassamānaṃ;
ਤਂ ਖਜ੍ਜਮਾਨਂ ਨਿਰਯੇ વਸਨ੍ਤਂ, ਕਾਕੇਹਿ ਗਿਜ੍ਝੇਹਿ ਚ ਸੇਨਕੇਹਿ।
Taṃ khajjamānaṃ niraye vasantaṃ, kākehi gijjhehi ca senakehi;
ਸਞ੍ਛਿਨ੍ਨਗਤ੍ਤਂ ਰੁਹਿਰਂ ਸવਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਕਾਕੋਲਸਙ੍ਘੇਹੀਤਿ ਲੋਹਤੁਣ੍ਡੇਹਿ ਕਾਕਸਙ੍ਘੇਹਿ। વਿਕਸ੍ਸਮਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਕਡ੍ਢਿਯਮਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਯੇ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਸਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ।
Tattha kākolasaṅghehīti lohatuṇḍehi kākasaṅghehi. Vikassamānanti attānaṃ ākaḍḍhiyamānaṃ tattha niraye passissasi. Tanti taṃ bhavantaṃ.
ਤਂ ਪਨ ਕਾਕੋਲਨਿਰਯਂ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਚੇਪਿ ਏਤ੍ਥ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਸਿ, ਲੋਕਨ੍ਤਰਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਂ ਨਿਰਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ pana kākolanirayaṃ vaṇṇetvā ‘‘sacepi ettha na nibbattissasi, lokantaraniraye nibbattissasī’’ti vatvā taṃ nirayaṃ dassetuṃ gāthamāha –
੧੩੦੬.
1306.
‘‘ਅਨ੍ਧਂਤਮਂ ਤਤ੍ਥ ਨ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ, ਨਿਰਯੋ ਸਦਾ ਤੁਮੁਲੋ ਘੋਰਰੂਪੋ।
‘‘Andhaṃtamaṃ tattha na candasūriyā, nirayo sadā tumulo ghorarūpo;
ਸਾ ਨੇવ ਰਤ੍ਤੀ ਨ ਦਿવਾ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਤਥਾવਿਧੇ ਕੋ વਿਚਰੇ ਧਨਤ੍ਥਿਕੋ’’ਤਿ॥
Sā neva rattī na divā paññāyati, tathāvidhe ko vicare dhanatthiko’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍ਧਂ ਤਮਨ੍ਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਯਮ੍ਹਿ ਲੋਕਨ੍ਤਰਨਿਰਯੇ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿવਾਰਣਂ ਅਨ੍ਧਤਮਂ। ਸਦਾ ਤੁਮੁਲੋਤਿ ਸੋ ਨਿਰਯੋ ਨਿਚ੍ਚਂ ਬਹਲਨ੍ਧਕਾਰੋ। ਘੋਰਰੂਪੋਤਿ ਭੀਸਨਕਜਾਤਿਕੋ। ਸਾ ਨੇવ ਰਤ੍ਤੀਤਿ ਯਾ ਇਧ ਰਤ੍ਤਿ ਦਿવਾ ਚ, ਸਾ ਨੇવ ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਕੋ વਿਚਰੇਤਿ ਕੋ ਉਦ੍ਧਾਰਂ ਸੋਧੇਨ੍ਤੋ વਿਚਰਿਸ੍ਸਤਿ।
Tattha andhaṃ tamanti mahārāja, yamhi lokantaraniraye micchādiṭṭhikā nibbattanti, tattha cakkhuviññāṇassa uppattinivāraṇaṃ andhatamaṃ. Sadā tumuloti so nirayo niccaṃ bahalandhakāro. Ghorarūpoti bhīsanakajātiko. Sā neva rattīti yā idha ratti divā ca, sā neva tattha paññāyati. Ko vicareti ko uddhāraṃ sodhento vicarissati.
ਤਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਲੋਕਨ੍ਤਰਨਿਰਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਨ ਕੇવਲਂ ਏਤਦੇવ, ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –
Tampissa lokantaranirayaṃ vitthārena vaṇṇetvā ‘‘mahārāja, micchādiṭṭhiṃ avissajjento na kevalaṃ etadeva, aññampi dukkhaṃ anubhavissasī’’ti dassento gāthamāha –
੧੩੦੭.
1307.
‘‘ਸਬਲੋ ਚ ਸਾਮੋ ਚ ਦੁવੇ ਸੁવਾਨਾ, ਪવਦ੍ਧਕਾਯਾ ਬਲਿਨੋ ਮਹਨ੍ਤਾ।
‘‘Sabalo ca sāmo ca duve suvānā, pavaddhakāyā balino mahantā;
ਖਾਦਨ੍ਤਿ ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਅਯੋਮਯੇਹਿ, ਇਤੋ ਪਣੁਨ੍ਨਂ ਪਰਲੋਕਪਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Khādanti dantehi ayomayehi, ito paṇunnaṃ paralokapatta’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਇਤੋ ਪਣੁਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਇਮਮ੍ਹਾ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਾ ਚੁਤਂ। ਪਰਤੋ ਨਿਰਯੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਤਾਨਿ ਨਿਰਯਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਨਿਰਯਪਾਲਾਨਂ ਉਪਕ੍ਕਮੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਤਾਸਂ ਤਾਸਂ ਗਾਥਾਨਂ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਾਨਿ ਪਦਾਨਿ વਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Tattha ito paṇunnanti imamhā manussalokā cutaṃ. Parato nirayesupi eseva nayo. Tasmā sabbāni tāni nirayaṭṭhānāni nirayapālānaṃ upakkamehi saddhiṃ heṭṭhā vuttanayeneva vitthāretvā tāsaṃ tāsaṃ gāthānaṃ anuttānāni padāni vaṇṇetabbāni.
੧੩੦੮.
1308.
‘‘ਤਂ ਖਜ੍ਜਮਾਨਂ ਨਿਰਯੇ વਸਨ੍ਤਂ, ਲੁਦ੍ਦੇਹਿ વਾਲ਼ੇਹਿ ਅਘਮ੍ਮਿਗੇਹਿ ਚ।
‘‘Taṃ khajjamānaṃ niraye vasantaṃ, luddehi vāḷehi aghammigehi ca;
ਸਞ੍ਛਿਨ੍ਨਗਤ੍ਤਂ ਰੁਹਿਰਂ ਸવਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਲੁਦ੍ਦੇਹੀਤਿ ਦਾਰੁਣੇਹਿ। વਾਲ਼ੇਹੀਤਿ ਦੁਟ੍ਠੇਹਿ। ਅਘਮ੍ਮਿਗੇਹੀਤਿ ਅਘਾવਹੇਹਿ ਮਿਗੇਹਿ, ਦੁਕ੍ਖਾવਹੇਹਿ ਸੁਨਖੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha luddehīti dāruṇehi. Vāḷehīti duṭṭhehi. Aghammigehīti aghāvahehi migehi, dukkhāvahehi sunakhehīti attho.
੧੩੦੯.
1309.
‘‘ਉਸੂਹਿ ਸਤ੍ਤੀਹਿ ਚ ਸੁਨਿਸਿਤਾਹਿ, ਹਨਨ੍ਤਿ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਚ ਪਚ੍ਚਮਿਤ੍ਤਾ।
‘‘Usūhi sattīhi ca sunisitāhi, hananti vijjhanti ca paccamittā;
ਕਾਲ਼ੂਪਕਾਲ਼ਾ ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਘੋਰੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਨਰਂ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
Kāḷūpakāḷā nirayamhi ghore, pubbe naraṃ dukkaṭakammakāri’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਹਨਨ੍ਤਿ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਜਲਿਤਾਯ ਅਯਪਥવਿਯਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਛਿਦ੍ਦਾવਛਿਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਪਹਰਨ੍ਤਿ ਚੇવ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਚ। ਕਾਲ਼ੂਪਕਾਲ਼ਾਤਿ ਏવਂਨਾਮਕਾ ਨਿਰਯਪਾਲਾ। ਨਿਰਯਮ੍ਹੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ વਸੇਨ ਕਾਲ਼ੂਪਕਾਲ਼ਸਙ੍ਖਾਤੇ ਨਿਰਯੇ। ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰਿਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਕਾਰਕਂ।
Tattha hananti vijjhanti cāti jalitāya ayapathaviyaṃ pātetvā sakalasarīraṃ chiddāvachiddaṃ karontā paharanti ceva vijjhanti ca. Kāḷūpakāḷāti evaṃnāmakā nirayapālā. Nirayamhīti tasmiṃ tesaññeva vasena kāḷūpakāḷasaṅkhāte niraye. Dukkaṭakammakārinti micchādiṭṭhivasena dukkaṭānaṃ kammānaṃ kārakaṃ.
