Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
൧൦. ഭിക്ഖുനിക്ഖന്ധകം
10. Bhikkhunikkhandhakaṃ
മഹാപജാപതിഗോതമീവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ
Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
൪൦൨. ഭിക്ഖുനിക്ഖന്ധകേ സക്കേസു വിഹരതീതി പഠമഗമനേന ഗന്ത്വാ വിഹരതി. മഹാപജാപതി ഗോതമീതി ഏത്ഥ ഗോതമീതി ഗോത്തം. നാമകരണദിവസേ പനസ്സാ ലദ്ധസക്കാരാ ബ്രാഹ്മണാ ലക്ഖണസമ്പത്തിം ദിസ്വാ ‘‘സചേ അയം ധീതരം ലഭിസ്സതി, ചക്കവത്തിരഞ്ഞോ മഹേസീ ഭവിസ്സതി. സചേ പുത്തം ലഭിസ്സതി, ചക്കവത്തിരാജാ ഭവിസ്സതീതി ഉഭയഥാപി മഹതീയേവസ്സാ പജാ ഭവിസ്സതീ’’തി ബ്യാകരിംസു, തസ്മാ പുത്തപജായ ചേവ ധീതുപജായ ച മഹന്തതായ ‘‘മഹാപജാപതീ’’തി നാമം അകംസു, ഇധ പന ഗോത്തേന സദ്ധിം സംസന്ദിത്വാ ‘‘മഹാപജാപതി ഗോതമീ’’തി വുത്തം. യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമീതി ഭഗവാ കപിലപുരം ഗന്ത്വാ പഠമമേവ നന്ദം പബ്ബാജേസി, സത്തമേ ദിവസേ രാഹുലകുമാരം. ചുമ്ബടകകലഹേ പന ഉഭയനഗരവാസികേസു യുദ്ധത്ഥായ നിക്ഖന്തേസു സത്ഥാ ഗന്ത്വാ തേ രാജാനോ സഞ്ഞാപേത്വാ അത്തദണ്ഡസുത്തം (സു॰ നി॰ ൯൪൧ ആദയോ) കഥേസി. രാജാനോ പസീദിത്വാ അഡ്ഢതേയ്യസതേ അഡ്ഢതേയ്യസതേ ദാരകേ അദംസു. താനി പഞ്ച കുമാരസതാനി സത്ഥു സന്തികേ പബ്ബജിംസു. അഥ നേസം പജാപതിയോ സാസനം പേസേത്വാ അനഭിരതിം ഉപ്പാദയിംസു. സത്ഥാ തേസം അനഭിരതിയാ ഉപ്പന്നഭാവം ഞത്വാ തേ പഞ്ചസതേ ദഹരഭിക്ഖൂ കുണാലദഹം നേത്വാ അത്തനോ കുണാലകാലേ നിസിന്നപുബ്ബേ പാസാണതലേ നിസീദിത്വാ കുണാലജാതകകഥായ (ജാ॰ ൨.൨൧.കുണാലജാതക) തേസം അനഭിരതിം വിനോദേത്വാ സബ്ബേപി തേ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠാപേസി, പുന മഹാവനം ആനേത്വാ അരഹത്തഫലേ. തേസം ചിത്തജാനനത്ഥം പുനപി പജാപതിയോ സാസനം പഹിണിംസു. തേ ‘‘അഭബ്ബാ മയം ഘരാവാസസ്സാ’’തി പടിസാസനം പഹിണിംസു. താ ‘‘ന ദാനി അമ്ഹാകം പരഘരം ഗന്തും യുത്തം, മഹാപജാപതിയാ സന്തികം ഗന്ത്വാ പബ്ബജ്ജം അനുജാനാപേത്വാ പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി പഞ്ചസതാപി മഹാപജാപതിം ഉപസങ്കമിത്വാ ‘‘അയ്യേ, അമ്ഹാകം പബ്ബജ്ജം അനുജാനാപേഥാ’’തി ആഹംസു. മഹാപജാപതി ച താ ഇത്ഥിയോ ഗഹേത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, സേതച്ഛത്തസ്സ ഹേട്ഠാ രഞ്ഞോ പരിനിബ്ബുതകാലേ ഉപസങ്കമീതിപി വദന്തിയേവ. പക്കാമീതി പുന കപിലപുരമേവ പാവിസി.