੧੩੧੦.
1310.
‘‘ਤਂ ਹਞ੍ਞਮਾਨਂ ਨਿਰਯੇ વਜਨ੍ਤਂ, ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਸ੍ਸਸ੍ਮਿਂ વਿਪ੍ਫਾਲਿਤੂਦਰਂ।
‘‘Taṃ haññamānaṃ niraye vajantaṃ, kucchismiṃ passasmiṃ vipphālitūdaraṃ;
ਸਞ੍ਛਿਨ੍ਨਗਤ੍ਤਂ ਰੁਹਿਰਂ ਸવਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਯੇ ਤਥਾ ਹਞ੍ਞਮਾਨਂ। વਜਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਧਾવਨ੍ਤਂ। ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਯਞ੍ਚ ਪਸ੍ਸੇ ਚ ਹਞ੍ਞਮਾਨਂ વਿਜ੍ਝਿਯਮਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha tanti taṃ bhavantaṃ tattha niraye tathā haññamānaṃ. Vajantanti ito cito ca dhāvantaṃ. Kucchisminti kucchiyañca passe ca haññamānaṃ vijjhiyamānanti attho.
੧੩੧੧.
1311.
‘‘ਸਤ੍ਤੀ ਉਸੂ ਤੋਮਰਭਿਣ੍ਡਿવਾਲਾ, વਿવਿਧਾવੁਧਾ વਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਦੇવਾ।
‘‘Sattī usū tomarabhiṇḍivālā, vividhāvudhā vassanti tattha devā;
ਪਤਨ੍ਤਿ ਅਙ੍ਗਾਰਮਿવਚ੍ਚਿਮਨ੍ਤੋ, ਸਿਲਾਸਨੀ વਸ੍ਸਤਿ ਲੁਦ੍ਦਕਮ੍ਮੇਤਿ॥
Patanti aṅgāramivaccimanto, silāsanī vassati luddakammeti.
ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗਾਰਮਿવਚ੍ਚਿਮਨ੍ਤੋਤਿ ਜਲਿਤਅਙ੍ਗਾਰਾ વਿਯ ਅਚ੍ਚਿਮਨ੍ਤਾ ਆવੁਧવਿਸੇਸਾ ਪਤਨ੍ਤਿ। ਸਿਲਾਸਨੀਤਿ ਜਲਿਤਸਿਲਾਸਨਿ। વਸ੍ਸਤਿ ਲੁਦ੍ਦਕਮ੍ਮੇਤਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਅਸਨਿ ਪਤਤਿ, ਏવਮੇવ ਆਕਾਸੇ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯ ਚਿਚ੍ਚਿਟਾਯਮਾਨਂ ਜਲਿਤਸਿਲਾવਸ੍ਸਂ ਤੇਸਂ ਲੁਦ੍ਦਕਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਰਿ ਪਤਤਿ।
Tattha aṅgāramivaccimantoti jalitaaṅgārā viya accimantā āvudhavisesā patanti. Silāsanīti jalitasilāsani. Vassati luddakammeti yathā nāma deve vassante asani patati, evameva ākāse samuṭṭhāya cicciṭāyamānaṃ jalitasilāvassaṃ tesaṃ luddakammānaṃ upari patati.
੧੩੧੨.
1312.
‘‘ਉਣ੍ਹੋ ਚ વਾਤੋ ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਦੁਸ੍ਸਹੋ, ਨ ਤਮ੍ਹਿ ਸੁਖਂ ਲਬ੍ਭਤਿ ਇਤ੍ਤਰਮ੍ਪਿ।
‘‘Uṇho ca vāto nirayamhi dussaho, na tamhi sukhaṃ labbhati ittarampi;
ਤਂ ਤਂ વਿਧਾવਨ੍ਤਮਲੇਨਮਾਤੁਰਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Taṃ taṃ vidhāvantamalenamāturaṃ, ko codaye paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਇਤ੍ਤਰਮ੍ਪੀਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ। વਿਧਾવਨ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿવਿਧਾ ਧਾવਨ੍ਤਂ।
Tattha ittarampīti parittakampi. Vidhāvantanti vividhā dhāvantaṃ.
੧੩੧੩.
1313.
‘‘ਸਨ੍ਧਾવਮਾਨਮ੍ਪਿ ਰਥੇਸੁ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਸਜੋਤਿਭੂਤਂ ਪਥવਿਂ ਕਮਨ੍ਤਂ।
‘‘Sandhāvamānampi rathesu yuttaṃ, sajotibhūtaṃ pathaviṃ kamantaṃ;
ਪਤੋਦਲਟ੍ਠੀਹਿ ਸੁਚੋਦਯਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Patodalaṭṭhīhi sucodayantaṃ, ko codaye paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਰਥੇਸੁ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਾਰੇਨ વਾਰਂ ਤੇਸੁ ਜਲਿਤਲੋਹਰਥੇਸੁ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਕਮਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਕਮਮਾਨਂ। ਸੁਚੋਦਯਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਚੋਦਯਨ੍ਤਂ।
Tattha rathesu yuttanti vārena vāraṃ tesu jalitaloharathesu yuttaṃ. Kamantanti akkamamānaṃ. Sucodayantanti suṭṭhu codayantaṃ.
੧੩੧੪.
1314.
‘‘ਤਮਾਰੁਹਨ੍ਤਂ ਖੁਰਸਞ੍ਚਿਤਂ ਗਿਰਿਂ, વਿਭਿਂਸਨਂ ਪਜ੍ਜਲਿਤਂ ਭਯਾਨਕਂ।
‘‘Tamāruhantaṃ khurasañcitaṃ giriṃ, vibhiṃsanaṃ pajjalitaṃ bhayānakaṃ;
ਸਞ੍ਛਿਨ੍ਨਗਤ੍ਤਂ ਰੁਹਿਰਂ ਸવਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਤਮਾਰੁਹਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਜਲਿਤਾવੁਧਪਹਾਰੇ ਅਸਹਿਤ੍વਾ ਜਲਿਤਖੁਰੇਹਿ ਸਞ੍ਚਿਤਂ ਜਲਿਤਲੋਹਪਬ੍ਬਤਂ ਆਰੁਹਨ੍ਤਂ।
Tattha tamāruhantanti taṃ bhavantaṃ jalitāvudhapahāre asahitvā jalitakhurehi sañcitaṃ jalitalohapabbataṃ āruhantaṃ.
੧੩੧੫.
1315.
‘‘ਤਮਾਰੁਹਨ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਤਸਨ੍ਨਿਕਾਸਂ, ਅਙ੍ਗਾਰਰਾਸਿਂ ਜਲਿਤਂ ਭਯਾਨਕਂ।
‘‘Tamāruhantaṃ pabbatasannikāsaṃ, aṅgārarāsiṃ jalitaṃ bhayānakaṃ;
ਸੁਦਡ੍ਢਗਤ੍ਤਂ ਕਪਣਂ ਰੁਦਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sudaḍḍhagattaṃ kapaṇaṃ rudantaṃ, ko codaye paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਸੁਦਡ੍ਢਗਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਦਡ੍ਢਸਰੀਰਂ।
Tattha sudaḍḍhagattanti suṭṭhu daḍḍhasarīraṃ.
੧੩੧੬.
1316.
‘‘ਅਬ੍ਭਕੂਟਸਮਾ ਉਚ੍ਚਾ, ਕਣ੍ਟਕਨਿਚਿਤਾ ਦੁਮਾ।
‘‘Abbhakūṭasamā uccā, kaṇṭakanicitā dumā;
ਅਯੋਮਯੇਹਿ ਤਿਕ੍ਖੇਹਿ, ਨਰਲੋਹਿਤਪਾਯਿਭੀ’’ਤਿ॥
Ayomayehi tikkhehi, naralohitapāyibhī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਕਣ੍ਟਕਨਿਚਿਤਾਤਿ ਜਲਿਤਕਣ੍ਟਕੇਹਿ ਚਿਤਾ। ‘‘ਅਯੋਮਯੇਹੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਯੇਹਿ ਕਣ੍ਟਕੇਹਿ ਆਚਿਤਾ, ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Tattha kaṇṭakanicitāti jalitakaṇṭakehi citā. ‘‘Ayomayehī’’ti idaṃ yehi kaṇṭakehi ācitā, te dassetuṃ vuttaṃ.
੧੩੧੭.
1317.
‘‘ਤਮਾਰੁਹਨ੍ਤਿ ਨਾਰਿਯੋ, ਨਰਾ ਚ ਪਰਦਾਰਗੂ।
‘‘Tamāruhanti nāriyo, narā ca paradāragū;
ਚੋਦਿਤਾ ਸਤ੍ਤਿਹਤ੍ਥੇਹਿ, ਯਮਨਿਦ੍ਦੇਸਕਾਰਿਭੀ’’ਤਿ॥
Coditā sattihatthehi, yamaniddesakāribhī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤਮਾਰੁਹਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਸਿਮ੍ਬਲਿਰੁਕ੍ਖਂ ਆਰੁਹਨ੍ਤਿ। ਯਮਨਿਦ੍ਦੇਸਕਾਰਿਭੀਤਿ ਯਮਸ੍ਸ વਚਨਕਰੇਹਿ, ਨਿਰਯਪਾਲੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha tamāruhantīti taṃ evarūpaṃ simbalirukkhaṃ āruhanti. Yamaniddesakāribhīti yamassa vacanakarehi, nirayapālehīti attho.
੧੩੧੮.
1318.
‘‘ਤਮਾਰੁਹਨ੍ਤਂ ਨਿਰਯਂ, ਸਿਮ੍ਬਲਿਂ ਰੁਹਿਰਮਕ੍ਖਿਤਂ।
‘‘Tamāruhantaṃ nirayaṃ, simbaliṃ ruhiramakkhitaṃ;
વਿਦਡ੍ਢਕਾਯਂ વਿਤਚਂ, ਆਤੁਰਂ ਗਾਲ਼੍ਹવੇਦਨਂ॥
Vidaḍḍhakāyaṃ vitacaṃ, āturaṃ gāḷhavedanaṃ.
੧੩੧੯.
1319.
‘‘ਪਸ੍ਸਸਨ੍ਤਂ ਮੁਹੁਂ ਉਣ੍ਹਂ, ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਾਪਰਾਧਿਕਂ।
‘‘Passasantaṃ muhuṃ uṇhaṃ, pubbakammāparādhikaṃ;
ਦੁਮਗ੍ਗੇ વਿਤਚਂ ਗਤ੍ਤਂ, ਕੋ ਤਂ ਯਾਚੇਯ੍ਯ ਤਂ ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Dumagge vitacaṃ gattaṃ, ko taṃ yāceyya taṃ dhana’’nti.
ਤਤ੍ਥ વਿਦਡ੍ਢਕਾਯਨ੍ਤਿ વਿਹਿਂਸਿਤਕਾਯਂ। વਿਤਚਨ੍ਤਿ ਚਮ੍ਮਮਂਸਾਨਂ ਛਿਦ੍ਦਾવਛਿਦ੍ਦਂ ਛਿਨ੍ਨਤਾਯ ਕੋવਿਲ਼ਾਰਪੁਪ੍ਫਂ વਿਯ ਕਿਂਸੁਕਪੁਪ੍ਫਂ વਿਯ ਚ।
Tattha vidaḍḍhakāyanti vihiṃsitakāyaṃ. Vitacanti cammamaṃsānaṃ chiddāvachiddaṃ chinnatāya koviḷārapupphaṃ viya kiṃsukapupphaṃ viya ca.
੧੩੨੦.
1320.
‘‘ਅਬ੍ਭਕੂਟਸਮਾ ਉਚ੍ਚਾ, ਅਸਿਪਤ੍ਤਾਚਿਤਾ ਦੁਮਾ।
‘‘Abbhakūṭasamā uccā, asipattācitā dumā;
ਅਯੋਮਯੇਹਿ ਤਿਕ੍ਖੇਹਿ, ਨਰਲੋਹਿਤਪਾਯਿਭੀ’’ਤਿ॥
Ayomayehi tikkhehi, naralohitapāyibhī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਸਿਪਤ੍ਤਾਚਿਤਾਤਿ ਅਸਿਮਯੇਹਿ ਪਤ੍ਤੇਹਿ ਚਿਤਾ।
Tattha asipattācitāti asimayehi pattehi citā.
੧੩੨੧.
1321.
‘‘ਤਮਾਰੁਹਨ੍ਤਂ ਅਸਿਪਤ੍ਤਪਾਦਪਂ, ਅਸੀਹਿ ਤਿਕ੍ਖੇਹਿ ਚ ਛਿਜ੍ਜਮਾਨਂ।
‘‘Tamāruhantaṃ asipattapādapaṃ, asīhi tikkhehi ca chijjamānaṃ;
ਸਞ੍ਛਿਨ੍ਨਗਤ੍ਤਂ ਰੁਹਿਰਂ ਸવਨ੍ਤਂ, ਕੋ ਚੋਦਯੇ ਪਰਲੋਕੇ ਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sañchinnagattaṃ ruhiraṃ savantaṃ, ko codaye paraloke sahassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਤਮਾਰੁਹਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਨਿਰਯਪਾਲਾਨਂ ਆવੁਧਪਹਾਰੇ ਅਸਹਿਤ੍વਾ ਆਰੁਹਨ੍ਤਂ।
Tattha tamāruhantanti taṃ bhavantaṃ nirayapālānaṃ āvudhapahāre asahitvā āruhantaṃ.
੧੩੨੨.
1322.
‘‘ਤਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਮਤ੍ਤਂ ਤਂ, ਅਸਿਪਤ੍ਤਾਚਿਤਾ ਦੁਮਾ।
‘‘Tato nikkhantamattaṃ taṃ, asipattācitā dumā;
ਸਮ੍ਪਤਿਤਂ વੇਤਰਣਿਂ, ਕੋ ਤਂ ਯਾਚੇਯ੍ਯ ਤਂ ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sampatitaṃ vetaraṇiṃ, ko taṃ yāceyya taṃ dhana’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਤਿਤਨ੍ਤਿ ਪਤਿਤਂ।
Tattha sampatitanti patitaṃ.
੧੩੨੩.
1323.
‘‘ਖਰਾ ਖਾਰੋਦਿਕਾ ਤਤ੍ਤਾ, ਦੁਗ੍ਗਾ વੇਤਰਣੀ ਨਦੀ।
‘‘Kharā khārodikā tattā, duggā vetaraṇī nadī;
ਅਯੋਪੋਕ੍ਖਰਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ, ਤਿਕ੍ਖਾ ਪਤ੍ਤੇਹਿ ਸਨ੍ਦਤਿ’’॥
Ayopokkharasañchannā, tikkhā pattehi sandati’’.
ਤਤ੍ਥ ਖਰਾਤਿ ਫਰੁਸਾ। ਅਯੋਪੋਕ੍ਖਰਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾਤਿ ਅਯੋਮਯੇਹਿ ਤਿਖਿਣਪਰਿਯਨ੍ਤੇਹਿ ਪੋਕ੍ਖਰਪਤ੍ਤੇਹਿ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ। ਪਤ੍ਤੇਹੀਤਿ ਤੇਹਿ ਪਤ੍ਤੇਹਿ ਸਾ ਨਦੀ ਤਿਕ੍ਖਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਨ੍ਦਤਿ।
Tattha kharāti pharusā. Ayopokkharasañchannāti ayomayehi tikhiṇapariyantehi pokkharapattehi sañchannā. Pattehīti tehi pattehi sā nadī tikkhā hutvā sandati.
੧੩੨੪.
1324.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਸਞ੍ਛਿਨ੍ਨਗਤ੍ਤਂ ਤਂ, વੁਯ੍ਹਨ੍ਤਂ ਰੁਹਿਰਮਕ੍ਖਿਤਂ।
‘‘Tattha sañchinnagattaṃ taṃ, vuyhantaṃ ruhiramakkhitaṃ;
વੇਤਰਞ੍ਞੇ ਅਨਾਲਮ੍ਬੇ, ਕੋ ਤਂ ਯਾਚੇਯ੍ਯ ਤਂ ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Vetaraññe anālambe, ko taṃ yāceyya taṃ dhana’’nti.
ਤਤ੍ਥ વੇਤਰਞ੍ਞੇਤਿ વੇਤਰਣੀਉਦਕੇ।
Tattha vetaraññeti vetaraṇīudake.
ਇਮਂ ਪਨ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਰਯਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਸਂવਿਗ੍ਗਹਦਯੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਤਾਣਗવੇਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਆਹ –
Imaṃ pana mahāsattassa nirayakathaṃ sutvā rājā saṃviggahadayo mahāsattaññeva tāṇagavesī hutvā āha –
੧੩੨੫.
1325.
‘‘વੇਧਾਮਿ ਰੁਕ੍ਖੋ વਿਯ ਛਿਜ੍ਜਮਾਨੋ, ਦਿਸਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ ਪਮੂਲ਼੍ਹਸਞ੍ਞੋ।
‘‘Vedhāmi rukkho viya chijjamāno, disaṃ na jānāmi pamūḷhasañño;
ਭਯਾਨੁਤਪ੍ਪਾਮਿ ਮਹਾ ਚ ਮੇ ਭਯਾ, ਸੁਤ੍વਾਨ ਕਥਾ ਤવ ਭਾਸਿਤਾ ਇਸੇ॥
Bhayānutappāmi mahā ca me bhayā, sutvāna kathā tava bhāsitā ise.
੧੩੨੬.
1326.
‘‘ਆਦਿਤ੍ਤੇ વਾਰਿਮਜ੍ਝਂવ, ਦੀਪਂવੋਘੇ ਮਹਣ੍ਣવੇ।
‘‘Āditte vārimajjhaṃva, dīpaṃvoghe mahaṇṇave;
ਅਨ੍ਧਕਾਰੇવ ਪਜ੍ਜੋਤੋ, ਤ੍વਂ ਨੋਸਿ ਸਰਣਂ ਇਸੇ॥
Andhakāreva pajjoto, tvaṃ nosi saraṇaṃ ise.
੧੩੨੭.
1327.
‘‘ਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸਾਸ ਮਂ ਇਸੇ, ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾ ਅਪਰਾਧਿਤਂ ਮਯਾ।
‘‘Atthañca dhammaṃ anusāsa maṃ ise, atītamaddhā aparādhitaṃ mayā;
ਆਚਿਕ੍ਖ ਮੇ ਨਾਰਦ ਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਂ, ਯਥਾ ਅਹਂ ਨੋ ਨਿਰਯਂ ਪਤੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ॥
Ācikkha me nārada suddhimaggaṃ, yathā ahaṃ no nirayaṃ pateyya’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਭਯਾਨੁਤਪ੍ਪਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਸ੍ਸ ਪਾਪਸ੍ਸ ਭਯੇਨ ਅਨੁਤਪ੍ਪਾਮਿ। ਮਹਾ ਚ ਮੇ ਭਯਾਤਿ ਮਹਨ੍ਤਞ੍ਚ ਮੇ ਨਿਰਯਭਯਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਦਿਪਂવੋਘੇਤਿ ਦੀਪਂવ ਓਘੇ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਆਦਿਤ੍ਤੇ ਕਾਲੇ વਾਰਿਮਜ੍ਝਂ વਿਯ ਭਿਨ੍ਨਨਾવਾਨਂ ਓਘੇ ਅਣ੍ਣવੇ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਅਲਭਮਾਨਾਨਂ ਦੀਪਂ વਿਯ ਅਨ੍ਧਕਾਰਗਤਾਨਂ ਪਜ੍ਜੋਤੋ વਿਯ ਚ ਤ੍વਂ ਨੋ ਇਸੇ ਸਰਣਂ ਭવ। ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾ ਅਪਰਾਧਿਤਂ ਮਯਾਤਿ ਏਕਂਸੇਨ ਮਯਾ ਅਤੀਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਅਪਰਾਧਿਤਂ વਿਰਾਧਿਤਂ, ਕੁਸਲਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਕੁਸਲਮੇવ ਕਤਨ੍ਤਿ।
Tattha bhayānutappāmīti attanā katassa pāpassa bhayena anutappāmi. Mahā ca me bhayāti mahantañca me nirayabhayaṃ uppannaṃ. Dipaṃvogheti dīpaṃva oghe. Idaṃ vuttaṃ hoti – āditte kāle vārimajjhaṃ viya bhinnanāvānaṃ oghe aṇṇave patiṭṭhaṃ alabhamānānaṃ dīpaṃ viya andhakāragatānaṃ pajjoto viya ca tvaṃ no ise saraṇaṃ bhava. Atītamaddhā aparādhitaṃ mayāti ekaṃsena mayā atītaṃ kammaṃ aparādhitaṃ virādhitaṃ, kusalaṃ atikkamitvā akusalameva katanti.
ਅਥਸ੍ਸ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤੁਂ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨੇ ਪੋਰਾਣਕਰਾਜਾਨੋ ਉਦਾਹਰਣવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –
Athassa mahāsatto visuddhimaggaṃ ācikkhituṃ sammāpaṭipanne porāṇakarājāno udāharaṇavasena dassento āha –
੧੩੨੮.
1328.
‘‘ਯਥਾ ਅਹੂ ਧਤਰਟ੍ਠੋ, વੇਸ੍ਸਾਮਿਤ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਕੋ ਯਾਮਤਗ੍ਗਿ।
‘‘Yathā ahū dhataraṭṭho, vessāmitto aṭṭhako yāmataggi;
ਉਸਿਨ੍ਦਰੋ ਚਾਪਿ ਸਿવੀ ਚ ਰਾਜਾ, ਪਰਿਚਾਰਕਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ॥
Usindaro cāpi sivī ca rājā, paricārakā samaṇabrāhmaṇānaṃ.
੧੩੨੯.
1329.
‘‘ਏਤੇ ਚਞ੍ਞੇ ਚ ਰਾਜਾਨੋ, ਯੇ ਸਗ੍ਗવਿਸਯਂ ਗਤਾ।
‘‘Ete caññe ca rājāno, ye saggavisayaṃ gatā;
ਅਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ, ਧਮ੍ਮਂ ਚਰ ਮਹੀਪਤਿ॥
Adhammaṃ parivajjetvā, dhammaṃ cara mahīpati.
੧੩੩੦.
1330.
‘‘ਅਨ੍ਨਹਤ੍ਥਾ ਚ ਤੇ ਬ੍ਯਮ੍ਹੇ, ਘੋਸਯਨ੍ਤੁ ਪੁਰੇ ਤવ।
‘‘Annahatthā ca te byamhe, ghosayantu pure tava;
‘ਕੋ ਛਾਤੋ ਕੋ ਚ ਤਸਿਤੋ, ਕੋ ਮਾਲਂ ਕੋ વਿਲੇਪਨਂ।
‘Ko chāto ko ca tasito, ko mālaṃ ko vilepanaṃ;
ਨਾਨਾਰਤ੍ਤਾਨਂ વਤ੍ਥਾਨਂ, ਕੋ ਨਗ੍ਗੋ ਪਰਿਦਹਿਸ੍ਸਤਿ॥
Nānārattānaṃ vatthānaṃ, ko naggo paridahissati.
੧੩੩੧.
1331.
‘ਕੋ ਪਨ੍ਥੇ ਛਤ੍ਤਮਾਨੇਤਿ, ਪਾਦੁਕਾ ਚ ਮੁਦੂ ਸੁਭਾ’।
‘Ko panthe chattamāneti, pādukā ca mudū subhā’;
ਇਤਿ ਸਾਯਞ੍ਚ ਪਾਤੋ ਚ, ਘੋਸਯਨ੍ਤੁ ਪੁਰੇ ਤવ॥
Iti sāyañca pāto ca, ghosayantu pure tava.
੧੩੩੨.
1332.
‘‘ਜਿਣ੍ਣਂ ਪੋਸਂ ਗવਾਸ੍ਸਞ੍ਚ, ਮਾਸ੍ਸੁ ਯੁਞ੍ਜ ਯਥਾ ਪੁਰੇ।
‘‘Jiṇṇaṃ posaṃ gavāssañca, māssu yuñja yathā pure;
ਪਰਿਹਾਰਞ੍ਚ ਦਜ੍ਜਾਸਿ, ਅਧਿਕਾਰਕਤੋ ਬਲੀ’’ਤਿ॥
Parihārañca dajjāsi, adhikārakato balī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਏਤੇ ਚਾਤਿ ਯਥਾ ਏਤੇ ਚ ਧਤਰਟ੍ਠੋ વੇਸ੍ਸਾਮਿਤ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਕੋ ਯਾਮਤਗ੍ਗਿ ਉਸਿਨ੍ਦਰੋ ਸਿવੀਤਿ ਛ ਰਾਜਾਨੋ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗવਿਸਯਂ ਗਤਾ, ਏવਂ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਅਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰ। ਕੋ ਛਾਤੋਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਤવ ਬ੍ਯਮ੍ਹੇ ਪੁਰੇ ਰਾਜਨਿવੇਸਨੇ ਚੇવ ਨਗਰੇ ਚ ਅਨ੍ਨਹਤ੍ਥਾ ਪੁਰਿਸਾ ‘‘ਕੋ ਛਾਤੋ, ਕੋ ਤਸਿਤੋ’’ਤਿ ਤੇਸਂ ਦਾਤੁਕਾਮਤਾਯ ਘੋਸੇਨ੍ਤੁ। ਕੋ ਮਾਲਨ੍ਤਿ ਕੋ ਮਾਲਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਕੋ વਿਲੇਪਨਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਨਾਨਾਰਤ੍ਤਾਨਂ વਤ੍ਥਾਨਂ ਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਕੋ ਨਗ੍ਗੋ ਪਰਿਦਹਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਘੋਸੇਨ੍ਤੁ। ਕੋ ਪਨ੍ਥੇ ਛਤ੍ਤਮਾਨੇਤੀਤਿ ਕੋ ਪਨ੍ਥੇ ਛਤ੍ਤਂ ਧਾਰਯਿਸ੍ਸਤਿ। ਪਾਦੁਕਾ ਚਾਤਿ ਉਪਾਹਨਾ ਚ ਮੁਦੂ ਸੁਭਾ ਕੋ ਇਚ੍ਛਤਿ।
Tattha ete cāti yathā ete ca dhataraṭṭho vessāmitto aṭṭhako yāmataggi usindaro sivīti cha rājāno aññe ca dhammaṃ caritvā saggavisayaṃ gatā, evaṃ tvampi adhammaṃ parivajjetvā dhammaṃ cara. Ko chātoti mahārāja, tava byamhe pure rājanivesane ceva nagare ca annahatthā purisā ‘‘ko chāto, ko tasito’’ti tesaṃ dātukāmatāya ghosentu. Ko mālanti ko mālaṃ icchati, ko vilepanaṃ icchati, nānārattānaṃ vatthānaṃ yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ ko naggo paridahissatīti ghosentu. Ko panthe chattamānetīti ko panthe chattaṃ dhārayissati. Pādukā cāti upāhanā ca mudū subhā ko icchati.
ਜਿਣ੍ਣਂ ਪੋਸਨ੍ਤਿ ਯੋ ਤੇ ਉਪਟ੍ਠਾਕੇਸੁ ਅਮਚ੍ਚੋ વਾ ਅਞ੍ਞੋ વਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤੂਪਕਾਰੋ ਜਰਾਜਿਣ੍ਣਕਾਲੇ ਯਥਾ ਪੋਰਾਣਕਾਲੇ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਯੇਪਿ ਤੇ ਗવਾਸ੍ਸਾਦਯੋ ਜਿਣ੍ਣਤਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਏਕਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ਮਾ ਯੋਜਯਿ। ਜਿਣ੍ਣਕਾਲਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਤੇ ਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਹਾਰਞ੍ਚਾਤਿ ਇਧ ਪਰਿવਾਰੋ ‘‘ਪਰਿਹਾਰੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯੋ ਚ ਤੇ ਬਲੀ ਹੁਤ੍વਾ ਅਧਿਕਾਰਕਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤੂਪਕਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਜਰਾਜਿਣ੍ਣਕਾਲੇ ਯਥਾਪੋਰਾਣਪਰਿવਾਰਂ ਦਦੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਕਾਰਕਾਨਂ ਉਪਕਾਰਂ ਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਕਾਲੇਯੇવ ਸਮ੍ਮਾਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਸਮਤ੍ਥਕਾਲੇ ਪਨ ਨ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਿ। ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਪਨ ਅਸਮਤ੍ਥਕਾਲੇਪਿ ਤੇਸਂ ਤਥੇવ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁવਮ੍ਪਿ ਏવਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ।
Jiṇṇaṃ posanti yo te upaṭṭhākesu amacco vā añño vā pubbe katūpakāro jarājiṇṇakāle yathā porāṇakāle kammaṃ kātuṃ na sakkoti, yepi te gavāssādayo jiṇṇatāya kammaṃ kātuṃ na sakkonti, tesu ekampi pubbe viya kammesu mā yojayi. Jiṇṇakālasmiñhi te tāni kammāni kātuṃ na sakkonti. Parihārañcāti idha parivāro ‘‘parihāro’’ti vutto. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo ca te balī hutvā adhikārakato pubbe katūpakāro hoti, tassa jarājiṇṇakāle yathāporāṇaparivāraṃ dadeyyāsi. Asappurisā hi attano upakārakānaṃ upakāraṃ kātuṃ samatthakāleyeva sammānaṃ karonti, samatthakāle pana na olokenti. Sappurisā pana asamatthakālepi tesaṃ tatheva sakkāraṃ karonti, tasmā tuvampi evaṃ kareyyāsīti.
ਇਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਦਾਨਕਥਞ੍ਚ ਸੀਲਕਥਞ੍ਚ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਰਥੇਨ ਉਪਮੇਤ੍વਾ વਣ੍ਣਿਯਮਾਨੇ ਤੁਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਕਾਮਦੁਹਰਥੋਪਮਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –
Iti mahāsatto rañño dānakathañca sīlakathañca kathetvā idāni yasmā ayaṃ rājā attano attabhāve rathena upametvā vaṇṇiyamāne tussissati, tasmāssa sabbakāmaduharathopamāya dhammaṃ desento āha –
੧੩੩੩.
1333.
‘‘ਕਾਯੋ ਤੇ ਰਥਸਞ੍ਞਾਤੋ, ਮਨੋਸਾਰਥਿਕੋ ਲਹੁ।
‘‘Kāyo te rathasaññāto, manosārathiko lahu;
ਅવਿਹਿਂਸਾਸਾਰਿਤਕ੍ਖੋ, ਸਂવਿਭਾਗਪਟਿਚ੍ਛਦੋ॥
Avihiṃsāsāritakkho, saṃvibhāgapaṭicchado.
੧੩੩੪.
1334.
‘‘ਪਾਦਸਞ੍ਞਮਨੇਮਿਯੋ, ਹਤ੍ਥਸਞ੍ਞਮਪਕ੍ਖਰੋ।
‘‘Pādasaññamanemiyo, hatthasaññamapakkharo;
ਕੁਚ੍ਛਿਸਞ੍ਞਮਨਬ੍ਭਨ੍ਤੋ, વਾਚਾਸਞ੍ਞਮਕੂਜਨੋ॥
Kucchisaññamanabbhanto, vācāsaññamakūjano.
੧੩੩੫.
1335.
‘‘ਸਚ੍ਚવਾਕ੍ਯਸਮਤ੍ਤਙ੍ਗੋ, ਅਪੇਸੁਞ੍ਞਸੁਸਞ੍ਞਤੋ।
‘‘Saccavākyasamattaṅgo, apesuññasusaññato;
ਗਿਰਾਸਖਿਲਨੇਲਙ੍ਗੋ, ਮਿਤਭਾਣਿਸਿਲੇਸਿਤੋ॥
Girāsakhilanelaṅgo, mitabhāṇisilesito.
੧੩੩੬.
1336.
‘‘ਸਦ੍ਧਾਲੋਭਸੁਸਙ੍ਖਾਰੋ, ਨਿવਾਤਞ੍ਜਲਿਕੁਬ੍ਬਰੋ।
‘‘Saddhālobhasusaṅkhāro, nivātañjalikubbaro;
ਅਥਦ੍ਧਤਾਨਤੀਸਾਕੋ, ਸੀਲਸਂવਰਨਨ੍ਧਨੋ॥
Athaddhatānatīsāko, sīlasaṃvaranandhano.
੧੩੩੭.
1337.
‘‘ਅਕ੍ਕੋਧਨਮਨੁਗ੍ਘਾਤੀ, ਧਮ੍ਮਪਣ੍ਡਰਛਤ੍ਤਕੋ।
‘‘Akkodhanamanugghātī, dhammapaṇḍarachattako;
ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਮਪਾਲਮ੍ਬੋ, ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਮੁਪਾਧਿਯੋ॥
Bāhusaccamapālambo, ṭhitacittamupādhiyo.
੧੩੩੮.
1338.
‘‘ਕਾਲਞ੍ਞੁਤਾਚਿਤ੍ਤਸਾਰੋ, વੇਸਾਰਜ੍ਜਤਿਦਣ੍ਡਕੋ।
‘‘Kālaññutācittasāro, vesārajjatidaṇḍako;
ਨਿવਾਤવੁਤ੍ਤਿਯੋਤ੍ਤਕੋ, ਅਨਤਿਮਾਨਯੁਗੋ ਲਹੁ॥
Nivātavuttiyottako, anatimānayugo lahu.
੧੩੩੯.
1339.
‘‘ਅਲੀਨਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥਾਰੋ, વੁਦ੍ਧਿਸੇવੀ ਰਜੋਹਤੋ।
‘‘Alīnacittasanthāro, vuddhisevī rajohato;
ਸਤਿਪਤੋਦੋ ਧੀਰਸ੍ਸ, ਧਿਤਿ ਯੋਗੋ ਚ ਰਸ੍ਮਿਯੋ॥
Satipatodo dhīrassa, dhiti yogo ca rasmiyo.
੧੩੪੦.
1340.
‘‘ਮਨੋ ਦਨ੍ਤਂ ਪਥਂ ਨੇਤਿ, ਸਮਦਨ੍ਤੇਹਿ વਾਹਿਭਿ।
‘‘Mano dantaṃ pathaṃ neti, samadantehi vāhibhi;
ਇਚ੍ਛਾ ਲੋਭੋ ਚ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗੋ, ਉਜੁਮਗ੍ਗੋ ਚ ਸਂਯਮੋ॥
Icchā lobho ca kummaggo, ujumaggo ca saṃyamo.
੧੩੪੧.
1341.
‘‘ਰੂਪੇ ਸਦ੍ਦੇ ਰਸੇ ਗਨ੍ਧੇ, વਾਹਨਸ੍ਸ ਪਧਾવਤੋ।
‘‘Rūpe sadde rase gandhe, vāhanassa padhāvato;
ਪਞ੍ਞਾ ਆਕੋਟਨੀ ਰਾਜ, ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾવ ਸਾਰਥਿ॥
Paññā ākoṭanī rāja, tattha attāva sārathi.
੧੩੪੨.
1342.
‘‘ਸਚੇ ਏਤੇਨ ਯਾਨੇਨ, ਸਮਚਰਿਯਾ ਦਲ਼੍ਹਾ ਧਿਤਿ।
‘‘Sace etena yānena, samacariyā daḷhā dhiti;
ਸਬ੍ਬਕਾਮਦੁਹੋ ਰਾਜ, ਨ ਜਾਤੁ ਨਿਰਯਂ વਜੇ’’ਤਿ॥
Sabbakāmaduho rāja, na jātu nirayaṃ vaje’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਰਥਸਞ੍ਞਾਤੋਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਤવ ਕਾਯੋ ਰਥੋਤਿ ਸਞ੍ਞਾਤੋ ਹੋਤੁ। ਮਨੋਸਾਰਥਿਕੋਤਿ ਮਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਾਰਥਿਨਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਲਹੂਤਿ વਿਗਤਥਿਨਮਿਦ੍ਧਤਾਯ ਸਲ੍ਲਹੁਕੋ। ਅવਿਹਿਂਸਾਸਾਰਿਤਕ੍ਖੋਤਿ ਅવਿਹਿਂਸਾਮਯੇਨ ਸਾਰਿਤੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਅਕ੍ਖੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਂવਿਭਾਗਪਟਿਚ੍ਛਦੋਤਿ ਦਾਨਸਂવਿਭਾਗਮਯੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਪਾਦਸਞ੍ਞਮਨੇਮਿਯੋਤਿ ਪਾਦਸਂਯਮਮਯਾਯ ਨੇਮਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਹਤ੍ਥਸਞ੍ਞਮਪਕ੍ਖਰੋਤਿ ਹਤ੍ਥਸਂਯਮਮਯੇਨ ਪਕ੍ਖਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਕੁਚ੍ਛਿਸਞ੍ਞਮਨਬ੍ਭਨ੍ਤੋਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਸਂਯਮਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਮਿਤਭੋਜਨਮਯੇਨ ਤੇਲੇਨ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤੋ। ‘‘ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋ ਨਾਭਿ ਹੋਤੂ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। વਾਚਾਸਞ੍ਞਮਕੂਜਨੋਤਿ વਾਚਾਸਂਯਮੇਨ ਅਕੂਜਨੋ।
Tattha rathasaññātoti mahārāja, tava kāyo rathoti saññāto hotu. Manosārathikoti manasaṅkhātena kusalacittena sārathinā samannāgato. Lahūti vigatathinamiddhatāya sallahuko. Avihiṃsāsāritakkhoti avihiṃsāmayena sāritena suṭṭhu pariniṭṭhitena akkhena samannāgato. Saṃvibhāgapaṭicchadoti dānasaṃvibhāgamayena paṭicchadena samannāgato. Pādasaññamanemiyoti pādasaṃyamamayāya nemiyā samannāgato. Hatthasaññamapakkharoti hatthasaṃyamamayena pakkharena samannāgato. Kucchisaññamanabbhantoti kucchisaṃyamasaṅkhātena mitabhojanamayena telena abbhanto. ‘‘Abbhañjitabbo nābhi hotū’’tipi pāṭho. Vācāsaññamakūjanoti vācāsaṃyamena akūjano.
ਸਚ੍ਚવਾਕ੍ਯਸਮਤ੍ਤਙ੍ਗੋਤਿ ਸਚ੍ਚવਾਕ੍ਯੇਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਅਙ੍ਗੋ ਅਖਣ੍ਡਰਥਙ੍ਗੋ। ਅਪੇਸੁਞ੍ਞਸੁਸਞ੍ਞਤੋਤਿ ਅਪੇਸੁਞ੍ਞੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਞ੍ਞਤੋ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤੋ। ਗਿਰਾਸਖਿਲਨੇਲਙ੍ਗੋਤਿ ਸਖਿਲਾਯ ਸਣ੍ਹવਾਚਾਯ ਨਿਦ੍ਦੋਸਙ੍ਗੋ ਮਟ੍ਠਰਥਙ੍ਗੋ। ਮਿਤਭਾਣਿਸਿਲੇਸਿਤੋ ਮਿਤਭਾਣਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਿਲੇਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸਦ੍ਧਾਲੋਭਸੁਸਙ੍ਖਾਰੋਤਿ ਕਮ੍ਮਫਲਸਦ੍ਦਹਨਸਦ੍ਧਾਮਯੇਨ ਚ ਅਲੋਭਮਯੇਨ ਚ ਸੁਨ੍ਦਰੇਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਨਿવਾਤਞ੍ਜਲਿਕੁਬ੍ਬਰੋਤਿ ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਨਿવਾਤਮਯੇਨ ਚੇવ ਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਮਯੇਨ ਚ ਕੁਬ੍ਬਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਅਥਦ੍ਧਤਾਨਤੀਸਾਕੋਤਿ ਸਖਿਲਸਮ੍ਮੋਦਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਅਥਦ੍ਧਤਾਯ ਅਨਤਈਸੋ, ਥੋਕਨਤਈਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੀਲਸਂવਰਨਨ੍ਧਨੋਤਿ ਅਖਣ੍ਡਪਞ੍ਚਸੀਲਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਸਂવਰਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਨਨ੍ਧਨਰਜ੍ਜੁਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।
Saccavākyasamattaṅgoti saccavākyena paripuṇṇaaṅgo akhaṇḍarathaṅgo. Apesuññasusaññatoti apesuññena suṭṭhu saññato samussito. Girāsakhilanelaṅgoti sakhilāya saṇhavācāya niddosaṅgo maṭṭharathaṅgo. Mitabhāṇisilesito mitabhāṇasaṅkhātena silesena suṭṭhu sambandho. Saddhālobhasusaṅkhāroti kammaphalasaddahanasaddhāmayena ca alobhamayena ca sundarena alaṅkārena samannāgato. Nivātañjalikubbaroti sīlavantānaṃ nivātamayena ceva añjalikammamayena ca kubbarena samannāgato. Athaddhatānatīsākoti sakhilasammodabhāvasaṅkhātāya athaddhatāya anataīso, thokanataīsoti attho. Sīlasaṃvaranandhanoti akhaṇḍapañcasīlacakkhundriyādisaṃvarasaṅkhātāya nandhanarajjuyā samannāgato.
ਅਕ੍ਕੋਧਨਮਨੁਗ੍ਘਾਤੀਤਿ ਅਕ੍ਕੋਧਨਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਨੁਗ੍ਘਾਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਧਮ੍ਮਪਣ੍ਡਰ-ਛਤ੍ਤਕੋਤਿ ਦਸਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪਣ੍ਡਰਚ੍ਛਤ੍ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਮਪਾਲਮ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਬਹੁਸ੍ਸੁਤਭਾવਮਯੇਨ ਅਪਾਲਮ੍ਬੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਮੁਪਾਧਿਯੋਤਿ ਲੋਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅવਿਕਮ੍ਪਨਭਾવੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਠਿਤਏਕਗ੍ਗਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਉਪਾਧਿਨਾ ਉਤ੍ਤਰਤ੍ਥਰਣੇਨ વਾ ਰਾਜਾਸਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਕਾਲਞ੍ਞੁਤਾਚਿਤ੍ਤਸਾਰੋਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਦਾਨਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਕਾਲੋ, ਅਯਂ ਸੀਲਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਨਕਾਲੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਾਲਞ੍ਞੁਤਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਕਾਲਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਕੁਸਲਸਾਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰਥਸ੍ਸ ਨਾਮ ਆਣਿਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰਜਾਤਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸਾਰਮਯਞ੍ਚ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਞ੍ਹਿ ਸੋ ਰਥੋ ਅਦ੍ਧਾਨਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਤવਪਿ ਕਾਯਰਥੋ ਕਾਲਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਦਾਨਾਦਿਕੁਸਲਸਾਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤੂਤਿ। વੇਸਾਰਜ੍ਜਤਿਦਣ੍ਡਕੋਤਿ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਕਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ વਿਸਾਰਦਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਤਿਦਣ੍ਡੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਨਿવਾਤવੁਤ੍ਤਿਯੋਤ੍ਤਕੋਤਿ ਓવਾਦੇ ਪવਤ੍ਤਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਮੁਦੁਨਾ ਧੁਰਯੋਤ੍ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ । ਮੁਦੁਨਾ ਹਿ ਧੁਰਯੋਤ੍ਤੇਨ ਬਦ੍ਧਰਥਂ ਸਿਨ੍ਧવਾ ਸੁਖਂ વਹਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਤવ ਕਾਯਰਥੋਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਓવਾਦਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤਾਯ ਆਬਦ੍ਧੋ ਸੁਖਂ ਯਾਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨਤਿਮਾਨਯੁਗੋ ਲਹੂਤਿ ਅਨਤਿਮਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਲਹੁਕੇਨ ਯੁਗੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।
Akkodhanamanugghātīti akkodhanabhāvasaṅkhātena anugghātena samannāgato. Dhammapaṇḍara-chattakoti dasakusaladhammasaṅkhātena paṇḍaracchattena samannāgato. Bāhusaccamapālamboti atthasannissitabahussutabhāvamayena apālambena samannāgato. Ṭhitacittamupādhiyoti lokadhammehi avikampanabhāvena suṭṭhu ṭhitaekaggabhāvappattacittasaṅkhātena upādhinā uttarattharaṇena vā rājāsanena samannāgato. Kālaññutācittasāroti ‘‘ayaṃ dānassa dinnakālo, ayaṃ sīlassa rakkhanakālo’’ti evaṃ kālaññutāsaṅkhātena kālaṃ jānitvā katena cittena kusalasārena samannāgato. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā, mahārāja, rathassa nāma āṇiṃ ādiṃ katvā dabbasambhārajātaṃ parisuddhaṃ sāramayañca icchitabbaṃ, evañhi so ratho addhānakkhamo hoti, evaṃ tavapi kāyaratho kālaṃ jānitvā katena cittena parisuddhena dānādikusalasārena samannāgato hotūti. Vesārajjatidaṇḍakoti parisamajjhe kathentassapi visāradabhāvasaṅkhātena tidaṇḍena samannāgato. Nivātavuttiyottakoti ovāde pavattanasaṅkhātena mudunā dhurayottena samannāgato . Mudunā hi dhurayottena baddharathaṃ sindhavā sukhaṃ vahanti, evaṃ tava kāyarathopi paṇḍitānaṃ ovādappavattitāya ābaddho sukhaṃ yātūti attho. Anatimānayugo lahūti anatimānasaṅkhātena lahukena yugena samannāgato.
ਅਲੀਨਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥਾਰੋਤਿ ਯਥਾ ਰਥੋ ਨਾਮ ਦਨ੍ਤਮਯੇਨ ਉਲ਼ਾਰੇਨ ਸਨ੍ਥਾਰੇਨ ਸੋਭਤਿ, ਏવਂ ਤવ ਕਾਯਰਥੋਪਿ ਦਾਨਾਦਿਨਾ ਅਲੀਨਅਸਙ੍ਕੁਟਿਤਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥਾਰੋ ਹੋਤੁ। વੁਦ੍ਧਿਸੇવੀ ਰਜੋਹਤੋਤਿ ਯਥਾ ਰਥੋ ਨਾਮ વਿਸਮੇਨ ਰਜੁਟ੍ਠਾਨਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਰਜੋਕਿਣ੍ਣੋ ਨ ਸੋਭਤਿ, ਸਮੇਨ વਿਰਜੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਸੋਭਤਿ, ਏવਂ ਤવ ਕਾਯਰਥੋਪਿ ਪਞ੍ਞਾવੁਦ੍ਧਿਸੇવਿਤਾਯ ਸਮਤਲਂ ਉਜੁਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਹਤਰਜੋ ਹੋਤੁ। ਸਤਿਪਤੋਦੋ ਧੀਰਸ੍ਸਾਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਤવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯਰਥੇ ਸੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸਤਿਪਤੋਦੋ ਹੋਤੁ। ਧਿਤਿ ਯੋਗੋ ਚ ਰਸ੍ਮਿਯੋਤਿ ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨવੀਰਿਯਸਙ੍ਖਾਤਾ ਧਿਤਿ ਚ ਹਿਤਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਯੁਞ੍ਜਨਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੋ ਯੋਗੋ ਚ ਤવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯਰਥੇ વਟ੍ਟਿਤਾ ਥਿਰਾ ਰਸ੍ਮਿਯੋ ਹੋਨ੍ਤੁ। ਮਨੋ ਦਨ੍ਤਂ ਪਥਂ ਨੇਤਿ, ਸਮਦਨ੍ਤੇਹਿ વਾਹਿਭੀਤਿ ਯਥਾ ਰਥੋ ਨਾਮ વਿਸਮਦਨ੍ਤੇਹਿ ਸਿਨ੍ਧવੇਹਿ ਉਪ੍ਪਥਂ ਯਾਤਿ, ਸਮਦਨ੍ਤੇਹਿ ਸਮਸਿਕ੍ਖਿਤੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤੋ ਉਜੁਪਥਮੇવ ਅਨ੍વੇਤਿ, ਏવਂ ਮਨੋਪਿ ਦਨ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਂ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਂ ਪਹਾਯ ਉਜੁਮਗ੍ਗਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਦਨ੍ਤਂ ਆਚਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤવ ਕਾਯਰਥਸ੍ਸ ਸਿਨ੍ਧવਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤੁ। ਇਚ੍ਛਾਲੋਭੋ ਚਾਤਿ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੇਸੁ વਤ੍ਥੂਸੁ ਇਚ੍ਛਾ, ਪਤ੍ਤੇਸੁ ਲੋਭੋਤਿ ਅਯਂ ਇਚ੍ਛਾ ਚ ਲੋਭੋ ਚ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗੋ ਨਾਮ। ਕੁਟਿਲੋ ਅਨੁਜੁਮਗ੍ਗੋ ਅਪਾਯਮੇવ ਨੇਤਿ। ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨ ਪਨ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਮਗ੍ਗવਸੇਨ વਾ ਪવਤ੍ਤੋ ਸੀਲਸਂਯਮੋ ਉਜੁਮਗ੍ਗੋ ਨਾਮ। ਸੋ ਤવ ਕਾਯਰਥਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗੋ ਹੋਤੁ।
Alīnacittasanthāroti yathā ratho nāma dantamayena uḷārena santhārena sobhati, evaṃ tava kāyarathopi dānādinā alīnaasaṅkuṭitacittasanthāro hotu. Vuddhisevī rajohatoti yathā ratho nāma visamena rajuṭṭhānamaggena gacchanto rajokiṇṇo na sobhati, samena virajena maggena gacchanto sobhati, evaṃ tava kāyarathopi paññāvuddhisevitāya samatalaṃ ujumaggaṃ paṭipajjitvā hatarajo hotu. Satipatodo dhīrassāti paṇḍitassa tava tasmiṃ kāyarathe supatiṭṭhitasatipatodo hotu. Dhiti yogo ca rasmiyoti abbocchinnavīriyasaṅkhātā dhiti ca hitappaṭipattiyaṃ yuñjanabhāvasaṅkhāto yogo ca tava tasmiṃ kāyarathe vaṭṭitā thirā rasmiyo hontu. Mano dantaṃ pathaṃ neti, samadantehi vāhibhīti yathā ratho nāma visamadantehi sindhavehi uppathaṃ yāti, samadantehi samasikkhitehi yutto ujupathameva anveti, evaṃ manopi dantaṃ nibbisevanaṃ kummaggaṃ pahāya ujumaggaṃ gaṇhāti. Tasmā sudantaṃ ācārasampannaṃ cittaṃ tava kāyarathassa sindhavakiccaṃ sādhetu. Icchālobho cāti appattesu vatthūsu icchā, pattesu lobhoti ayaṃ icchā ca lobho ca kummaggo nāma. Kuṭilo anujumaggo apāyameva neti. Dasakusalakammapathavasena pana aṭṭhaṅgikamaggavasena vā pavatto sīlasaṃyamo ujumaggo nāma. So tava kāyarathassa maggo hotu.
ਰੂਪੇਤਿ ਏਤੇਸੁ ਮਨਾਪਿਯੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਾવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤવ ਕਾਯਰਥਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਥਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਰਾਜਰਥਸ੍ਸ ਸਿਨ੍ਧવੇ ਆਕੋਟੇਤ੍વਾ ਨਿવਾਰਣਪਤੋਦਯਟ੍ਠਿ વਿਯ ਪਞ੍ਞਾ ਆਕੋਟਨੀ ਹੋਤੁ। ਸਾ ਹਿ ਤਂ ਉਪ੍ਪਥਗਮਨਤੋ ਨਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਉਜੁਂ ਸੁਚਰਿਤਮਗ੍ਗਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾવ ਸਾਰਥੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਤੇ ਕਾਯਰਥੇ ਅਞ੍ਞੋ ਸਾਰਥਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤવ ਅਤ੍ਤਾવ ਸਾਰਥਿ ਹੋਤੁ। ਸਚੇ ਏਤੇਨ ਯਾਨੇਨਾਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਯਸ੍ਸੇਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਯਾਨਂ ਸਚੇ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤੇਨ ਯਾਨੇਨ। ਸਮਚਰਿਯਾ ਦਲ਼੍ਹਾ ਧਿਤੀਤਿ ਯਸ੍ਸ ਸਮਚਰਿਯਾ ਚ ਧਿਤਿ ਚ ਦਲ਼੍ਹਾ ਹੋਤਿ ਥਿਰਾ, ਸੋ ਏਤੇਨ ਯਾਨੇਨ ਯਸ੍ਮਾ ਏਸ ਰਥੋ ਸਬ੍ਬਕਾਮਦੁਹੋ ਰਾਜ, ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤੇ ਸਬ੍ਬਕਾਮੇ ਦੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਜਾਤੁ ਨਿਰਯਂ વਜੇ, ਏਕਂਸੇਨੇਤਂ ਧਾਰੇਹਿ, ਏવਰੂਪੇਨ ਯਾਨੇਨ ਨਿਰਯਂ ਨ ਗਚ੍ਛਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਂ ਮਂ ਅવਚ ‘‘ਆਚਿਕ੍ਖ ਮੇ, ਨਾਰਦ, ਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਂ, ਯਥਾ ਅਹਂ ਨੋ ਨਿਰਯੇ ਪਤੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਤੇ ਸੋ ਮਯਾ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਕ੍ਖਾਤੋਤਿ।
Rūpeti etesu manāpiyesu rūpādīsu kāmaguṇesu nimittaṃ gahetvā dhāvantassa tava kāyarathassa uppathaṃ paṭipannassa rājarathassa sindhave ākoṭetvā nivāraṇapatodayaṭṭhi viya paññā ākoṭanī hotu. Sā hi taṃ uppathagamanato nivāretvā ujuṃ sucaritamaggaṃ āropessati. Tattha attāva sārathīti tasmiṃ pana te kāyarathe añño sārathi nāma natthi, tava attāva sārathi hotu. Sace etena yānenāti mahārāja, yassetaṃ evarūpaṃ yānaṃ sace atthi, etena yānena. Samacariyā daḷhā dhitīti yassa samacariyā ca dhiti ca daḷhā hoti thirā, so etena yānena yasmā esa ratho sabbakāmaduho rāja, yathādhippete sabbakāme deti, tasmā na jātu nirayaṃ vaje, ekaṃsenetaṃ dhārehi, evarūpena yānena nirayaṃ na gacchasīti attho. Iti kho, mahārāja, yaṃ maṃ avaca ‘‘ācikkha me, nārada, suddhimaggaṃ, yathā ahaṃ no niraye pateyya’’nti, ayaṃ te so mayā anekapariyāyena akkhātoti.
ਏવਮਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਜਹਾਪੇਤ੍વਾ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤੇ ਪਹਾਯ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੋਹੀ’’ਤਿ ਓવਾਦਂ ਦਤ੍વਾ ਰਾਜਧੀਤੁ ਗੁਣਂ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਰਾਜਪਰਿਸਾਯ ਚ ਰਾਜੋਰੋਧਾਨਞ੍ਚ ਓવਾਦਂ ਦਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨਾਨੁਭਾવੇਨ ਤੇਸਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਂ ਗਤੋ।
Evamassa dhammaṃ desetvā micchādiṭṭhiṃ jahāpetvā sīle patiṭṭhāpetvā ‘‘ito paṭṭhāya pāpamitte pahāya kalyāṇamitte upasaṅkama, niccaṃ appamatto hohī’’ti ovādaṃ datvā rājadhītu guṇaṃ vaṇṇetvā rājaparisāya ca rājorodhānañca ovādaṃ datvā mahantenānubhāvena tesaṃ passantānaññeva brahmalokaṃ gato.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਮਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਜਾਲਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪੋ ਦਮਿਤੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਨ੍ਤੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi mayā diṭṭhijālaṃ bhinditvā uruvelakassapo damitoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānento imā gāthā abhāsi –
੧੩੪੩.
1343.
‘‘ਅਲਾਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋਸਿ, ਸੁਨਾਮੋ ਆਸਿ ਭਦ੍ਦਜਿ।
‘‘Alāto devadattosi, sunāmo āsi bhaddaji;
વਿਜਯੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋਸਿ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋਸਿ ਬੀਜਕੋ॥
Vijayo sāriputtosi, moggallānosi bījako.
੧੩੪੪.
1344.
‘‘ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤੋ ਲਿਚ੍ਛવਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਗੁਣੋ ਆਸਿ ਅਚੇਲਕੋ।
‘‘Sunakkhatto licchaviputto, guṇo āsi acelako;
ਆਨਨ੍ਦੋ ਸਾ ਰੁਚਾ ਆਸਿ, ਯਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸਾਦਯਿ॥
Ānando sā rucā āsi, yā rājānaṃ pasādayi.
੧੩੪੫.
1345.
‘‘ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪੋ ਰਾਜਾ, ਪਾਪਦਿਟ੍ਠਿ ਤਦਾ ਅਹੁ।
‘‘Uruvelakassapo rājā, pāpadiṭṭhi tadā ahu;
ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ, ਏવਂ ਧਾਰੇਥ ਜਾਤਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
Mahābrahmā bodhisatto, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
ਮਹਾਨਾਰਦਕਸ੍ਸਪਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਅਟ੍ਠਮਾ।
Mahānāradakassapajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੫੪੫. ਮਹਾਨਾਰਦਕਸ੍ਸਪਜਾਤਕਂ • 545. Mahānāradakassapajātakaṃ