402. Bhikkhunikkhandhake sakkesu viharatīti paṭhamagamanena gantvā viharati. Mahāpajāpati gotamīti ettha gotamīti gottaṃ. Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño mahesī bhavissati. Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatīti ubhayathāpi mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu, tasmā puttapajāya ceva dhītupajāya ca mahantatāya ‘‘mahāpajāpatī’’ti nāmaṃ akaṃsu, idha pana gottena saddhiṃ saṃsanditvā ‘‘mahāpajāpati gotamī’’ti vuttaṃ. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti bhagavā kapilapuraṃ gantvā paṭhamameva nandaṃ pabbājesi, sattame divase rāhulakumāraṃ. Cumbaṭakakalahe pana ubhayanagaravāsikesu yuddhatthāya nikkhantesu satthā gantvā te rājāno saññāpetvā attadaṇḍasuttaṃ (su. ni. 941 ādayo) kathesi. Rājāno pasīditvā aḍḍhateyyasate aḍḍhateyyasate dārake adaṃsu. Tāni pañca kumārasatāni satthu santike pabbajiṃsu. Atha nesaṃ pajāpatiyo sāsanaṃ pesetvā anabhiratiṃ uppādayiṃsu. Satthā tesaṃ anabhiratiyā uppannabhāvaṃ ñatvā te pañcasate daharabhikkhū kuṇāladahaṃ netvā attano kuṇālakāle nisinnapubbe pāsāṇatale nisīditvā kuṇālajātakakathāya (jā. 2.21.kuṇālajātaka) tesaṃ anabhiratiṃ vinodetvā sabbepi te sotāpattiphale patiṭṭhāpesi, puna mahāvanaṃ ānetvā arahattaphale. Tesaṃ cittajānanatthaṃ punapi pajāpatiyo sāsanaṃ pahiṇiṃsu. Te ‘‘abhabbā mayaṃ gharāvāsassā’’ti paṭisāsanaṃ pahiṇiṃsu. Tā ‘‘na dāni amhākaṃ paragharaṃ gantuṃ yuttaṃ, mahāpajāpatiyā santikaṃ gantvā pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajissāmā’’ti pañcasatāpi mahāpajāpatiṃ upasaṅkamitvā ‘‘ayye, amhākaṃ pabbajjaṃ anujānāpethā’’ti āhaṃsu. Mahāpajāpati ca tā itthiyo gahetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, setacchattassa heṭṭhā rañño parinibbutakāle upasaṅkamītipi vadantiyeva. Pakkāmīti puna kapilapurameva pāvisi.
യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാതി ബോധനേയ്യസത്താനം ഉപനിസ്സയം ഓലോകേന്തോ യഥാജ്ഝാസയേന വിഹരിത്വാ. ചാരികം പക്കാമീതി മഹാജനസങ്ഗഹം കരോന്തോ ഉത്തമായ ബുദ്ധസിരിയാ അനോപമേന ബുദ്ധവിലാസേന അതുരിതചാരികം പക്കാമി. സമ്ബഹുലാഹി സാകിയാനീഹി സദ്ധിന്തി അന്തോനിവേസനസ്മിംയേവ ദസബലം ഉദ്ദിസ്സ പബ്ബജ്ജാവേസം ഗഹേത്വാ താപി പഞ്ചസതാ സാകിയാനിയോ പബ്ബജ്ജാവേസംയേവ ഗാഹാപേത്വാ സബ്ബാഹിപി താഹി സമ്ബഹുലാഹി സാകിയാനീഹി സദ്ധിം. പക്കാമീതി ഗമനം അഭിനീഹരി. ഗമനാഭിനീഹരണകാലേ പനസ്സാ ‘‘സുകുമാരാ രാജിത്ഥിയോ പദസാ ഗന്തും ന സക്ഖിസ്സന്തീ’’തി സാകിയകോലിയരാജാനോ സുവണ്ണസിവികായോ ഉപട്ഠാപയിംസു, താ പന ‘‘യാനേ ആരുയ്ഹ ഗച്ഛന്തീഹി സത്ഥരി അഗാരവോ കതോ ഹോതീ’’തി ഏകപണ്ണാസയോജനികം മഗ്ഗം പദസാവ പടിപജ്ജിംസു. രാജാനോപി പുരതോ ച പച്ഛതോ ച ആരക്ഖം സംവിദഹാപേത്വാ തണ്ഡുലസപ്പിതേലാദീനം സകടാനി പൂരേത്വാ ‘‘ഗതഗതട്ഠാനേ ആഹാരം പടിയാദേഥാ’’തി പുരിസേ പേസയിംസു. സൂനേഹി പാദേഹീതി താസഞ്ഹി സുഖുമാലത്താ പാദേസു ഏകോ ഫോടോ ഉട്ഠേതി, ഏകോ ഭിജ്ജതി, ഉഭോ പാദാ കടകട്ഠിസമ്പരികിണ്ണാ വിയ ഹുത്വാ ഉദ്ധുമാതാ. തേന വുത്തം ‘‘സൂനേഹി പാദേഹീ’’തി. ബഹിദ്വാരകോട്ഠകേതി ദ്വാരകോട്ഠകസ്സ ബഹി. കസ്മാ പനേവം ഠിതാതി? ഏവം കിരസ്സാ അഹോസി ‘‘അഹം തഥാഗതേന അനുഞ്ഞാതാ സയമേവ പബ്ബജ്ജാവേസം അഗ്ഗഹേസിം, ഏവം ഗഹിതഭാവോ ച പന മേ സകലജമ്ബുദീപേ പാകടോ ജാതോ, സചേ സത്ഥാ പബ്ബജ്ജം അനുജാനിസ്സതി, ഇച്ചേതം കുസലം. സചേ നാനുജാനിസ്സതി, മഹതീ ഗരഹാ ഭവിസ്സതീ’’തി വിഹാരം പവിസിതും അസക്കോന്തീ രോദമാനാ അട്ഠാസി. കിം നു ത്വം ഗോതമീതി കിം നു രാജകുലാനം വിപത്തി ഉപ്പന്നാ, കേന നു ത്വം കാരണേന ഏവം വിവണ്ണഭാവം പത്താ സൂനേഹി പാദേഹി…പേ॰… ഠിതാതി.
Yathābhirantaṃviharitvāti bodhaneyyasattānaṃ upanissayaṃ olokento yathājjhāsayena viharitvā. Cārikaṃ pakkāmīti mahājanasaṅgahaṃ karonto uttamāya buddhasiriyā anopamena buddhavilāsena aturitacārikaṃ pakkāmi. Sambahulāhi sākiyānīhi saddhinti antonivesanasmiṃyeva dasabalaṃ uddissa pabbajjāvesaṃ gahetvā tāpi pañcasatā sākiyāniyo pabbajjāvesaṃyeva gāhāpetvā sabbāhipi tāhi sambahulāhi sākiyānīhi saddhiṃ. Pakkāmīti gamanaṃ abhinīhari. Gamanābhinīharaṇakāle panassā ‘‘sukumārā rājitthiyo padasā gantuṃ na sakkhissantī’’ti sākiyakoliyarājāno suvaṇṇasivikāyo upaṭṭhāpayiṃsu, tā pana ‘‘yāne āruyha gacchantīhi satthari agāravo kato hotī’’ti ekapaṇṇāsayojanikaṃ maggaṃ padasāva paṭipajjiṃsu. Rājānopi purato ca pacchato ca ārakkhaṃ saṃvidahāpetvā taṇḍulasappitelādīnaṃ sakaṭāni pūretvā ‘‘gatagataṭṭhāne āhāraṃ paṭiyādethā’’ti purise pesayiṃsu. Sūnehi pādehīti tāsañhi sukhumālattā pādesu eko phoṭo uṭṭheti, eko bhijjati, ubho pādā kaṭakaṭṭhisamparikiṇṇā viya hutvā uddhumātā. Tena vuttaṃ ‘‘sūnehi pādehī’’ti. Bahidvārakoṭṭhaketi dvārakoṭṭhakassa bahi. Kasmā panevaṃ ṭhitāti? Evaṃ kirassā ahosi ‘‘ahaṃ tathāgatena anuññātā sayameva pabbajjāvesaṃ aggahesiṃ, evaṃ gahitabhāvo ca pana me sakalajambudīpe pākaṭo jāto, sace satthā pabbajjaṃ anujānissati, iccetaṃ kusalaṃ. Sace nānujānissati, mahatī garahā bhavissatī’’ti vihāraṃ pavisituṃ asakkontī rodamānā aṭṭhāsi. Kiṃ nu tvaṃ gotamīti kiṃ nu rājakulānaṃ vipatti uppannā, kena nu tvaṃ kāraṇena evaṃ vivaṇṇabhāvaṃ pattā sūnehi pādehi…pe… ṭhitāti.
അഞ്ഞേനപി പരിയായേനാതി അഞ്ഞേനപി കാരണേന. ആപാദികാതി സംവഡ്ഢികാ, തുമ്ഹാകം ഹത്ഥപാദേസു ഹത്ഥപാദകിച്ചം അസാധേന്തേസു ഹത്ഥേ ച പാദേ ച വഡ്ഢേത്വാ പടിജഗ്ഗികാതി അത്ഥോ. പോസികാതി ദിവസസ്സ ദ്വേ തയോ വാരേ നഹാപേത്വാ ഭോജേത്വാ പായേത്വാ തുമ്ഹേ പോസേസി. ഥഞ്ഞം പായേസീതി നന്ദകുമാരോ കിര ബോധിസത്തതോ കതിപാഹേനേവ ദഹരതരോ. തസ്മിം ജാതേ മഹാപജാപതി അത്തനോ പുത്തം ധാതീനം ദത്വാ സയം ബോധിസത്തസ്സ ധാതികിച്ചം സാധയമാനാ അത്തനോ ഥഞ്ഞം പായേസി. തം സന്ധായ ഥേരോ ഏവമാഹ. സാധു ഭന്തേതി ‘‘ബഹുകാരാ’’തിആദീഹി തസ്സാ ഗുണം കഥേത്വാ പുന പബ്ബജ്ജം യാചന്തോ ഏവമാഹ.
Aññenapi pariyāyenāti aññenapi kāraṇena. Āpādikāti saṃvaḍḍhikā, tumhākaṃ hatthapādesu hatthapādakiccaṃ asādhentesu hatthe ca pāde ca vaḍḍhetvā paṭijaggikāti attho. Posikāti divasassa dve tayo vāre nahāpetvā bhojetvā pāyetvā tumhe posesi. Thaññaṃ pāyesīti nandakumāro kira bodhisattato katipāheneva daharataro. Tasmiṃ jāte mahāpajāpati attano puttaṃ dhātīnaṃ datvā sayaṃ bodhisattassa dhātikiccaṃ sādhayamānā attano thaññaṃ pāyesi. Taṃ sandhāya thero evamāha. Sādhu bhanteti ‘‘bahukārā’’tiādīhi tassā guṇaṃ kathetvā puna pabbajjaṃ yācanto evamāha.
മഹാപജാപതിഗോതമീവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / ചൂളവഗ്ഗപാളി • Cūḷavaggapāḷi / മഹാപജാപതിഗോതമീവത്ഥു • Mahāpajāpatigotamīvatthu
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ചൂളവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / മഹാപജാപതിഗോതമീവത്ഥുകഥാ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / മഹാപജാപതിഗോതമീവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / മഹാപജാപതിഗോതമീവത്ഥുകഥാ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā