Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / દીઘનિકાય • Dīghanikāya |
૩. મહાપરિનિબ્બાનસુત્તં
3. Mahāparinibbānasuttaṃ
૧૩૧. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા રાજગહે વિહરતિ ગિજ્ઝકૂટે પબ્બતે. તેન ખો પન સમયેન રાજા માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો વજ્જી અભિયાતુકામો હોતિ. સો એવમાહ – ‘‘અહં હિમે વજ્જી એવંમહિદ્ધિકે એવંમહાનુભાવે ઉચ્છેચ્છામિ 1 વજ્જી, વિનાસેસ્સામિ વજ્જી, અનયબ્યસનં આપાદેસ્સામિ વજ્જી’’તિ 2.
131. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana samayena rājā māgadho ajātasattu vedehiputto vajjī abhiyātukāmo hoti. So evamāha – ‘‘ahaṃ hime vajjī evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve ucchecchāmi 3 vajjī, vināsessāmi vajjī, anayabyasanaṃ āpādessāmi vajjī’’ti 4.
૧૩૨. અથ ખો રાજા માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો વસ્સકારં બ્રાહ્મણં મગધમહામત્તં આમન્તેસિ – ‘‘એહિ ત્વં, બ્રાહ્મણ, યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમ; ઉપસઙ્કમિત્વા મમ વચનેન ભગવતો પાદે સિરસા વન્દાહિ, અપ્પાબાધં અપ્પાતઙ્કં લહુટ્ઠાનં બલં ફાસુવિહારં પુચ્છ – ‘રાજા, ભન્તે, માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો ભગવતો પાદે સિરસા વન્દતિ, અપ્પાબાધં અપ્પાતઙ્કં લહુટ્ઠાનં બલં ફાસુવિહારં પુચ્છતી’તિ. એવઞ્ચ વદેહિ – ‘રાજા, ભન્તે, માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો વજ્જી અભિયાતુકામો. સો એવમાહ – ‘‘અહં હિમે વજ્જી એવંમહિદ્ધિકે એવંમહાનુભાવે ઉચ્છેચ્છામિ વજ્જી, વિનાસેસ્સામિ વજ્જી, અનયબ્યસનં આપાદેસ્સામી’’’તિ. યથા તે ભગવા બ્યાકરોતિ, તં સાધુકં ઉગ્ગહેત્વા મમ આરોચેય્યાસિ. ન હિ તથાગતા વિતથં ભણન્તી’’તિ.
132. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto vassakāraṃ brāhmaṇaṃ magadhamahāmattaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, brāhmaṇa, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘rājā, bhante, māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘rājā, bhante, māgadho ajātasattu vedehiputto vajjī abhiyātukāmo. So evamāha – ‘‘ahaṃ hime vajjī evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve ucchecchāmi vajjī, vināsessāmi vajjī, anayabyasanaṃ āpādessāmī’’’ti. Yathā te bhagavā byākaroti, taṃ sādhukaṃ uggahetvā mama āroceyyāsi. Na hi tathāgatā vitathaṃ bhaṇantī’’ti.
વસ્સકારબ્રાહ્મણો
Vassakārabrāhmaṇo
૧૩૩. ‘‘એવં, ભો’’તિ ખો વસ્સકારો બ્રાહ્મણો મગધમહામત્તો રઞ્ઞો માગધસ્સ અજાતસત્તુસ્સ વેદેહિપુત્તસ્સ પટિસ્સુત્વા ભદ્દાનિ ભદ્દાનિ યાનાનિ યોજેત્વા ભદ્દં ભદ્દં યાનં અભિરુહિત્વા ભદ્દેહિ ભદ્દેહિ યાનેહિ રાજગહમ્હા નિય્યાસિ, યેન ગિજ્ઝકૂટો પબ્બતો તેન પાયાસિ. યાવતિકા યાનસ્સ ભૂમિ, યાનેન ગન્ત્વા, યાના પચ્ચોરોહિત્વા પત્તિકોવ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો વસ્સકારો બ્રાહ્મણો મગધમહામત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘રાજા, ભો ગોતમ, માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો ભોતો ગોતમસ્સ પાદે સિરસા વન્દતિ, અપ્પાબાધં અપ્પાતઙ્કં લહુટ્ઠાનં બલં ફાસુવિહારં પુચ્છતિ. રાજા 5, ભો ગોતમ, માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો વજ્જી અભિયાતુકામો. સો એવમાહ – ‘અહં હિમે વજ્જી એવંમહિદ્ધિકે એવંમહાનુભાવે ઉચ્છેચ્છામિ વજ્જી, વિનાસેસ્સામિ વજ્જી, અનયબ્યસનં આપાદેસ્સામી’’’તિ.
133. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi rājagahamhā niyyāsi, yena gijjhakūṭo pabbato tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘rājā, bho gotama, māgadho ajātasattu vedehiputto bhoto gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati. Rājā 6, bho gotama, māgadho ajātasattu vedehiputto vajjī abhiyātukāmo. So evamāha – ‘ahaṃ hime vajjī evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve ucchecchāmi vajjī, vināsessāmi vajjī, anayabyasanaṃ āpādessāmī’’’ti.
રાજઅપરિહાનિયધમ્મા
Rājaaparihāniyadhammā
૧૩૪. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પિટ્ઠિતો ઠિતો હોતિ ભગવન્તં બીજયમાનો 7. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘કિન્તિ તે, આનન્દ, સુતં, ‘વજ્જી અભિણ્હં સન્નિપાતા સન્નિપાતબહુલા’તિ? ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે – ‘વજ્જી અભિણ્હં સન્નિપાતા સન્નિપાતબહુલા’’તિ. ‘‘યાવકીવઞ્ચ, આનન્દ, વજ્જી અભિણ્હં સન્નિપાતા સન્નિપાતબહુલા ભવિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, આનન્દ, વજ્જીનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
134. Tena kho pana samayena āyasmā ānando bhagavato piṭṭhito ṭhito hoti bhagavantaṃ bījayamāno 8. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kinti te, ānanda, sutaṃ, ‘vajjī abhiṇhaṃ sannipātā sannipātabahulā’ti? ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘vajjī abhiṇhaṃ sannipātā sannipātabahulā’’ti. ‘‘Yāvakīvañca, ānanda, vajjī abhiṇhaṃ sannipātā sannipātabahulā bhavissanti, vuddhiyeva, ānanda, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘કિન્તિ તે, આનન્દ, સુતં , ‘વજ્જી સમગ્ગા સન્નિપતન્તિ, સમગ્ગા વુટ્ઠહન્તિ, સમગ્ગા વજ્જિકરણીયાનિ કરોન્તી’તિ? ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે – ‘વજ્જી સમગ્ગા સન્નિપતન્તિ, સમગ્ગા વુટ્ઠહન્તિ, સમગ્ગા વજ્જિકરણીયાનિ કરોન્તી’’તિ. ‘‘યાવકીવઞ્ચ, આનન્દ, વજ્જી સમગ્ગા સન્નિપતિસ્સન્તિ, સમગ્ગા વુટ્ઠહિસ્સન્તિ, સમગ્ગા વજ્જિકરણીયાનિ કરિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, આનન્દ, વજ્જીનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Kinti te, ānanda, sutaṃ , ‘vajjī samaggā sannipatanti, samaggā vuṭṭhahanti, samaggā vajjikaraṇīyāni karontī’ti? ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘vajjī samaggā sannipatanti, samaggā vuṭṭhahanti, samaggā vajjikaraṇīyāni karontī’’ti. ‘‘Yāvakīvañca, ānanda, vajjī samaggā sannipatissanti, samaggā vuṭṭhahissanti, samaggā vajjikaraṇīyāni karissanti, vuddhiyeva, ānanda, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘કિન્તિ તે, આનન્દ, સુતં, ‘વજ્જી અપઞ્ઞત્તં ન પઞ્ઞપેન્તિ, પઞ્ઞત્તં ન સમુચ્છિન્દન્તિ, યથાપઞ્ઞત્તે પોરાણે વજ્જિધમ્મે સમાદાય વત્તન્તી’’’તિ? ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે – ‘વજ્જી અપઞ્ઞત્તં ન પઞ્ઞપેન્તિ, પઞ્ઞત્તં ન સમુચ્છિન્દન્તિ, યથાપઞ્ઞત્તે પોરાણે વજ્જિધમ્મે સમાદાય વત્તન્તી’’’તિ. ‘‘યાવકીવઞ્ચ, આનન્દ, ‘‘વજ્જી અપઞ્ઞત્તં ન પઞ્ઞપેસ્સન્તિ, પઞ્ઞત્તં ન સમુચ્છિન્દિસ્સન્તિ, યથાપઞ્ઞત્તે પોરાણે વજ્જિધમ્મે સમાદાય વત્તિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, આનન્દ, વજ્જીનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Kinti te, ānanda, sutaṃ, ‘vajjī apaññattaṃ na paññapenti, paññattaṃ na samucchindanti, yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattantī’’’ti? ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘vajjī apaññattaṃ na paññapenti, paññattaṃ na samucchindanti, yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattantī’’’ti. ‘‘Yāvakīvañca, ānanda, ‘‘vajjī apaññattaṃ na paññapessanti, paññattaṃ na samucchindissanti, yathāpaññatte porāṇe vajjidhamme samādāya vattissanti, vuddhiyeva, ānanda, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘કિન્તિ તે, આનન્દ, સુતં, ‘વજ્જી યે તે વજ્જીનં વજ્જિમહલ્લકા, તે સક્કરોન્તિ ગરું કરોન્તિ 9 માનેન્તિ પૂજેન્તિ, તેસઞ્ચ સોતબ્બં મઞ્ઞન્તી’’’તિ? ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે – ‘વજ્જી યે તે વજ્જીનં વજ્જિમહલ્લકા, તે સક્કરોન્તિ ગરું કરોન્તિ માનેન્તિ પૂજેન્તિ, તેસઞ્ચ સોતબ્બં મઞ્ઞન્તી’’’તિ. ‘‘યાવકીવઞ્ચ, આનન્દ, વજ્જી યે તે વજ્જીનં વજ્જિમહલ્લકા , તે સક્કરિસ્સન્તિ ગરું કરિસ્સન્તિ માનેસ્સન્તિ પૂજેસ્સન્તિ, તેસઞ્ચ સોતબ્બં મઞ્ઞિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, આનન્દ, વજ્જીનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Kinti te, ānanda, sutaṃ, ‘vajjī ye te vajjīnaṃ vajjimahallakā, te sakkaronti garuṃ karonti 10 mānenti pūjenti, tesañca sotabbaṃ maññantī’’’ti? ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘vajjī ye te vajjīnaṃ vajjimahallakā, te sakkaronti garuṃ karonti mānenti pūjenti, tesañca sotabbaṃ maññantī’’’ti. ‘‘Yāvakīvañca, ānanda, vajjī ye te vajjīnaṃ vajjimahallakā , te sakkarissanti garuṃ karissanti mānessanti pūjessanti, tesañca sotabbaṃ maññissanti, vuddhiyeva, ānanda, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘કિન્તિ તે, આનન્દ, સુતં, ‘વજ્જી યા તા કુલિત્થિયો કુલકુમારિયો, તા ન ઓક્કસ્સ પસય્હ વાસેન્તી’’’તિ? ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે – ‘વજ્જી યા તા કુલિત્થિયો કુલકુમારિયો તા ન ઓક્કસ્સ પસય્હ વાસેન્તી’’’તિ. ‘‘યાવકીવઞ્ચ, આનન્દ, વજ્જી યા તા કુલિત્થિયો કુલકુમારિયો, તા ન ઓક્કસ્સ પસય્હ વાસેસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, આનન્દ, વજ્જીનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Kinti te, ānanda, sutaṃ, ‘vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo, tā na okkassa pasayha vāsentī’’’ti? ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo tā na okkassa pasayha vāsentī’’’ti. ‘‘Yāvakīvañca, ānanda, vajjī yā tā kulitthiyo kulakumāriyo, tā na okkassa pasayha vāsessanti, vuddhiyeva, ānanda, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘કિન્તિ તે, આનન્દ, સુતં, ‘વજ્જી યાનિ તાનિ
‘‘Kinti te, ānanda, sutaṃ, ‘vajjī yāni tāni
વજ્જીનં વજ્જિચેતિયાનિ અબ્ભન્તરાનિ ચેવ બાહિરાનિ ચ, તાનિ સક્કરોન્તિ ગરું કરોન્તિ માનેન્તિ પૂજેન્તિ, તેસઞ્ચ દિન્નપુબ્બં કતપુબ્બં ધમ્મિકં બલિં નો પરિહાપેન્તી’’’તિ? ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે – ‘વજ્જી યાનિ તાનિ વજ્જીનં વજ્જિચેતિયાનિ અબ્ભન્તરાનિ ચેવ બાહિરાનિ ચ, તાનિ સક્કરોન્તિ ગરું કરોન્તિ માનેન્તિ પૂજેન્તિ તેસઞ્ચ દિન્નપુબ્બં કતપુબ્બં ધમ્મિકં બલિં નો પરિહાપેન્તી’’’તિ. ‘‘યાવકીવઞ્ચ, આનન્દ, વજ્જી યાનિ તાનિ વજ્જીનં વજ્જિચેતિયાનિ અબ્ભન્તરાનિ ચેવ બાહિરાનિ ચ, તાનિ સક્કરિસ્સન્તિ ગરું કરિસ્સન્તિ માનેસ્સન્તિ પૂજેસ્સન્તિ, તેસઞ્ચ દિન્નપુબ્બં કતપુબ્બં ધમ્મિકં બલિં નો પરિહાપેસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, આનન્દ, વજ્જીનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
Vajjīnaṃ vajjicetiyāni abbhantarāni ceva bāhirāni ca, tāni sakkaronti garuṃ karonti mānenti pūjenti, tesañca dinnapubbaṃ katapubbaṃ dhammikaṃ baliṃ no parihāpentī’’’ti? ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante – ‘vajjī yāni tāni vajjīnaṃ vajjicetiyāni abbhantarāni ceva bāhirāni ca, tāni sakkaronti garuṃ karonti mānenti pūjenti tesañca dinnapubbaṃ katapubbaṃ dhammikaṃ baliṃ no parihāpentī’’’ti. ‘‘Yāvakīvañca, ānanda, vajjī yāni tāni vajjīnaṃ vajjicetiyāni abbhantarāni ceva bāhirāni ca, tāni sakkarissanti garuṃ karissanti mānessanti pūjessanti, tesañca dinnapubbaṃ katapubbaṃ dhammikaṃ baliṃ no parihāpessanti, vuddhiyeva, ānanda, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘કિન્તિ તે, આનન્દ, સુતં, ‘વજ્જીનં અરહન્તેસુ ધમ્મિકા રક્ખાવરણગુત્તિ સુસંવિહિતા, કિન્તિ અનાગતા ચ અરહન્તો વિજિતં આગચ્છેય્યું, આગતા ચ અરહન્તો વિજિતે ફાસુ વિહરેય્યુ’’’ન્તિ? ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે ‘વજ્જીનં અરહન્તેસુ ધમ્મિકા રક્ખાવરણગુત્તિ સુસંવિહિતા કિન્તિ અનાગતા ચ અરહન્તો વિજિતં આગચ્છેય્યું, આગતા ચ અરહન્તો વિજિતે ફાસુ વિહરેય્યુ’’’ન્તિ. ‘‘યાવકીવઞ્ચ, આનન્દ, વજ્જીનં અરહન્તેસુ ધમ્મિકા રક્ખાવરણગુત્તિ સુસંવિહિતા ભવિસ્સતિ, કિન્તિ અનાગતા ચ અરહન્તો વિજિતં આગચ્છેય્યું, આગતા ચ અરહન્તો વિજિતે ફાસુ વિહરેય્યુન્તિ. વુદ્ધિયેવ, આનન્દ, વજ્જીનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાની’’તિ.
‘‘Kinti te, ānanda, sutaṃ, ‘vajjīnaṃ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇagutti susaṃvihitā, kinti anāgatā ca arahanto vijitaṃ āgaccheyyuṃ, āgatā ca arahanto vijite phāsu vihareyyu’’’nti? ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante ‘vajjīnaṃ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇagutti susaṃvihitā kinti anāgatā ca arahanto vijitaṃ āgaccheyyuṃ, āgatā ca arahanto vijite phāsu vihareyyu’’’nti. ‘‘Yāvakīvañca, ānanda, vajjīnaṃ arahantesu dhammikā rakkhāvaraṇagutti susaṃvihitā bhavissati, kinti anāgatā ca arahanto vijitaṃ āgaccheyyuṃ, āgatā ca arahanto vijite phāsu vihareyyunti. Vuddhiyeva, ānanda, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihānī’’ti.
૧૩૫. અથ ખો ભગવા વસ્સકારં બ્રાહ્મણં મગધમહામત્તં આમન્તેસિ – ‘‘એકમિદાહં, બ્રાહ્મણ, સમયં વેસાલિયં વિહરામિ સારન્દદે 11 ચેતિયે. તત્રાહં વજ્જીનં ઇમે સત્ત અપરિહાનિયે ધમ્મે દેસેસિં. યાવકીવઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, ઇમે સત્ત અપરિહાનિયા ધમ્મા વજ્જીસુ ઠસ્સન્તિ, ઇમેસુ ચ સત્તસુ અપરિહાનિયેસુ ધમ્મેસુ વજ્જી સન્દિસ્સિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, બ્રાહ્મણ, વજ્જીનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાની’’તિ.
135. Atha kho bhagavā vassakāraṃ brāhmaṇaṃ magadhamahāmattaṃ āmantesi – ‘‘ekamidāhaṃ, brāhmaṇa, samayaṃ vesāliyaṃ viharāmi sārandade 12 cetiye. Tatrāhaṃ vajjīnaṃ ime satta aparihāniye dhamme desesiṃ. Yāvakīvañca, brāhmaṇa, ime satta aparihāniyā dhammā vajjīsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu vajjī sandississanti, vuddhiyeva, brāhmaṇa, vajjīnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihānī’’ti.
એવં વુત્તે, વસ્સકારો બ્રાહ્મણો મગધમહામત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘એકમેકેનપિ, ભો ગોતમ, અપરિહાનિયેન ધમ્મેન સમન્નાગતાનં વજ્જીનં વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ . કો પન વાદો સત્તહિ અપરિહાનિયેહિ ધમ્મેહિ. અકરણીયાવ 13, ભો ગોતમ, વજ્જી 14 રઞ્ઞા માગધેન અજાતસત્તુના વેદેહિપુત્તેન યદિદં યુદ્ધસ્સ, અઞ્ઞત્ર ઉપલાપનાય અઞ્ઞત્ર મિથુભેદા. હન્દ ચ દાનિ મયં, ભો ગોતમ, ગચ્છામ , બહુકિચ્ચા મયં બહુકરણીયા’’તિ. ‘‘યસ્સદાનિ ત્વં, બ્રાહ્મણ, કાલં મઞ્ઞસી’’તિ. અથ ખો વસ્સકારો બ્રાહ્મણો મગધમહામત્તો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ.
Evaṃ vutte, vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ekamekenapi, bho gotama, aparihāniyena dhammena samannāgatānaṃ vajjīnaṃ vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni . Ko pana vādo sattahi aparihāniyehi dhammehi. Akaraṇīyāva 15, bho gotama, vajjī 16 raññā māgadhena ajātasattunā vedehiputtena yadidaṃ yuddhassa, aññatra upalāpanāya aññatra mithubhedā. Handa ca dāni mayaṃ, bho gotama, gacchāma , bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassadāni tvaṃ, brāhmaṇa, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho vassakāro brāhmaṇo magadhamahāmatto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
ભિક્ખુઅપરિહાનિયધમ્મા
Bhikkhuaparihāniyadhammā
૧૩૬. અથ ખો ભગવા અચિરપક્કન્તે વસ્સકારે બ્રાહ્મણે મગધમહામત્તે આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ગચ્છ ત્વં, આનન્દ, યાવતિકા ભિક્ખૂ રાજગહં ઉપનિસ્સાય વિહરન્તિ, તે સબ્બે ઉપટ્ઠાનસાલાયં સન્નિપાતેહી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પટિસ્સુત્વા યાવતિકા ભિક્ખૂ રાજગહં ઉપનિસ્સાય વિહરન્તિ, તે સબ્બે ઉપટ્ઠાનસાલાયં સન્નિપાતેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતો ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સન્નિપતિતો, ભન્તે, ભિક્ખુસઙ્ઘો, યસ્સદાનિ, ભન્તે, ભગવા કાલં મઞ્ઞતી’’તિ.
136. Atha kho bhagavā acirapakkante vassakāre brāhmaṇe magadhamahāmatte āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘gaccha tvaṃ, ānanda, yāvatikā bhikkhū rājagahaṃ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā yāvatikā bhikkhū rājagahaṃ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sannipatito, bhante, bhikkhusaṅgho, yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatī’’ti.
અથ ખો ભગવા ઉટ્ઠાયાસના યેન ઉપટ્ઠાનસાલા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. નિસજ્જ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘સત્ત વો, ભિક્ખવે, અપરિહાનિયે ધમ્મે દેસેસ્સામિ, તં સુણાથ, સાધુકં મનસિકરોથ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
Atha kho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena upaṭṭhānasālā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘satta vo, bhikkhave, aparihāniye dhamme desessāmi, taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘યાવકીવઞ્ચ , ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ અભિણ્હં સન્નિપાતા સન્નિપાતબહુલા ભવિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca , bhikkhave, bhikkhū abhiṇhaṃ sannipātā sannipātabahulā bhavissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ સમગ્ગા સન્નિપતિસ્સન્તિ, સમગ્ગા વુટ્ઠહિસ્સન્તિ, સમગ્ગા સઙ્ઘકરણીયાનિ કરિસ્સન્તિ , વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū samaggā sannipatissanti, samaggā vuṭṭhahissanti, samaggā saṅghakaraṇīyāni karissanti , vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ અપઞ્ઞત્તં ન પઞ્ઞપેસ્સન્તિ, પઞ્ઞત્તં ન સમુચ્છિન્દિસ્સન્તિ, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū apaññattaṃ na paññapessanti, paññattaṃ na samucchindissanti, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vattissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ યે તે ભિક્ખૂ થેરા રત્તઞ્ઞૂ ચિરપબ્બજિતા સઙ્ઘપિતરો સઙ્ઘપરિણાયકા, તે સક્કરિસ્સન્તિ ગરું કરિસ્સન્તિ માનેસ્સન્તિ પૂજેસ્સન્તિ, તેસઞ્ચ સોતબ્બં મઞ્ઞિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghapariṇāyakā, te sakkarissanti garuṃ karissanti mānessanti pūjessanti, tesañca sotabbaṃ maññissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ઉપ્પન્નાય તણ્હાય પોનોબ્ભવિકાય ન વસં ગચ્છિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū uppannāya taṇhāya ponobbhavikāya na vasaṃ gacchissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ આરઞ્ઞકેસુ સેનાસનેસુ સાપેક્ખા ભવિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū āraññakesu senāsanesu sāpekkhā bhavissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ પચ્ચત્તઞ્ઞેવ સતિં ઉપટ્ઠપેસ્સન્તિ – ‘કિન્તિ અનાગતા ચ પેસલા સબ્રહ્મચારી આગચ્છેય્યું, આગતા ચ પેસલા સબ્રહ્મચારી ફાસુ 17 વિહરેય્યુ’ન્તિ. વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū paccattaññeva satiṃ upaṭṭhapessanti – ‘kinti anāgatā ca pesalā sabrahmacārī āgaccheyyuṃ, āgatā ca pesalā sabrahmacārī phāsu 18 vihareyyu’nti. Vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઇમે સત્ત અપરિહાનિયા ધમ્મા ભિક્ખૂસુ ઠસ્સન્તિ, ઇમેસુ ચ સત્તસુ અપરિહાનિયેસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખૂ સન્દિસ્સિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
૧૩૭. ‘‘અપરેપિ વો, ભિક્ખવે, સત્ત અપરિહાનિયે ધમ્મે દેસેસ્સામિ, તં સુણાથ, સાધુકં મનસિકરોથ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
137. ‘‘Aparepi vo, bhikkhave, satta aparihāniye dhamme desessāmi, taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ન કમ્મારામા ભવિસ્સન્તિ ન કમ્મરતા ન કમ્મારામતમનુયુત્તા, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū na kammārāmā bhavissanti na kammaratā na kammārāmatamanuyuttā, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ન ભસ્સારામા ભવિસ્સન્તિ ન ભસ્સરતા ન ભસ્સારામતમનુયુત્તા, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū na bhassārāmā bhavissanti na bhassaratā na bhassārāmatamanuyuttā, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ન નિદ્દારામા ભવિસ્સન્તિ ન નિદ્દારતા ન નિદ્દારામતમનુયુત્તા, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū na niddārāmā bhavissanti na niddāratā na niddārāmatamanuyuttā, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ન સઙ્ગણિકારામા ભવિસ્સન્તિ ન સઙ્ગણિકરતા ન સઙ્ગણિકારામતમનુયુત્તા, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū na saṅgaṇikārāmā bhavissanti na saṅgaṇikaratā na saṅgaṇikārāmatamanuyuttā, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ન પાપિચ્છા ભવિસ્સન્તિ ન પાપિકાનં ઇચ્છાનં વસં ગતા, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū na pāpicchā bhavissanti na pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gatā, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ન પાપમિત્તા ભવિસ્સન્તિ ન પાપસહાયા ન પાપસમ્પવઙ્કા, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū na pāpamittā bhavissanti na pāpasahāyā na pāpasampavaṅkā, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ન ઓરમત્તકેન વિસેસાધિગમેન અન્તરાવોસાનં આપજ્જિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū na oramattakena visesādhigamena antarāvosānaṃ āpajjissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઇમે સત્ત અપરિહાનિયા ધમ્મા ભિક્ખૂસુ ઠસ્સન્તિ, ઇમેસુ ચ સત્તસુ અપરિહાનિયેસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખૂ સન્દિસ્સિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
૧૩૮. ‘‘અપરેપિ વો, ભિક્ખવે, સત્ત અપરિહાનિયે ધમ્મે દેસેસ્સામિ…પે॰… ‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ સદ્ધા ભવિસ્સન્તિ…પે॰… હિરિમના ભવિસ્સન્તિ… ઓત્તપ્પી ભવિસ્સન્તિ… બહુસ્સુતા ભવિસ્સન્તિ… આરદ્ધવીરિયા ભવિસ્સન્તિ… ઉપટ્ઠિતસ્સતી ભવિસ્સન્તિ… પઞ્ઞવન્તો ભવિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ. યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઇમે સત્ત અપરિહાનિયા ધમ્મા ભિક્ખૂસુ ઠસ્સન્તિ, ઇમેસુ ચ સત્તસુ અપરિહાનિયેસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખૂ સન્દિસ્સિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
138. ‘‘Aparepi vo, bhikkhave, satta aparihāniye dhamme desessāmi…pe… ‘‘yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū saddhā bhavissanti…pe… hirimanā bhavissanti… ottappī bhavissanti… bahussutā bhavissanti… āraddhavīriyā bhavissanti… upaṭṭhitassatī bhavissanti… paññavanto bhavissanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni. Yāvakīvañca, bhikkhave, ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
૧૩૯. ‘‘અપરેપિ વો, ભિક્ખવે, સત્ત અપરિહાનિયે ધમ્મે દેસેસ્સામિ, તં સુણાથ, સાધુકં મનસિકરોથ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
139. ‘‘Aparepi vo, bhikkhave, satta aparihāniye dhamme desessāmi, taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેસ્સન્તિ…પે॰… ધમ્મવિચયસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેસ્સન્તિ… વીરિયસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેસ્સન્તિ… પીતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેસ્સન્તિ… પસ્સદ્ધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેસ્સન્તિ… સમાધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેસ્સન્તિ… ઉપેક્ખાસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ , ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāvessanti…pe… dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāvessanti… vīriyasambojjhaṅgaṃ bhāvessanti… pītisambojjhaṅgaṃ bhāvessanti… passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāvessanti… samādhisambojjhaṅgaṃ bhāvessanti… upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva , bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઇમે સત્ત અપરિહાનિયા ધમ્મા ભિક્ખૂસુ ઠસ્સન્તિ, ઇમેસુ ચ સત્તસુ અપરિહાનિયેસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખૂ સન્દિસ્સિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā no parihāni.
૧૪૦. ‘‘અપરેપિ વો, ભિક્ખવે, સત્ત અપરિહાનિયે ધમ્મે દેસેસ્સામિ, તં સુણાથ, સાધુકં મનસિકરોથ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
140. ‘‘Aparepi vo, bhikkhave, satta aparihāniye dhamme desessāmi, taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ અનિચ્ચસઞ્ઞં ભાવેસ્સન્તિ…પે॰… અનત્તસઞ્ઞં ભાવેસ્સન્તિ… અસુભસઞ્ઞં ભાવેસ્સન્તિ… આદીનવસઞ્ઞં ભાવેસ્સન્તિ… પહાનસઞ્ઞં ભાવેસ્સન્તિ… વિરાગસઞ્ઞં ભાવેસ્સન્તિ… નિરોધસઞ્ઞં ભાવેસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū aniccasaññaṃ bhāvessanti…pe… anattasaññaṃ bhāvessanti… asubhasaññaṃ bhāvessanti… ādīnavasaññaṃ bhāvessanti… pahānasaññaṃ bhāvessanti… virāgasaññaṃ bhāvessanti… nirodhasaññaṃ bhāvessanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ , ભિક્ખવે, ઇમે સત્ત અપરિહાનિયા ધમ્મા ભિક્ખૂસુ ઠસ્સન્તિ, ઇમેસુ ચ સત્તસુ અપરિહાનિયેસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખૂ સન્દિસ્સિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca , bhikkhave, ime satta aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca sattasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
૧૪૧. ‘‘છ, વો ભિક્ખવે, અપરિહાનિયે ધમ્મે દેસેસ્સામિ, તં સુણાથ, સાધુકં મનસિકરોથ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
141. ‘‘Cha, vo bhikkhave, aparihāniye dhamme desessāmi, taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘યાવકીવઞ્ચ , ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ મેત્તં કાયકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેસ્સન્તિ સબ્રહ્મચારીસુ આવિ ચેવ રહો ચ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca , bhikkhave, bhikkhū mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhāpessanti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ મેત્તં વચીકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેસ્સન્તિ …પે॰… મેત્તં મનોકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠાપેસ્સન્તિ સબ્રહ્મચારીસુ આવિ ચેવ રહો ચ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhāpessanti …pe… mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhāpessanti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ, યે તે લાભા ધમ્મિકા ધમ્મલદ્ધા અન્તમસો પત્તપરિયાપન્નમત્તમ્પિ તથારૂપેહિ લાભેહિ અપ્પટિવિભત્તભોગી ભવિસ્સન્તિ સીલવન્તેહિ સબ્રહ્મચારીહિ સાધારણભોગી, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū, ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī bhavissanti sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ યાનિ કાનિ સીલાનિ અખણ્ડાનિ અચ્છિદ્દાનિ અસબલાનિ અકમ્માસાનિ ભુજિસ્સાનિ વિઞ્ઞૂપસત્થાનિ 19 અપરામટ્ઠાનિ સમાધિસંવત્તનિકાનિ તથારૂપેસુ સીલેસુ સીલસામઞ્ઞગતા વિહરિસ્સન્તિ સબ્રહ્મચારીહિ આવિ ચેવ રહો ચ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū yāni kāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññūpasatthāni 20 aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagatā viharissanti sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ યાયં દિટ્ઠિ અરિયા નિય્યાનિકા, નિય્યાતિ તક્કરસ્સ સમ્મા દુક્ખક્ખયાય, તથારૂપાય દિટ્ઠિયા દિટ્ઠિસામઞ્ઞગતા વિહરિસ્સન્તિ સબ્રહ્મચારીહિ આવિ ચેવ રહો ચ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ.
‘‘Yāvakīvañca, bhikkhave, bhikkhū yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā, niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagatā viharissanti sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihāni.
‘‘યાવકીવઞ્ચ , ભિક્ખવે, ઇમે છ અપરિહાનિયા ધમ્મા ભિક્ખૂસુ ઠસ્સન્તિ, ઇમેસુ ચ છસુ અપરિહાનિયેસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખૂ સન્દિસ્સિસ્સન્તિ, વુદ્ધિયેવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાની’’તિ.
‘‘Yāvakīvañca , bhikkhave, ime cha aparihāniyā dhammā bhikkhūsu ṭhassanti, imesu ca chasu aparihāniyesu dhammesu bhikkhū sandississanti, vuddhiyeva, bhikkhave, bhikkhūnaṃ pāṭikaṅkhā, no parihānī’’ti.
૧૪૨. તત્ર સુદં ભગવા રાજગહે વિહરન્તો ગિજ્ઝકૂટે પબ્બતે એતદેવ બહુલં ભિક્ખૂનં ધમ્મિં કથં કરોતિ – ‘‘ઇતિ સીલં, ઇતિ સમાધિ, ઇતિ પઞ્ઞા. સીલપરિભાવિતો સમાધિ મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો. સમાધિપરિભાવિતા પઞ્ઞા મહપ્ફલા હોતિ મહાનિસંસા. પઞ્ઞાપરિભાવિતં ચિત્તં સમ્મદેવ આસવેહિ વિમુચ્ચતિ, સેય્યથિદં – કામાસવા, ભવાસવા, અવિજ્જાસવા’’તિ.
142. Tatra sudaṃ bhagavā rājagahe viharanto gijjhakūṭe pabbate etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti – ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathidaṃ – kāmāsavā, bhavāsavā, avijjāsavā’’ti.
૧૪૩. અથ ખો ભગવા રાજગહે યથાભિરન્તં વિહરિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન અમ્બલટ્ઠિકા તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન અમ્બલટ્ઠિકા તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા અમ્બલટ્ઠિકાયં વિહરતિ રાજાગારકે. તત્રાપિ સુદં ભગવા અમ્બલટ્ઠિકાયં વિહરન્તો રાજાગારકે એતદેવ બહુલં ભિક્ખૂનં ધમ્મિં કથં કરોતિ – ‘‘ઇતિ સીલં ઇતિ સમાધિ ઇતિ પઞ્ઞા. સીલપરિભાવિતો સમાધિ મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો. સમાધિપરિભાવિતા પઞ્ઞા મહપ્ફલા હોતિ મહાનિસંસા. પઞ્ઞાપરિભાવિતં ચિત્તં સમ્મદેવ આસવેહિ વિમુચ્ચતિ, સેય્યથિદં – કામાસવા, ભવાસવા, અવિજ્જાસવા’’તિ.
143. Atha kho bhagavā rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena ambalaṭṭhikā tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena ambalaṭṭhikā tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā ambalaṭṭhikāyaṃ viharati rājāgārake. Tatrāpi sudaṃ bhagavā ambalaṭṭhikāyaṃ viharanto rājāgārake etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti – ‘‘iti sīlaṃ iti samādhi iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathidaṃ – kāmāsavā, bhavāsavā, avijjāsavā’’ti.
૧૪૪. અથ ખો ભગવા અમ્બલટ્ઠિકાયં યથાભિરન્તં વિહરિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન નાળન્દા તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન નાળન્દા તદવસરિ, તત્ર સુદં ભગવા નાળન્દાયં વિહરતિ પાવારિકમ્બવને .
144. Atha kho bhagavā ambalaṭṭhikāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena nāḷandā tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena nāḷandā tadavasari, tatra sudaṃ bhagavā nāḷandāyaṃ viharati pāvārikambavane .
સારિપુત્તસીહનાદો
Sāriputtasīhanādo
૧૪૫. અથ ખો આયસ્મા સારિપુત્તો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા સારિપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘એવં પસન્નો અહં, ભન્તે, ભગવતિ; ન ચાહુ ન ચ ભવિસ્સતિ ન ચેતરહિ વિજ્જતિ અઞ્ઞો સમણો વા બ્રાહ્મણો વા ભગવતા ભિય્યોભિઞ્ઞતરો યદિદં સમ્બોધિય’’ન્તિ. ‘‘ઉળારા ખો તે અયં, સારિપુત્ત, આસભી વાચા 21 ભાસિતા, એકંસો ગહિતો, સીહનાદો નદિતો – ‘એવંપસન્નો અહં, ભન્તે, ભગવતિ; ન ચાહુ ન ચ ભવિસ્સતિ ન ચેતરહિ વિજ્જતિ અઞ્ઞો સમણો વા બ્રાહ્મણો વા ભગવતા ભિય્યોભિઞ્ઞતરો યદિદં સમ્બોધિય’ન્તિ.
145. Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘evaṃ pasanno ahaṃ, bhante, bhagavati; na cāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro yadidaṃ sambodhiya’’nti. ‘‘Uḷārā kho te ayaṃ, sāriputta, āsabhī vācā 22 bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito – ‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati; na cāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro yadidaṃ sambodhiya’nti.
‘‘કિં તે 23, સારિપુત્ત, યે તે અહેસું અતીતમદ્ધાનં અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા, સબ્બે તે ભગવન્તો ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ વિદિતા – ‘એવંસીલા તે ભગવન્તો અહેસું ઇતિપિ, એવંધમ્મા એવંપઞ્ઞા એવંવિહારી એવંવિમુત્તા તે ભગવન્તો અહેસું ઇતિપી’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.
‘‘Kiṃ te 24, sāriputta, ye te ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā – ‘evaṃsīlā te bhagavanto ahesuṃ itipi, evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipī’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘કિં પન તે 25, સારિપુત્ત, યે તે ભવિસ્સન્તિ અનાગતમદ્ધાનં અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા, સબ્બે તે ભગવન્તો ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ વિદિતા – ‘એવંસીલા તે ભગવન્તો ભવિસ્સન્તિ ઇતિપિ, એવંધમ્મા એવંપઞ્ઞા એવંવિહારી એવંવિમુત્તા તે ભગવન્તો ભવિસ્સન્તિ ઇતિપી’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.
‘‘Kiṃ pana te 26, sāriputta, ye te bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā – ‘evaṃsīlā te bhagavanto bhavissanti itipi, evaṃdhammā evaṃpaññā evaṃvihārī evaṃvimuttā te bhagavanto bhavissanti itipī’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘કિં પન તે, સારિપુત્ત, અહં એતરહિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ વિદિતો – ‘‘એવંસીલો ભગવા ઇતિપિ , એવંધમ્મો એવંપઞ્ઞો એવંવિહારી એવંવિમુત્તો ભગવા ઇતિપી’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’.
‘‘Kiṃ pana te, sāriputta, ahaṃ etarahi arahaṃ sammāsambuddho cetasā ceto paricca vidito – ‘‘evaṃsīlo bhagavā itipi , evaṃdhammo evaṃpañño evaṃvihārī evaṃvimutto bhagavā itipī’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘એત્થ ચ હિ તે, સારિપુત્ત, અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્નેસુ અરહન્તેસુ સમ્માસમ્બુદ્ધેસુ ચેતોપરિયઞાણં 27 નત્થિ. અથ કિઞ્ચરહિ તે અયં, સારિપુત્ત, ઉળારા આસભી વાચા ભાસિતા, એકંસો ગહિતો, સીહનાદો નદિતો – ‘એવંપસન્નો અહં, ભન્તે, ભગવતિ; ન ચાહુ ન ચ ભવિસ્સતિ ન ચેતરહિ વિજ્જતિ અઞ્ઞો સમણો વા બ્રાહ્મણો વા ભગવતા ભિય્યોભિઞ્ઞતરો યદિદં સમ્બોધિય’’’ન્તિ?
‘‘Ettha ca hi te, sāriputta, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ 28 natthi. Atha kiñcarahi te ayaṃ, sāriputta, uḷārā āsabhī vācā bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito – ‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati; na cāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro yadidaṃ sambodhiya’’’nti?
૧૪૬. ‘‘ન ખો મે, ભન્તે, અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્નેસુ અરહન્તેસુ સમ્માસમ્બુદ્ધેસુ ચેતોપરિયઞાણં અત્થિ, અપિ ચ મે ધમ્મન્વયો વિદિતો. સેય્યથાપિ, ભન્તે, રઞ્ઞો પચ્ચન્તિમં નગરં દળ્હુદ્ધાપં દળ્હપાકારતોરણં એકદ્વારં, તત્રસ્સ દોવારિકો પણ્ડિતો વિયત્તો મેધાવી અઞ્ઞાતાનં નિવારેતા ઞાતાનં પવેસેતા. સો તસ્સ નગરસ્સ સમન્તા અનુપરિયાયપથં 29 અનુક્કમમાનો ન પસ્સેય્ય પાકારસન્ધિં વા પાકારવિવરં વા, અન્તમસો બિળારનિક્ખમનમત્તમ્પિ. તસ્સ એવમસ્સ 30 – ‘યે ખો કેચિ ઓળારિકા પાણા ઇમં નગરં પવિસન્તિ વા નિક્ખમન્તિ વા, સબ્બે તે ઇમિનાવ દ્વારેન પવિસન્તિ વા નિક્ખમન્તિ વા’તિ. એવમેવ ખો મે, ભન્તે, ધમ્મન્વયો વિદિતો – ‘યે તે, ભન્તે, અહેસું અતીતમદ્ધાનં અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા , સબ્બે તે ભગવન્તો પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે ચતૂસુ સતિપટ્ઠાનેસુ સુપતિટ્ઠિતચિત્તા સત્તબોજ્ઝઙ્ગે યથાભૂતં ભાવેત્વા અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુજ્ઝિંસુ. યેપિ તે, ભન્તે, ભવિસ્સન્તિ અનાગતમદ્ધાનં અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા , સબ્બે તે ભગવન્તો પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે ચતૂસુ સતિપટ્ઠાનેસુ સુપતિટ્ઠિતચિત્તા સત્ત બોજ્ઝઙ્ગે યથાભૂતં ભાવેત્વા અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુજ્ઝિસ્સન્તિ. ભગવાપિ, ભન્તે, એતરહિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે ચતૂસુ સતિપટ્ઠાનેસુ સુપતિટ્ઠિતચિત્તો સત્ત બોજ્ઝઙ્ગે યથાભૂતં ભાવેત્વા અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુદ્ધો’’’તિ.
146. ‘‘Na kho me, bhante, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ atthi, api ca me dhammanvayo vidito. Seyyathāpi, bhante, rañño paccantimaṃ nagaraṃ daḷhuddhāpaṃ daḷhapākāratoraṇaṃ ekadvāraṃ, tatrassa dovāriko paṇḍito viyatto medhāvī aññātānaṃ nivāretā ñātānaṃ pavesetā. So tassa nagarassa samantā anupariyāyapathaṃ 31 anukkamamāno na passeyya pākārasandhiṃ vā pākāravivaraṃ vā, antamaso biḷāranikkhamanamattampi. Tassa evamassa 32 – ‘ye kho keci oḷārikā pāṇā imaṃ nagaraṃ pavisanti vā nikkhamanti vā, sabbe te imināva dvārena pavisanti vā nikkhamanti vā’ti. Evameva kho me, bhante, dhammanvayo vidito – ‘ye te, bhante, ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā , sabbe te bhagavanto pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu satipaṭṭhānesu supatiṭṭhitacittā sattabojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhiṃsu. Yepi te, bhante, bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā , sabbe te bhagavanto pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu satipaṭṭhānesu supatiṭṭhitacittā satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhissanti. Bhagavāpi, bhante, etarahi arahaṃ sammāsambuddho pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu satipaṭṭhānesu supatiṭṭhitacitto satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’’ti.
૧૪૭. તત્રપિ સુદં ભગવા નાળન્દાયં વિહરન્તો પાવારિકમ્બવને એતદેવ બહુલં ભિક્ખૂનં ધમ્મિં કથં કરોતિ – ‘‘ઇતિ સીલં, ઇતિ સમાધિ, ઇતિ પઞ્ઞા. સીલપરિભાવિતો સમાધિ મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો. સમાધિપરિભાવિતા પઞ્ઞા મહપ્ફલા હોતિ મહાનિસંસા. પઞ્ઞાપરિભાવિતં ચિત્તં સમ્મદેવ આસવેહિ વિમુચ્ચતિ, સેય્યથિદં – કામાસવા, ભવાસવા, અવિજ્જાસવા’’તિ.
147. Tatrapi sudaṃ bhagavā nāḷandāyaṃ viharanto pāvārikambavane etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti – ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathidaṃ – kāmāsavā, bhavāsavā, avijjāsavā’’ti.
દુસ્સીલઆદીનવા
Dussīlaādīnavā
૧૪૮. અથ ખો ભગવા નાળન્દાયં યથાભિરન્તં વિહરિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન પાટલિગામો તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ . અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન પાટલિગામો તદવસરિ. અસ્સોસું ખો પાટલિગામિકા ઉપાસકા – ‘‘ભગવા કિર પાટલિગામં અનુપ્પત્તો’’તિ. અથ ખો પાટલિગામિકા ઉપાસકા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો પાટલિગામિકા ઉપાસકા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘અધિવાસેતુ નો, ભન્તે, ભગવા આવસથાગાર’’ન્તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો પાટલિગામિકા ઉપાસકા ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા યેન આવસથાગારં તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા સબ્બસન્થરિં 33 આવસથાગારં સન્થરિત્વા આસનાનિ પઞ્ઞપેત્વા ઉદકમણિકં પતિટ્ઠાપેત્વા તેલપદીપં આરોપેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ, ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ. એકમન્તં ઠિતા ખો પાટલિગામિકા ઉપાસકા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘સબ્બસન્થરિસન્થતં 34, ભન્તે, આવસથાગારં, આસનાનિ પઞ્ઞત્તાનિ, ઉદકમણિકો પતિટ્ઠાપિતો, તેલપદીપો આરોપિતો; યસ્સદાનિ, ભન્તે, ભગવા કાલં મઞ્ઞતી’’તિ. અથ ખો ભગવા સાયન્હસમયં 35. નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન યેન આવસથાગારં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પાદે પક્ખાલેત્વા આવસથાગારં પવિસિત્વા મજ્ઝિમં થમ્ભં નિસ્સાય પુરત્થાભિમુખો 36 નિસીદિ. ભિક્ખુસઙ્ઘોપિ ખો પાદે પક્ખાલેત્વા આવસથાગારં પવિસિત્વા પચ્છિમં ભિત્તિં નિસ્સાય પુરત્થાભિમુખો નિસીદિ ભગવન્તમેવ પુરક્ખત્વા. પાટલિગામિકાપિ ખો ઉપાસકા પાદે પક્ખાલેત્વા આવસથાગારં પવિસિત્વા પુરત્થિમં ભિત્તિં નિસ્સાય પચ્છિમાભિમુખા નિસીદિંસુ ભગવન્તમેવ પુરક્ખત્વા.
148. Atha kho bhagavā nāḷandāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena pāṭaligāmo tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi . Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena pāṭaligāmo tadavasari. Assosuṃ kho pāṭaligāmikā upāsakā – ‘‘bhagavā kira pāṭaligāmaṃ anuppatto’’ti. Atha kho pāṭaligāmikā upāsakā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho pāṭaligāmikā upāsakā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘adhivāsetu no, bhante, bhagavā āvasathāgāra’’nti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho pāṭaligāmikā upāsakā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena āvasathāgāraṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā sabbasanthariṃ 37 āvasathāgāraṃ santharitvā āsanāni paññapetvā udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpetvā telapadīpaṃ āropetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho pāṭaligāmikā upāsakā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘sabbasantharisanthataṃ 38, bhante, āvasathāgāraṃ, āsanāni paññattāni, udakamaṇiko patiṭṭhāpito, telapadīpo āropito; yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatī’’ti. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ 39. Nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena āvasathāgāraṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṃ pavisitvā majjhimaṃ thambhaṃ nissāya puratthābhimukho 40 nisīdi. Bhikkhusaṅghopi kho pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṃ pavisitvā pacchimaṃ bhittiṃ nissāya puratthābhimukho nisīdi bhagavantameva purakkhatvā. Pāṭaligāmikāpi kho upāsakā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṃ pavisitvā puratthimaṃ bhittiṃ nissāya pacchimābhimukhā nisīdiṃsu bhagavantameva purakkhatvā.
૧૪૯. અથ ખો ભગવા પાટલિગામિકે ઉપાસકે આમન્તેસિ – ‘‘પઞ્ચિમે, ગહપતયો, આદીનવા દુસ્સીલસ્સ સીલવિપત્તિયા. કતમે પઞ્ચ? ઇધ, ગહપતયો, દુસ્સીલો સીલવિપન્નો પમાદાધિકરણં મહતિં ભોગજાનિં નિગચ્છતિ. અયં પઠમો આદીનવો દુસ્સીલસ્સ સીલવિપત્તિયા.
149. Atha kho bhagavā pāṭaligāmike upāsake āmantesi – ‘‘pañcime, gahapatayo, ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā. Katame pañca? Idha, gahapatayo, dussīlo sīlavipanno pamādādhikaraṇaṃ mahatiṃ bhogajāniṃ nigacchati. Ayaṃ paṭhamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.
‘‘પુન ચપરં, ગહપતયો, દુસ્સીલસ્સ સીલવિપન્નસ્સ પાપકો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગચ્છતિ. અયં દુતિયો આદીનવો દુસ્સીલસ્સ સીલવિપત્તિયા.
‘‘Puna caparaṃ, gahapatayo, dussīlassa sīlavipannassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati. Ayaṃ dutiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.
‘‘પુન ચપરં, ગહપતયો, દુસ્સીલો સીલવિપન્નો યઞ્ઞદેવ પરિસં ઉપસઙ્કમતિ – યદિ ખત્તિયપરિસં યદિ બ્રાહ્મણપરિસં યદિ ગહપતિપરિસં યદિ સમણપરિસં – અવિસારદો ઉપસઙ્કમતિ મઙ્કુભૂતો. અયં તતિયો આદીનવો દુસ્સીલસ્સ સીલવિપત્તિયા.
‘‘Puna caparaṃ, gahapatayo, dussīlo sīlavipanno yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati – yadi khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ – avisārado upasaṅkamati maṅkubhūto. Ayaṃ tatiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.
‘‘પુન ચપરં, ગહપતયો, દુસ્સીલો સીલવિપન્નો સમ્મૂળ્હો કાલઙ્કરોતિ. અયં ચતુત્થો આદીનવો દુસ્સીલસ્સ સીલવિપત્તિયા.
‘‘Puna caparaṃ, gahapatayo, dussīlo sīlavipanno sammūḷho kālaṅkaroti. Ayaṃ catuttho ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.
‘‘પુન ચપરં, ગહપતયો, દુસ્સીલો સીલવિપન્નો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જતિ. અયં પઞ્ચમો આદીનવો દુસ્સીલસ્સ સીલવિપત્તિયા. ઇમે ખો, ગહપતયો, પઞ્ચ આદીનવા દુસ્સીલસ્સ સીલવિપત્તિયા.
‘‘Puna caparaṃ, gahapatayo, dussīlo sīlavipanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Ayaṃ pañcamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā. Ime kho, gahapatayo, pañca ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā.
સીલવન્ત્તઆનિસંસા
Sīlavanttaānisaṃsā
૧૫૦. ‘‘પઞ્ચિમે , ગહપતયો, આનિસંસા સીલવતો સીલસમ્પદાય. કતમે પઞ્ચ? ઇધ, ગહપતયો, સીલવા સીલસમ્પન્નો અપ્પમાદાધિકરણં મહન્તં ભોગક્ખન્ધં અધિગચ્છતિ. અયં પઠમો આનિસંસો સીલવતો સીલસમ્પદાય.
150. ‘‘Pañcime , gahapatayo, ānisaṃsā sīlavato sīlasampadāya. Katame pañca? Idha, gahapatayo, sīlavā sīlasampanno appamādādhikaraṇaṃ mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigacchati. Ayaṃ paṭhamo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.
‘‘પુન ચપરં, ગહપતયો, સીલવતો સીલસમ્પન્નસ્સ કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગચ્છતિ. અયં દુતિયો આનિસંસો સીલવતો સીલસમ્પદાય.
‘‘Puna caparaṃ, gahapatayo, sīlavato sīlasampannassa kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati. Ayaṃ dutiyo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.
‘‘પુન ચપરં, ગહપતયો, સીલવા સીલસમ્પન્નો યઞ્ઞદેવ પરિસં ઉપસઙ્કમતિ – યદિ ખત્તિયપરિસં યદિ બ્રાહ્મણપરિસં યદિ ગહપતિપરિસં યદિ સમણપરિસં વિસારદો ઉપસઙ્કમતિ અમઙ્કુભૂતો. અયં તતિયો આનિસંસો સીલવતો સીલસમ્પદાય.
‘‘Puna caparaṃ, gahapatayo, sīlavā sīlasampanno yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati – yadi khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ visārado upasaṅkamati amaṅkubhūto. Ayaṃ tatiyo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.
‘‘પુન ચપરં, ગહપતયો, સીલવા સીલસમ્પન્નો અસમ્મૂળ્હો કાલઙ્કરોતિ. અયં ચતુત્થો આનિસંસો સીલવતો સીલસમ્પદાય.
‘‘Puna caparaṃ, gahapatayo, sīlavā sīlasampanno asammūḷho kālaṅkaroti. Ayaṃ catuttho ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.
‘‘પુન ચપરં, ગહપતયો, સીલવા સીલસમ્પન્નો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જતિ. અયં પઞ્ચમો આનિસંસો સીલવતો સીલસમ્પદાય. ઇમે ખો, ગહપતયો, પઞ્ચ આનિસંસા સીલવતો સીલસમ્પદાયા’’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, gahapatayo, sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Ayaṃ pañcamo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya. Ime kho, gahapatayo, pañca ānisaṃsā sīlavato sīlasampadāyā’’ti.
૧૫૧. અથ ખો ભગવા પાટલિગામિકે ઉપાસકે બહુદેવ રત્તિં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા ઉય્યોજેસિ – ‘‘અભિક્કન્તા ખો, ગહપતયો, રત્તિ, યસ્સદાનિ તુમ્હે કાલં મઞ્ઞથા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો પાટલિગામિકા ઉપાસકા ભગવતો પટિસ્સુત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કમિંસુ. અથ ખો ભગવા અચિરપક્કન્તેસુ પાટલિગામિકેસુ ઉપાસકેસુ સુઞ્ઞાગારં પાવિસિ.
151. Atha kho bhagavā pāṭaligāmike upāsake bahudeva rattiṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uyyojesi – ‘‘abhikkantā kho, gahapatayo, ratti, yassadāni tumhe kālaṃ maññathā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho pāṭaligāmikā upāsakā bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Atha kho bhagavā acirapakkantesu pāṭaligāmikesu upāsakesu suññāgāraṃ pāvisi.
પાટલિપુત્તનગરમાપનં
Pāṭaliputtanagaramāpanaṃ
૧૫૨. તેન ખો પન સમયેન સુનિધવસ્સકારા 41 મગધમહામત્તા પાટલિગામે નગરં માપેન્તિ વજ્જીનં પટિબાહાય. તેન સમયેન સમ્બહુલા દેવતાયો સહસ્સેવ 42 પાટલિગામે વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિ. યસ્મિં પદેસે મહેસક્ખા દેવતા વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિ, મહેસક્ખાનં તત્થ રઞ્ઞં રાજમહામત્તાનં ચિત્તાનિ નમન્તિ નિવેસનાનિ માપેતું. યસ્મિં પદેસે મજ્ઝિમા દેવતા વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિ, મજ્ઝિમાનં તત્થ રઞ્ઞં રાજમહામત્તાનં ચિત્તાનિ નમન્તિ નિવેસનાનિ માપેતું. યસ્મિં પદેસે નીચા દેવતા વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિ, નીચાનં તત્થ રઞ્ઞં રાજમહામત્તાનં ચિત્તાનિ નમન્તિ નિવેસનાનિ માપેતું. અદ્દસા ખો ભગવા દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન તા દેવતાયો સહસ્સેવ પાટલિગામે વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિયો. અથ ખો ભગવા રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં પચ્ચુટ્ઠાય આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘કે નુ ખો 43, આનન્દ, પાટલિગામે નગરં માપેન્તી’’તિ 44? ‘‘સુનિધવસ્સકારા, ભન્તે, મગધમહામત્તા પાટલિગામે નગરં માપેન્તિ વજ્જીનં પટિબાહાયા’’તિ. ‘‘સેય્યથાપિ, આનન્દ, દેવેહિ તાવતિંસેહિ સદ્ધિં મન્તેત્વા, એવમેવ ખો, આનન્દ, સુનિધવસ્સકારા મગધમહામત્તા પાટલિગામે નગરં માપેન્તિ વજ્જીનં પટિબાહાય. ઇધાહં, આનન્દ, અદ્દસં દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સમ્બહુલા દેવતાયો સહસ્સેવ પાટલિગામે વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિયો. યસ્મિં , આનન્દ, પદેસે મહેસક્ખા દેવતા વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિ, મહેસક્ખાનં તત્થ રઞ્ઞં રાજમહામત્તાનં ચિત્તાનિ નમન્તિ નિવેસનાનિ માપેતું. યસ્મિં પદેસે મજ્ઝિમા દેવતા વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિ, મજ્ઝિમાનં તત્થ રઞ્ઞં રાજમહામત્તાનં ચિત્તાનિ નમન્તિ નિવેસનાનિ માપેતું. યસ્મિં પદેસે નીચા દેવતા વત્થૂનિ પરિગ્ગણ્હન્તિ, નીચાનં તત્થ રઞ્ઞં રાજમહામત્તાનં ચિત્તાનિ નમન્તિ નિવેસનાનિ માપેતું. યાવતા, આનન્દ, અરિયં આયતનં યાવતા વણિપ્પથો ઇદં અગ્ગનગરં ભવિસ્સતિ પાટલિપુત્તં પુટભેદનં . પાટલિપુત્તસ્સ ખો, આનન્દ, તયો અન્તરાયા ભવિસ્સન્તિ – અગ્ગિતો વા ઉદકતો વા મિથુભેદા વા’’તિ.
152. Tena kho pana samayena sunidhavassakārā 45 magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāya. Tena samayena sambahulā devatāyo sahasseva 46 pāṭaligāme vatthūni pariggaṇhanti. Yasmiṃ padese mahesakkhā devatā vatthūni pariggaṇhanti, mahesakkhānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese majjhimā devatā vatthūni pariggaṇhanti, majjhimānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese nīcā devatā vatthūni pariggaṇhanti, nīcānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tā devatāyo sahasseva pāṭaligāme vatthūni pariggaṇhantiyo. Atha kho bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘ke nu kho 47, ānanda, pāṭaligāme nagaraṃ māpentī’’ti 48? ‘‘Sunidhavassakārā, bhante, magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāyā’’ti. ‘‘Seyyathāpi, ānanda, devehi tāvatiṃsehi saddhiṃ mantetvā, evameva kho, ānanda, sunidhavassakārā magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāya. Idhāhaṃ, ānanda, addasaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sambahulā devatāyo sahasseva pāṭaligāme vatthūni pariggaṇhantiyo. Yasmiṃ , ānanda, padese mahesakkhā devatā vatthūni pariggaṇhanti, mahesakkhānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese majjhimā devatā vatthūni pariggaṇhanti, majjhimānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese nīcā devatā vatthūni pariggaṇhanti, nīcānaṃ tattha raññaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yāvatā, ānanda, ariyaṃ āyatanaṃ yāvatā vaṇippatho idaṃ agganagaraṃ bhavissati pāṭaliputtaṃ puṭabhedanaṃ . Pāṭaliputtassa kho, ānanda, tayo antarāyā bhavissanti – aggito vā udakato vā mithubhedā vā’’ti.
૧૫૩. અથ ખો સુનિધવસ્સકારા મગધમહામત્તા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિંસુ, સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ, એકમન્તં ઠિતા ખો સુનિધવસ્સકારા મગધમહામત્તા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘અધિવાસેતુ નો ભવં ગોતમો અજ્જતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો સુનિધવસ્સકારા મગધમહામત્તા ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા યેન સકો આવસથો તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા સકે આવસથે પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા ભગવતો કાલં આરોચાપેસું – ‘‘કાલો, ભો ગોતમ, નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ.
153. Atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu, ekamantaṃ ṭhitā kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘adhivāsetu no bhavaṃ gotamo ajjatanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā yena sako āvasatho tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā sake āvasathe paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesuṃ – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન યેન સુનિધવસ્સકારાનં મગધમહામત્તાનં આવસથો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો સુનિધવસ્સકારા મગધમહામત્તા બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં પણીતેન ખાદનીયેન ભોજનીયેન સહત્થા સન્તપ્પેસું સમ્પવારેસું. અથ ખો સુનિધવસ્સકારા મગધમહામત્તા ભગવન્તં ભુત્તાવિં ઓનીતપત્તપાણિં અઞ્ઞતરં નીચં આસનં ગહેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ને ખો સુનિધવસ્સકારે મગધમહામત્તે ભગવા ઇમાહિ ગાથાહિ અનુમોદિ –
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena sunidhavassakārānaṃ magadhamahāmattānaṃ āvasatho tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesuṃ sampavāresuṃ. Atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinne kho sunidhavassakāre magadhamahāmatte bhagavā imāhi gāthāhi anumodi –
‘‘યસ્મિં પદેસે કપ્પેતિ, વાસં પણ્ડિતજાતિયો;
‘‘Yasmiṃ padese kappeti, vāsaṃ paṇḍitajātiyo;
‘‘યા તત્થ દેવતા આસું, તાસં દક્ખિણમાદિસે;
‘‘Yā tattha devatā āsuṃ, tāsaṃ dakkhiṇamādise;
‘‘તતો નં અનુકમ્પન્તિ, માતા પુત્તંવ ઓરસં;
‘‘Tato naṃ anukampanti, mātā puttaṃva orasaṃ;
દેવતાનુકમ્પિતો પોસો, સદા ભદ્રાનિ પસ્સતી’’તિ.
Devatānukampito poso, sadā bhadrāni passatī’’ti.
અથ ખો ભગવા સુનિધવસ્સકારે મગધમહામત્તે ઇમાહિ ગાથાહિ અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ.
Atha kho bhagavā sunidhavassakāre magadhamahāmatte imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
૧૫૪. તેન ખો પન સમયેન સુનિધવસ્સકારા મગધમહામત્તા ભગવન્તં પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો અનુબન્ધા હોન્તિ – ‘‘યેનજ્જ સમણો ગોતમો દ્વારેન નિક્ખમિસ્સતિ, તં ગોતમદ્વારં નામ ભવિસ્સતિ. યેન તિત્થેન ગઙ્ગં નદિં તરિસ્સતિ, તં ગોતમતિત્થં નામ ભવિસ્સતી’’તિ. અથ ખો ભગવા યેન દ્વારેન નિક્ખમિ , તં ગોતમદ્વારં નામ અહોસિ. અથ ખો ભગવા યેન ગઙ્ગા નદી તેનુપસઙ્કમિ. તેન ખો પન સમયેન ગઙ્ગા નદી પૂરા હોતિ સમતિત્તિકા કાકપેય્યા. અપ્પેકચ્ચે મનુસ્સા નાવં પરિયેસન્તિ, અપ્પેકચ્ચે ઉળુમ્પં પરિયેસન્તિ, અપ્પેકચ્ચે કુલ્લં બન્ધન્તિ અપારા 53, પારં ગન્તુકામા. અથ ખો ભગવા – સેય્યથાપિ નામ બલવા પુરિસો સમિઞ્જિતં વા બાહં પસારેય્ય, પસારિતં વા બાહં સમિઞ્જેય્ય, એવમેવ – ગઙ્ગાય નદિયા ઓરિમતીરે અન્તરહિતો પારિમતીરે પચ્ચુટ્ઠાસિ સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન. અદ્દસા ખો ભગવા તે મનુસ્સે અપ્પેકચ્ચે નાવં પરિયેસન્તે અપ્પેકચ્ચે ઉળુમ્પં પરિયેસન્તે અપ્પેકચ્ચે કુલ્લં બન્ધન્તે અપારા પારં ગન્તુકામે. અથ ખો ભગવા એતમત્થં વિદિત્વા તાયં વેલાયં ઇમં ઉદાનં ઉદાનેસિ –
154. Tena kho pana samayena sunidhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhā honti – ‘‘yenajja samaṇo gotamo dvārena nikkhamissati, taṃ gotamadvāraṃ nāma bhavissati. Yena titthena gaṅgaṃ nadiṃ tarissati, taṃ gotamatitthaṃ nāma bhavissatī’’ti. Atha kho bhagavā yena dvārena nikkhami , taṃ gotamadvāraṃ nāma ahosi. Atha kho bhagavā yena gaṅgā nadī tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena gaṅgā nadī pūrā hoti samatittikā kākapeyyā. Appekacce manussā nāvaṃ pariyesanti, appekacce uḷumpaṃ pariyesanti, appekacce kullaṃ bandhanti apārā 54, pāraṃ gantukāmā. Atha kho bhagavā – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva – gaṅgāya nadiyā orimatīre antarahito pārimatīre paccuṭṭhāsi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Addasā kho bhagavā te manusse appekacce nāvaṃ pariyesante appekacce uḷumpaṃ pariyesante appekacce kullaṃ bandhante apārā pāraṃ gantukāme. Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –
‘‘યે તરન્તિ અણ્ણવં સરં, સેતું કત્વાન વિસજ્જ પલ્લલાનિ;
‘‘Ye taranti aṇṇavaṃ saraṃ, setuṃ katvāna visajja pallalāni;
પઠમભાણવારો.
Paṭhamabhāṇavāro.
અરિયસચ્ચકથા
Ariyasaccakathā
૧૫૫. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન કોટિગામો તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન કોટિગામો તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા કોટિગામે વિહરતિ. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ –
155. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena koṭigāmo tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena koṭigāmo tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā koṭigāme viharati. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi –
‘‘ચતુન્નં , ભિક્ખવે, અરિયસચ્ચાનં અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમઞ્ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. કતમેસં ચતુન્નં? દુક્ખસ્સ, ભિક્ખવે, અરિયસચ્ચસ્સ અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમઞ્ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. દુક્ખસમુદયસ્સ, ભિક્ખવે, અરિયસચ્ચસ્સ અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમઞ્ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. દુક્ખનિરોધસ્સ, ભિક્ખવે, અરિયસચ્ચસ્સ અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમઞ્ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. દુક્ખનિરોધગામિનિયા પટિપદાય, ભિક્ખવે, અરિયસચ્ચસ્સ અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમઞ્ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. તયિદં, ભિક્ખવે, દુક્ખં અરિયસચ્ચં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં, દુક્ખસમુદયં 59 અરિયસચ્ચં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં, દુક્ખનિરોધં 60 અરિયસચ્ચં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં, દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા અરિયસચ્ચં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં, ઉચ્છિન્ના ભવતણ્હા, ખીણા ભવનેત્તિ, નત્થિદાનિ પુનબ્ભવો’’તિ. ઇદમવોચ ભગવા. ઇદં વત્વાન સુગતો અથાપરં એતદવોચ સત્થા –
‘‘Catunnaṃ , bhikkhave, ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Katamesaṃ catunnaṃ? Dukkhassa, bhikkhave, ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Dukkhasamudayassa, bhikkhave, ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Dukkhanirodhassa, bhikkhave, ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya, bhikkhave, ariyasaccassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Tayidaṃ, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhasamudayaṃ 61 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhaṃ 62 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti, natthidāni punabbhavo’’ti. Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘ચતુન્નં અરિયસચ્ચાનં, યથાભૂતં અદસ્સના;
‘‘Catunnaṃ ariyasaccānaṃ, yathābhūtaṃ adassanā;
સંસિતં દીઘમદ્ધાનં, તાસુ તાસ્વેવ જાતિસુ.
Saṃsitaṃ dīghamaddhānaṃ, tāsu tāsveva jātisu.
તાનિ એતાનિ દિટ્ઠાનિ, ભવનેત્તિ સમૂહતા;
Tāni etāni diṭṭhāni, bhavanetti samūhatā;
ઉચ્છિન્નં મૂલં દુક્ખસ્સ, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ.
Ucchinnaṃ mūlaṃ dukkhassa, natthi dāni punabbhavo’’ti.
તત્રપિ સુદં ભગવા કોટિગામે વિહરન્તો એતદેવ બહુલં ભિક્ખૂનં ધમ્મિં કથં કરોતિ – ‘‘ઇતિ સીલં, ઇતિ સમાધિ, ઇતિ પઞ્ઞા. સીલપરિભાવિતો સમાધિ મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો. સમાધિપરિભાવિતા પઞ્ઞા મહપ્ફલા હોતિ મહાનિસંસા. પઞ્ઞાપરિભાવિતં ચિત્તં સમ્મદેવ આસવેહિ વિમુચ્ચતિ, સેય્યથિદં – કામાસવા, ભવાસવા, અવિજ્જાસવા’’તિ.
Tatrapi sudaṃ bhagavā koṭigāme viharanto etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti – ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathidaṃ – kāmāsavā, bhavāsavā, avijjāsavā’’ti.
અનાવત્તિધમ્મસમ્બોધિપરાયણા
Anāvattidhammasambodhiparāyaṇā
૧૫૬. અથ ખો ભગવા કોટિગામે યથાભિરન્તં વિહરિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન નાતિકા 63 તેનુપઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન નાતિકા તદવસરિ. તત્રપિ સુદં ભગવા નાતિકે વિહરતિ ગિઞ્જકાવસથે. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સાળ્હો નામ, ભન્તે, ભિક્ખુ નાતિકે કાલઙ્કતો, તસ્સ કા ગતિ, કો અભિસમ્પરાયો? નન્દા નામ, ભન્તે, ભિક્ખુની નાતિકે કાલઙ્કતા, તસ્સા કા ગતિ, કો અભિસમ્પરાયો? સુદત્તો નામ, ભન્તે, ઉપાસકો નાતિકે કાલઙ્કતો, તસ્સ કા ગતિ, કો અભિસમ્પરાયો? સુજાતા નામ, ભન્તે, ઉપાસિકા નાતિકે કાલઙ્કતા, તસ્સા કા ગતિ , કો અભિસમ્પરાયો? કુક્કુટો 64 નામ, ભન્તે, ઉપાસકો નાતિકે કાલઙ્કતો, તસ્સ કા ગતિ, કો અભિસમ્પરાયો? કાળિમ્બો 65 નામ, ભન્તે, ઉપાસકો…પે॰… નિકટો નામ, ભન્તે, ઉપાસકો… કટિસ્સહો 66 નામ, ભન્તે, ઉપાસકો… તુટ્ઠો નામ, ભન્તે, ઉપાસકો… સન્તુટ્ઠો નામ, ભન્તે, ઉપાસકો… ભદ્દો 67 નામ, ભન્તે, ઉપાસકો… સુભદ્દો 68 નામ, ભન્તે, ઉપાસકો નાતિકે કાલઙ્કતો, તસ્સ કા ગતિ, કો અભિસમ્પરાયો’’તિ?
156. Atha kho bhagavā koṭigāme yathābhirantaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena nātikā 69 tenupaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena nātikā tadavasari. Tatrapi sudaṃ bhagavā nātike viharati giñjakāvasathe. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sāḷho nāma, bhante, bhikkhu nātike kālaṅkato, tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Nandā nāma, bhante, bhikkhunī nātike kālaṅkatā, tassā kā gati, ko abhisamparāyo? Sudatto nāma, bhante, upāsako nātike kālaṅkato, tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Sujātā nāma, bhante, upāsikā nātike kālaṅkatā, tassā kā gati , ko abhisamparāyo? Kukkuṭo 70 nāma, bhante, upāsako nātike kālaṅkato, tassa kā gati, ko abhisamparāyo? Kāḷimbo 71 nāma, bhante, upāsako…pe… nikaṭo nāma, bhante, upāsako… kaṭissaho 72 nāma, bhante, upāsako… tuṭṭho nāma, bhante, upāsako… santuṭṭho nāma, bhante, upāsako… bhaddo 73 nāma, bhante, upāsako… subhaddo 74 nāma, bhante, upāsako nātike kālaṅkato, tassa kā gati, ko abhisamparāyo’’ti?
૧૫૭. ‘‘સાળ્હો, આનન્દ, ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિ. નન્દા, આનન્દ, ભિક્ખુની પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકા તત્થ પરિનિબ્બાયિની અનાવત્તિધમ્મા તસ્મા લોકા. સુદત્તો, આનન્દ, ઉપાસકો તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા રાગદોસમોહાનં તનુત્તા સકદાગામી સકિદેવ ઇમં લોકં આગન્ત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સતિ. સુજાતા, આનન્દ, ઉપાસિકા તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા સોતાપન્ના અવિનિપાતધમ્મા નિયતા સમ્બોધિપરાયણા 75. કુક્કુટો, આનન્દ, ઉપાસકો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા. કાળિમ્બો, આનન્દ, ઉપાસકો…પે॰… નિકટો, આનન્દ, ઉપાસકો… કટિસ્સહો , આનન્દ, ઉપાસકો… તુટ્ઠો, આનન્દ, ઉપાસકો … સન્તુટ્ઠો, આનન્દ, ઉપાસકો… ભદ્દો, આનન્દ, ઉપાસકો… સુભદ્દો, આનન્દ, ઉપાસકો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા . પરોપઞ્ઞાસં, આનન્દ, નાતિકે ઉપાસકા કાલઙ્કતા, પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકા તત્થ પરિનિબ્બાયિનો અનાવત્તિધમ્મા તસ્મા લોકા. સાધિકા નવુતિ 76, આનન્દ, નાતિકે ઉપાસકા કાલઙ્કતા તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા રાગદોસમોહાનં તનુત્તા સકદાગામિનો સકિદેવ ઇમં લોકં આગન્ત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સન્તિ. સાતિરેકાનિ 77, આનન્દ, પઞ્ચસતાનિ નાતિકે ઉપાસકા કાલઙ્કતા, તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા સોતાપન્ના અવિનિપાતધમ્મા નિયતા સમ્બોધિપરાયણા.
157. ‘‘Sāḷho, ānanda, bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. Nandā, ānanda, bhikkhunī pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātikā tattha parinibbāyinī anāvattidhammā tasmā lokā. Sudatto, ānanda, upāsako tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmī sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissati. Sujātā, ānanda, upāsikā tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā 78. Kukkuṭo, ānanda, upāsako pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. Kāḷimbo, ānanda, upāsako…pe… nikaṭo, ānanda, upāsako… kaṭissaho , ānanda, upāsako… tuṭṭho, ānanda, upāsako … santuṭṭho, ānanda, upāsako… bhaddo, ānanda, upāsako… subhaddo, ānanda, upāsako pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā . Paropaññāsaṃ, ānanda, nātike upāsakā kālaṅkatā, pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātikā tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā. Sādhikā navuti 79, ānanda, nātike upāsakā kālaṅkatā tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti. Sātirekāni 80, ānanda, pañcasatāni nātike upāsakā kālaṅkatā, tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā.
ધમ્માદાસધમ્મપરિયાયા
Dhammādāsadhammapariyāyā
૧૫૮. ‘‘અનચ્છરિયં ખો પનેતં, આનન્દ, યં મનુસ્સભૂતો કાલઙ્કરેય્ય. તસ્મિંયેવ 81 કાલઙ્કતે તથાગતં ઉપસઙ્કમિત્વા એતમત્થં પુચ્છિસ્સથ, વિહેસા હેસા, આનન્દ, તથાગતસ્સ. તસ્માતિહાનન્દ, ધમ્માદાસં નામ ધમ્મપરિયાયં દેસેસ્સામિ, યેન સમન્નાગતો અરિયસાવકો આકઙ્ખમાનો અત્તનાવ અત્તાનં બ્યાકરેય્ય – ‘ખીણનિરયોમ્હિ ખીણતિરચ્છાનયોનિ ખીણપેત્તિવિસયો ખીણાપાયદુગ્ગતિવિનિપાતો, સોતાપન્નોહમસ્મિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’તિ.
158. ‘‘Anacchariyaṃ kho panetaṃ, ānanda, yaṃ manussabhūto kālaṅkareyya. Tasmiṃyeva 82 kālaṅkate tathāgataṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ pucchissatha, vihesā hesā, ānanda, tathāgatassa. Tasmātihānanda, dhammādāsaṃ nāma dhammapariyāyaṃ desessāmi, yena samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’ti.
૧૫૯. ‘‘કતમો ચ સો, આનન્દ, ધમ્માદાસો ધમ્મપરિયાયો, યેન સમન્નાગતો અરિયસાવકો આકઙ્ખમાનો અત્તનાવ અત્તાનં બ્યાકરેય્ય – ‘ખીણનિરયોમ્હિ ખીણતિરચ્છાનયોનિ ખીણપેત્તિવિસયો ખીણાપાયદુગ્ગતિવિનિપાતો, સોતાપન્નોહમસ્મિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’તિ?
159. ‘‘Katamo ca so, ānanda, dhammādāso dhammapariyāyo, yena samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’ti?
‘‘ઇધાનન્દ , અરિયસાવકો બુદ્ધે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતો હોતિ – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ.
‘‘Idhānanda , ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
‘‘ધમ્મે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતો હોતિ – ‘સ્વાક્ખાતો ભગવતા ધમ્મો સન્દિટ્ઠિકો અકાલિકો એહિપસ્સિકો ઓપનેય્યિકો પચ્ચત્તં વેદિતબ્બો વિઞ્ઞૂહી’તિ.
‘‘Dhamme aveccappasādena samannāgato hoti – ‘svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhī’ti.
‘‘સઙ્ઘે અવેચ્ચપ્પસાદેન સમન્નાગતો હોતિ – ‘સુપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો, ઉજુપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો, ઞાયપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો, સામીચિપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો યદિદં ચત્તારિ પુરિસયુગાનિ અટ્ઠ પુરિસપુગ્ગલા, એસ ભગવતો સાવકસઙ્ઘો આહુનેય્યો પાહુનેય્યો દક્ખિણેય્યો અઞ્જલિકરણીયો અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સા’તિ.
‘‘Saṅghe aveccappasādena samannāgato hoti – ‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ujuppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyappaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcippaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’ti.
‘‘અરિયકન્તેહિ સીલેહિ સમન્નાગતો હોતિ અખણ્ડેહિ અચ્છિદ્દેહિ અસબલેહિ અકમ્માસેહિ ભુજિસ્સેહિ વિઞ્ઞૂપસત્થેહિ અપરામટ્ઠેહિ સમાધિસંવત્તનિકેહિ.
‘‘Ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññūpasatthehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṃvattanikehi.
‘‘અયં ખો સો, આનન્દ, ધમ્માદાસો ધમ્મપરિયાયો, યેન સમન્નાગતો અરિયસાવકો આકઙ્ખમાનો અત્તનાવ અત્તાનં બ્યાકરેય્ય – ‘ખીણનિરયોમ્હિ ખીણતિરચ્છાનયોનિ ખીણપેત્તિવિસયો ખીણાપાયદુગ્ગતિવિનિપાતો, સોતાપન્નોહમસ્મિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’’’તિ.
‘‘Ayaṃ kho so, ānanda, dhammādāso dhammapariyāyo, yena samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya – ‘khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoni khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’’ti.
તત્રપિ સુદં ભગવા નાતિકે વિહરન્તો ગિઞ્જકાવસથે એતદેવ બહુલં ભિક્ખૂનં ધમ્મિં કથં કરોતિ –
Tatrapi sudaṃ bhagavā nātike viharanto giñjakāvasathe etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti –
‘‘ઇતિ સીલં ઇતિ સમાધિ ઇતિ પઞ્ઞા. સીલપરિભાવિતો સમાધિ મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો. સમાધિપરિભાવિતા પઞ્ઞા મહપ્ફલા હોતિ મહાનિસંસા. પઞ્ઞાપરિભાવિતં ચિત્તં સમ્મદેવ આસવેહિ વિમુચ્ચતિ, સેય્યથિદં – કામાસવા, ભવાસવા, અવિજ્જાસવા’’તિ.
‘‘Iti sīlaṃ iti samādhi iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathidaṃ – kāmāsavā, bhavāsavā, avijjāsavā’’ti.
૧૬૦. અથ ખો ભગવા નાતિકે યથાભિરન્તં વિહરિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન વેસાલી તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન વેસાલી તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા વેસાલિયં વિહરતિ અમ્બપાલિવને. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ –
160. Atha kho bhagavā nātike yathābhirantaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena vesālī tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena vesālī tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati ambapālivane. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi –
‘‘સતો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વિહરેય્ય સમ્પજાનો, અયં વો અમ્હાકં અનુસાસની. કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સતો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ કાયે કાયાનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં. વેદનાસુ વેદનાનુપસ્સી…પે॰… ચિત્તે ચિત્તાનુપસ્સી…પે॰… ધમ્મેસુ ધમ્માનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સતો હોતિ.
‘‘Sato, bhikkhave, bhikkhu vihareyya sampajāno, ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī. Kathañca, bhikkhave, bhikkhu sato hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu vedanānupassī…pe… citte cittānupassī…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sato hoti.
‘‘કથઞ્ચ , ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સમ્પજાનો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અભિક્કન્તે પટિક્કન્તે સમ્પજાનકારી હોતિ, આલોકિતે વિલોકિતે સમ્પજાનકારી હોતિ, સમિઞ્જિતે પસારિતે સમ્પજાનકારી હોતિ, સઙ્ઘાટિપત્તચીવરધારણે સમ્પજાનકારી હોતિ, અસિતે પીતે ખાયિતે સાયિતે સમ્પજાનકારી હોતિ, ઉચ્ચારપસ્સાવકમ્મે સમ્પજાનકારી હોતિ, ગતે ઠિતે નિસિન્ને સુત્તે જાગરિતે ભાસિતે તુણ્હીભાવે સમ્પજાનકારી હોતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સમ્પજાનો હોતિ. સતો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વિહરેય્ય સમ્પજાનો, અયં વો અમ્હાકં અનુસાસની’’તિ.
‘‘Kathañca , bhikkhave, bhikkhu sampajāno hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sampajāno hoti. Sato, bhikkhave, bhikkhu vihareyya sampajāno, ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī’’ti.
અમ્બપાલીગણિકા
Ambapālīgaṇikā
૧૬૧. અસ્સોસિ ખો અમ્બપાલી ગણિકા – ‘‘ભગવા કિર વેસાલિં અનુપ્પત્તો વેસાલિયં વિહરતિ મય્હં અમ્બવને’’તિ. અથ ખો અમ્બપાલી ગણિકા ભદ્દાનિ ભદ્દાનિ યાનાનિ યોજાપેત્વા ભદ્દં ભદ્દં યાનં અભિરુહિત્વા ભદ્દેહિ ભદ્દેહિ યાનેહિ વેસાલિયા નિય્યાસિ. યેન સકો આરામો તેન પાયાસિ. યાવતિકા યાનસ્સ ભૂમિ, યાનેન ગન્ત્વા, યાના પચ્ચોરોહિત્વા પત્તિકાવ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો અમ્બપાલિં ગણિકં ભગવા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ. અથ ખો અમ્બપાલી ગણિકા ભગવતા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતા સમાદપિતા સમુત્તેજિતા સમ્પહંસિતા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અધિવાસેતુ મે, ભન્તે, ભગવા સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો અમ્બપાલી ગણિકા ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ.
161. Assosi kho ambapālī gaṇikā – ‘‘bhagavā kira vesāliṃ anuppatto vesāliyaṃ viharati mayhaṃ ambavane’’ti. Atha kho ambapālī gaṇikā bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi vesāliyā niyyāsi. Yena sako ārāmo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikāva yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ambapāliṃ gaṇikaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho ambapālī gaṇikā bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me, bhante, bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho ambapālī gaṇikā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
અસ્સોસું ખો વેસાલિકા લિચ્છવી – ‘‘ભગવા કિર વેસાલિં અનુપ્પત્તો વેસાલિયં વિહરતિ અમ્બપાલિવને’’તિ. અથ ખો તે લિચ્છવી ભદ્દાનિ ભદ્દાનિ યાનાનિ યોજાપેત્વા ભદ્દં ભદ્દં યાનં અભિરુહિત્વા ભદ્દેહિ ભદ્દેહિ યાનેહિ વેસાલિયા નિય્યિંસુ. તત્ર એકચ્ચે લિચ્છવી નીલા હોન્તિ નીલવણ્ણા નીલવત્થા નીલાલઙ્કારા, એકચ્ચે લિચ્છવી પીતા હોન્તિ પીતવણ્ણા પીતવત્થા પીતાલઙ્કારા, એકચ્ચે લિચ્છવી લોહિતા હોન્તિ લોહિતવણ્ણા લોહિતવત્થા લોહિતાલઙ્કારા, એકચ્ચે લિચ્છવી ઓદાતા હોન્તિ ઓદાતવણ્ણા ઓદાતવત્થા ઓદાતાલઙ્કારા. અથ ખો અમ્બપાલી ગણિકા દહરાનં દહરાનં લિચ્છવીનં અક્ખેન અક્ખં ચક્કેન ચક્કં યુગેન યુગં પટિવટ્ટેસિ 83. અથ ખો તે લિચ્છવી અમ્બપાલિં ગણિકં એતદવોચું – ‘‘કિં, જે અમ્બપાલિ , દહરાનં દહરાનં લિચ્છવીનં અક્ખેન અક્ખં ચક્કેન ચક્કં યુગેન યુગં પટિવટ્ટેસી’’તિ? ‘‘તથા હિ પન મે, અય્યપુત્તા, ભગવા નિમન્તિતો સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. ‘‘દેહિ, જે અમ્બપાલિ, એતં 84 ભત્તં સતસહસ્સેના’’તિ. ‘‘સચેપિ મે, અય્યપુત્તા, વેસાલિં સાહારં દસ્સથ 85, એવમહં તં 86 ભત્તં ન દસ્સામી’’તિ 87. અથ ખો તે લિચ્છવી અઙ્ગુલિં ફોટેસું – ‘‘જિતમ્હ 88 વત ભો અમ્બકાય, જિતમ્હ વત ભો અમ્બકાયા’’તિ 89.
Assosuṃ kho vesālikā licchavī – ‘‘bhagavā kira vesāliṃ anuppatto vesāliyaṃ viharati ambapālivane’’ti. Atha kho te licchavī bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi vesāliyā niyyiṃsu. Tatra ekacce licchavī nīlā honti nīlavaṇṇā nīlavatthā nīlālaṅkārā, ekacce licchavī pītā honti pītavaṇṇā pītavatthā pītālaṅkārā, ekacce licchavī lohitā honti lohitavaṇṇā lohitavatthā lohitālaṅkārā, ekacce licchavī odātā honti odātavaṇṇā odātavatthā odātālaṅkārā. Atha kho ambapālī gaṇikā daharānaṃ daharānaṃ licchavīnaṃ akkhena akkhaṃ cakkena cakkaṃ yugena yugaṃ paṭivaṭṭesi 90. Atha kho te licchavī ambapāliṃ gaṇikaṃ etadavocuṃ – ‘‘kiṃ, je ambapāli , daharānaṃ daharānaṃ licchavīnaṃ akkhena akkhaṃ cakkena cakkaṃ yugena yugaṃ paṭivaṭṭesī’’ti? ‘‘Tathā hi pana me, ayyaputtā, bhagavā nimantito svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. ‘‘Dehi, je ambapāli, etaṃ 91 bhattaṃ satasahassenā’’ti. ‘‘Sacepi me, ayyaputtā, vesāliṃ sāhāraṃ dassatha 92, evamahaṃ taṃ 93 bhattaṃ na dassāmī’’ti 94. Atha kho te licchavī aṅguliṃ phoṭesuṃ – ‘‘jitamha 95 vata bho ambakāya, jitamha vata bho ambakāyā’’ti 96.
અથ ખો તે લિચ્છવી યેન અમ્બપાલિવનં તેન પાયિંસુ. અદ્દસા ખો ભગવા તે લિચ્છવી દૂરતોવ આગચ્છન્તે. દિસ્વાન ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘યેસં 97, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં દેવા તાવતિંસા અદિટ્ઠપુબ્બા, ઓલોકેથ, ભિક્ખવે, લિચ્છવિપરિસં; અપલોકેથ, ભિક્ખવે , લિચ્છવિપરિસં; ઉપસંહરથ, ભિક્ખવે, લિચ્છવિપરિસં – તાવતિંસસદિસ’’ન્તિ. અથ ખો તે લિચ્છવી યાવતિકા યાનસ્સ ભૂમિ, યાનેન ગન્ત્વા, યાના પચ્ચોરોહિત્વા પત્તિકાવ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ને ખો તે લિચ્છવી ભગવા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ. અથ ખો તે લિચ્છવી ભગવતા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતા સમાદપિતા સમુત્તેજિતા સમ્પહંસિતા ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘અધિવાસેતુ નો, ભન્તે, ભગવા સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. અથ ખો ભગવા તે લિચ્છવી એતદવોચ – ‘‘અધિવુત્થં 98 ખો મે, લિચ્છવી, સ્વાતનાય અમ્બપાલિયા ગણિકાય ભત્ત’’ન્તિ. અથ ખો તે લિચ્છવી અઙ્ગુલિં ફોટેસું – ‘‘જિતમ્હ વત ભો અમ્બકાય, જિતમ્હ વત ભો અમ્બકાયા’’તિ. અથ ખો તે લિચ્છવી ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કમિંસુ.
Atha kho te licchavī yena ambapālivanaṃ tena pāyiṃsu. Addasā kho bhagavā te licchavī dūratova āgacchante. Disvāna bhikkhū āmantesi – ‘‘yesaṃ 99, bhikkhave, bhikkhūnaṃ devā tāvatiṃsā adiṭṭhapubbā, oloketha, bhikkhave, licchaviparisaṃ; apaloketha, bhikkhave , licchaviparisaṃ; upasaṃharatha, bhikkhave, licchaviparisaṃ – tāvatiṃsasadisa’’nti. Atha kho te licchavī yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikāva yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinne kho te licchavī bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho te licchavī bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘adhivāsetu no, bhante, bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Atha kho bhagavā te licchavī etadavoca – ‘‘adhivutthaṃ 100 kho me, licchavī, svātanāya ambapāliyā gaṇikāya bhatta’’nti. Atha kho te licchavī aṅguliṃ phoṭesuṃ – ‘‘jitamha vata bho ambakāya, jitamha vata bho ambakāyā’’ti. Atha kho te licchavī bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu.
૧૬૨. અથ ખો અમ્બપાલી ગણિકા તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન સકે આરામે પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા ભગવતો કાલં આરોચાપેસિ – ‘‘કાલો, ભન્તે, નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન યેન અમ્બપાલિયા ગણિકાય નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો અમ્બપાલી ગણિકા બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં પણીતેન ખાદનીયેન ભોજનીયેન સહત્થા સન્તપ્પેસિ સમ્પવારેસિ. અથ ખો અમ્બપાલી ગણિકા ભગવન્તં ભુત્તાવિં ઓનીતપત્તપાણિં અઞ્ઞતરં નીચં આસનં ગહેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો અમ્બપાલી ગણિકા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇમાહં, ભન્તે, આરામં બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ દમ્મી’’તિ. પટિગ્ગહેસિ ભગવા આરામં. અથ ખો ભગવા અમ્બપાલિં ગણિકં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ. તત્રપિ સુદં ભગવા વેસાલિયં વિહરન્તો અમ્બપાલિવને એતદેવ બહુલં ભિક્ખૂનં ધમ્મિં કથં કરોતિ – ‘‘ઇતિ સીલં, ઇતિ સમાધિ, ઇતિ પઞ્ઞા. સીલપરિભાવિતો સમાધિ મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો. સમાધિપરિભાવિતા પઞ્ઞા મહપ્ફલા હોતિ મહાનિસંસા. પઞ્ઞાપરિભાવિતં ચિત્તં સમ્મદેવ આસવેહિ વિમુચ્ચતિ, સેય્યથિદં – કામાસવા, ભવાસવા, અવિજ્જાસવા’’તિ.
162. Atha kho ambapālī gaṇikā tassā rattiyā accayena sake ārāme paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bhante, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena ambapāliyā gaṇikāya nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho ambapālī gaṇikā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho ambapālī gaṇikā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho ambapālī gaṇikā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘imāhaṃ, bhante, ārāmaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dammī’’ti. Paṭiggahesi bhagavā ārāmaṃ. Atha kho bhagavā ambapāliṃ gaṇikaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Tatrapi sudaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharanto ambapālivane etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti – ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathidaṃ – kāmāsavā, bhavāsavā, avijjāsavā’’ti.
વેળુવગામવસ્સૂપગમનં
Veḷuvagāmavassūpagamanaṃ
૧૬૩. અથ ખો ભગવા અમ્બપાલિવને યથાભિરન્તં વિહરિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન વેળુવગામકો 101 તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન વેળુવગામકો તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા વેળુવગામકે વિહરતિ. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘એથ તુમ્હે, ભિક્ખવે, સમન્તા વેસાલિં યથામિત્તં યથાસન્દિટ્ઠં યથાસમ્ભત્તં વસ્સં ઉપેથ 102. અહં પન ઇધેવ વેળુવગામકે વસ્સં ઉપગચ્છામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પટિસ્સુત્વા સમન્તા વેસાલિં યથામિત્તં યથાસન્દિટ્ઠં યથાસમ્ભત્તં વસ્સં ઉપગચ્છિંસુ. ભગવા પન તત્થેવ વેળુવગામકે વસ્સં ઉપગચ્છિ.
163. Atha kho bhagavā ambapālivane yathābhirantaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena veḷuvagāmako 103 tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena veḷuvagāmako tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā veḷuvagāmake viharati. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘etha tumhe, bhikkhave, samantā vesāliṃ yathāmittaṃ yathāsandiṭṭhaṃ yathāsambhattaṃ vassaṃ upetha 104. Ahaṃ pana idheva veḷuvagāmake vassaṃ upagacchāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paṭissutvā samantā vesāliṃ yathāmittaṃ yathāsandiṭṭhaṃ yathāsambhattaṃ vassaṃ upagacchiṃsu. Bhagavā pana tattheva veḷuvagāmake vassaṃ upagacchi.
૧૬૪. અથ ખો ભગવતો વસ્સૂપગતસ્સ ખરો આબાધો ઉપ્પજ્જિ, બાળ્હા વેદના વત્તન્તિ મારણન્તિકા. તા સુદં ભગવા સતો સમ્પજાનો અધિવાસેસિ અવિહઞ્ઞમાનો. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘ન ખો મેતં પતિરૂપં, ય્વાહં અનામન્તેત્વા ઉપટ્ઠાકે અનપલોકેત્વા ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિનિબ્બાયેય્યં. યંનૂનાહં ઇમં આબાધં વીરિયેન પટિપણામેત્વા જીવિતસઙ્ખારં અધિટ્ઠાય વિહરેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા તં આબાધં વીરિયેન પટિપણામેત્વા જીવિતસઙ્ખારં અધિટ્ઠાય વિહાસિ. અથ ખો ભગવતો સો આબાધો પટિપસ્સમ્ભિ. અથ ખો ભગવા ગિલાના વુટ્ઠિતો 105 અચિરવુટ્ઠિતો ગેલઞ્ઞા વિહારા નિક્ખમ્મ વિહારપચ્છાયાયં પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘દિટ્ઠો મે, ભન્તે, ભગવતો ફાસુ; દિટ્ઠં મે, ભન્તે, ભગવતો ખમનીયં, અપિ ચ મે, ભન્તે, મધુરકજાતો વિય કાયો. દિસાપિ મે ન પક્ખાયન્તિ; ધમ્માપિ મં ન પટિભન્તિ ભગવતો ગેલઞ્ઞેન, અપિ ચ મે, ભન્તે, અહોસિ કાચિદેવ અસ્સાસમત્તા – ‘ન તાવ ભગવા પરિનિબ્બાયિસ્સતિ, ન યાવ ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘં આરબ્ભ કિઞ્ચિદેવ ઉદાહરતી’’’તિ.
164. Atha kho bhagavato vassūpagatassa kharo ābādho uppajji, bāḷhā vedanā vattanti māraṇantikā. Tā sudaṃ bhagavā sato sampajāno adhivāsesi avihaññamāno. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘na kho metaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ anāmantetvā upaṭṭhāke anapaloketvā bhikkhusaṅghaṃ parinibbāyeyyaṃ. Yaṃnūnāhaṃ imaṃ ābādhaṃ vīriyena paṭipaṇāmetvā jīvitasaṅkhāraṃ adhiṭṭhāya vihareyya’’nti. Atha kho bhagavā taṃ ābādhaṃ vīriyena paṭipaṇāmetvā jīvitasaṅkhāraṃ adhiṭṭhāya vihāsi. Atha kho bhagavato so ābādho paṭipassambhi. Atha kho bhagavā gilānā vuṭṭhito 106 aciravuṭṭhito gelaññā vihārā nikkhamma vihārapacchāyāyaṃ paññatte āsane nisīdi. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘diṭṭho me, bhante, bhagavato phāsu; diṭṭhaṃ me, bhante, bhagavato khamanīyaṃ, api ca me, bhante, madhurakajāto viya kāyo. Disāpi me na pakkhāyanti; dhammāpi maṃ na paṭibhanti bhagavato gelaññena, api ca me, bhante, ahosi kācideva assāsamattā – ‘na tāva bhagavā parinibbāyissati, na yāva bhagavā bhikkhusaṅghaṃ ārabbha kiñcideva udāharatī’’’ti.
૧૬૫. ‘‘કિં પનાનન્દ, ભિક્ખુસઙ્ઘો મયિ પચ્ચાસીસતિ 107? દેસિતો, આનન્દ, મયા ધમ્મો અનન્તરં અબાહિરં કરિત્વા. નત્થાનન્દ, તથાગતસ્સ ધમ્મેસુ આચરિયમુટ્ઠિ. યસ્સ નૂન, આનન્દ, એવમસ્સ – ‘અહં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સામી’તિ વા ‘મમુદ્દેસિકો ભિક્ખુસઙ્ઘો’તિ વા, સો નૂન, આનન્દ, ભિક્ખુસઙ્ઘં આરબ્ભ કિઞ્ચિદેવ ઉદાહરેય્ય. તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ન એવં હોતિ – ‘અહં ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિહરિસ્સામી’તિ વા ‘મમુદ્દેસિકો ભિક્ખુસઙ્ઘો’તિ વા. સકિં 108, આનન્દ, તથાગતો ભિક્ખુસઙ્ઘં આરબ્ભ કિઞ્ચિદેવ ઉદાહરિસ્સતિ. અહં ખો પનાનન્દ, એતરહિ જિણ્ણો વુદ્ધો મહલ્લકો અદ્ધગતો વયોઅનુપ્પત્તો. આસીતિકો મે વયો વત્તતિ. સેય્યથાપિ, આનન્દ, જજ્જરસકટં વેઠમિસ્સકેન 109 યાપેતિ, એવમેવ ખો, આનન્દ, વેઠમિસ્સકેન મઞ્ઞે તથાગતસ્સ કાયો યાપેતિ. યસ્મિં, આનન્દ, સમયે તથાગતો સબ્બનિમિત્તાનં અમનસિકારા એકચ્ચાનં વેદનાનં નિરોધા અનિમિત્તં ચેતોસમાધિં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, ફાસુતરો, આનન્દ, તસ્મિં સમયે તથાગતસ્સ કાયો હોતિ. તસ્માતિહાનન્દ, અત્તદીપા વિહરથ અત્તસરણા અનઞ્ઞસરણા, ધમ્મદીપા ધમ્મસરણા અનઞ્ઞસરણા. કથઞ્ચાનન્દ, ભિક્ખુ અત્તદીપો વિહરતિ અત્તસરણો અનઞ્ઞસરણો, ધમ્મદીપો ધમ્મસરણો અનઞ્ઞસરણો? ઇધાનન્દ, ભિક્ખુ કાયે કાયાનુપસ્સી વિહરતિ અતાપી સમ્પજાનો સતિમા, વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં. વેદનાસુ…પે॰… ચિત્તે…પે॰… ધમ્મેસુ ધમ્માનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા, વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં. એવં ખો, આનન્દ, ભિક્ખુ અત્તદીપો વિહરતિ અત્તસરણો અનઞ્ઞસરણો, ધમ્મદીપો ધમ્મસરણો અનઞ્ઞસરણો . યે હિ કેચિ, આનન્દ, એતરહિ વા મમ વા અચ્ચયેન અત્તદીપા વિહરિસ્સન્તિ અત્તસરણા અનઞ્ઞસરણા, ધમ્મદીપા ધમ્મસરણા અનઞ્ઞસરણા, તમતગ્ગે મે તે, આનન્દ, ભિક્ખૂ ભવિસ્સન્તિ યે કેચિ સિક્ખાકામા’’તિ.
165. ‘‘Kiṃ panānanda, bhikkhusaṅgho mayi paccāsīsati 110? Desito, ānanda, mayā dhammo anantaraṃ abāhiraṃ karitvā. Natthānanda, tathāgatassa dhammesu ācariyamuṭṭhi. Yassa nūna, ānanda, evamassa – ‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’ti vā ‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’ti vā, so nūna, ānanda, bhikkhusaṅghaṃ ārabbha kiñcideva udāhareyya. Tathāgatassa kho, ānanda, na evaṃ hoti – ‘ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’ti vā ‘mamuddesiko bhikkhusaṅgho’ti vā. Sakiṃ 111, ānanda, tathāgato bhikkhusaṅghaṃ ārabbha kiñcideva udāharissati. Ahaṃ kho panānanda, etarahi jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto. Āsītiko me vayo vattati. Seyyathāpi, ānanda, jajjarasakaṭaṃ veṭhamissakena 112 yāpeti, evameva kho, ānanda, veṭhamissakena maññe tathāgatassa kāyo yāpeti. Yasmiṃ, ānanda, samaye tathāgato sabbanimittānaṃ amanasikārā ekaccānaṃ vedanānaṃ nirodhā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati, phāsutaro, ānanda, tasmiṃ samaye tathāgatassa kāyo hoti. Tasmātihānanda, attadīpā viharatha attasaraṇā anaññasaraṇā, dhammadīpā dhammasaraṇā anaññasaraṇā. Kathañcānanda, bhikkhu attadīpo viharati attasaraṇo anaññasaraṇo, dhammadīpo dhammasaraṇo anaññasaraṇo? Idhānanda, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati atāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Evaṃ kho, ānanda, bhikkhu attadīpo viharati attasaraṇo anaññasaraṇo, dhammadīpo dhammasaraṇo anaññasaraṇo . Ye hi keci, ānanda, etarahi vā mama vā accayena attadīpā viharissanti attasaraṇā anaññasaraṇā, dhammadīpā dhammasaraṇā anaññasaraṇā, tamatagge me te, ānanda, bhikkhū bhavissanti ye keci sikkhākāmā’’ti.
દુતિયભાણવારો.
Dutiyabhāṇavāro.
નિમિત્તોભાસકથા
Nimittobhāsakathā
૧૬૬. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય વેસાલિં પિણ્ડાય પાવિસિ. વેસાલિયં પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તો આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ગણ્હાહિ, આનન્દ, નિસીદનં, યેન ચાપાલં ચેતિયં 113 તેનુપસઙ્કમિસ્સામ દિવા વિહારાયા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પટિસ્સુત્વા નિસીદનં આદાય ભગવન્તં પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો અનુબન્ધિ. અથ ખો ભગવા યેન ચાપાલં ચેતિયં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. આયસ્માપિ ખો આનન્દો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ.
166. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘gaṇhāhi, ānanda, nisīdanaṃ, yena cāpālaṃ cetiyaṃ 114 tenupasaṅkamissāma divā vihārāyā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā nisīdanaṃ ādāya bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho bhagavā yena cāpālaṃ cetiyaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Āyasmāpi kho ānando bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
૧૬૭. એકમન્તં નિસિન્નં ખો આયસ્મન્તં આનન્દં ભગવા એતદવોચ – ‘‘રમણીયા, આનન્દ, વેસાલી, રમણીયં ઉદેનં ચેતિયં, રમણીયં ગોતમકં ચેતિયં, રમણીયં સત્તમ્બં 115 ચેતિયં, રમણીયં બહુપુત્તં ચેતિયં, રમણીયં સારન્દદં ચેતિયં, રમણીયં ચાપાલં ચેતિયં. યસ્સ કસ્સચિ, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા. તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો 116, આનન્દ, તથાગતો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા’’તિ. એવમ્પિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતા ઓળારિકે નિમિત્તે કયિરમાને ઓળારિકે ઓભાસે કયિરમાને નાસક્ખિ પટિવિજ્ઝિતું; ન ભગવન્તં યાચિ – ‘‘તિટ્ઠતુ, ભન્તે, ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’’ન્તિ, યથા તં મારેન પરિયુટ્ઠિતચિત્તો. દુતિયમ્પિ ખો ભગવા…પે॰… તતિયમ્પિ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘રમણીયા, આનન્દ, વેસાલી, રમણીયં ઉદેનં ચેતિયં, રમણીયં ગોતમકં ચેતિયં, રમણીયં સત્તમ્બં ચેતિયં, રમણીયં બહુપુત્તં ચેતિયં, રમણીયં સારન્દદં ચેતિયં, રમણીયં ચાપાલં ચેતિયં. યસ્સ કસ્સચિ, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા. તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, તથાગતો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા’’તિ. એવમ્પિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતા ઓળારિકે નિમિત્તે કયિરમાને ઓળારિકે ઓભાસે કયિરમાને નાસક્ખિ પટિવિજ્ઝિતું ; ન ભગવન્તં યાચિ – ‘‘તિટ્ઠતુ , ભન્તે, ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’’ન્તિ, યથા તં મારેન પરિયુટ્ઠિતચિત્તો. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ગચ્છ ત્વં, આનન્દ, યસ્સદાનિ કાલં મઞ્ઞસી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પટિસ્સુત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા અવિદૂરે અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે નિસીદિ.
167. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambaṃ 117 cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno 118, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’ti. Evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ; na bhagavantaṃ yāci – ‘‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti, yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto. Dutiyampi kho bhagavā…pe… tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’ti. Evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ ; na bhagavantaṃ yāci – ‘‘tiṭṭhatu , bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti, yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘gaccha tvaṃ, ānanda, yassadāni kālaṃ maññasī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
મારયાચનકથા
Mārayācanakathā
૧૬૮. અથ ખો મારો પાપિમા અચિરપક્કન્તે આયસ્મન્તે આનન્દે યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતો ખો મારો પાપિમા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘પરિનિબ્બાતુદાનિ, ભન્તે, ભગવા, પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલો દાનિ, ભન્તે, ભગવતો. ભાસિતા ખો પનેસા, ભન્તે, ભગવતા વાચા – ‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ભિક્ખૂ ન સાવકા ભવિસ્સન્તિ વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખિસ્સન્તિ દેસેસ્સન્તિ પઞ્ઞપેસ્સન્તિ પટ્ઠપેસ્સન્તિ વિવરિસ્સન્તિ વિભજિસ્સન્તિ ઉત્તાની 119 કરિસ્સન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેસ્સન્તી’તિ . એતરહિ ખો પન, ભન્તે, ભિક્ખૂ ભગવતો સાવકા વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખન્તિ દેસેન્તિ પઞ્ઞપેન્તિ પટ્ઠપેન્તિ વિવરન્તિ વિભજન્તિ ઉત્તાનીકરોન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેન્તિ. પરિનિબ્બાતુદાનિ, ભન્તે, ભગવા, પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલોદાનિ, ભન્તે, ભગવતો.
168. Atha kho māro pāpimā acirapakkante āyasmante ānande yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho māro pāpimā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘parinibbātudāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālo dāni, bhante, bhagavato. Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me bhikkhū na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānī 120 karissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’ti . Etarahi kho pana, bhante, bhikkhū bhagavato sāvakā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti. Parinibbātudāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālodāni, bhante, bhagavato.
‘‘ભાસિતા ખો પનેસા, ભન્તે, ભગવતા વાચા – ‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ભિક્ખુનિયો ન સાવિકા ભવિસ્સન્તિ વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનિયો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખિસ્સન્તિ દેસેસ્સન્તિ પઞ્ઞપેસ્સન્તિ પટ્ઠપેસ્સન્તિ વિવરિસ્સન્તિ વિભજિસ્સન્તિ ઉત્તાનીકરિસ્સન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેસ્સન્તી’તિ . એતરહિ ખો પન, ભન્તે, ભિક્ખુનિયો ભગવતો સાવિકા વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનિયો , સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખન્તિ દેસેન્તિ પઞ્ઞપેન્તિ પટ્ઠપેન્તિ વિવરન્તિ વિભજન્તિ ઉત્તાનીકરોન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેન્તિ. પરિનિબ્બાતુદાનિ, ભન્તે, ભગવા, પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલોદાનિ, ભન્તે, ભગવતો.
‘‘Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’ti . Etarahi kho pana, bhante, bhikkhuniyo bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo , sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti. Parinibbātudāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālodāni, bhante, bhagavato.
‘‘ભાસિતા ખો પનેસા, ભન્તે, ભગવતા વાચા – ‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ઉપાસકા ન સાવકા ભવિસ્સન્તિ વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખિસ્સન્તિ દેસેસ્સન્તિ પઞ્ઞપેસ્સન્તિ પટ્ઠપેસ્સન્તિ વિવરિસ્સન્તિ વિભજિસ્સન્તિ ઉત્તાનીકરિસ્સન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેસ્સન્તી’તિ. એતરહિ ખો પન, ભન્તે, ઉપાસકા ભગવતો સાવકા વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખન્તિ દેસેન્તિ પઞ્ઞપેન્તિ પટ્ઠપેન્તિ વિવરન્તિ વિભજન્તિ ઉત્તાનીકરોન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેન્તિ. પરિનિબ્બાતુદાનિ , ભન્તે, ભગવા, પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલોદાનિ , ભન્તે, ભગવતો.
‘‘Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’ti. Etarahi kho pana, bhante, upāsakā bhagavato sāvakā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti. Parinibbātudāni , bhante, bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālodāni , bhante, bhagavato.
‘‘ભાસિતા ખો પનેસા, ભન્તે, ભગવતા વાચા – ‘ન તાવાહં, પાપિમ પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ઉપાસિકા ન સાવિકા ભવિસ્સન્તિ વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનિયો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખિસ્સન્તિ દેસેસ્સન્તિ પઞ્ઞપેસ્સન્તિ પટ્ઠપેસ્સન્તિ વિવરિસ્સન્તિ વિભજિસ્સન્તિ ઉત્તાનીકરિસ્સન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેસ્સન્તી’તિ. એતરહિ ખો પન, ભન્તે, ઉપાસિકા ભગવતો સાવિકા વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનિયો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખન્તિ દેસેન્તિ પઞ્ઞપેન્તિ પટ્ઠપેન્તિ વિવરન્તિ વિભજન્તિ ઉત્તાનીકરોન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેન્તિ. પરિનિબ્બાતુદાનિ, ભન્તે, ભગવા, પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલોદાનિ, ભન્તે, ભગવતો.
‘‘Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘na tāvāhaṃ, pāpima parinibbāyissāmi, yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessantī’ti. Etarahi kho pana, bhante, upāsikā bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desenti. Parinibbātudāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālodāni, bhante, bhagavato.
‘‘ભાસિતા ખો પનેસા, ભન્તે, ભગવતા વાચા – ‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ , યાવ મે ઇદં બ્રહ્મચરિયં ન ઇદ્ધં ચેવ ભવિસ્સતિ ફીતઞ્ચ વિત્થારિકં બાહુજઞ્ઞં પુથુભૂતં યાવ દેવમનુસ્સેહિ સુપ્પકાસિત’ન્તિ. એતરહિ ખો પન, ભન્તે, ભગવતો બ્રહ્મચરિયં ઇદ્ધં ચેવ ફીતઞ્ચ વિત્થારિકં બાહુજઞ્ઞં પુથુભૂતં, યાવ દેવમનુસ્સેહિ સુપ્પકાસિતં. પરિનિબ્બાતુદાનિ, ભન્તે, ભગવા, પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલોદાનિ, ભન્તે, ભગવતો’’તિ .
‘‘Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi , yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhaṃ ceva bhavissati phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’nti. Etarahi kho pana, bhante, bhagavato brahmacariyaṃ iddhaṃ ceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ, yāva devamanussehi suppakāsitaṃ. Parinibbātudāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālodāni, bhante, bhagavato’’ti .
એવં વુત્તે ભગવા મારં પાપિમન્તં એતદવોચ – ‘‘અપ્પોસ્સુક્કો ત્વં, પાપિમ, હોહિ, ન ચિરં તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. ઇતો તિણ્ણં માસાનં અચ્ચયેન તથાગતો પરિનિબ્બાયિસ્સતી’’તિ.
Evaṃ vutte bhagavā māraṃ pāpimantaṃ etadavoca – ‘‘appossukko tvaṃ, pāpima, hohi, na ciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī’’ti.
આયુસઙ્ખારઓસ્સજ્જનં
Āyusaṅkhāraossajjanaṃ
‘‘તુલમતુલઞ્ચ સમ્ભવં, ભવસઙ્ખારમવસ્સજિ મુનિ;
‘‘Tulamatulañca sambhavaṃ, bhavasaṅkhāramavassaji muni;
અજ્ઝત્તરતો સમાહિતો, અભિન્દિ કવચમિવત્તસમ્ભવ’’ન્તિ.
Ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhava’’nti.
મહાભૂમિચાલહેતુ
Mahābhūmicālahetu
૧૭૦. અથ ખો આયસ્મતો આનન્દસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અચ્છરિયં વત ભો, અબ્ભુતં વત ભો, મહા વતાયં ભૂમિચાલો; સુમહા વતાયં ભૂમિચાલો ભિંસનકો સલોમહંસો; દેવદુન્દુભિયો ચ ફલિંસુ. કો નુ ખો હેતુ કો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાયા’’તિ?
170. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, mahā vatāyaṃ bhūmicālo; sumahā vatāyaṃ bhūmicālo bhiṃsanako salomahaṃso; devadundubhiyo ca phaliṃsu. Ko nu kho hetu ko paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’’ti?
અથ ખો આયસ્મા આનન્દો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ, એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે, મહા વતાયં, ભન્તે, ભૂમિચાલો; સુમહા વતાયં , ભન્તે, ભૂમિચાલો ભિંસનકો સલોમહંસો; દેવદુન્દુભિયો ચ ફલિંસુ. કો નુ ખો, ભન્તે , હેતુ કો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાયા’’તિ?
Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante, mahā vatāyaṃ, bhante, bhūmicālo; sumahā vatāyaṃ , bhante, bhūmicālo bhiṃsanako salomahaṃso; devadundubhiyo ca phaliṃsu. Ko nu kho, bhante , hetu ko paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’’ti?
૧૭૧. ‘‘અટ્ઠ ખો ઇમે, આનન્દ, હેતૂ, અટ્ઠ પચ્ચયા મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય. કતમે અટ્ઠ? અયં, આનન્દ, મહાપથવી ઉદકે પતિટ્ઠિતા, ઉદકં વાતે પતિટ્ઠિતં, વાતો આકાસટ્ઠો. હોતિ ખો સો, આનન્દ, સમયો, યં મહાવાતા વાયન્તિ. મહાવાતા વાયન્તા ઉદકં કમ્પેન્તિ. ઉદકં કમ્પિતં પથવિં કમ્પેતિ. અયં પઠમો હેતુ પઠમો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય.
171. ‘‘Aṭṭha kho ime, ānanda, hetū, aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. Katame aṭṭha? Ayaṃ, ānanda, mahāpathavī udake patiṭṭhitā, udakaṃ vāte patiṭṭhitaṃ, vāto ākāsaṭṭho. Hoti kho so, ānanda, samayo, yaṃ mahāvātā vāyanti. Mahāvātā vāyantā udakaṃ kampenti. Udakaṃ kampitaṃ pathaviṃ kampeti. Ayaṃ paṭhamo hetu paṭhamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, સમણો વા હોતિ બ્રાહ્મણો વા ઇદ્ધિમા ચેતોવસિપ્પત્તો, દેવો વા મહિદ્ધિકો મહાનુભાવો, તસ્સ પરિત્તા પથવીસઞ્ઞા ભાવિતા હોતિ, અપ્પમાણા આપોસઞ્ઞા. સો ઇમં પથવિં કમ્પેતિ સઙ્કમ્પેતિ સમ્પકમ્પેતિ સમ્પવેધેતિ. અયં દુતિયો હેતુ દુતિયો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, samaṇo vā hoti brāhmaṇo vā iddhimā cetovasippatto, devo vā mahiddhiko mahānubhāvo, tassa parittā pathavīsaññā bhāvitā hoti, appamāṇā āposaññā. So imaṃ pathaviṃ kampeti saṅkampeti sampakampeti sampavedheti. Ayaṃ dutiyo hetu dutiyo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, યદા બોધિસત્તો તુસિતકાયા ચવિત્વા સતો સમ્પજાનો માતુકુચ્છિં ઓક્કમતિ, તદાયં પથવી કમ્પતિ સઙ્કમ્પતિ સમ્પકમ્પતિ સમ્પવેધતિ. અયં તતિયો હેતુ તતિયો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā bodhisatto tusitakāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṃ okkamati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ tatiyo hetu tatiyo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, યદા બોધિસત્તો સતો સમ્પજાનો માતુકુચ્છિસ્મા નિક્ખમતિ, તદાયં પથવી કમ્પતિ સઙ્કમ્પતિ સમ્પકમ્પતિ સમ્પવેધતિ. અયં ચતુત્થો હેતુ ચતુત્થો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā bodhisatto sato sampajāno mātukucchismā nikkhamati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ catuttho hetu catuttho paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, યદા તથાગતો અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુજ્ઝતિ, તદાયં પથવી કમ્પતિ સઙ્કમ્પતિ સમ્પકમ્પતિ સમ્પવેધતિ. અયં પઞ્ચમો હેતુ પઞ્ચમો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ pañcamo hetu pañcamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, યદા તથાગતો અનુત્તરં ધમ્મચક્કં પવત્તેતિ, તદાયં પથવી કમ્પતિ સઙ્કમ્પતિ સમ્પકમ્પતિ સમ્પવેધતિ. અયં છટ્ઠો હેતુ છટ્ઠો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā tathāgato anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavatteti, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ chaṭṭho hetu chaṭṭho paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, યદા તથાગતો સતો સમ્પજાનો આયુસઙ્ખારં ઓસ્સજ્જતિ, તદાયં પથવી કમ્પતિ સઙ્કમ્પતિ સમ્પકમ્પતિ સમ્પવેધતિ. અયં સત્તમો હેતુ સત્તમો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā tathāgato sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossajjati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ sattamo hetu sattamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya.
‘‘પુન ચપરં, આનન્દ, યદા તથાગતો અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બાયતિ, તદાયં પથવી કમ્પતિ સઙ્કમ્પતિ સમ્પકમ્પતિ સમ્પવેધતિ. અયં અટ્ઠમો હેતુ અટ્ઠમો પચ્ચયો મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાય. ઇમે ખો, આનન્દ, અટ્ઠ હેતૂ, અટ્ઠ પચ્ચયા મહતો ભૂમિચાલસ્સ પાતુભાવાયા’’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, yadā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, tadāyaṃ pathavī kampati saṅkampati sampakampati sampavedhati. Ayaṃ aṭṭhamo hetu aṭṭhamo paccayo mahato bhūmicālassa pātubhāvāya. Ime kho, ānanda, aṭṭha hetū, aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’’ti.
અટ્ઠ પરિસા
Aṭṭha parisā
૧૭૨. ‘‘અટ્ઠ ખો ઇમા, આનન્દ, પરિસા. કતમા અટ્ઠ? ખત્તિયપરિસા, બ્રાહ્મણપરિસા, ગહપતિપરિસા, સમણપરિસા, ચાતુમહારાજિકપરિસા 125, તાવતિંસપરિસા, મારપરિસા, બ્રહ્મપરિસા. અભિજાનામિ ખો પનાહં, આનન્દ , અનેકસતં ખત્તિયપરિસં ઉપસઙ્કમિતા. તત્રપિ મયા સન્નિસિન્નપુબ્બં ચેવ સલ્લપિતપુબ્બઞ્ચ સાકચ્છા ચ સમાપજ્જિતપુબ્બા . તત્થ યાદિસકો તેસં વણ્ણો હોતિ, તાદિસકો મય્હં વણ્ણો હોતિ. યાદિસકો તેસં સરો હોતિ, તાદિસકો મય્હં સરો હોતિ. ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેમિ સમાદપેમિ સમુત્તેજેમિ સમ્પહંસેમિ. ભાસમાનઞ્ચ મં ન જાનન્તિ – ‘કો નુ ખો અયં ભાસતિ દેવો વા મનુસ્સો વા’તિ? ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા અન્તરધાયામિ. અન્તરહિતઞ્ચ મં ન જાનન્તિ – ‘કો નુ ખો અયં અન્તરહિતો દેવો વા મનુસ્સો વા’તિ? અભિજાનામિ ખો પનાહં, આનન્દ, અનેકસતં બ્રાહ્મણપરિસં…પે॰… ગહપતિપરિસં… સમણપરિસં… ચાતુમહારાજિકપરિસં… તાવતિંસપરિસં… મારપરિસં… બ્રહ્મપરિસં ઉપસઙ્કમિતા. તત્રપિ મયા સન્નિસિન્નપુબ્બં ચેવ સલ્લપિતપુબ્બઞ્ચ સાકચ્છા ચ સમાપજ્જિતપુબ્બા. તત્થ યાદિસકો તેસં વણ્ણો હોતિ, તાદિસકો મય્હં વણ્ણો હોતિ. યાદિસકો તેસં સરો હોતિ, તાદિસકો મય્હં સરો હોતિ. ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેમિ સમાદપેમિ સમુત્તેજેમિ સમ્પહંસેમિ. ભાસમાનઞ્ચ મં ન જાનન્તિ – ‘કો નુ ખો અયં ભાસતિ દેવો વા મનુસ્સો વા’તિ? ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા અન્તરધાયામિ. અન્તરહિતઞ્ચ મં ન જાનન્તિ – ‘કો નુ ખો અયં અન્તરહિતો દેવો વા મનુસ્સો વા’તિ? ઇમા ખો, આનન્દ, અટ્ઠ પરિસા.
172. ‘‘Aṭṭha kho imā, ānanda, parisā. Katamā aṭṭha? Khattiyaparisā, brāhmaṇaparisā, gahapatiparisā, samaṇaparisā, cātumahārājikaparisā 126, tāvatiṃsaparisā, māraparisā, brahmaparisā. Abhijānāmi kho panāhaṃ, ānanda , anekasataṃ khattiyaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrapi mayā sannisinnapubbaṃ ceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā . Tattha yādisako tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ saro hoti. Dhammiyā kathāya sandassemi samādapemi samuttejemi sampahaṃsemi. Bhāsamānañca maṃ na jānanti – ‘ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā’ti? Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṃ na jānanti – ‘ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā’ti? Abhijānāmi kho panāhaṃ, ānanda, anekasataṃ brāhmaṇaparisaṃ…pe… gahapatiparisaṃ… samaṇaparisaṃ… cātumahārājikaparisaṃ… tāvatiṃsaparisaṃ… māraparisaṃ… brahmaparisaṃ upasaṅkamitā. Tatrapi mayā sannisinnapubbaṃ ceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā. Tattha yādisako tesaṃ vaṇṇo hoti, tādisako mayhaṃ vaṇṇo hoti. Yādisako tesaṃ saro hoti, tādisako mayhaṃ saro hoti. Dhammiyā kathāya sandassemi samādapemi samuttejemi sampahaṃsemi. Bhāsamānañca maṃ na jānanti – ‘ko nu kho ayaṃ bhāsati devo vā manusso vā’ti? Dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā antaradhāyāmi. Antarahitañca maṃ na jānanti – ‘ko nu kho ayaṃ antarahito devo vā manusso vā’ti? Imā kho, ānanda, aṭṭha parisā.
અટ્ઠ અભિભાયતનાનિ
Aṭṭha abhibhāyatanāni
૧૭૩. ‘‘અટ્ઠ ખો ઇમાનિ, આનન્દ, અભિભાયતનાનિ. કતમાનિ અટ્ઠ ? અજ્ઝત્તં રૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ પરિત્તાનિ સુવણ્ણદુબ્બણ્ણાનિ. ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં પઠમં અભિભાયતનં.
173. ‘‘Aṭṭha kho imāni, ānanda, abhibhāyatanāni. Katamāni aṭṭha ? Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni. ‘Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ paṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં રૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ અપ્પમાણાનિ સુવણ્ણદુબ્બણ્ણાનિ. ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં દુતિયં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni. ‘Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ dutiyaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ પરિત્તાનિ સુવણ્ણદુબ્બણ્ણાનિ. ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં તતિયં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni. ‘Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ tatiyaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ અપ્પમાણાનિ સુવણ્ણદુબ્બણ્ણાનિ. ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં ચતુત્થં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni. ‘Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ catutthaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ નીલાનિ નીલવણ્ણાનિ નીલનિદસ્સનાનિ નીલનિભાસાનિ. સેય્યથાપિ નામ ઉમાપુપ્ફં નીલં નીલવણ્ણં નીલનિદસ્સનં નીલનિભાસં. સેય્યથા વા પન તં વત્થં બારાણસેય્યકં ઉભતોભાગવિમટ્ઠં નીલં નીલવણ્ણં નીલનિદસ્સનં નીલનિભાસં. એવમેવ અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ નીલાનિ નીલવણ્ણાનિ નીલનિદસ્સનાનિ નીલનિભાસાનિ. ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં પઞ્ચમં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. Seyyathāpi nāma umāpupphaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ. Evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. ‘Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ pañcamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ પીતાનિ પીતવણ્ણાનિ પીતનિદસ્સનાનિ પીતનિભાસાનિ. સેય્યથાપિ નામ કણિકારપુપ્ફં પીતં પીતવણ્ણં પીતનિદસ્સનં પીતનિભાસં. સેય્યથા વા પન તં વત્થં બારાણસેય્યકં ઉભતોભાગવિમટ્ઠં પીતં પીતવણ્ણં પીતનિદસ્સનં પીતનિભાસં. એવમેવ અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ પીતાનિ પીતવણ્ણાનિ પીતનિદસ્સનાનિ પીતનિભાસાનિ. ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં છટ્ઠં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. Seyyathāpi nāma kaṇikārapupphaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ. Evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. ‘Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ chaṭṭhaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ લોહિતકાનિ લોહિતકવણ્ણાનિ લોહિતકનિદસ્સનાનિ લોહિતકનિભાસાનિ. સેય્યથાપિ નામ બન્ધુજીવકપુપ્ફં લોહિતકં લોહિતકવણ્ણં લોહિતકનિદસ્સનં લોહિતકનિભાસં. સેય્યથા વા પન તં વત્થં બારાણસેય્યકં ઉભતોભાગવિમટ્ઠં લોહિતકં લોહિતકવણ્ણં લોહિતકનિદસ્સનં લોહિતકનિભાસં. એવમેવ અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ લોહિતકાનિ લોહિતકવણ્ણાનિ લોહિતકનિદસ્સનાનિ લોહિતકનિભાસાનિ. ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં સત્તમં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ. Evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. ‘Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ sattamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ ઓદાતાનિ ઓદાતવણ્ણાનિ ઓદાતનિદસ્સનાનિ ઓદાતનિભાસાનિ. સેય્યથાપિ નામ ઓસધિતારકા ઓદાતા ઓદાતવણ્ણા ઓદાતનિદસ્સના ઓદાતનિભાસા. સેય્યથા વા પન તં વત્થં બારાણસેય્યકં ઉભતોભાગવિમટ્ઠં ઓદાતં ઓદાતવણ્ણં ઓદાતનિદસ્સનં ઓદાતનિભાસં. એવમેવ અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ ઓદાતાનિ ઓદાતવણ્ણાનિ ઓદાતનિદસ્સનાનિ ઓદાતનિભાસાનિ. ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં અટ્ઠમં અભિભાયતનં . ઇમાનિ ખો, આનન્દ, અટ્ઠ અભિભાયતનાનિ.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Seyyathāpi nāma osadhitārakā odātā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ odātaṃ odātavaṇṇaṃ odātanidassanaṃ odātanibhāsaṃ. Evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. ‘Tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ aṭṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ . Imāni kho, ānanda, aṭṭha abhibhāyatanāni.
અટ્ઠ વિમોક્ખા
Aṭṭha vimokkhā
૧૭૪. ‘‘અટ્ઠ ખો ઇમે, આનન્દ, વિમોક્ખા. કતમે અટ્ઠ? રૂપી રૂપાનિ પસ્સતિ, અયં પઠમો વિમોક્ખો. અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ, અયં દુતિયો વિમોક્ખો. સુભન્તેવ અધિમુત્તો હોતિ, અયં તતિયો વિમોક્ખો. સબ્બસો રૂપસઞ્ઞાનં સમતિક્કમા પટિઘસઞ્ઞાનં અત્થઙ્ગમા નાનત્તસઞ્ઞાનં અમનસિકારા ‘અનન્તો આકાસો’તિ આકાસાનઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં ચતુત્થો વિમોક્ખો. સબ્બસો આકાસાનઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘અનન્તં વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં પઞ્ચમો વિમોક્ખો. સબ્બસો વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘નત્થિ કિઞ્ચી’તિ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં છટ્ઠો વિમોક્ખો. સબ્બસો આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં સત્તમો વિમોક્ખો. સબ્બસો નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ, અયં અટ્ઠમો વિમોક્ખો. ઇમે ખો, આનન્દ, અટ્ઠ વિમોક્ખા.
174. ‘‘Aṭṭha kho ime, ānanda, vimokkhā. Katame aṭṭha? Rūpī rūpāni passati, ayaṃ paṭhamo vimokkho. Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati, ayaṃ dutiyo vimokkho. Subhanteva adhimutto hoti, ayaṃ tatiyo vimokkho. Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ catuttho vimokkho. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ pañcamo vimokkho. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ chaṭṭho vimokkho. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ sattamo vimokkho. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ayaṃ aṭṭhamo vimokkho. Ime kho, ānanda, aṭṭha vimokkhā.
૧૭૫. ‘‘એકમિદાહં , આનન્દ, સમયં ઉરુવેલાયં વિહરામિ નજ્જા નેરઞ્જરાય તીરે અજપાલનિગ્રોધે પઠમાભિસમ્બુદ્ધો. અથ ખો, આનન્દ, મારો પાપિમા યેનાહં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતો ખો, આનન્દ, મારો પાપિમા મં એતદવોચ – ‘પરિનિબ્બાતુદાનિ, ભન્તે, ભગવા; પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલોદાનિ, ભન્તે, ભગવતો’તિ. એવં વુત્તે અહં, આનન્દ, મારં પાપિમન્તં એતદવોચં –
175. ‘‘Ekamidāhaṃ , ānanda, samayaṃ uruvelāyaṃ viharāmi najjā nerañjarāya tīre ajapālanigrodhe paṭhamābhisambuddho. Atha kho, ānanda, māro pāpimā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho, ānanda, māro pāpimā maṃ etadavoca – ‘parinibbātudāni, bhante, bhagavā; parinibbātu sugato, parinibbānakālodāni, bhante, bhagavato’ti. Evaṃ vutte ahaṃ, ānanda, māraṃ pāpimantaṃ etadavocaṃ –
‘‘‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ભિક્ખૂ ન સાવકા ભવિસ્સન્તિ વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખિસ્સન્તિ દેસેસ્સન્તિ પઞ્ઞપેસ્સન્તિ પટ્ઠપેસ્સન્તિ વિવરિસ્સન્તિ વિભજિસ્સન્તિ ઉત્તાનીકરિસ્સન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેસ્સન્તિ.
‘‘‘Na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me bhikkhū na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.
‘‘‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ભિક્ખુનિયો ન સાવિકા ભવિસ્સન્તિ વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનિયો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખિસ્સન્તિ દેસેસ્સન્તિ પઞ્ઞપેસ્સન્તિ પટ્ઠપેસ્સન્તિ વિવરિસ્સન્તિ વિભજિસ્સન્તિ ઉત્તાનીકરિસ્સન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેસ્સન્તિ.
‘‘‘Na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.
‘‘‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ઉપાસકા ન સાવકા ભવિસ્સન્તિ વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખિસ્સન્તિ દેસેસ્સન્તિ પઞ્ઞપેસ્સન્તિ પટ્ઠપેસ્સન્તિ વિવરિસ્સન્તિ વિભજિસ્સન્તિ ઉત્તાનીકરિસ્સન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેસ્સન્તિ.
‘‘‘Na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacārino, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.
‘‘‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ઉપાસિકા ન સાવિકા ભવિસ્સન્તિ વિયત્તા વિનીતા વિસારદા બહુસ્સુતા ધમ્મધરા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનિયો, સકં આચરિયકં ઉગ્ગહેત્વા આચિક્ખિસ્સન્તિ દેસેસ્સન્તિ પઞ્ઞપેસ્સન્તિ પટ્ઠપેસ્સન્તિ વિવરિસ્સન્તિ વિભજિસ્સન્તિ ઉત્તાનીકરિસ્સન્તિ, ઉપ્પન્નં પરપ્પવાદં સહધમ્મેન સુનિગ્ગહિતં નિગ્ગહેત્વા સપ્પાટિહારિયં ધમ્મં દેસેસ્સન્તિ.
‘‘‘Na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinītā visāradā bahussutā dhammadharā dhammānudhammappaṭipannā sāmīcippaṭipannā anudhammacāriniyo, sakaṃ ācariyakaṃ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānīkarissanti, uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ desessanti.
‘‘‘ન તાવાહં, પાપિમ, પરિનિબ્બાયિસ્સામિ, યાવ મે ઇદં બ્રહ્મચરિયં ન ઇદ્ધઞ્ચેવ ભવિસ્સતિ ફીતઞ્ચ વિત્થારિકં બાહુજઞ્ઞં પુથુભૂતં યાવ દેવમનુસ્સેહિ સુપ્પકાસિત’ન્તિ.
‘‘‘Na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhañceva bhavissati phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’nti.
૧૭૬. ‘‘ઇદાનેવ ખો, આનન્દ, અજ્જ ચાપાલે ચેતિયે મારો પાપિમા યેનાહં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતો ખો, આનન્દ, મારો પાપિમા મં એતદવોચ – ‘પરિનિબ્બાતુદાનિ, ભન્તે, ભગવા, પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલોદાનિ, ભન્તે, ભગવતો. ભાસિતા ખો પનેસા, ભન્તે, ભગવતા વાચા – ‘‘ન તાવાહં, પાપિમ , પરિનિબ્બાયિસ્સામિ , યાવ મે ભિક્ખૂ ન સાવકા ભવિસ્સન્તિ…પે॰… યાવ મે ભિક્ખુનિયો ન સાવિકા ભવિસ્સન્તિ…પે॰… યાવ મે ઉપાસકા ન સાવકા ભવિસ્સન્તિ…પે॰… યાવ મે ઉપાસિકા ન સાવિકા ભવિસ્સન્તિ…પે॰… યાવ મે ઇદં બ્રહ્મચરિયં ન ઇદ્ધઞ્ચેવ ભવિસ્સતિ ફીતઞ્ચ વિત્થારિકં બાહુજઞ્ઞં પુથુભૂતં, યાવ દેવમનુસ્સેહિ સુપ્પકાસિત’’ન્તિ. એતરહિ ખો પન, ભન્તે, ભગવતો બ્રહ્મચરિયં ઇદ્ધઞ્ચેવ ફીતઞ્ચ વિત્થારિકં બાહુજઞ્ઞં પુથુભૂતં, યાવ દેવમનુસ્સેહિ સુપ્પકાસિતં. પરિનિબ્બાતુદાનિ, ભન્તે, ભગવા, પરિનિબ્બાતુ સુગતો, પરિનિબ્બાનકાલોદાનિ, ભન્તે, ભગવતો’તિ.
176. ‘‘Idāneva kho, ānanda, ajja cāpāle cetiye māro pāpimā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho, ānanda, māro pāpimā maṃ etadavoca – ‘parinibbātudāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālodāni, bhante, bhagavato. Bhāsitā kho panesā, bhante, bhagavatā vācā – ‘‘na tāvāhaṃ, pāpima , parinibbāyissāmi , yāva me bhikkhū na sāvakā bhavissanti…pe… yāva me bhikkhuniyo na sāvikā bhavissanti…pe… yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti…pe… yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti…pe… yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhañceva bhavissati phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ, yāva devamanussehi suppakāsita’’nti. Etarahi kho pana, bhante, bhagavato brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ, yāva devamanussehi suppakāsitaṃ. Parinibbātudāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālodāni, bhante, bhagavato’ti.
૧૭૭. ‘‘એવં વુત્તે, અહં, આનન્દ, મારં પાપિમન્તં એતદવોચં – ‘અપ્પોસ્સુક્કો ત્વં, પાપિમ, હોહિ, નચિરં તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. ઇતો તિણ્ણં માસાનં અચ્ચયેન તથાગતો પરિનિબ્બાયિસ્સતી’તિ. ઇદાનેવ ખો, આનન્દ, અજ્જ ચાપાલે ચેતિયે તથાગતેન સતેન સમ્પજાનેન આયુસઙ્ખારો ઓસ્સટ્ઠો’’તિ.
177. ‘‘Evaṃ vutte, ahaṃ, ānanda, māraṃ pāpimantaṃ etadavocaṃ – ‘appossukko tvaṃ, pāpima, hohi, naciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī’ti. Idāneva kho, ānanda, ajja cāpāle cetiye tathāgatena satena sampajānena āyusaṅkhāro ossaṭṭho’’ti.
આનન્દયાચનકથા
Ānandayācanakathā
૧૭૮. એવં વુત્તે આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘તિટ્ઠતુ, ભન્તે, ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’’ન્તિ.
178. Evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti.
‘‘અલંદાનિ, આનન્દ. મા તથાગતં યાચિ, અકાલોદાનિ, આનન્દ, તથાગતં યાચનાયા’’તિ. દુતિયમ્પિ ખો આયસ્મા આનન્દો…પે॰… તતિયમ્પિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘તિટ્ઠતુ, ભન્તે, ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’’ન્તિ.
‘‘Alaṃdāni, ānanda. Mā tathāgataṃ yāci, akālodāni, ānanda, tathāgataṃ yācanāyā’’ti. Dutiyampi kho āyasmā ānando…pe… tatiyampi kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti.
‘‘સદ્દહસિ ત્વં, આનન્દ, તથાગતસ્સ બોધિ’’ન્તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’. ‘‘અથ કિઞ્ચરહિ ત્વં, આનન્દ, તથાગતં યાવતતિયકં અભિનિપ્પીળેસી’’તિ? ‘‘સમ્મુખા મેતં, ભન્તે, ભગવતો સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં – ‘યસ્સ કસ્સચિ, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા. તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા. સો આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, તથાગતો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા’’’તિ. ‘‘સદ્દહસિ ત્વં, આનન્દા’’તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’. ‘‘તસ્માતિહાનન્દ, તુય્હેવેતં દુક્કટં, તુય્હેવેતં અપરદ્ધં, યં ત્વં તથાગતેન એવં ઓળારિકે નિમિત્તે કયિરમાને ઓળારિકે ઓભાસે કયિરમાને નાસક્ખિ પટિવિજ્ઝિતું, ન તથાગતં યાચિ – ‘તિટ્ઠતુ, ભન્તે, ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’’ન્તિ. સચે ત્વં, આનન્દ, તથાગતં યાચેય્યાસિ, દ્વેવ તે વાચા તથાગતો પટિક્ખિપેય્ય, અથ તતિયકં અધિવાસેય્ય. તસ્માતિહાનન્દ, તુય્હેવેતં દુક્કટં, તુય્હેવેતં અપરદ્ધં.
‘‘Saddahasi tvaṃ, ānanda, tathāgatassa bodhi’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Atha kiñcarahi tvaṃ, ānanda, tathāgataṃ yāvatatiyakaṃ abhinippīḷesī’’ti? ‘‘Sammukhā metaṃ, bhante, bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ – ‘yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. So ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’’ti. ‘‘Saddahasi tvaṃ, ānandā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Tasmātihānanda, tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ, yaṃ tvaṃ tathāgatena evaṃ oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ, na tathāgataṃ yāci – ‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti. Sace tvaṃ, ānanda, tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya. Tasmātihānanda, tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.
૧૭૯. ‘‘એકમિદાહં, આનન્દ, સમયં રાજગહે વિહરામિ ગિજ્ઝકૂટે પબ્બતે. તત્રાપિ ખો તાહં, આનન્દ, આમન્તેસિં – ‘રમણીયં, આનન્દ, રાજગહં, રમણીયો, આનન્દ, ગિજ્ઝકૂટો પબ્બતો. યસ્સ કસ્સચિ, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા. તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, તથાગતો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા’તિ. એવમ્પિ ખો ત્વં, આનન્દ, તથાગતેન ઓળારિકે નિમિત્તે કયિરમાને ઓળારિકે ઓભાસે કયિરમાને નાસક્ખિ પટિવિજ્ઝિતું, ન તથાગતં યાચિ – ‘તિટ્ઠતુ, ભન્તે, ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’ન્તિ. સચે ત્વં, આનન્દ, તથાગતં યાચેય્યાસિ, દ્વે તે વાચા તથાગતો પટિક્ખિપેય્ય, અથ તતિયકં અધિવાસેય્ય. તસ્માતિહાનન્દ, તુય્હેવેતં દુક્કટં, તુય્હેવેતં અપરદ્ધં.
179. ‘‘Ekamidāhaṃ, ānanda, samayaṃ rājagahe viharāmi gijjhakūṭe pabbate. Tatrāpi kho tāhaṃ, ānanda, āmantesiṃ – ‘ramaṇīyaṃ, ānanda, rājagahaṃ, ramaṇīyo, ānanda, gijjhakūṭo pabbato. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’ti. Evampi kho tvaṃ, ānanda, tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ, na tathāgataṃ yāci – ‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Sace tvaṃ, ānanda, tathāgataṃ yāceyyāsi, dve te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya. Tasmātihānanda, tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.
૧૮૦. ‘‘એકમિદાહં, આનન્દ, સમયં તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ ગોતમનિગ્રોધે…પે॰… તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ ચોરપપાતે… તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ વેભારપસ્સે સત્તપણ્ણિગુહાયં… તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ ઇસિગિલિપસ્સે કાળસિલાયં… તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ સીતવને સપ્પસોણ્ડિકપબ્ભારે… તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ તપોદારામે… તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ વેળુવને કલન્દકનિવાપે… તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ જીવકમ્બવને… તત્થેવ રાજગહે વિહરામિ મદ્દકુચ્છિસ્મિં મિગદાયે તત્રાપિ ખો તાહં, આનન્દ, આમન્તેસિં – ‘રમણીયં, આનન્દ, રાજગહં, રમણીયો ગિજ્ઝકૂટો પબ્બતો, રમણીયો ગોતમનિગ્રોધો, રમણીયો ચોરપપાતો, રમણીયા વેભારપસ્સે સત્તપણ્ણિગુહા, રમણીયા ઇસિગિલિપસ્સે કાળસિલા, રમણીયો સીતવને સપ્પસોણ્ડિકપબ્ભારો , રમણીયો તપોદારામો, રમણીયો વેળુવને કલન્દકનિવાપો, રમણીયં જીવકમ્બવનં, રમણીયો મદ્દકુચ્છિસ્મિં મિગદાયો. યસ્સ કસ્સચિ, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા…પે॰… આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, તથાગતો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા’તિ. એવમ્પિ ખો ત્વં, આનન્દ, તથાગતેન ઓળારિકે નિમિત્તે કયિરમાને ઓળારિકે ઓભાસે કયિરમાને નાસક્ખિ પટિવિજ્ઝિતું, ન તથાગતં યાચિ – ‘તિટ્ઠતુ, ભન્તે, ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’ન્તિ. સચે ત્વં, આનન્દ, તથાગતં યાચેય્યાસિ, દ્વેવ તે વાચા તથાગતો પટિક્ખિપેય્ય, અથ તતિયકં અધિવાસેય્ય. તસ્માતિહાનન્દ, તુય્હેવેતં દુક્કટં, તુય્હેવેતં અપરદ્ધં.
180. ‘‘Ekamidāhaṃ, ānanda, samayaṃ tattheva rājagahe viharāmi gotamanigrodhe…pe… tattheva rājagahe viharāmi corapapāte… tattheva rājagahe viharāmi vebhārapasse sattapaṇṇiguhāyaṃ… tattheva rājagahe viharāmi isigilipasse kāḷasilāyaṃ… tattheva rājagahe viharāmi sītavane sappasoṇḍikapabbhāre… tattheva rājagahe viharāmi tapodārāme… tattheva rājagahe viharāmi veḷuvane kalandakanivāpe… tattheva rājagahe viharāmi jīvakambavane… tattheva rājagahe viharāmi maddakucchismiṃ migadāye tatrāpi kho tāhaṃ, ānanda, āmantesiṃ – ‘ramaṇīyaṃ, ānanda, rājagahaṃ, ramaṇīyo gijjhakūṭo pabbato, ramaṇīyo gotamanigrodho, ramaṇīyo corapapāto, ramaṇīyā vebhārapasse sattapaṇṇiguhā, ramaṇīyā isigilipasse kāḷasilā, ramaṇīyo sītavane sappasoṇḍikapabbhāro , ramaṇīyo tapodārāmo, ramaṇīyo veḷuvane kalandakanivāpo, ramaṇīyaṃ jīvakambavanaṃ, ramaṇīyo maddakucchismiṃ migadāyo. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā…pe… ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’ti. Evampi kho tvaṃ, ānanda, tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ, na tathāgataṃ yāci – ‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Sace tvaṃ, ānanda, tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya. Tasmātihānanda, tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.
૧૮૧. ‘‘એકમિદાહં, આનન્દ, સમયં ઇધેવ વેસાલિયં વિહરામિ ઉદેને ચેતિયે. તત્રાપિ ખો તાહં, આનન્દ, આમન્તેસિં – ‘રમણીયા, આનન્દ, વેસાલી, રમણીયં ઉદેનં ચેતિયં. યસ્સ કસ્સચિ, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા. તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, તથાગતો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા’તિ. એવમ્પિ ખો ત્વં, આનન્દ, તથાગતેન ઓળારિકે નિમિત્તે કયિરમાને ઓળારિકે ઓભાસે કયિરમાને નાસક્ખિ પટિવિજ્ઝિતું, ન તથાગતં યાચિ – ‘તિટ્ઠતુ, ભન્તે, ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’ન્તિ. સચે ત્વં, આનન્દ, તથાગતં યાચેય્યાસિ, દ્વેવ તે વાચા તથાગતો પટિક્ખિપેય્ય, અથ તતિયકં અધિવાસેય્ય, તસ્માતિહાનન્દ, તુય્હેવેતં દુક્કટં, તુય્હેવેતં અપરદ્ધં.
181. ‘‘Ekamidāhaṃ, ānanda, samayaṃ idheva vesāliyaṃ viharāmi udene cetiye. Tatrāpi kho tāhaṃ, ānanda, āmantesiṃ – ‘ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’ti. Evampi kho tvaṃ, ānanda, tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ, na tathāgataṃ yāci – ‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Sace tvaṃ, ānanda, tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya, tasmātihānanda, tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.
૧૮૨. ‘‘એકમિદાહં , આનન્દ, સમયં ઇધેવ વેસાલિયં વિહરામિ ગોતમકે ચેતિયે …પે॰… ઇધેવ વેસાલિયં વિહરામિ સત્તમ્બે ચેતિયે… ઇધેવ વેસાલિયં વિહરામિ બહુપુત્તે ચેતિયે… ઇધેવ વેસાલિયં વિહરામિ સારન્દદે ચેતિયે… ઇદાનેવ ખો તાહં, આનન્દ, અજ્જ ચાપાલે ચેતિયે આમન્તેસિં – ‘રમણીયા, આનન્દ, વેસાલી, રમણીયં ઉદેનં ચેતિયં, રમણીયં ગોતમકં ચેતિયં, રમણીયં સત્તમ્બં ચેતિયં, રમણીયં બહુપુત્તં ચેતિયં, રમણીયં સારન્દદં ચેતિયં, રમણીયં ચાપાલં ચેતિયં. યસ્સ કસ્સચિ, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા. તથાગતસ્સ ખો, આનન્દ, ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, સો આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, તથાગતો કપ્પં વા તિટ્ઠેય્ય કપ્પાવસેસં વા’તિ. એવમ્પિ ખો ત્વં, આનન્દ, તથાગતેન ઓળારિકે નિમિત્તે કયિરમાને ઓળારિકે ઓભાસે કયિરમાને નાસક્ખિ પટિવિજ્ઝિતું, ન તથાગતં યાચિ – ‘તિટ્ઠતુ ભગવા કપ્પં, તિટ્ઠતુ સુગતો કપ્પં બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’ન્તિ. સચે ત્વં, આનન્દ, તથાગતં યાચેય્યાસિ, દ્વેવ તે વાચા તથાગતો પટિક્ખિપેય્ય, અથ તતિયકં અધિવાસેય્ય. તસ્માતિહાનન્દ, તુય્હેવેતં દુક્કટં, તુય્હેવેતં અપરદ્ધં.
182. ‘‘Ekamidāhaṃ , ānanda, samayaṃ idheva vesāliyaṃ viharāmi gotamake cetiye …pe… idheva vesāliyaṃ viharāmi sattambe cetiye… idheva vesāliyaṃ viharāmi bahuputte cetiye… idheva vesāliyaṃ viharāmi sārandade cetiye… idāneva kho tāhaṃ, ānanda, ajja cāpāle cetiye āmantesiṃ – ‘ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadaṃ cetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālaṃ cetiyaṃ. Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā. Tathāgatassa kho, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’ti. Evampi kho tvaṃ, ānanda, tathāgatena oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṃ, na tathāgataṃ yāci – ‘tiṭṭhatu bhagavā kappaṃ, tiṭṭhatu sugato kappaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti. Sace tvaṃ, ānanda, tathāgataṃ yāceyyāsi, dveva te vācā tathāgato paṭikkhipeyya, atha tatiyakaṃ adhivāseyya. Tasmātihānanda, tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddhaṃ.
૧૮૩. ‘‘નનુ એતં 127, આનન્દ, મયા પટિકચ્ચેવ 128 અક્ખાતં – ‘સબ્બેહેવ પિયેહિ મનાપેહિ નાનાભાવો વિનાભાવો અઞ્ઞથાભાવો. તં કુતેત્થ, આનન્દ, લબ્ભા, યં તં જાતં ભૂતં સઙ્ખતં પલોકધમ્મં, તં વત મા પલુજ્જીતિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ’. યં ખો પનેતં, આનન્દ, તથાગતેન ચત્તં વન્તં મુત્તં પહીનં પટિનિસ્સટ્ઠં ઓસ્સટ્ઠો આયુસઙ્ખારો, એકંસેન વાચા ભાસિતા – ‘ન ચિરં તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. ઇતો તિણ્ણં માસાનં અચ્ચયેન તથાગતો પરિનિબ્બાયિસ્સતી’તિ. તઞ્ચ 129 તથાગતો જીવિતહેતુ પુન પચ્ચાવમિસ્સતીતિ 130 નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. આયામાનન્દ, યેન મહાવનં કૂટાગારસાલા તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ.
183. ‘‘Nanu etaṃ 131, ānanda, mayā paṭikacceva 132 akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo. Taṃ kutettha, ānanda, labbhā, yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ vata mā palujjīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati’. Yaṃ kho panetaṃ, ānanda, tathāgatena cattaṃ vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ ossaṭṭho āyusaṅkhāro, ekaṃsena vācā bhāsitā – ‘na ciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī’ti. Tañca 133 tathāgato jīvitahetu puna paccāvamissatīti 134 netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Āyāmānanda, yena mahāvanaṃ kūṭāgārasālā tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
અથ ખો ભગવા આયસ્મતા આનન્દેન સદ્ધિં યેન મહાવનં કૂટાગારસાલા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ગચ્છ ત્વં, આનન્દ, યાવતિકા ભિક્ખૂ વેસાલિં ઉપનિસ્સાય વિહરન્તિ, તે સબ્બે ઉપટ્ઠાનસાલાયં સન્નિપાતેહી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પટિસ્સુત્વા યાવતિકા ભિક્ખૂ વેસાલિં ઉપનિસ્સાય વિહરન્તિ, તે સબ્બે ઉપટ્ઠાનસાલાયં સન્નિપાતેત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતો ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સન્નિપતિતો, ભન્તે, ભિક્ખુસઙ્ઘો, યસ્સદાનિ, ભન્તે, ભગવા કાલં મઞ્ઞતી’’તિ.
Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena mahāvanaṃ kūṭāgārasālā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘gaccha tvaṃ, ānanda, yāvatikā bhikkhū vesāliṃ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā yāvatikā bhikkhū vesāliṃ upanissāya viharanti, te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sannipatito, bhante, bhikkhusaṅgho, yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatī’’ti.
૧૮૪. અથ ખો ભગવા યેનુપટ્ઠાનસાલા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. નિસજ્જ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, યે તે મયા ધમ્મા અભિઞ્ઞા દેસિતા, તે વો સાધુકં ઉગ્ગહેત્વા આસેવિતબ્બા ભાવેતબ્બા બહુલીકાતબ્બા, યથયિદં બ્રહ્મચરિયં અદ્ધનિયં અસ્સ ચિરટ્ઠિતિકં, તદસ્સ બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાનં. કતમે ચ તે, ભિક્ખવે, ધમ્મા મયા અભિઞ્ઞા દેસિતા, યે વો સાધુકં ઉગ્ગહેત્વા આસેવિતબ્બા ભાવેતબ્બા બહુલીકાતબ્બા, યથયિદં બ્રહ્મચરિયં અદ્ધનિયં અસ્સ ચિરટ્ઠિતિકં, તદસ્સ બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાનં. સેય્યથિદં – ચત્તારો સતિપટ્ઠાના ચત્તારો સમ્મપ્પધાના ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ પઞ્ચ બલાનિ સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો. ઇમે ખો તે, ભિક્ખવે, ધમ્મા મયા અભિઞ્ઞા દેસિતા, યે વો સાધુકં ઉગ્ગહેત્વા આસેવિતબ્બા ભાવેતબ્બા બહુલીકાતબ્બા, યથયિદં બ્રહ્મચરિયં અદ્ધનિયં અસ્સ ચિરટ્ઠિતિકં, તદસ્સ બહુજનહિતાય બહુજનસુખાય લોકાનુકમ્પાય અત્થાય હિતાય સુખાય દેવમનુસ્સાન’’ન્તિ.
184. Atha kho bhagavā yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘tasmātiha, bhikkhave, ye te mayā dhammā abhiññā desitā, te vo sādhukaṃ uggahetvā āsevitabbā bhāvetabbā bahulīkātabbā, yathayidaṃ brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitikaṃ, tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Katame ca te, bhikkhave, dhammā mayā abhiññā desitā, ye vo sādhukaṃ uggahetvā āsevitabbā bhāvetabbā bahulīkātabbā, yathayidaṃ brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitikaṃ, tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Seyyathidaṃ – cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ime kho te, bhikkhave, dhammā mayā abhiññā desitā, ye vo sādhukaṃ uggahetvā āsevitabbā bhāvetabbā bahulīkātabbā, yathayidaṃ brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitikaṃ, tadassa bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’’nti.
૧૮૫. અથ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘હન્દદાનિ, ભિક્ખવે, આમન્તયામિ વો, વયધમ્મા સઙ્ખારા, અપ્પમાદેન સમ્પાદેથ. નચિરં તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. ઇતો તિણ્ણં માસાનં અચ્ચયેન તથાગતો પરિનિબ્બાયિસ્સતી’’તિ. ઇદમવોચ ભગવા, ઇદં વત્વાન સુગતો અથાપરં એતદવોચ સત્થા 135. –
185. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘handadāni, bhikkhave, āmantayāmi vo, vayadhammā saṅkhārā, appamādena sampādetha. Naciraṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ito tiṇṇaṃ māsānaṃ accayena tathāgato parinibbāyissatī’’ti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā 136. –
‘‘પરિપક્કો વયો મય્હં, પરિત્તં મમ જીવિતં;
‘‘Paripakko vayo mayhaṃ, parittaṃ mama jīvitaṃ;
પહાય વો ગમિસ્સામિ, કતં મે સરણમત્તનો.
Pahāya vo gamissāmi, kataṃ me saraṇamattano.
‘‘અપ્પમત્તા સતીમન્તો, સુસીલા હોથ ભિક્ખવો;
‘‘Appamattā satīmanto, susīlā hotha bhikkhavo;
સુસમાહિતસઙ્કપ્પા, સચિત્તમનુરક્ખથ.
Susamāhitasaṅkappā, sacittamanurakkhatha.
‘‘યો ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે, અપ્પમત્તો વિહસ્સતિ;
‘‘Yo imasmiṃ dhammavinaye, appamatto vihassati;
પહાય જાતિસંસારં, દુક્ખસ્સન્તં કરિસ્સતી’’તિ 137.
Pahāya jātisaṃsāraṃ, dukkhassantaṃ karissatī’’ti 138.
તતિયો ભાણવારો.
Tatiyo bhāṇavāro.
નાગાપલોકિતં
Nāgāpalokitaṃ
૧૮૬. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય વેસાલિં પિણ્ડાય પાવિસિ. વેસાલિયં પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપ્પટિક્કન્તો નાગાપલોકિતં વેસાલિં અપલોકેત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ઇદં પચ્છિમકં, આનન્દ, તથાગતસ્સ વેસાલિયા દસ્સનં ભવિસ્સતિ. આયામાનન્દ, યેન ભણ્ડગામો 139 તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ.
186. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nāgāpalokitaṃ vesāliṃ apaloketvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘idaṃ pacchimakaṃ, ānanda, tathāgatassa vesāliyā dassanaṃ bhavissati. Āyāmānanda, yena bhaṇḍagāmo 140 tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન ભણ્ડગામો તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા ભણ્ડગામે વિહરતિ. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ચતુન્નં, ભિક્ખવે, ધમ્માનં અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમઞ્ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. કતમેસં ચતુન્નં? અરિયસ્સ, ભિક્ખવે, સીલસ્સ અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમં ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. અરિયસ્સ, ભિક્ખવે, સમાધિસ્સ અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમં ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. અરિયાય, ભિક્ખવે, પઞ્ઞાય અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમં ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. અરિયાય, ભિક્ખવે, વિમુત્તિયા અનનુબોધા અપ્પટિવેધા એવમિદં દીઘમદ્ધાનં સન્ધાવિતં સંસરિતં મમં ચેવ તુમ્હાકઞ્ચ. તયિદં, ભિક્ખવે, અરિયં સીલં અનુબુદ્ધં પટિવિદ્ધં, અરિયો સમાધિ અનુબુદ્ધો પટિવિદ્ધો, અરિયા પઞ્ઞા અનુબુદ્ધા પટિવિદ્ધા, અરિયા વિમુત્તિ અનુબુદ્ધા પટિવિદ્ધા, ઉચ્છિન્ના ભવતણ્હા, ખીણા ભવનેત્તિ, નત્થિ દાનિ પુનબ્ભવો’’તિ. ઇદમવોચ ભગવા, ઇદં વત્વાન સુગતો અથાપરં એતદવોચ સત્થા –
Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena bhaṇḍagāmo tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā bhaṇḍagāme viharati. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘catunnaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca. Katamesaṃ catunnaṃ? Ariyassa, bhikkhave, sīlassa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamaṃ ceva tumhākañca. Ariyassa, bhikkhave, samādhissa ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamaṃ ceva tumhākañca. Ariyāya, bhikkhave, paññāya ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamaṃ ceva tumhākañca. Ariyāya, bhikkhave, vimuttiyā ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamaṃ ceva tumhākañca. Tayidaṃ, bhikkhave, ariyaṃ sīlaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, ariyo samādhi anubuddho paṭividdho, ariyā paññā anubuddhā paṭividdhā, ariyā vimutti anubuddhā paṭividdhā, ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti, natthi dāni punabbhavo’’ti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘સીલં સમાધિ પઞ્ઞા ચ, વિમુત્તિ ચ અનુત્તરા;
‘‘Sīlaṃ samādhi paññā ca, vimutti ca anuttarā;
અનુબુદ્ધા ઇમે ધમ્મા, ગોતમેન યસસ્સિના.
Anubuddhā ime dhammā, gotamena yasassinā.
‘‘ઇતિ બુદ્ધો અભિઞ્ઞાય, ધમ્મમક્ખાસિ ભિક્ખુનં;
‘‘Iti buddho abhiññāya, dhammamakkhāsi bhikkhunaṃ;
દુક્ખસ્સન્તકરો સત્થા, ચક્ખુમા પરિનિબ્બુતો’’તિ.
Dukkhassantakaro satthā, cakkhumā parinibbuto’’ti.
તત્રાપિ સુદં ભગવા ભણ્ડગામે વિહરન્તો એતદેવ બહુલં ભિક્ખૂનં ધમ્મિં કથં કરોતિ – ‘‘ઇતિ સીલં, ઇતિ સમાધિ, ઇતિ પઞ્ઞા. સીલપરિભાવિતો સમાધિ મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો. સમાધિપરિભાવિતા પઞ્ઞા મહપ્ફલા હોતિ મહાનિસંસા. પઞ્ઞાપરિભાવિતં ચિત્તં સમ્મદેવ આસવેહિ વિમુચ્ચતિ, સેય્યથિદં – કામાસવા, ભવાસવા, અવિજ્જાસવા’’તિ.
Tatrāpi sudaṃ bhagavā bhaṇḍagāme viharanto etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti – ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso. Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathidaṃ – kāmāsavā, bhavāsavā, avijjāsavā’’ti.
ચતુમહાપદેસકથા
Catumahāpadesakathā
૧૮૭. અથ ખો ભગવા ભણ્ડગામે યથાભિરન્તં વિહરિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન હત્થિગામો, યેન અમ્બગામો, યેન જમ્બુગામો, યેન ભોગનગરં તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન ભોગનગરં તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા ભોગનગરે વિહરતિ આનન્દે 141 ચેતિયે. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ચત્તારોમે, ભિક્ખવે, મહાપદેસે દેસેસ્સામિ, તં સુણાથ, સાધુકં મનસિકરોથ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં , ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
187. Atha kho bhagavā bhaṇḍagāme yathābhirantaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena hatthigāmo, yena ambagāmo, yena jambugāmo, yena bhoganagaraṃ tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena bhoganagaraṃ tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā bhoganagare viharati ānande 142 cetiye. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘cattārome, bhikkhave, mahāpadese desessāmi, taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ , bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
૧૮૮. ‘‘ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘સમ્મુખા મેતં, આવુસો, ભગવતો સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં, અયં ધમ્મો અયં વિનયો ઇદં સત્થુસાસન’ન્તિ. તસ્સ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો ભાસિતં નેવ અભિનન્દિતબ્બં નપ્પટિક્કોસિતબ્બં. અનભિનન્દિત્વા અપ્પટિક્કોસિત્વા તાનિ પદબ્યઞ્જનાનિ સાધુકં ઉગ્ગહેત્વા સુત્તે ઓસારેતબ્બાનિ 143, વિનયે સન્દસ્સેતબ્બાનિ. તાનિ ચે સુત્તે ઓસારિયમાનાનિ 144 વિનયે સન્દસ્સિયમાનાનિ ન ચેવ સુત્તે ઓસરન્તિ 145, ન ચ વિનયે સન્દિસ્સન્તિ, નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં – ‘અદ્ધા, ઇદં ન ચેવ તસ્સ ભગવતો વચનં; ઇમસ્સ ચ ભિક્ખુનો દુગ્ગહિત’ન્તિ. ઇતિહેતં, ભિક્ખવે, છડ્ડેય્યાથ. તાનિ ચે સુત્તે ઓસારિયમાનાનિ વિનયે સન્દસ્સિયમાનાનિ સુત્તે ચેવ ઓસરન્તિ, વિનયે ચ સન્દિસ્સન્તિ, નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં – ‘અદ્ધા, ઇદં તસ્સ ભગવતો વચનં; ઇમસ્સ ચ ભિક્ખુનો સુગ્ગહિત’ન્તિ. ઇદં, ભિક્ખવે, પઠમં મહાપદેસં ધારેય્યાથ.
188. ‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘sammukhā metaṃ, āvuso, bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ, ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsana’nti. Tassa, bhikkhave, bhikkhuno bhāsitaṃ neva abhinanditabbaṃ nappaṭikkositabbaṃ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhukaṃ uggahetvā sutte osāretabbāni 146, vinaye sandassetabbāni. Tāni ce sutte osāriyamānāni 147 vinaye sandassiyamānāni na ceva sutte osaranti 148, na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ – ‘addhā, idaṃ na ceva tassa bhagavato vacanaṃ; imassa ca bhikkhuno duggahita’nti. Itihetaṃ, bhikkhave, chaḍḍeyyātha. Tāni ce sutte osāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni sutte ceva osaranti, vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ – ‘addhā, idaṃ tassa bhagavato vacanaṃ; imassa ca bhikkhuno suggahita’nti. Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyātha.
‘‘ઇધ પન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘અમુકસ્મિં નામ આવાસે સઙ્ઘો વિહરતિ સથેરો સપામોક્ખો. તસ્સ મે સઙ્ઘસ્સ સમ્મુખા સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં, અયં ધમ્મો અયં વિનયો ઇદં સત્થુસાસન’ન્તિ. તસ્સ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો ભાસિતં નેવ અભિનન્દિતબ્બં નપ્પટિક્કોસિતબ્બં. અનભિનન્દિત્વા અપ્પટિક્કોસિત્વા તાનિ પદબ્યઞ્જનાનિ સાધુકં ઉગ્ગહેત્વા સુત્તે ઓસારેતબ્બાનિ, વિનયે સન્દસ્સેતબ્બાનિ. તાનિ ચે સુત્તે ઓસારિયમાનાનિ વિનયે સન્દસ્સિયમાનાનિ ન ચેવ સુત્તે ઓસરન્તિ, ન ચ વિનયે સન્દિસ્સન્તિ, નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં – ‘અદ્ધા, ઇદં ન ચેવ તસ્સ ભગવતો વચનં; તસ્સ ચ સઙ્ઘસ્સ દુગ્ગહિત’ન્તિ. ઇતિહેતં, ભિક્ખવે, છડ્ડેય્યાથ. તાનિ ચે સુત્તે ઓસારિયમાનાનિ વિનયે સન્દસ્સિયમાનાનિ સુત્તે ચેવ ઓસરન્તિ વિનયે ચ સન્દિસ્સન્તિ, નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં – ‘અદ્ધા , ઇદં તસ્સ ભગવતો વચનં; તસ્સ ચ સઙ્ઘસ્સ સુગ્ગહિત’ન્તિ. ઇદં, ભિક્ખવે, દુતિયં મહાપદેસં ધારેય્યાથ.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘amukasmiṃ nāma āvāse saṅgho viharati sathero sapāmokkho. Tassa me saṅghassa sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ, ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsana’nti. Tassa, bhikkhave, bhikkhuno bhāsitaṃ neva abhinanditabbaṃ nappaṭikkositabbaṃ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhukaṃ uggahetvā sutte osāretabbāni, vinaye sandassetabbāni. Tāni ce sutte osāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni na ceva sutte osaranti, na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ – ‘addhā, idaṃ na ceva tassa bhagavato vacanaṃ; tassa ca saṅghassa duggahita’nti. Itihetaṃ, bhikkhave, chaḍḍeyyātha. Tāni ce sutte osāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni sutte ceva osaranti vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ – ‘addhā , idaṃ tassa bhagavato vacanaṃ; tassa ca saṅghassa suggahita’nti. Idaṃ, bhikkhave, dutiyaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyātha.
‘‘ઇધ પન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘અમુકસ્મિં નામ આવાસે સમ્બહુલા થેરા ભિક્ખૂ વિહરન્તિ બહુસ્સુતા આગતાગમા ધમ્મધરા વિનયધરા માતિકાધરા. તેસં મે થેરાનં સમ્મુખા સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં – અયં ધમ્મો અયં વિનયો ઇદં સત્થુસાસન’ન્તિ. તસ્સ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો ભાસિતં નેવ અભિનન્દિતબ્બં…પે॰… ન ચ વિનયે સન્દિસ્સન્તિ, નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં – ‘અદ્ધા, ઇદં ન ચેવ તસ્સ ભગવતો વચનં; તેસઞ્ચ થેરાનં દુગ્ગહિત’ન્તિ. ઇતિહેતં, ભિક્ખવે, છડ્ડેય્યાથ. તાનિ ચે સુત્તે ઓસારિયમાનાનિ…પે॰… વિનયે ચ સન્દિસ્સન્તિ, નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં – ‘અદ્ધા, ઇદં તસ્સ ભગવતો વચનં; તેસઞ્ચ થેરાનં સુગ્ગહિત’ન્તિ. ઇદં, ભિક્ખવે, તતિયં મહાપદેસં ધારેય્યાથ.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘amukasmiṃ nāma āvāse sambahulā therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā. Tesaṃ me therānaṃ sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ – ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsana’nti. Tassa, bhikkhave, bhikkhuno bhāsitaṃ neva abhinanditabbaṃ…pe… na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ – ‘addhā, idaṃ na ceva tassa bhagavato vacanaṃ; tesañca therānaṃ duggahita’nti. Itihetaṃ, bhikkhave, chaḍḍeyyātha. Tāni ce sutte osāriyamānāni…pe… vinaye ca sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ – ‘addhā, idaṃ tassa bhagavato vacanaṃ; tesañca therānaṃ suggahita’nti. Idaṃ, bhikkhave, tatiyaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyātha.
‘‘ઇધ પન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘અમુકસ્મિં નામ આવાસે એકો થેરો ભિક્ખુ વિહરતિ બહુસ્સુતો આગતાગમો ધમ્મધરો વિનયધરો માતિકાધરો. તસ્સ મે થેરસ્સ સમ્મુખા સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં – અયં ધમ્મો અયં વિનયો ઇદં સત્થુસાસન’ન્તિ. તસ્સ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો ભાસિતં નેવ અભિનન્દિતબ્બં નપ્પટિક્કોસિતબ્બં. અનભિનન્દિત્વા અપ્પટિક્કોસિત્વા તાનિ પદબ્યઞ્જનાનિ સાધુકં ઉગ્ગહેત્વા સુત્તે ઓસારિતબ્બાનિ, વિનયે સન્દસ્સેતબ્બાનિ. તાનિ ચે સુત્તે ઓસારિયમાનાનિ વિનયે સન્દસ્સિયમાનાનિ ન ચેવ સુત્તે ઓસરન્તિ, ન ચ વિનયે સન્દિસ્સન્તિ, નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં – ‘અદ્ધા, ઇદં ન ચેવ તસ્સ ભગવતો વચનં; તસ્સ ચ થેરસ્સ દુગ્ગહિત’ન્તિ. ઇતિહેતં, ભિક્ખવે, છડ્ડેય્યાથ. તાનિ ચ સુત્તે ઓસારિયમાનાનિ વિનયે સન્દસ્સિયમાનાનિ સુત્તે ચેવ ઓસરન્તિ, વિનયે ચ સન્દિસ્સન્તિ , નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં – ‘અદ્ધા , ઇદં તસ્સ ભગવતો વચનં; તસ્સ ચ થેરસ્સ સુગ્ગહિત’ન્તિ. ઇદં, ભિક્ખવે, ચતુત્થં મહાપદેસં ધારેય્યાથ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, ચત્તારો મહાપદેસે ધારેય્યાથા’’તિ.
‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘amukasmiṃ nāma āvāse eko thero bhikkhu viharati bahussuto āgatāgamo dhammadharo vinayadharo mātikādharo. Tassa me therassa sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ – ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthusāsana’nti. Tassa, bhikkhave, bhikkhuno bhāsitaṃ neva abhinanditabbaṃ nappaṭikkositabbaṃ. Anabhinanditvā appaṭikkositvā tāni padabyañjanāni sādhukaṃ uggahetvā sutte osāritabbāni, vinaye sandassetabbāni. Tāni ce sutte osāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni na ceva sutte osaranti, na ca vinaye sandissanti, niṭṭhamettha gantabbaṃ – ‘addhā, idaṃ na ceva tassa bhagavato vacanaṃ; tassa ca therassa duggahita’nti. Itihetaṃ, bhikkhave, chaḍḍeyyātha. Tāni ca sutte osāriyamānāni vinaye sandassiyamānāni sutte ceva osaranti, vinaye ca sandissanti , niṭṭhamettha gantabbaṃ – ‘addhā , idaṃ tassa bhagavato vacanaṃ; tassa ca therassa suggahita’nti. Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyātha. Ime kho, bhikkhave, cattāro mahāpadese dhāreyyāthā’’ti.
તત્રપિ સુદં ભગવા ભોગનગરે વિહરન્તો આનન્દે ચેતિયે એતદેવ બહુલં ભિક્ખૂનં ધમ્મિં કથં કરોતિ – ‘‘ઇતિ સીલં, ઇતિ સમાધિ, ઇતિ પઞ્ઞા. સીલપરિભાવિતો સમાધિ મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો . સમાધિપરિભાવિતા પઞ્ઞા મહપ્ફલા હોતિ મહાનિસંસા. પઞ્ઞાપરિભાવિતં ચિત્તં સમ્મદેવ આસવેહિ વિમુચ્ચતિ, સેય્યથિદં – કામાસવા, ભવાસવા, અવિજ્જાસવા’’તિ.
Tatrapi sudaṃ bhagavā bhoganagare viharanto ānande cetiye etadeva bahulaṃ bhikkhūnaṃ dhammiṃ kathaṃ karoti – ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā. Sīlaparibhāvito samādhi mahapphalo hoti mahānisaṃso . Samādhiparibhāvitā paññā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Paññāparibhāvitaṃ cittaṃ sammadeva āsavehi vimuccati, seyyathidaṃ – kāmāsavā, bhavāsavā, avijjāsavā’’ti.
કમ્મારપુત્તચુન્દવત્થુ
Kammāraputtacundavatthu
૧૮૯. અથ ખો ભગવા ભોગનગરે યથાભિરન્તં વિહરિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન પાવા તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન પાવા તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા પાવાયં વિહરતિ ચુન્દસ્સ કમ્મારપુત્તસ્સ અમ્બવને. અસ્સોસિ ખો ચુન્દો કમ્મારપુત્તો – ‘‘ભગવા કિર પાવં અનુપ્પત્તો, પાવાયં વિહરતિ મય્હં અમ્બવને’’તિ. અથ ખો ચુન્દો કમ્મારપુત્તો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો ચુન્દં કમ્મારપુત્તં ભગવા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ. અથ ખો ચુન્દો કમ્મારપુત્તો ભગવતા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતો સમાદપિતો સમુત્તેજિતો સમ્પહંસિતો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અધિવાસેતુ મે, ભન્તે, ભગવા સ્વાતનાય ભત્તં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેન. અથ ખો ચુન્દો કમ્મારપુત્તો ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ.
189. Atha kho bhagavā bhoganagare yathābhirantaṃ viharitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena pāvā tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena pāvā tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā pāvāyaṃ viharati cundassa kammāraputtassa ambavane. Assosi kho cundo kammāraputto – ‘‘bhagavā kira pāvaṃ anuppatto, pāvāyaṃ viharati mayhaṃ ambavane’’ti. Atha kho cundo kammāraputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho cundaṃ kammāraputtaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho cundo kammāraputto bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me, bhante, bhagavā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho cundo kammāraputto bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
અથ ખો ચુન્દો કમ્મારપુત્તો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન સકે નિવેસને પણીતં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયાદાપેત્વા પહૂતઞ્ચ સૂકરમદ્દવં ભગવતો કાલં આરોચાપેસિ – ‘‘કાલો, ભન્તે, નિટ્ઠિતં ભત્ત’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેન યેન ચુન્દસ્સ કમ્મારપુત્તસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. નિસજ્જ ખો ભગવા ચુન્દં કમ્મારપુત્તં આમન્તેસિ – ‘‘યં તે, ચુન્દ, સૂકરમદ્દવં પટિયત્તં, તેન મં પરિવિસ. યં પનઞ્ઞં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયત્તં, તેન ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિવિસા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો ચુન્દો કમ્મારપુત્તો ભગવતો પટિસ્સુત્વા યં અહોસિ સૂકરમદ્દવં પટિયત્તં, તેન ભગવન્તં પરિવિસિ. યં પનઞ્ઞં ખાદનીયં ભોજનીયં પટિયત્તં , તેન ભિક્ખુસઙ્ઘં પરિવિસિ. અથ ખો ભગવા ચુન્દં કમ્મારપુત્તં આમન્તેસિ – ‘‘યં તે, ચુન્દ, સૂકરમદ્દવં અવસિટ્ઠં, તં સોબ્ભે નિખણાહિ. નાહં તં, ચુન્દ, પસ્સામિ સદેવકે લોકે સમારકે સબ્રહ્મકે સસ્સમણબ્રાહ્મણિયા પજાય સદેવમનુસ્સાય, યસ્સ તં પરિભુત્તં સમ્મા પરિણામં ગચ્છેય્ય અઞ્ઞત્ર તથાગતસ્સા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો ચુન્દો કમ્મારપુત્તો ભગવતો પટિસ્સુત્વા યં અહોસિ સૂકરમદ્દવં અવસિટ્ઠં, તં સોબ્ભે નિખણિત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો ચુન્દં કમ્મારપુત્તં ભગવા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ.
Atha kho cundo kammāraputto tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā pahūtañca sūkaramaddavaṃ bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bhante, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena cundassa kammāraputtassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā cundaṃ kammāraputtaṃ āmantesi – ‘‘yaṃ te, cunda, sūkaramaddavaṃ paṭiyattaṃ, tena maṃ parivisa. Yaṃ panaññaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyattaṃ, tena bhikkhusaṅghaṃ parivisā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho cundo kammāraputto bhagavato paṭissutvā yaṃ ahosi sūkaramaddavaṃ paṭiyattaṃ, tena bhagavantaṃ parivisi. Yaṃ panaññaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyattaṃ , tena bhikkhusaṅghaṃ parivisi. Atha kho bhagavā cundaṃ kammāraputtaṃ āmantesi – ‘‘yaṃ te, cunda, sūkaramaddavaṃ avasiṭṭhaṃ, taṃ sobbhe nikhaṇāhi. Nāhaṃ taṃ, cunda, passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya, yassa taṃ paribhuttaṃ sammā pariṇāmaṃ gaccheyya aññatra tathāgatassā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho cundo kammāraputto bhagavato paṭissutvā yaṃ ahosi sūkaramaddavaṃ avasiṭṭhaṃ, taṃ sobbhe nikhaṇitvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho cundaṃ kammāraputtaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
૧૯૦. અથ ખો ભગવતો ચુન્દસ્સ કમ્મારપુત્તસ્સ ભત્તં ભુત્તાવિસ્સ ખરો આબાધો ઉપ્પજ્જિ, લોહિતપક્ખન્દિકા પબાળ્હા વેદના વત્તન્તિ મારણન્તિકા. તા સુદં ભગવા સતો સમ્પજાનો અધિવાસેસિ અવિહઞ્ઞમાનો. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન કુસિનારા તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ.
190. Atha kho bhagavato cundassa kammāraputtassa bhattaṃ bhuttāvissa kharo ābādho uppajji, lohitapakkhandikā pabāḷhā vedanā vattanti māraṇantikā. Tā sudaṃ bhagavā sato sampajāno adhivāsesi avihaññamāno. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena kusinārā tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
ચુન્દસ્સ ભત્તં ભુઞ્જિત્વા, કમ્મારસ્સાતિ મે સુતં;
Cundassa bhattaṃ bhuñjitvā, kammārassāti me sutaṃ;
આબાધં સમ્ફુસી ધીરો, પબાળ્હં મારણન્તિકં.
Ābādhaṃ samphusī dhīro, pabāḷhaṃ māraṇantikaṃ.
ભુત્તસ્સ ચ સૂકરમદ્દવેન,
Bhuttassa ca sūkaramaddavena,
બ્યાધિપ્પબાળ્હો ઉદપાદિ સત્થુનો;
Byādhippabāḷho udapādi satthuno;
ગચ્છામહં કુસિનારં નગરન્તિ.
Gacchāmahaṃ kusināraṃ nagaranti.
પાનીયાહરણં
Pānīyāharaṇaṃ
૧૯૧. અથ ખો ભગવા મગ્ગા ઓક્કમ્મ યેન અઞ્ઞતરં રુક્ખમૂલં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ઇઙ્ઘ મે ત્વં, આનન્દ, ચતુગ્ગુણં સઙ્ઘાટિં પઞ્ઞપેહિ, કિલન્તોસ્મિ, આનન્દ, નિસીદિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પટિસ્સુત્વા ચતુગ્ગુણં સઙ્ઘાટિં પઞ્ઞપેસિ. નિસીદિ ભગવા પઞ્ઞત્તે આસને. નિસજ્જ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ઇઙ્ઘ મે ત્વં, આનન્દ, પાનીયં આહર, પિપાસિતોસ્મિ, આનન્દ, પિવિસ્સામી’’તિ. એવં વુત્તે આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇદાનિ, ભન્તે, પઞ્ચમત્તાનિ સકટસતાનિ અતિક્કન્તાનિ, તં ચક્કચ્છિન્નં ઉદકં પરિત્તં લુળિતં આવિલં સન્દતિ. અયં, ભન્તે, કકુધા 151 નદી અવિદૂરે અચ્છોદકા સાતોદકા સીતોદકા સેતોદકા 152 સુપ્પતિત્થા રમણીયા. એત્થ ભગવા પાનીયઞ્ચ પિવિસ્સતિ, ગત્તાનિ ચ સીતી 153 કરિસ્સતી’’તિ.
191. Atha kho bhagavā maggā okkamma yena aññataraṃ rukkhamūlaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘iṅgha me tvaṃ, ānanda, catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapehi, kilantosmi, ānanda, nisīdissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapesi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘iṅgha me tvaṃ, ānanda, pānīyaṃ āhara, pipāsitosmi, ānanda, pivissāmī’’ti. Evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idāni, bhante, pañcamattāni sakaṭasatāni atikkantāni, taṃ cakkacchinnaṃ udakaṃ parittaṃ luḷitaṃ āvilaṃ sandati. Ayaṃ, bhante, kakudhā 154 nadī avidūre acchodakā sātodakā sītodakā setodakā 155 suppatitthā ramaṇīyā. Ettha bhagavā pānīyañca pivissati, gattāni ca sītī 156 karissatī’’ti.
દુતિયમ્પિ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ઇઙ્ઘ મે ત્વં, આનન્દ, પાનીયં આહર, પિપાસિતોસ્મિ, આનન્દ, પિવિસ્સામી’’તિ. દુતિયમ્પિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇદાનિ, ભન્તે, પઞ્ચમત્તાનિ સકટસતાનિ અતિક્કન્તાનિ, તં ચક્કચ્છિન્નં ઉદકં પરિત્તં લુળિતં આવિલં સન્દતિ. અયં, ભન્તે, કકુધા નદી અવિદૂરે અચ્છોદકા સાતોદકા સીતોદકા સેતોદકા સુપ્પતિત્થા રમણીયા. એત્થ ભગવા પાનીયઞ્ચ પિવિસ્સતિ, ગત્તાનિ ચ સીતીકરિસ્સતી’’તિ.
Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘iṅgha me tvaṃ, ānanda, pānīyaṃ āhara, pipāsitosmi, ānanda, pivissāmī’’ti. Dutiyampi kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idāni, bhante, pañcamattāni sakaṭasatāni atikkantāni, taṃ cakkacchinnaṃ udakaṃ parittaṃ luḷitaṃ āvilaṃ sandati. Ayaṃ, bhante, kakudhā nadī avidūre acchodakā sātodakā sītodakā setodakā suppatitthā ramaṇīyā. Ettha bhagavā pānīyañca pivissati, gattāni ca sītīkarissatī’’ti.
તતિયમ્પિ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ઇઙ્ઘ મે ત્વં, આનન્દ, પાનીયં આહર, પિપાસિતોસ્મિ, આનન્દ, પિવિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પટિસ્સુત્વા પત્તં ગહેત્વા યેન સા નદિકા તેનુપસઙ્કમિ. અથ ખો સા નદિકા ચક્કચ્છિન્ના પરિત્તા લુળિતા આવિલા સન્દમાના, આયસ્મન્તે આનન્દે ઉપસઙ્કમન્તે અચ્છા વિપ્પસન્ના અનાવિલા સન્દિત્થ 157. અથ ખો આયસ્મતો આનન્દસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અચ્છરિયં વત, ભો, અબ્ભુતં વત, ભો, તથાગતસ્સ મહિદ્ધિકતા મહાનુભાવતા. અયઞ્હિ સા નદિકા ચક્કચ્છિન્ના પરિત્તા લુળિતા આવિલા સન્દમાના મયિ ઉપસઙ્કમન્તે અચ્છા વિપ્પસન્ના અનાવિલા સન્દતી’’તિ. પત્તેન પાનીયં આદાય યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે, તથાગતસ્સ મહિદ્ધિકતા મહાનુભાવતા. ઇદાનિ સા ભન્તે નદિકા ચક્કચ્છિન્ના પરિત્તા લુળિતા આવિલા સન્દમાના મયિ ઉપસઙ્કમન્તે અચ્છા વિપ્પસન્ના અનાવિલા સન્દિત્થ. પિવતુ ભગવા પાનીયં પિવતુ સુગતો પાનીય’’ન્તિ. અથ ખો ભગવા પાનીયં અપાયિ.
Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘iṅgha me tvaṃ, ānanda, pānīyaṃ āhara, pipāsitosmi, ānanda, pivissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā pattaṃ gahetvā yena sā nadikā tenupasaṅkami. Atha kho sā nadikā cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā, āyasmante ānande upasaṅkamante acchā vippasannā anāvilā sandittha 158. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. Ayañhi sā nadikā cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā mayi upasaṅkamante acchā vippasannā anāvilā sandatī’’ti. Pattena pānīyaṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. Idāni sā bhante nadikā cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā mayi upasaṅkamante acchā vippasannā anāvilā sandittha. Pivatu bhagavā pānīyaṃ pivatu sugato pānīya’’nti. Atha kho bhagavā pānīyaṃ apāyi.
પુક્કુસમલ્લપુત્તવત્થુ
Pukkusamallaputtavatthu
૧૯૨. તેન રોખો પન સમયેન પુક્કુસો મલ્લપુત્તો આળારસ્સ કાલામસ્સ સાવકો કુસિનારાય પાવં અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપ્પન્નો હોતિ. અદ્દસા ખો પુક્કુસો મલ્લપુત્તો ભગવન્તં અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે નિસિન્નં. દિસ્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો પુક્કુસો મલ્લપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે, સન્તેન વત, ભન્તે, પબ્બજિતા વિહારેન વિહરન્તિ. ભૂતપુબ્બં, ભન્તે , આળારો કાલામો અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપ્પન્નો મગ્ગા ઓક્કમ્મ અવિદૂરે અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે દિવાવિહારં નિસીદિ. અથ ખો, ભન્તે, પઞ્ચમત્તાનિ સકટસતાનિ આળારં કાલામં નિસ્સાય નિસ્સાય અતિક્કમિંસુ. અથ ખો, ભન્તે, અઞ્ઞતરો પુરિસો તસ્સ સકટસત્થસ્સ 159 પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો આગચ્છન્તો યેન આળારો કાલામો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આળારં કાલામં એતદવોચ – ‘અપિ, ભન્તે, પઞ્ચમત્તાનિ સકટસતાનિ અતિક્કન્તાનિ અદ્દસા’તિ? ‘ન ખો અહં, આવુસો, અદ્દસ’ન્તિ. ‘કિં પન, ભન્તે, સદ્દં અસ્સોસી’તિ? ‘ન ખો અહં, આવુસો, સદ્દં અસ્સોસિ’ન્તિ. ‘કિં પન, ભન્તે, સુત્તો અહોસી’તિ? ‘ન ખો અહં, આવુસો, સુત્તો અહોસિ’ન્તિ. ‘કિં પન, ભન્તે, સઞ્ઞી અહોસી’તિ? ‘એવમાવુસો’તિ. ‘સો ત્વં, ભન્તે, સઞ્ઞી સમાનો જાગરો પઞ્ચમત્તાનિ સકટસતાનિ નિસ્સાય નિસ્સાય અતિક્કન્તાનિ નેવ અદ્દસ, ન પન સદ્દં અસ્સોસિ; અપિસુ 160 તે, ભન્તે, સઙ્ઘાટિ રજેન ઓકિણ્ણા’તિ? ‘એવમાવુસો’તિ. અથ ખો, ભન્તે, તસ્સ પુરિસસ્સ એતદહોસિ – ‘અચ્છરિયં વત ભો, અબ્ભુતં વત ભો, સન્તેન વત ભો પબ્બજિતા વિહારેન વિહરન્તિ. યત્ર હિ નામ સઞ્ઞી સમાનો જાગરો પઞ્ચમત્તાનિ સકટસતાનિ નિસ્સાય નિસ્સાય અતિક્કન્તાનિ નેવ દક્ખતિ, ન પન સદ્દં સોસ્સતી’તિ! આળારે કાલામે ઉળારં પસાદં પવેદેત્વા પક્કામી’’તિ.
192. Tena rokho pana samayena pukkuso mallaputto āḷārassa kālāmassa sāvako kusinārāya pāvaṃ addhānamaggappaṭippanno hoti. Addasā kho pukkuso mallaputto bhagavantaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ. Disvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho pukkuso mallaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante, santena vata, bhante, pabbajitā vihārena viharanti. Bhūtapubbaṃ, bhante , āḷāro kālāmo addhānamaggappaṭippanno maggā okkamma avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi. Atha kho, bhante, pañcamattāni sakaṭasatāni āḷāraṃ kālāmaṃ nissāya nissāya atikkamiṃsu. Atha kho, bhante, aññataro puriso tassa sakaṭasatthassa 161 piṭṭhito piṭṭhito āgacchanto yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavoca – ‘api, bhante, pañcamattāni sakaṭasatāni atikkantāni addasā’ti? ‘Na kho ahaṃ, āvuso, addasa’nti. ‘Kiṃ pana, bhante, saddaṃ assosī’ti? ‘Na kho ahaṃ, āvuso, saddaṃ assosi’nti. ‘Kiṃ pana, bhante, sutto ahosī’ti? ‘Na kho ahaṃ, āvuso, sutto ahosi’nti. ‘Kiṃ pana, bhante, saññī ahosī’ti? ‘Evamāvuso’ti. ‘So tvaṃ, bhante, saññī samāno jāgaro pañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya atikkantāni neva addasa, na pana saddaṃ assosi; apisu 162 te, bhante, saṅghāṭi rajena okiṇṇā’ti? ‘Evamāvuso’ti. Atha kho, bhante, tassa purisassa etadahosi – ‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, santena vata bho pabbajitā vihārena viharanti. Yatra hi nāma saññī samāno jāgaro pañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya atikkantāni neva dakkhati, na pana saddaṃ sossatī’ti! Āḷāre kālāme uḷāraṃ pasādaṃ pavedetvā pakkāmī’’ti.
૧૯૩. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, પુક્કુસ, કતમં નુ ખો દુક્કરતરં વા દુરભિસમ્ભવતરં વા – યો વા સઞ્ઞી સમાનો જાગરો પઞ્ચમત્તાનિ સકટસતાનિ નિસ્સાય નિસ્સાય અતિક્કન્તાનિ નેવ પસ્સેય્ય, ન પન સદ્દં સુણેય્ય; યો વા સઞ્ઞી સમાનો જાગરો દેવે વસ્સન્તે દેવે ગળગળાયન્તે વિજ્જુલ્લતાસુ 163 નિચ્છરન્તીસુ અસનિયા ફલન્તિયા નેવ પસ્સેય્ય, ન પન સદ્દં સુણેય્યા’’તિ? ‘‘કિઞ્હિ, ભન્તે, કરિસ્સન્તિ પઞ્ચ વા સકટસતાનિ છ વા સકટસતાનિ સત્ત વા સકટસતાનિ અટ્ઠ વા સકટસતાનિ નવ વા સકટસતાનિ 164, સકટસહસ્સં વા સકટસતસહસ્સં વા. અથ ખો એતદેવ દુક્કરતરં ચેવ દુરભિસમ્ભવતરઞ્ચ યો સઞ્ઞી સમાનો જાગરો દેવે વસ્સન્તે દેવે ગળગળાયન્તે વિજ્જુલ્લતાસુ નિચ્છરન્તીસુ અસનિયા ફલન્તિયા નેવ પસ્સેય્ય, ન પન સદ્દં સુણેય્યા’’તિ.
193. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, pukkusa, katamaṃ nu kho dukkarataraṃ vā durabhisambhavataraṃ vā – yo vā saññī samāno jāgaro pañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya atikkantāni neva passeyya, na pana saddaṃ suṇeyya; yo vā saññī samāno jāgaro deve vassante deve gaḷagaḷāyante vijjullatāsu 165 niccharantīsu asaniyā phalantiyā neva passeyya, na pana saddaṃ suṇeyyā’’ti? ‘‘Kiñhi, bhante, karissanti pañca vā sakaṭasatāni cha vā sakaṭasatāni satta vā sakaṭasatāni aṭṭha vā sakaṭasatāni nava vā sakaṭasatāni 166, sakaṭasahassaṃ vā sakaṭasatasahassaṃ vā. Atha kho etadeva dukkarataraṃ ceva durabhisambhavatarañca yo saññī samāno jāgaro deve vassante deve gaḷagaḷāyante vijjullatāsu niccharantīsu asaniyā phalantiyā neva passeyya, na pana saddaṃ suṇeyyā’’ti.
‘‘એકમિદાહં, પુક્કુસ, સમયં આતુમાયં વિહરામિ ભુસાગારે. તેન ખો પન સમયેન દેવે વસ્સન્તે દેવે ગળગળાયન્તે વિજ્જુલ્લતાસુ નિચ્છરન્તીસુ અસનિયા ફલન્તિયા અવિદૂરે ભુસાગારસ્સ દ્વે કસ્સકા ભાતરો હતા ચત્તારો ચ બલિબદ્દા 167. અથ ખો, પુક્કુસ, આતુમાય મહાજનકાયો નિક્ખમિત્વા યેન તે દ્વે કસ્સકા ભાતરો હતા ચત્તારો ચ બલિબદ્દા તેનુપસઙ્કમિ. તેન ખો પનાહં, પુક્કુસ, સમયેન ભુસાગારા નિક્ખમિત્વા ભુસાગારદ્વારે અબ્ભોકાસે ચઙ્કમામિ. અથ ખો, પુક્કુસ, અઞ્ઞતરો પુરિસો તમ્હા મહાજનકાયા યેનાહં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા મં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતં ખો અહં, પુક્કુસ, તં પુરિસં એતદવોચં – ‘કિં નુ ખો એસો, આવુસો, મહાજનકાયો સન્નિપતિતો’તિ? ‘ઇદાનિ , ભન્તે, દેવે વસ્સન્તે દેવે ગળગળાયન્તે વિજ્જુલ્લતાસુ નિચ્છરન્તીસુ અસનિયા ફલન્તિયા દ્વે કસ્સકા ભાતરો હતા ચત્તારો ચ બલિબદ્દા. એત્થેસો મહાજનકાયો સન્નિપતિતો. ત્વં પન, ભન્તે, ક્વ અહોસી’તિ? ‘ઇધેવ ખો અહં, આવુસો, અહોસિ’ન્તિ. ‘કિં પન, ભન્તે, અદ્દસા’તિ? ‘ન ખો અહં, આવુસો, અદ્દસ’ન્તિ. ‘કિં પન, ભન્તે, સદ્દં અસ્સોસી’તિ? ‘ન ખો અહં, આવુસો, સદ્દં અસ્સોસિ’ન્તિ. ‘કિં પન, ભન્તે, સુત્તો અહોસી’તિ? ‘ન ખો અહં, આવુસો, સુત્તો અહોસિ’ન્તિ. ‘કિં પન, ભન્તે, સઞ્ઞી અહોસી’તિ? ‘એવમાવુસો’તિ. ‘સો ત્વં, ભન્તે, સઞ્ઞી સમાનો જાગરો દેવે વસ્સન્તે દેવે ગળગળાયન્તે વિજ્જુલ્લતાસુ નિચ્છરન્તીસુ અસનિયા ફલન્તિયા નેવ અદ્દસ, ન પન સદ્દં અસ્સોસી’તિ? ‘‘એવમાવુસો’’તિ?
‘‘Ekamidāhaṃ, pukkusa, samayaṃ ātumāyaṃ viharāmi bhusāgāre. Tena kho pana samayena deve vassante deve gaḷagaḷāyante vijjullatāsu niccharantīsu asaniyā phalantiyā avidūre bhusāgārassa dve kassakā bhātaro hatā cattāro ca balibaddā 168. Atha kho, pukkusa, ātumāya mahājanakāyo nikkhamitvā yena te dve kassakā bhātaro hatā cattāro ca balibaddā tenupasaṅkami. Tena kho panāhaṃ, pukkusa, samayena bhusāgārā nikkhamitvā bhusāgāradvāre abbhokāse caṅkamāmi. Atha kho, pukkusa, aññataro puriso tamhā mahājanakāyā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho ahaṃ, pukkusa, taṃ purisaṃ etadavocaṃ – ‘kiṃ nu kho eso, āvuso, mahājanakāyo sannipatito’ti? ‘Idāni , bhante, deve vassante deve gaḷagaḷāyante vijjullatāsu niccharantīsu asaniyā phalantiyā dve kassakā bhātaro hatā cattāro ca balibaddā. Ettheso mahājanakāyo sannipatito. Tvaṃ pana, bhante, kva ahosī’ti? ‘Idheva kho ahaṃ, āvuso, ahosi’nti. ‘Kiṃ pana, bhante, addasā’ti? ‘Na kho ahaṃ, āvuso, addasa’nti. ‘Kiṃ pana, bhante, saddaṃ assosī’ti? ‘Na kho ahaṃ, āvuso, saddaṃ assosi’nti. ‘Kiṃ pana, bhante, sutto ahosī’ti? ‘Na kho ahaṃ, āvuso, sutto ahosi’nti. ‘Kiṃ pana, bhante, saññī ahosī’ti? ‘Evamāvuso’ti. ‘So tvaṃ, bhante, saññī samāno jāgaro deve vassante deve gaḷagaḷāyante vijjullatāsu niccharantīsu asaniyā phalantiyā neva addasa, na pana saddaṃ assosī’ti? ‘‘Evamāvuso’’ti?
‘‘અથ ખો, પુક્કુસ, પુરિસસ્સ એતદહોસિ – ‘અચ્છરિયં વત ભો, અબ્ભુતં વત ભો, સન્તેન વત ભો પબ્બજિતા વિહારેન વિહરન્તિ. યત્ર હિ નામ સઞ્ઞી સમાનો જાગરો દેવે વસ્સન્તે દેવે ગળગળાયન્તે વિજ્જુલ્લતાસુ નિચ્છરન્તીસુ અસનિયા ફલન્તિયા નેવ દક્ખતિ, ન પન સદ્દં સોસ્સતી’તિ 169. મયિ ઉળારં પસાદં પવેદેત્વા મં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામી’’તિ.
‘‘Atha kho, pukkusa, purisassa etadahosi – ‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, santena vata bho pabbajitā vihārena viharanti. Yatra hi nāma saññī samāno jāgaro deve vassante deve gaḷagaḷāyante vijjullatāsu niccharantīsu asaniyā phalantiyā neva dakkhati, na pana saddaṃ sossatī’ti 170. Mayi uḷāraṃ pasādaṃ pavedetvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmī’’ti.
એવં વુત્તે પુક્કુસો મલ્લપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘એસાહં, ભન્તે, યો મે આળારે કાલામે પસાદો તં મહાવાતે વા ઓફુણામિ સીઘસોતાય 171 વા નદિયા પવાહેમિ. અભિક્કન્તં, ભન્તે, અભિક્કન્તં, ભન્તે! સેય્યથાપિ, ભન્તે, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય ‘ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તી’તિ; એવમેવં ભગવતા અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં, ભન્તે, ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ.
Evaṃ vutte pukkuso mallaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘esāhaṃ, bhante, yo me āḷāre kālāme pasādo taṃ mahāvāte vā ophuṇāmi sīghasotāya 172 vā nadiyā pavāhemi. Abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante! Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
૧૯૪. અથ ખો પુક્કુસો મલ્લપુત્તો અઞ્ઞતરં પુરિસં આમન્તેસિ – ‘‘ઇઙ્ઘ મે ત્વં, ભણે, સિઙ્ગીવણ્ણં યુગમટ્ઠં ધારણીયં આહરા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો સો પુરિસો પુક્કુસસ્સ મલ્લપુત્તસ્સ પટિસ્સુત્વા તં સિઙ્ગીવણ્ણં યુગમટ્ઠં ધારણીયં આહરિ 173. અથ ખો પુક્કુસો મલ્લપુત્તો તં સિઙ્ગીવણ્ણં યુગમટ્ઠં ધારણીયં ભગવતો ઉપનામેસિ – ‘‘ઇદં, ભન્તે, સિઙ્ગીવણ્ણં યુગમટ્ઠં ધારણીયં, તં મે ભગવા પટિગ્ગણ્હાતુ અનુકમ્પં ઉપાદાયા’’તિ. ‘‘તેન હિ, પુક્કુસ, એકેન મં અચ્છાદેહિ, એકેન આનન્દ’’ન્તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો પુક્કુસો મલ્લપુત્તો ભગવતો પટિસ્સુત્વા એકેન ભગવન્તં અચ્છાદેતિ, એકેન આયસ્મન્તં આનન્દં. અથ ખો ભગવા પુક્કુસં મલ્લપુત્તં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ. અથ ખો પુક્કુસો મલ્લપુત્તો ભગવતા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતો સમાદપિતો સમુત્તેજિતો સમ્પહંસિતો ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ.
194. Atha kho pukkuso mallaputto aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘iṅgha me tvaṃ, bhaṇe, siṅgīvaṇṇaṃ yugamaṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ āharā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so puriso pukkusassa mallaputtassa paṭissutvā taṃ siṅgīvaṇṇaṃ yugamaṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ āhari 174. Atha kho pukkuso mallaputto taṃ siṅgīvaṇṇaṃ yugamaṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ bhagavato upanāmesi – ‘‘idaṃ, bhante, siṅgīvaṇṇaṃ yugamaṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ, taṃ me bhagavā paṭiggaṇhātu anukampaṃ upādāyā’’ti. ‘‘Tena hi, pukkusa, ekena maṃ acchādehi, ekena ānanda’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho pukkuso mallaputto bhagavato paṭissutvā ekena bhagavantaṃ acchādeti, ekena āyasmantaṃ ānandaṃ. Atha kho bhagavā pukkusaṃ mallaputtaṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho pukkuso mallaputto bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
૧૯૫. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો અચિરપક્કન્તે પુક્કુસે મલ્લપુત્તે તં સિઙ્ગીવણ્ણં યુગમટ્ઠં ધારણીયં ભગવતો કાયં ઉપનામેસિ. તં ભગવતો કાયં ઉપનામિતં હતચ્ચિકં વિય 175 ખાયતિ. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે, યાવ પરિસુદ્ધો, ભન્તે, તથાગતસ્સ છવિવણ્ણો પરિયોદાતો. ઇદં, ભન્તે, સિઙ્ગીવણ્ણં યુગમટ્ઠં ધારણીયં ભગવતો કાયં ઉપનામિતં હતચ્ચિકં વિય ખાયતી’’તિ. ‘‘એવમેતં, આનન્દ, એવમેતં, આનન્દ દ્વીસુ કાલેસુ અતિવિય તથાગતસ્સ કાયો પરિસુદ્ધો હોતિ છવિવણ્ણો પરિયોદાતો. કતમેસુ દ્વીસુ? યઞ્ચ, આનન્દ, રત્તિં તથાગતો અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુજ્ઝતિ, યઞ્ચ રત્તિં અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બાયતિ. ઇમેસુ ખો, આનન્દ, દ્વીસુ કાલેસુ અતિવિય તથાગતસ્સ કાયો પરિસુદ્ધો હોતિ છવિવણ્ણો પરિયોદાતો. ‘‘અજ્જ ખો, પનાનન્દ, રત્તિયા પચ્છિમે યામે કુસિનારાયં ઉપવત્તને મલ્લાનં સાલવને અન્તરેન 176 યમકસાલાનં તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ 177. આયામાનન્દ, યેન કકુધા નદી તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ.
195. Atha kho āyasmā ānando acirapakkante pukkuse mallaputte taṃ siṅgīvaṇṇaṃ yugamaṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ bhagavato kāyaṃ upanāmesi. Taṃ bhagavato kāyaṃ upanāmitaṃ hataccikaṃ viya 178 khāyati. Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante, yāva parisuddho, bhante, tathāgatassa chavivaṇṇo pariyodāto. Idaṃ, bhante, siṅgīvaṇṇaṃ yugamaṭṭhaṃ dhāraṇīyaṃ bhagavato kāyaṃ upanāmitaṃ hataccikaṃ viya khāyatī’’ti. ‘‘Evametaṃ, ānanda, evametaṃ, ānanda dvīsu kālesu ativiya tathāgatassa kāyo parisuddho hoti chavivaṇṇo pariyodāto. Katamesu dvīsu? Yañca, ānanda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati. Imesu kho, ānanda, dvīsu kālesu ativiya tathāgatassa kāyo parisuddho hoti chavivaṇṇo pariyodāto. ‘‘Ajja kho, panānanda, rattiyā pacchime yāme kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane antarena 179 yamakasālānaṃ tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati 180. Āyāmānanda, yena kakudhā nadī tenupasaṅkamissāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
સિઙ્ગીવણ્ણં યુગમટ્ઠં, પુક્કુસો અભિહારયિ;
Siṅgīvaṇṇaṃ yugamaṭṭhaṃ, pukkuso abhihārayi;
તેન અચ્છાદિતો સત્થા, હેમવણ્ણો અસોભથાતિ.
Tena acchādito satthā, hemavaṇṇo asobhathāti.
૧૯૬. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન કકુધા નદી તેનુપસઙ્કમિ ; ઉપસઙ્કમિત્વા કકુધં નદિં અજ્ઝોગાહેત્વા ન્હત્વા ચ પિવિત્વા ચ પચ્ચુત્તરિત્વા યેન અમ્બવનં તેનુપસઙ્કમિ. ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ચુન્દકં આમન્તેસિ – ‘‘ઇઙ્ઘ મે ત્વં, ચુન્દક, ચતુગ્ગુણં સઙ્ઘાટિં પઞ્ઞપેહિ, કિલન્તોસ્મિ, ચુન્દક, નિપજ્જિસ્સામી’’તિ.
196. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena kakudhā nadī tenupasaṅkami ; upasaṅkamitvā kakudhaṃ nadiṃ ajjhogāhetvā nhatvā ca pivitvā ca paccuttaritvā yena ambavanaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ cundakaṃ āmantesi – ‘‘iṅgha me tvaṃ, cundaka, catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapehi, kilantosmi, cundaka, nipajjissāmī’’ti.
‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા ચુન્દકો ભગવતો પટિસ્સુત્વા ચતુગ્ગુણં સઙ્ઘાટિં પઞ્ઞપેસિ. અથ ખો ભગવા દક્ખિણેન પસ્સેન સીહસેય્યં કપ્પેસિ પાદે પાદં અચ્ચાધાય સતો સમ્પજાનો ઉટ્ઠાનસઞ્ઞં મનસિકરિત્વા. આયસ્મા પન ચુન્દકો તત્થેવ ભગવતો પુરતો નિસીદિ.
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā cundako bhagavato paṭissutvā catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapesi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappesi pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā. Āyasmā pana cundako tattheva bhagavato purato nisīdi.
ગન્ત્વાન બુદ્ધો નદિકં કકુધં,
Gantvāna buddho nadikaṃ kakudhaṃ,
અચ્છોદકં સાતુદકં વિપ્પસન્નં;
Acchodakaṃ sātudakaṃ vippasannaṃ;
પુરક્ખતો ભિક્ખુગણસ્સ મજ્ઝે;
Purakkhato bhikkhugaṇassa majjhe;
ઉપાગમિ અમ્બવનં મહેસિ.
Upāgami ambavanaṃ mahesi.
આમન્તયિ ચુન્દકં નામ ભિક્ખું,
Āmantayi cundakaṃ nāma bhikkhuṃ,
ચતુગ્ગુણં સન્થર મે નિપજ્જં;
Catugguṇaṃ santhara me nipajjaṃ;
સો ચોદિતો ભાવિતત્તેન ચુન્દો,
So codito bhāvitattena cundo,
ચતુગ્ગુણં સન્થરિ ખિપ્પમેવ.
Catugguṇaṃ santhari khippameva.
નિપજ્જિ સત્થા અકિલન્તરૂપો,
Nipajji satthā akilantarūpo,
૧૯૭. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘સિયા ખો 191, પનાનન્દ, ચુન્દસ્સ કમ્મારપુત્તસ્સ કોચિ વિપ્પટિસારં ઉપ્પાદેય્ય – ‘તસ્સ તે, આવુસો ચુન્દ, અલાભા તસ્સ તે દુલ્લદ્ધં, યસ્સ તે તથાગતો પચ્છિમં પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા પરિનિબ્બુતો’તિ. ચુન્દસ્સ, આનન્દ, કમ્મારપુત્તસ્સ એવં વિપ્પટિસારો પટિવિનેતબ્બો – ‘તસ્સ તે, આવુસો ચુન્દ, લાભા તસ્સ તે સુલદ્ધં, યસ્સ તે તથાગતો પચ્છિમં પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા પરિનિબ્બુતો. સમ્મુખા મેતં, આવુસો ચુન્દ, ભગવતો સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં – દ્વે મે પિણ્ડપાતા સમસમફલા 192 સમવિપાકા 193, અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચ. કતમે દ્વે? યઞ્ચ પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા તથાગતો અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુજ્ઝતિ, યઞ્ચ પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જિત્વા તથાગતો અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બાયતિ. ઇમે દ્વે પિણ્ડપાતા સમસમફલા સમવિપાકા , અતિવિય અઞ્ઞેહિ પિણ્ડપાતેહિ મહપ્ફલતરા ચ મહાનિસંસતરા ચ. આયુસંવત્તનિકં આયસ્મતા ચુન્દેન કમ્મારપુત્તેન કમ્મં ઉપચિતં, વણ્ણસંવત્તનિકં આયસ્મતા ચુન્દેન કમ્મારપુત્તેન કમ્મં ઉપચિતં, સુખસંવત્તનિકં આયસ્મતા ચુન્દેન કમ્મારપુત્તેન કમ્મં ઉપચિતં, યસસંવત્તનિકં આયસ્મતા ચુન્દેન કમ્મારપુત્તેન કમ્મં ઉપચિતં, સગ્ગસંવત્તનિકં આયસ્મતા ચુન્દેન કમ્મારપુત્તેન કમ્મં ઉપચિતં, આધિપતેય્યસંવત્તનિકં આયસ્મતા ચુન્દેન કમ્મારપુત્તેન કમ્મં ઉપચિત’ન્તિ. ચુન્દસ્સ, આનન્દ, કમ્મારપુત્તસ્સ એવં વિપ્પટિસારો પટિવિનેતબ્બો’’તિ. અથ ખો ભગવા એતમત્થં વિદિત્વા તાયં વેલાયં ઇમં ઉદાનં ઉદાનેસિ –
197. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘siyā kho 194, panānanda, cundassa kammāraputtassa koci vippaṭisāraṃ uppādeyya – ‘tassa te, āvuso cunda, alābhā tassa te dulladdhaṃ, yassa te tathāgato pacchimaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā parinibbuto’ti. Cundassa, ānanda, kammāraputtassa evaṃ vippaṭisāro paṭivinetabbo – ‘tassa te, āvuso cunda, lābhā tassa te suladdhaṃ, yassa te tathāgato pacchimaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā parinibbuto. Sammukhā metaṃ, āvuso cunda, bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ – dve me piṇḍapātā samasamaphalā 195 samavipākā 196, ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca. Katame dve? Yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati. Ime dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā , ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca. Āyusaṃvattanikaṃ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ, vaṇṇasaṃvattanikaṃ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ, sukhasaṃvattanikaṃ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ, yasasaṃvattanikaṃ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ, saggasaṃvattanikaṃ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacitaṃ, ādhipateyyasaṃvattanikaṃ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṃ upacita’nti. Cundassa, ānanda, kammāraputtassa evaṃ vippaṭisāro paṭivinetabbo’’ti. Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –
‘‘દદતો પુઞ્ઞં પવડ્ઢતિ,
‘‘Dadato puññaṃ pavaḍḍhati,
સંયમતો વેરં ન ચીયતિ;
Saṃyamato veraṃ na cīyati;
કુસલો ચ જહાતિ પાપકં,
Kusalo ca jahāti pāpakaṃ,
રાગદોસમોહક્ખયા સનિબ્બુતો’’તિ.
Rāgadosamohakkhayā sanibbuto’’ti.
ચતુત્થો ભાણવારો.
Catuttho bhāṇavāro.
યમકસાલા
Yamakasālā
૧૯૮. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘આયામાનન્દ, યેન હિરઞ્ઞવતિયા નદિયા પારિમં તીરં, યેન કુસિનારા ઉપવત્તનં મલ્લાનં સાલવનં તેનુપસઙ્કમિસ્સામા’’તિ . ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો ભગવા મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન હિરઞ્ઞવતિયા નદિયા પારિમં તીરં, યેન કુસિનારા ઉપવત્તનં મલ્લાનં સાલવનં તેનુપસઙ્કમિ. ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ઇઙ્ઘ મે ત્વં, આનન્દ, અન્તરેન યમકસાલાનં ઉત્તરસીસકં મઞ્ચકં પઞ્ઞપેહિ, કિલન્તોસ્મિ, આનન્દ, નિપજ્જિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પટિસ્સુત્વા અન્તરેન યમકસાલાનં ઉત્તરસીસકં મઞ્ચકં પઞ્ઞપેસિ. અથ ખો ભગવા દક્ખિણેન પસ્સેન સીહસેય્યં કપ્પેસિ પાદે પાદં અચ્ચાધાય સતો સમ્પજાનો.
198. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena hiraññavatiyā nadiyā pārimaṃ tīraṃ, yena kusinārā upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ tenupasaṅkamissāmā’’ti . ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena hiraññavatiyā nadiyā pārimaṃ tīraṃ, yena kusinārā upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘iṅgha me tvaṃ, ānanda, antarena yamakasālānaṃ uttarasīsakaṃ mañcakaṃ paññapehi, kilantosmi, ānanda, nipajjissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā antarena yamakasālānaṃ uttarasīsakaṃ mañcakaṃ paññapesi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappesi pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno.
તેન ખો પન સમયેન યમકસાલા સબ્બફાલિફુલ્લા હોન્તિ અકાલપુપ્ફેહિ. તે તથાગતસ્સ સરીરં ઓકિરન્તિ અજ્ઝોકિરન્તિ અભિપ્પકિરન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. દિબ્બાનિપિ મન્દારવપુપ્ફાનિ અન્તલિક્ખા પપતન્તિ, તાનિ તથાગતસ્સ સરીરં ઓકિરન્તિ અજ્ઝોકિરન્તિ અભિપ્પકિરન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. દિબ્બાનિપિ ચન્દનચુણ્ણાનિ અન્તલિક્ખા પપતન્તિ, તાનિ તથાગતસ્સ સરીરં ઓકિરન્તિ અજ્ઝોકિરન્તિ અભિપ્પકિરન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. દિબ્બાનિપિ તૂરિયાનિ અન્તલિક્ખે વજ્જન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. દિબ્બાનિપિ સઙ્ગીતાનિ અન્તલિક્ખે વત્તન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય.
Tena kho pana samayena yamakasālā sabbaphāliphullā honti akālapupphehi. Te tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi mandāravapupphāni antalikkhā papatanti, tāni tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi candanacuṇṇāni antalikkhā papatanti, tāni tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi tūriyāni antalikkhe vajjanti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi saṅgītāni antalikkhe vattanti tathāgatassa pūjāya.
૧૯૯. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘સબ્બફાલિફુલ્લા ખો, આનન્દ, યમકસાલા અકાલપુપ્ફેહિ. તે તથાગતસ્સ સરીરં ઓકિરન્તિ અજ્ઝોકિરન્તિ અભિપ્પકિરન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. દિબ્બાનિપિ મન્દારવપુપ્ફાનિ અન્તલિક્ખા પપતન્તિ, તાનિ તથાગતસ્સ સરીરં ઓકિરન્તિ અજ્ઝોકિરન્તિ અભિપ્પકિરન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. દિબ્બાનિપિ ચન્દનચુણ્ણાનિ અન્તલિક્ખા પપતન્તિ, તાનિ તથાગતસ્સ સરીરં ઓકિરન્તિ અજ્ઝોકિરન્તિ અભિપ્પકિરન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. દિબ્બાનિપિ તૂરિયાનિ અન્તલિક્ખે વજ્જન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. દિબ્બાનિપિ સઙ્ગીતાનિ અન્તલિક્ખે વત્તન્તિ તથાગતસ્સ પૂજાય. ન ખો, આનન્દ, એત્તાવતા તથાગતો સક્કતો વા હોતિ ગરુકતો વા માનિતો વા પૂજિતો વા અપચિતો વા. યો ખો, આનન્દ, ભિક્ખુ વા ભિક્ખુની વા ઉપાસકો વા ઉપાસિકા વા ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્નો વિહરતિ સામીચિપ્પટિપન્નો અનુધમ્મચારી, સો તથાગતં સક્કરોતિ ગરું કરોતિ માનેતિ પૂજેતિ અપચિયતિ 197, પરમાય પૂજાય. તસ્માતિહાનન્દ, ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્ના વિહરિસ્સામ સામીચિપ્પટિપન્ના અનુધમ્મચારિનોતિ. એવઞ્હિ વો, આનન્દ, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ.
199. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘sabbaphāliphullā kho, ānanda, yamakasālā akālapupphehi. Te tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi mandāravapupphāni antalikkhā papatanti, tāni tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi candanacuṇṇāni antalikkhā papatanti, tāni tathāgatassa sarīraṃ okiranti ajjhokiranti abhippakiranti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi tūriyāni antalikkhe vajjanti tathāgatassa pūjāya. Dibbānipi saṅgītāni antalikkhe vattanti tathāgatassa pūjāya. Na kho, ānanda, ettāvatā tathāgato sakkato vā hoti garukato vā mānito vā pūjito vā apacito vā. Yo kho, ānanda, bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā dhammānudhammappaṭipanno viharati sāmīcippaṭipanno anudhammacārī, so tathāgataṃ sakkaroti garuṃ karoti māneti pūjeti apaciyati 198, paramāya pūjāya. Tasmātihānanda, dhammānudhammappaṭipannā viharissāma sāmīcippaṭipannā anudhammacārinoti. Evañhi vo, ānanda, sikkhitabba’’nti.
ઉપવાણત્થેરો
Upavāṇatthero
૨૦૦. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા ઉપવાણો ભગવતો પુરતો ઠિતો હોતિ ભગવન્તં બીજયમાનો. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં ઉપવાણં અપસારેસિ – ‘‘અપેહિ, ભિક્ખુ, મા મે પુરતો અટ્ઠાસી’’તિ. અથ ખો આયસ્મતો આનન્દસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અયં ખો આયસ્મા ઉપવાણો દીઘરત્તં ભગવતો ઉપટ્ઠાકો સન્તિકાવચરો સમીપચારી. અથ ચ પન ભગવા પચ્છિમે કાલે આયસ્મન્તં ઉપવાણં અપસારેતિ – ‘અપેહિ ભિક્ખુ, મા મે પુરતો અટ્ઠાસી’તિ. કો નુ ખો હેતુ, કો પચ્ચયો, યં ભગવા આયસ્મન્તં ઉપવાણં અપસારેતિ – ‘અપેહિ, ભિક્ખુ, મા મે પુરતો અટ્ઠાસી’તિ? અથ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘અયં, ભન્તે, આયસ્મા ઉપવાણો દીઘરત્તં ભગવતો ઉપટ્ઠાકો સન્તિકાવચરો સમીપચારી. અથ ચ પન ભગવા પચ્છિમે કાલે આયસ્મન્તં ઉપવાણં અપસારેતિ – ‘‘અપેહિ, ભિક્ખુ, મા મે પુરતો અટ્ઠાસી’’તિ. કો નુ ખો, ભન્તે, હેતુ, કો પચ્ચયો, યં ભગવા આયસ્મન્તં ઉપવાણં અપસારેતિ – ‘‘અપેહિ, ભિક્ખુ, મા મે પુરતો અટ્ઠાસી’’તિ? ‘‘યેભુય્યેન, આનન્દ, દસસુ લોકધાતૂસુ દેવતા સન્નિપતિતા તથાગતં દસ્સનાય. યાવતા, આનન્દ, કુસિનારા ઉપવત્તનં મલ્લાનં સાલવનં સમન્તતો દ્વાદસ યોજનાનિ, નત્થિ સો પદેસો વાલગ્ગકોટિનિતુદનમત્તોપિ મહેસક્ખાહિ દેવતાહિ અપ્ફુટો. દેવતા, આનન્દ, ઉજ્ઝાયન્તિ – ‘દૂરા ચ વતમ્હ આગતા તથાગતં દસ્સનાય. કદાચિ કરહચિ તથાગતા લોકે ઉપ્પજ્જન્તિ અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા. અજ્જેવ રત્તિયા પચ્છિમે યામે તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. અયઞ્ચ મહેસક્ખો ભિક્ખુ ભગવતો પુરતો ઠિતો ઓવારેન્તો, ન મયં લભામ પચ્છિમે કાલે તથાગતં દસ્સનાયા’’’તિ.
200. Tena kho pana samayena āyasmā upavāṇo bhagavato purato ṭhito hoti bhagavantaṃ bījayamāno. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasāresi – ‘‘apehi, bhikkhu, mā me purato aṭṭhāsī’’ti. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā upavāṇo dīgharattaṃ bhagavato upaṭṭhāko santikāvacaro samīpacārī. Atha ca pana bhagavā pacchime kāle āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasāreti – ‘apehi bhikkhu, mā me purato aṭṭhāsī’ti. Ko nu kho hetu, ko paccayo, yaṃ bhagavā āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasāreti – ‘apehi, bhikkhu, mā me purato aṭṭhāsī’ti? Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘ayaṃ, bhante, āyasmā upavāṇo dīgharattaṃ bhagavato upaṭṭhāko santikāvacaro samīpacārī. Atha ca pana bhagavā pacchime kāle āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasāreti – ‘‘apehi, bhikkhu, mā me purato aṭṭhāsī’’ti. Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yaṃ bhagavā āyasmantaṃ upavāṇaṃ apasāreti – ‘‘apehi, bhikkhu, mā me purato aṭṭhāsī’’ti? ‘‘Yebhuyyena, ānanda, dasasu lokadhātūsu devatā sannipatitā tathāgataṃ dassanāya. Yāvatā, ānanda, kusinārā upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ samantato dvādasa yojanāni, natthi so padeso vālaggakoṭinitudanamattopi mahesakkhāhi devatāhi apphuṭo. Devatā, ānanda, ujjhāyanti – ‘dūrā ca vatamha āgatā tathāgataṃ dassanāya. Kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā. Ajjeva rattiyā pacchime yāme tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Ayañca mahesakkho bhikkhu bhagavato purato ṭhito ovārento, na mayaṃ labhāma pacchime kāle tathāgataṃ dassanāyā’’’ti.
૨૦૧. ‘‘કથંભૂતા પન, ભન્તે, ભગવા દેવતા મનસિકરોતી’’તિ 199? ‘‘સન્તાનન્દ, દેવતા આકાસે પથવીસઞ્ઞિનિયો કેસે પકિરિય કન્દન્તિ, બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, છિન્નપાતં પપતન્તિ 200, આવટ્ટન્તિ, વિવટ્ટન્તિ – ‘અતિખિપ્પં ભગવા પરિનિબ્બાયિસ્સતિ, અતિખિપ્પં સુગતો પરિનિબ્બાયિસ્સતિ, અતિખિપ્પં ચક્ખું 201 લોકે અન્તરધંઆયિસ્સતી’તિ.
201. ‘‘Kathaṃbhūtā pana, bhante, bhagavā devatā manasikarotī’’ti 202? ‘‘Santānanda, devatā ākāse pathavīsaññiniyo kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti 203, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbāyissati, atikhippaṃ sugato parinibbāyissati, atikhippaṃ cakkhuṃ 204 loke antaradhaṃāyissatī’ti.
‘‘સન્તાનન્દ, દેવતા પથવિયં પથવીસઞ્ઞિનિયો કેસે પકિરિય કન્દન્તિ, બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, છિન્નપાતં પપતન્તિ, આવટ્ટન્તિ, વિવટ્ટન્તિ – ‘અતિખિપ્પં ભગવા પરિનિબ્બાયિસ્સતિ, અતિખિપ્પં સુગતો પરિનિબ્બાયિસ્સતિ, અતિખિપ્પં ચક્ખું લોકે અન્તરધાયિસ્સતી’’’તિ.
‘‘Santānanda, devatā pathaviyaṃ pathavīsaññiniyo kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbāyissati, atikhippaṃ sugato parinibbāyissati, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antaradhāyissatī’’’ti.
‘‘યા પન તા દેવતા વીતરાગા, તા સતા સમ્પજાના અધિવાસેન્તિ – ‘અનિચ્ચા સઙ્ખારા, તં કુતેત્થ લબ્ભા’તિ.
‘‘Yā pana tā devatā vītarāgā, tā satā sampajānā adhivāsenti – ‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’ti.
ચતુસંવેજનીયટ્ઠાનાનિ
Catusaṃvejanīyaṭṭhānāni
૨૦૨. ‘‘પુબ્બે , ભન્તે, દિસાસુ વસ્સં વુટ્ઠા 205 ભિક્ખૂ આગચ્છન્તિ તથાગતં દસ્સનાય. તે મયં લભામ મનોભાવનીયે ભિક્ખૂ દસ્સનાય, લભામ પયિરુપાસનાય. ભગવતો પન મયં, ભન્તે, અચ્ચયેન ન લભિસ્સામ મનોભાવનીયે ભિક્ખૂ દસ્સનાય, ન લભિસ્સામ પયિરુપાસનાયા’’તિ.
202. ‘‘Pubbe , bhante, disāsu vassaṃ vuṭṭhā 206 bhikkhū āgacchanti tathāgataṃ dassanāya. Te mayaṃ labhāma manobhāvanīye bhikkhū dassanāya, labhāma payirupāsanāya. Bhagavato pana mayaṃ, bhante, accayena na labhissāma manobhāvanīye bhikkhū dassanāya, na labhissāma payirupāsanāyā’’ti.
‘‘ચત્તારિમાનિ, આનન્દ, સદ્ધસ્સ કુલપુત્તસ્સ દસ્સનીયાનિ સંવેજનીયાનિ ઠાનાનિ. કતમાનિ ચત્તારિ? ‘ઇધ તથાગતો જાતો’તિ, આનન્દ, સદ્ધસ્સ કુલપુત્તસ્સ દસ્સનીયં સંવેજનીયં ઠાનં. ‘ઇધ તથાગતો અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુદ્ધો’તિ, આનન્દ, સદ્ધસ્સ કુલપુત્તસ્સ દસ્સનીયં સંવેજનીયં ઠાનં. ‘ઇધ તથાગતેન અનુત્તરં ધમ્મચક્કં પવત્તિત’ન્તિ, આનન્દ, સદ્ધસ્સ કુલપુત્તસ્સ દસ્સનીયં સંવેજનીયં ઠાનં. ‘ઇધ તથાગતો અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બુતો’તિ, આનન્દ, સદ્ધસ્સ કુલપુત્તસ્સ દસ્સનીયં સંવેજનીયં ઠાનં. ઇમાનિ ખો , આનન્દ, ચત્તારિ સદ્ધસ્સ કુલપુત્તસ્સ દસ્સનીયાનિ સંવેજનીયાનિ ઠાનાનિ.
‘‘Cattārimāni, ānanda, saddhassa kulaputtassa dassanīyāni saṃvejanīyāni ṭhānāni. Katamāni cattāri? ‘Idha tathāgato jāto’ti, ānanda, saddhassa kulaputtassa dassanīyaṃ saṃvejanīyaṃ ṭhānaṃ. ‘Idha tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’ti, ānanda, saddhassa kulaputtassa dassanīyaṃ saṃvejanīyaṃ ṭhānaṃ. ‘Idha tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattita’nti, ānanda, saddhassa kulaputtassa dassanīyaṃ saṃvejanīyaṃ ṭhānaṃ. ‘Idha tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto’ti, ānanda, saddhassa kulaputtassa dassanīyaṃ saṃvejanīyaṃ ṭhānaṃ. Imāni kho , ānanda, cattāri saddhassa kulaputtassa dassanīyāni saṃvejanīyāni ṭhānāni.
‘‘આગમિસ્સન્તિ ખો, આનન્દ, સદ્ધા ભિક્ખૂ ભિક્ખુનિયો ઉપાસકા ઉપાસિકાયો – ‘ઇધ તથાગતો જાતો’તિપિ, ‘ઇધ તથાગતો અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુદ્ધો’તિપિ, ‘ઇધ તથાગતેન અનુત્તરં ધમ્મચક્કં પવત્તિત’ન્તિપિ, ‘ઇધ તથાગતો અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા પરિનિબ્બુતો’તિપિ. યે હિ કેચિ, આનન્દ, ચેતિયચારિકં આહિણ્ડન્તા પસન્નચિત્તા કાલઙ્કરિસ્સન્તિ, સબ્બે તે કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જિસ્સન્તી’’તિ.
‘‘Āgamissanti kho, ānanda, saddhā bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo – ‘idha tathāgato jāto’tipi, ‘idha tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’tipi, ‘idha tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattita’ntipi, ‘idha tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto’tipi. Ye hi keci, ānanda, cetiyacārikaṃ āhiṇḍantā pasannacittā kālaṅkarissanti, sabbe te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissantī’’ti.
આનન્દપુચ્છાકથા
Ānandapucchākathā
૨૦૩. ‘‘કથં મયં, ભન્તે, માતુગામે પટિપજ્જામા’’તિ? ‘‘અદસ્સનં, આનન્દા’’તિ. ‘‘દસ્સને, ભગવા, સતિ કથં પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ? ‘‘અનાલાપો, આનન્દા’’તિ . ‘‘આલપન્તેન પન, ભન્તે, કથં પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ? ‘‘સતિ, આનન્દ, ઉપટ્ઠાપેતબ્બા’’તિ.
203. ‘‘Kathaṃ mayaṃ, bhante, mātugāme paṭipajjāmā’’ti? ‘‘Adassanaṃ, ānandā’’ti. ‘‘Dassane, bhagavā, sati kathaṃ paṭipajjitabba’’nti? ‘‘Anālāpo, ānandā’’ti . ‘‘Ālapantena pana, bhante, kathaṃ paṭipajjitabba’’nti? ‘‘Sati, ānanda, upaṭṭhāpetabbā’’ti.
૨૦૪. ‘‘કથં મયં, ભન્તે, તથાગતસ્સ સરીરે પટિપજ્જામા’’તિ? ‘‘અબ્યાવટા તુમ્હે, આનન્દ, હોથ તથાગતસ્સ સરીરપૂજાય. ઇઙ્ઘ તુમ્હે, આનન્દ, સારત્થે ઘટથ અનુયુઞ્જથ 207, સારત્થે અપ્પમત્તા આતાપિનો પહિતત્તા વિહરથ. સન્તાનન્દ, ખત્તિયપણ્ડિતાપિ બ્રાહ્મણપણ્ડિતાપિ ગહપતિપણ્ડિતાપિ તથાગતે અભિપ્પસન્ના, તે તથાગતસ્સ સરીરપૂજં કરિસ્સન્તી’’તિ.
204. ‘‘Kathaṃ mayaṃ, bhante, tathāgatassa sarīre paṭipajjāmā’’ti? ‘‘Abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāya. Iṅgha tumhe, ānanda, sāratthe ghaṭatha anuyuñjatha 208, sāratthe appamattā ātāpino pahitattā viharatha. Santānanda, khattiyapaṇḍitāpi brāhmaṇapaṇḍitāpi gahapatipaṇḍitāpi tathāgate abhippasannā, te tathāgatassa sarīrapūjaṃ karissantī’’ti.
૨૦૫. ‘‘કથં પન, ભન્તે, તથાગતસ્સ સરીરે પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ? ‘‘યથા ખો, આનન્દ, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરે પટિપજ્જન્તિ, એવં તથાગતસ્સ સરીરે પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ. ‘‘કથં પન, ભન્તે, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરે પટિપજ્જન્તી’’તિ? ‘‘રઞ્ઞો, આનન્દ, ચક્કવત્તિસ્સ સરીરં અહતેન વત્થેન વેઠેન્તિ, અહતેન વત્થેન વેઠેત્વા વિહતેન કપ્પાસેન વેઠેન્તિ, વિહતેન કપ્પાસેન વેઠેત્વા અહતેન વત્થેન વેઠેન્તિ. એતેનુપાયેન પઞ્ચહિ યુગસતેહિ રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરં 209 વેઠેત્વા આયસાય તેલદોણિયા પક્ખિપિત્વા અઞ્ઞિસ્સા આયસાય દોણિયા પટિકુજ્જિત્વા સબ્બગન્ધાનં ચિતકં કરિત્વા રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરં ઝાપેન્તિ. ચાતુમહાપથે 210 રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ થૂપં કરોન્તિ . એવં ખો, આનન્દ, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરે પટિપજ્જન્તિ. યથા ખો, આનન્દ, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરે પટિપજ્જન્તિ, એવં તથાગતસ્સ સરીરે પટિપજ્જિતબ્બં. ચાતુમહાપથે તથાગતસ્સ થૂપો કાતબ્બો. તત્થ યે માલં વા ગન્ધં વા ચુણ્ણકં 211 વા આરોપેસ્સન્તિ વા અભિવાદેસ્સન્તિ વા ચિત્તં વા પસાદેસ્સન્તિ તેસં તં ભવિસ્સતિ દીઘરત્તં હિતાય સુખાય.
205. ‘‘Kathaṃ pana, bhante, tathāgatassa sarīre paṭipajjitabba’’nti? ‘‘Yathā kho, ānanda, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṃ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabba’’nti. ‘‘Kathaṃ pana, bhante, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjantī’’ti? ‘‘Rañño, ānanda, cakkavattissa sarīraṃ ahatena vatthena veṭhenti, ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhenti, vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena vatthena veṭhenti. Etenupāyena pañcahi yugasatehi rañño cakkavattissa sarīraṃ 212 veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjitvā sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā rañño cakkavattissa sarīraṃ jhāpenti. Cātumahāpathe 213 rañño cakkavattissa thūpaṃ karonti . Evaṃ kho, ānanda, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti. Yathā kho, ānanda, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṃ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbaṃ. Cātumahāpathe tathāgatassa thūpo kātabbo. Tattha ye mālaṃ vā gandhaṃ vā cuṇṇakaṃ 214 vā āropessanti vā abhivādessanti vā cittaṃ vā pasādessanti tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāya.
થૂપારહપુગ્ગલો
Thūpārahapuggalo
૨૦૬. ‘‘ચત્તારોમે, આનન્દ, થૂપારહા. કતમે ચત્તારો? તથાગતો અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો થૂપારહો, પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો થૂપારહો, તથાગતસ્સ સાવકો થૂપારહો, રાજા ચક્કવત્તી 215 થૂપારહોતિ.
206. ‘‘Cattārome, ānanda, thūpārahā. Katame cattāro? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho thūpāraho, paccekasambuddho thūpāraho, tathāgatassa sāvako thūpāraho, rājā cakkavattī 216 thūpārahoti.
‘‘કિઞ્ચાનન્દ , અત્થવસં પટિચ્ચ તથાગતો અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો થૂપારહો? ‘અયં તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ થૂપો’તિ, આનન્દ, બહુજના ચિત્તં પસાદેન્તિ. તે તત્થ ચિત્તં પસાદેત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ. ઇદં ખો, આનન્દ, અત્થવસં પટિચ્ચ તથાગતો અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો થૂપારહો.
‘‘Kiñcānanda , atthavasaṃ paṭicca tathāgato arahaṃ sammāsambuddho thūpāraho? ‘Ayaṃ tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa thūpo’ti, ānanda, bahujanā cittaṃ pasādenti. Te tattha cittaṃ pasādetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Idaṃ kho, ānanda, atthavasaṃ paṭicca tathāgato arahaṃ sammāsambuddho thūpāraho.
‘‘કિઞ્ચાનન્દ, અત્થવસં પટિચ્ચ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો થૂપારહો? ‘અયં તસ્સ ભગવતો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ થૂપો’તિ, આનન્દ, બહુજના ચિત્તં પસાદેન્તિ. તે તત્થ ચિત્તં પસાદેત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ. ઇદં ખો, આનન્દ, અત્થવસં પટિચ્ચ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો થૂપારહો.
‘‘Kiñcānanda, atthavasaṃ paṭicca paccekasambuddho thūpāraho? ‘Ayaṃ tassa bhagavato paccekasambuddhassa thūpo’ti, ānanda, bahujanā cittaṃ pasādenti. Te tattha cittaṃ pasādetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Idaṃ kho, ānanda, atthavasaṃ paṭicca paccekasambuddho thūpāraho.
‘‘કિઞ્ચાનન્દ, અત્થવસં પટિચ્ચ તથાગતસ્સ સાવકો થૂપારહો? ‘અયં તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ સાવકસ્સ થૂપો’તિ આનન્દ, બહુજના ચિત્તં પસાદેન્તિ. તે તત્થ ચિત્તં પસાદેત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ. ઇદં ખો, આનન્દ, અત્થવસં પટિચ્ચ તથાગતસ્સ સાવકો થૂપારહો.
‘‘Kiñcānanda, atthavasaṃ paṭicca tathāgatassa sāvako thūpāraho? ‘Ayaṃ tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa sāvakassa thūpo’ti ānanda, bahujanā cittaṃ pasādenti. Te tattha cittaṃ pasādetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Idaṃ kho, ānanda, atthavasaṃ paṭicca tathāgatassa sāvako thūpāraho.
‘‘કિઞ્ચાનન્દ, અત્થવસં પટિચ્ચ રાજા ચક્કવત્તી થૂપારહો? ‘અયં તસ્સ ધમ્મિકસ્સ ધમ્મરઞ્ઞો થૂપો’તિ, આનન્દ, બહુજના ચિત્તં પસાદેન્તિ. તે તત્થ ચિત્તં પસાદેત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ. ઇદં ખો, આનન્દ, અત્થવસં પટિચ્ચ રાજા ચક્કવત્તી થૂપારહો. ઇમે ખો, આનન્દ ચત્તારો થૂપારહા’’તિ.
‘‘Kiñcānanda, atthavasaṃ paṭicca rājā cakkavattī thūpāraho? ‘Ayaṃ tassa dhammikassa dhammarañño thūpo’ti, ānanda, bahujanā cittaṃ pasādenti. Te tattha cittaṃ pasādetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Idaṃ kho, ānanda, atthavasaṃ paṭicca rājā cakkavattī thūpāraho. Ime kho, ānanda cattāro thūpārahā’’ti.
આનન્દઅચ્છરિયધમ્મો
Ānandaacchariyadhammo
૨૦૭. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો વિહારં પવિસિત્વા કપિસીસં આલમ્બિત્વા રોદમાનો અટ્ઠાસિ – ‘‘અહઞ્ચ વતમ્હિ સેખો સકરણીયો, સત્થુ ચ મે પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ, યો મમ અનુકમ્પકો’’તિ. અથ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘કહં નુ ખો, ભિક્ખવે, આનન્દો’’તિ? ‘‘એસો, ભન્તે, આયસ્મા આનન્દો વિહારં પવિસિત્વા કપિસીસં આલમ્બિત્વા રોદમાનો ઠિતો – ‘અહઞ્ચ વતમ્હિ સેખો સકરણીયો, સત્થુ ચ મે પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ, યો મમ અનુકમ્પકો’’’તિ. અથ ખો ભગવા અઞ્ઞતરં ભિક્ખું આમન્તેસિ – ‘‘એહિ ત્વં, ભિક્ખુ, મમ વચનેન આનન્દં આમન્તેહિ – ‘સત્થા તં, આવુસો આનન્દ, આમન્તેતી’’’તિ. ‘‘એવં , ભન્તે’’તિ ખો સો ભિક્ખુ ભગવતો પટિસ્સુત્વા યેનાયસ્મા આનન્દો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચ – ‘‘સત્થા તં, આવુસો આનન્દ, આમન્તેતી’’તિ. ‘‘એવમાવુસો’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો તસ્સ ભિક્ખુનો પટિસ્સુત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો આયસ્મન્તં આનન્દં ભગવા એતદવોચ – ‘‘અલં, આનન્દ, મા સોચિ મા પરિદેવિ, નનુ એતં, આનન્દ, મયા પટિકચ્ચેવ અક્ખાતં – ‘સબ્બેહેવ પિયેહિ મનાપેહિ નાનાભાવો વિનાભાવો અઞ્ઞથાભાવો’; તં કુતેત્થ, આનન્દ, લબ્ભા. યં તં જાતં ભૂતં સઙ્ખતં પલોકધમ્મં, તં વત તથાગતસ્સાપિ સરીરં મા પલુજ્જી’તિ નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. દીઘરત્તં ખો તે, આનન્દ, તથાગતો પચ્ચુપટ્ઠિતો મેત્તેન કાયકમ્મેન હિતેન સુખેન અદ્વયેન અપ્પમાણેન, મેત્તેન વચીકમ્મેન હિતેન સુખેન અદ્વયેન અપ્પમાણેન, મેત્તેન મનોકમ્મેન હિતેન સુખેન અદ્વયેન અપ્પમાણેન. કતપુઞ્ઞોસિ ત્વં, આનન્દ, પધાનમનુયુઞ્જ, ખિપ્પં હોહિસિ અનાસવો’’તિ.
207. Atha kho āyasmā ānando vihāraṃ pavisitvā kapisīsaṃ ālambitvā rodamāno aṭṭhāsi – ‘‘ahañca vatamhi sekho sakaraṇīyo, satthu ca me parinibbānaṃ bhavissati, yo mama anukampako’’ti. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘kahaṃ nu kho, bhikkhave, ānando’’ti? ‘‘Eso, bhante, āyasmā ānando vihāraṃ pavisitvā kapisīsaṃ ālambitvā rodamāno ṭhito – ‘ahañca vatamhi sekho sakaraṇīyo, satthu ca me parinibbānaṃ bhavissati, yo mama anukampako’’’ti. Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena ānandaṃ āmantehi – ‘satthā taṃ, āvuso ānanda, āmantetī’’’ti. ‘‘Evaṃ , bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘satthā taṃ, āvuso ānanda, āmantetī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā ānando tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘alaṃ, ānanda, mā soci mā paridevi, nanu etaṃ, ānanda, mayā paṭikacceva akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo’; taṃ kutettha, ānanda, labbhā. Yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ vata tathāgatassāpi sarīraṃ mā palujjī’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Dīgharattaṃ kho te, ānanda, tathāgato paccupaṭṭhito mettena kāyakammena hitena sukhena advayena appamāṇena, mettena vacīkammena hitena sukhena advayena appamāṇena, mettena manokammena hitena sukhena advayena appamāṇena. Katapuññosi tvaṃ, ānanda, padhānamanuyuñja, khippaṃ hohisi anāsavo’’ti.
૨૦૮. અથ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘યેપિ તે, ભિક્ખવે, અહેસું અતીતમદ્ધાનં અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા, તેસમ્પિ ભગવન્તાનં એતપ્પરમાયેવ ઉપટ્ઠાકા અહેસું, સેય્યથાપિ મય્હં આનન્દો. યેપિ તે, ભિક્ખવે, ભવિસ્સન્તિ અનાગતમદ્ધાનં અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા, તેસમ્પિ ભગવન્તાનં એતપ્પરમાયેવ ઉપટ્ઠાકા ભવિસ્સન્તિ, સેય્યથાપિ મય્હં આનન્દો. પણ્ડિતો, ભિક્ખવે, આનન્દો; મેધાવી, ભિક્ખવે, આનન્દો. જાનાતિ ‘અયં કાલો તથાગતં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમિતું ભિક્ખૂનં, અયં કાલો ભિક્ખુનીનં, અયં કાલો ઉપાસકાનં , અયં કાલો ઉપાસિકાનં, અયં કાલો રઞ્ઞો રાજમહામત્તાનં તિત્થિયાનં તિત્થિયસાવકાન’ન્તિ.
208. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘yepi te, bhikkhave, ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantānaṃ etapparamāyeva upaṭṭhākā ahesuṃ, seyyathāpi mayhaṃ ānando. Yepi te, bhikkhave, bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, tesampi bhagavantānaṃ etapparamāyeva upaṭṭhākā bhavissanti, seyyathāpi mayhaṃ ānando. Paṇḍito, bhikkhave, ānando; medhāvī, bhikkhave, ānando. Jānāti ‘ayaṃ kālo tathāgataṃ dassanāya upasaṅkamituṃ bhikkhūnaṃ, ayaṃ kālo bhikkhunīnaṃ, ayaṃ kālo upāsakānaṃ , ayaṃ kālo upāsikānaṃ, ayaṃ kālo rañño rājamahāmattānaṃ titthiyānaṃ titthiyasāvakāna’nti.
૨૦૯. ‘‘ચત્તારોમે, ભિક્ખવે, અચ્છરિયા અબ્ભુતા ધમ્મા 217 આનન્દે. કતમે ચત્તારો? સચે, ભિક્ખવે, ભિક્ખુપરિસા આનન્દં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમતિ, દસ્સનેન સા અત્તમના હોતિ. તત્ર ચે આનન્દો ધમ્મં ભાસતિ, ભાસિતેનપિ સા અત્તમના હોતિ. અતિત્તાવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુપરિસા હોતિ, અથ ખો આનન્દો તુણ્હી હોતિ. સચે, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનીપરિસા આનન્દં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમતિ, દસ્સનેન સા અત્તમના હોતિ. તત્ર ચે આનન્દો ધમ્મં ભાસતિ, ભાસિતેનપિ સા અત્તમના હોતિ. અતિત્તાવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનીપરિસા હોતિ, અથ ખો આનન્દો તુણ્હી હોતિ. સચે, ભિક્ખવે, ઉપાસકપરિસા આનન્દં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમતિ, દસ્સનેન સા અત્તમના હોતિ. તત્ર ચે આનન્દો ધમ્મં ભાસતિ, ભાસિતેનપિ સા અત્તમના હોતિ. અતિત્તાવ, ભિક્ખવે, ઉપાસકપરિસા હોતિ, અથ ખો આનન્દો તુણ્હી હોતિ. સચે, ભિક્ખવે, ઉપાસિકાપરિસા આનન્દં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમતિ, દસ્સનેન સા અત્તમના હોતિ. તત્ર ચે, આનન્દો, ધમ્મં ભાસતિ, ભાસિતેનપિ સા અત્તમના હોતિ. અતિત્તાવ, ભિક્ખવે, ઉપાસિકાપરિસા હોતિ, અથ ખો આનન્દો તુણ્હી હોતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, ચત્તારો અચ્છરિયા અબ્ભુતા ધમ્મા આનન્દે.
209. ‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā 218 ānande. Katame cattāro? Sace, bhikkhave, bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittāva, bhikkhave, bhikkhuparisā hoti, atha kho ānando tuṇhī hoti. Sace, bhikkhave, bhikkhunīparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittāva, bhikkhave, bhikkhunīparisā hoti, atha kho ānando tuṇhī hoti. Sace, bhikkhave, upāsakaparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittāva, bhikkhave, upāsakaparisā hoti, atha kho ānando tuṇhī hoti. Sace, bhikkhave, upāsikāparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce, ānando, dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittāva, bhikkhave, upāsikāparisā hoti, atha kho ānando tuṇhī hoti. Ime kho, bhikkhave, cattāro acchariyā abbhutā dhammā ānande.
‘‘ચત્તારોમે, ભિક્ખવે, અચ્છરિયા અબ્ભુતા ધમ્મા રઞ્ઞે ચક્કવત્તિમ્હિ. કતમે ચત્તારો ? સચે, ભિક્ખવે, ખત્તિયપરિસા રાજાનં ચક્કવત્તિં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમતિ, દસ્સનેન સા અત્તમના હોતિ. તત્ર ચે રાજા ચક્કવત્તી ભાસતિ, ભાસિતેનપિ સા અત્તમના હોતિ. અતિત્તાવ, ભિક્ખવે, ખત્તિયપરિસા હોતિ. અથ ખો રાજા ચક્કવત્તી તુણ્હી હોતિ. સચે ભિક્ખવે, બ્રાહ્મણપરિસા…પે॰… ગહપતિપરિસા…પે॰… સમણપરિસા રાજાનં ચક્કવત્તિં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમતિ, દસ્સનેન સા અત્તમના હોતિ. તત્ર ચે રાજા ચક્કવત્તી ભાસતિ, ભાસિતેનપિ સા અત્તમના હોતિ. અતિત્તાવ, ભિક્ખવે, સમણપરિસા હોતિ, અથ ખો રાજા ચક્કવત્તી તુણ્હી હોતિ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ચત્તારોમે અચ્છરિયા અબ્ભુતા ધમ્મા આનન્દે. સચે, ભિક્ખવે, ભિક્ખુપરિસા આનન્દં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમતિ, દસ્સનેન સા અત્તમના હોતિ. તત્ર ચે આનન્દો ધમ્મં ભાસતિ, ભાસિતેનપિ સા અત્તમના હોતિ. અતિત્તાવ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુપરિસા હોતિ. અથ ખો આનન્દો તુણ્હી હોતિ. સચે, ભિક્ખવે ભિક્ખુનીપરિસા…પે॰… ઉપાસકપરિસા…પે॰… ઉપાસિકાપરિસા આનન્દં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમતિ, દસ્સનેન સા અત્તમના હોતિ. તત્ર ચે આનન્દો ધમ્મં ભાસતિ, ભાસિતેનપિ સા અત્તમના હોતિ. અતિત્તાવ, ભિક્ખવે, ઉપાસિકાપરિસા હોતિ. અથ ખો આનન્દો તુણ્હી હોતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, ચત્તારો અચ્છરિયા અબ્ભુતા ધમ્મા આનન્દે’’તિ.
‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā raññe cakkavattimhi. Katame cattāro ? Sace, bhikkhave, khattiyaparisā rājānaṃ cakkavattiṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce rājā cakkavattī bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittāva, bhikkhave, khattiyaparisā hoti. Atha kho rājā cakkavattī tuṇhī hoti. Sace bhikkhave, brāhmaṇaparisā…pe… gahapatiparisā…pe… samaṇaparisā rājānaṃ cakkavattiṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce rājā cakkavattī bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittāva, bhikkhave, samaṇaparisā hoti, atha kho rājā cakkavattī tuṇhī hoti. Evameva kho, bhikkhave, cattārome acchariyā abbhutā dhammā ānande. Sace, bhikkhave, bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittāva, bhikkhave, bhikkhuparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Sace, bhikkhave bhikkhunīparisā…pe… upāsakaparisā…pe… upāsikāparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanena sā attamanā hoti. Tatra ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti. Atittāva, bhikkhave, upāsikāparisā hoti. Atha kho ānando tuṇhī hoti. Ime kho, bhikkhave, cattāro acchariyā abbhutā dhammā ānande’’ti.
મહાસુદસ્સનસુત્તદેસના
Mahāsudassanasuttadesanā
૨૧૦. એવં વુત્તે આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘મા, ભન્તે, ભગવા ઇમસ્મિં ખુદ્દકનગરકે ઉજ્જઙ્ગલનગરકે સાખાનગરકે પરિનિબ્બાયિ. સન્તિ, ભન્તે, અઞ્ઞાનિ મહાનગરાનિ, સેય્યથિદં – ચમ્પા રાજગહં સાવત્થી સાકેતં કોસમ્બી બારાણસી; એત્થ ભગવા પરિનિબ્બાયતુ. એત્થ બહૂ ખત્તિયમહાસાલા, બ્રાહ્મણમહાસાલા ગહપતિમહાસાલા તથાગતે અભિપ્પસન્ના. તે તથાગતસ્સ સરીરપૂજં કરિસ્સન્તી’’તિ ‘‘માહેવં, આનન્દ, અવચ; માહેવં, આનન્દ, અવચ – ‘ખુદ્દકનગરકં ઉજ્જઙ્ગલનગરકં સાખાનગરક’ન્તિ.
210. Evaṃ vutte āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mā, bhante, bhagavā imasmiṃ khuddakanagarake ujjaṅgalanagarake sākhānagarake parinibbāyi. Santi, bhante, aññāni mahānagarāni, seyyathidaṃ – campā rājagahaṃ sāvatthī sāketaṃ kosambī bārāṇasī; ettha bhagavā parinibbāyatu. Ettha bahū khattiyamahāsālā, brāhmaṇamahāsālā gahapatimahāsālā tathāgate abhippasannā. Te tathāgatassa sarīrapūjaṃ karissantī’’ti ‘‘māhevaṃ, ānanda, avaca; māhevaṃ, ānanda, avaca – ‘khuddakanagarakaṃ ujjaṅgalanagarakaṃ sākhānagaraka’nti.
‘‘ભૂતપુબ્બં, આનન્દ, રાજા મહાસુદસ્સનો નામ અહોસિ ચક્કવત્તી ધમ્મિકો ધમ્મરાજા ચાતુરન્તો વિજિતાવી જનપ્પદત્થાવરિયપ્પત્તો સત્તરતનસમન્નાગતો. રઞ્ઞો, આનન્દ, મહાસુદસ્સનસ્સ અયં કુસિનારા કુસાવતી નામ રાજધાની અહોસિ, પુરત્થિમેન ચ પચ્છિમેન ચ દ્વાદસયોજનાનિ આયામેન; ઉત્તરેન ચ દક્ખિણેન ચ સત્તયોજનાનિ વિત્થારેન. કુસાવતી, આનન્દ, રાજધાની ઇદ્ધા ચેવ અહોસિ ફીતા ચ બહુજના ચ આકિણ્ણમનુસ્સા ચ સુભિક્ખા ચ. સેય્યથાપિ, આનન્દ, દેવાનં આળકમન્દા નામ રાજધાની ઇદ્ધા ચેવ હોતિ ફીતા ચ બહુજના ચ આકિણ્ણયક્ખા ચ સુભિક્ખા ચ; એવમેવ ખો, આનન્દ, કુસાવતી રાજધાની ઇદ્ધા ચેવ અહોસિ ફીતા ચ બહુજના ચ આકિણ્ણમનુસ્સા ચ સુભિક્ખા ચ. કુસાવતી, આનન્દ, રાજધાની દસહિ સદ્દેહિ અવિવિત્તા અહોસિ દિવા ચેવ રત્તિઞ્ચ, સેય્યથિદં – હત્થિસદ્દેન અસ્સસદ્દેન રથસદ્દેન ભેરિસદ્દેન મુદિઙ્ગસદ્દેન વીણાસદ્દેન ગીતસદ્દેન સઙ્ખસદ્દેન સમ્મસદ્દેન પાણિતાળસદ્દેન ‘અસ્નાથ પિવથ ખાદથા’તિ દસમેન સદ્દેન.
‘‘Bhūtapubbaṃ, ānanda, rājā mahāsudassano nāma ahosi cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janappadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Rañño, ānanda, mahāsudassanassa ayaṃ kusinārā kusāvatī nāma rājadhānī ahosi, puratthimena ca pacchimena ca dvādasayojanāni āyāmena; uttarena ca dakkhiṇena ca sattayojanāni vitthārena. Kusāvatī, ānanda, rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca. Seyyathāpi, ānanda, devānaṃ āḷakamandā nāma rājadhānī iddhā ceva hoti phītā ca bahujanā ca ākiṇṇayakkhā ca subhikkhā ca; evameva kho, ānanda, kusāvatī rājadhānī iddhā ceva ahosi phītā ca bahujanā ca ākiṇṇamanussā ca subhikkhā ca. Kusāvatī, ānanda, rājadhānī dasahi saddehi avivittā ahosi divā ceva rattiñca, seyyathidaṃ – hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudiṅgasaddena vīṇāsaddena gītasaddena saṅkhasaddena sammasaddena pāṇitāḷasaddena ‘asnātha pivatha khādathā’ti dasamena saddena.
‘‘ગચ્છ ત્વં, આનન્દ, કુસિનારં પવિસિત્વા કોસિનારકાનં મલ્લાનં આરોચેહિ – ‘અજ્જ ખો, વાસેટ્ઠા, રત્તિયા પચ્છિમે યામે તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. અભિક્કમથ વાસેટ્ઠા, અભિક્કમથ વાસેટ્ઠા. મા પચ્છા વિપ્પટિસારિનો અહુવત્થ – અમ્હાકઞ્ચ નો ગામક્ખેત્તે તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં અહોસિ, ન મયં લભિમ્હા પચ્છિમે કાલે તથાગતં દસ્સનાયા’’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પટિસ્સુત્વા નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય અત્તદુતિયો કુસિનારં પાવિસિ.
‘‘Gaccha tvaṃ, ānanda, kusināraṃ pavisitvā kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocehi – ‘ajja kho, vāseṭṭhā, rattiyā pacchime yāme tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Abhikkamatha vāseṭṭhā, abhikkamatha vāseṭṭhā. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha – amhākañca no gāmakkhette tathāgatassa parinibbānaṃ ahosi, na mayaṃ labhimhā pacchime kāle tathāgataṃ dassanāyā’’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā nivāsetvā pattacīvaramādāya attadutiyo kusināraṃ pāvisi.
મલ્લાનં વન્દના
Mallānaṃ vandanā
૨૧૧. તેન ખો પન સમયેન કોસિનારકા મલ્લા સન્ધાગારે 219 સન્નિપતિતા હોન્તિ કેનચિદેવ કરણીયેન. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો યેન કોસિનારકાનં મલ્લાનં સન્ધાગારં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા કોસિનારકાનં મલ્લાનં આરોચેસિ – ‘‘અજ્જ ખો, વાસેટ્ઠા, રત્તિયા પચ્છિમે યામે તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. અભિક્કમથ વાસેટ્ઠા અભિક્કમથ વાસેટ્ઠા. મા પચ્છા વિપ્પટિસારિનો અહુવત્થ – ‘અમ્હાકઞ્ચ નો ગામક્ખેત્તે તથાગતસ્સ પરિનિબ્બાનં અહોસિ, ન મયં લભિમ્હા પચ્છિમે કાલે તથાગતં દસ્સનાયા’’’તિ. ઇદમાયસ્મતો આનન્દસ્સ વચનં સુત્વા મલ્લા ચ મલ્લપુત્તા ચ મલ્લસુણિસા ચ મલ્લપજાપતિયો ચ અઘાવિનો દુમ્મના ચેતોદુક્ખસમપ્પિતા અપ્પેકચ્ચે કેસે પકિરિય કન્દન્તિ, બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, છિન્નપાતં પપતન્તિ, આવટ્ટન્તિ વિવટ્ટન્તિ – ‘અતિખિપ્પં ભગવા પરિનિબ્બાયિસ્સતિ, અતિખિપ્પં સુગતો પરિનિબ્બાયિસ્સતિ, અતિખિપ્પં ચક્ખું લોકે અન્તરધાયિસ્સતી’તિ. અથ ખો મલ્લા ચ મલ્લપુત્તા ચ મલ્લસુણિસા ચ મલ્લપજાપતિયો ચ અઘાવિનો દુમ્મના ચેતોદુક્ખસમપ્પિતા યેન ઉપવત્તનં મલ્લાનં સાલવનં યેનાયસ્મા આનન્દો તેનુપસઙ્કમિંસુ. અથ ખો આયસ્મતો આનન્દસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સચે ખો અહં કોસિનારકે મલ્લે એકમેકં ભગવન્તં વન્દાપેસ્સામિ, અવન્દિતો ભગવા કોસિનારકેહિ મલ્લેહિ ભવિસ્સતિ, અથાયં રત્તિ વિભાયિસ્સતિ. યંનૂનાહં કોસિનારકે મલ્લે કુલપરિવત્તસો કુલપરિવત્તસો ઠપેત્વા ભગવન્તં વન્દાપેય્યં – ‘ઇત્થન્નામો, ભન્તે, મલ્લો સપુત્તો સભરિયો સપરિસો સામચ્ચો ભગવતો પાદે સિરસા વન્દતી’તિ. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો કોસિનારકે મલ્લે કુલપરિવત્તસો કુલપરિવત્તસો ઠપેત્વા ભગવન્તં વન્દાપેસિ – ‘ઇત્થન્નામો, ભન્તે, મલ્લો સપુત્તો સભરિયો સપરિસો સામચ્ચો ભગવતો પાદે સિરસા વન્દતી’’’તિ. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો એતેન ઉપાયેન પઠમેનેવ યામેન કોસિનારકે મલ્લે ભગવન્તં વન્દાપેસિ.
211. Tena kho pana samayena kosinārakā mallā sandhāgāre 220 sannipatitā honti kenacideva karaṇīyena. Atha kho āyasmā ānando yena kosinārakānaṃ mallānaṃ sandhāgāraṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocesi – ‘‘ajja kho, vāseṭṭhā, rattiyā pacchime yāme tathāgatassa parinibbānaṃ bhavissati. Abhikkamatha vāseṭṭhā abhikkamatha vāseṭṭhā. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha – ‘amhākañca no gāmakkhette tathāgatassa parinibbānaṃ ahosi, na mayaṃ labhimhā pacchime kāle tathāgataṃ dassanāyā’’’ti. Idamāyasmato ānandassa vacanaṃ sutvā mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā cetodukkhasamappitā appekacce kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti vivaṭṭanti – ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbāyissati, atikhippaṃ sugato parinibbāyissati, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antaradhāyissatī’ti. Atha kho mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā cetodukkhasamappitā yena upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ yenāyasmā ānando tenupasaṅkamiṃsu. Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi – ‘‘sace kho ahaṃ kosinārake malle ekamekaṃ bhagavantaṃ vandāpessāmi, avandito bhagavā kosinārakehi mallehi bhavissati, athāyaṃ ratti vibhāyissati. Yaṃnūnāhaṃ kosinārake malle kulaparivattaso kulaparivattaso ṭhapetvā bhagavantaṃ vandāpeyyaṃ – ‘itthannāmo, bhante, mallo saputto sabhariyo sapariso sāmacco bhagavato pāde sirasā vandatī’ti. Atha kho āyasmā ānando kosinārake malle kulaparivattaso kulaparivattaso ṭhapetvā bhagavantaṃ vandāpesi – ‘itthannāmo, bhante, mallo saputto sabhariyo sapariso sāmacco bhagavato pāde sirasā vandatī’’’ti. Atha kho āyasmā ānando etena upāyena paṭhameneva yāmena kosinārake malle bhagavantaṃ vandāpesi.
સુભદ્દપરિબ્બાજકવત્થુ
Subhaddaparibbājakavatthu
૨૧૨. તેન ખો પન સમયેન સુભદ્દો નામ પરિબ્બાજકો કુસિનારાયં પટિવસતિ. અસ્સોસિ ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો – ‘‘અજ્જ કિર રત્તિયા પચ્છિમે યામે સમણસ્સ ગોતમસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતી’’તિ. અથ ખો સુભદ્દસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સુતં ખો પન મેતં પરિબ્બાજકાનં વુડ્ઢાનં મહલ્લકાનં આચરિયપાચરિયાનં ભાસમાનાનં – ‘કદાચિ કરહચિ તથાગતા લોકે ઉપ્પજ્જન્તિ અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા’તિ. અજ્જેવ રત્તિયા પચ્છિમે યામે સમણસ્સ ગોતમસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. અત્થિ ચ મે અયં કઙ્ખાધમ્મો ઉપ્પન્નો, એવં પસન્નો અહં સમણે ગોતમે, ‘પહોતિ મે સમણો ગોતમો તથા ધમ્મં દેસેતું, યથાહં ઇમં કઙ્ખાધમ્મં પજહેય્ય’’’ન્તિ. અથ ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો યેન ઉપવત્તનં મલ્લાનં સાલવનં, યેનાયસ્મા આનન્દો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભો આનન્દ, પરિબ્બાજકાનં વુડ્ઢાનં મહલ્લકાનં આચરિયપાચરિયાનં ભાસમાનાનં – ‘કદાચિ કરહચિ તથાગતા લોકે ઉપ્પજ્જન્તિ અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા’તિ. અજ્જેવ રત્તિયા પચ્છિમે યામે સમણસ્સ ગોતમસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. અત્થિ ચ મે અયં કઙ્ખાધમ્મો ઉપ્પન્નો – એવં પસન્નો અહં સમણે ગોતમે ‘પહોતિ મે સમણો ગોતમો તથા ધમ્મં દેસેતું, યથાહં ઇમં કઙ્ખાધમ્મં પજહેય્ય’ન્તિ. સાધાહં, ભો આનન્દ, લભેય્યં સમણં ગોતમં દસ્સનાયા’’તિ. એવં વુત્તે આયસ્મા આનન્દો સુભદ્દં પરિબ્બાજકં એતદવોચ – ‘‘અલં, આવુસો સુભદ્દ, મા તથાગતં વિહેઠેસિ, કિલન્તો ભગવા’’તિ. દુતિયમ્પિ ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો…પે॰… તતિયમ્પિ ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભો આનન્દ, પરિબ્બાજકાનં વુડ્ઢાનં મહલ્લકાનં આચરિયપાચરિયાનં ભાસમાનાનં – ‘કદાચિ કરહચિ તથાગતા લોકે ઉપ્પજ્જન્તિ અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા’તિ. અજ્જેવ રત્તિયા પચ્છિમે યામે સમણસ્સ ગોતમસ્સ પરિનિબ્બાનં ભવિસ્સતિ. અત્થિ ચ મે અયં કઙ્ખાધમ્મો ઉપ્પન્નો – એવં પસન્નો અહં સમણે ગોતમે, ‘પહોતિ મે સમણો ગોતમો તથા ધમ્મં દેસેતું, યથાહં ઇમં કઙ્ખાધમ્મં પજહેય્ય’ન્તિ. સાધાહં, ભો આનન્દ, લભેય્યં સમણં ગોતમં દસ્સનાયા’’તિ. તતિયમ્પિ ખો આયસ્મા આનન્દો સુભદ્દં પરિબ્બાજકં એતદવોચ – ‘‘અલં, આવુસો સુભદ્દ, મા તથાગતં વિહેઠેસિ, કિલન્તો ભગવા’’તિ.
212. Tena kho pana samayena subhaddo nāma paribbājako kusinārāyaṃ paṭivasati. Assosi kho subhaddo paribbājako – ‘‘ajja kira rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṃ bhavissatī’’ti. Atha kho subhaddassa paribbājakassa etadahosi – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ paribbājakānaṃ vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā’ti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṃ bhavissati. Atthi ca me ayaṃ kaṅkhādhammo uppanno, evaṃ pasanno ahaṃ samaṇe gotame, ‘pahoti me samaṇo gotamo tathā dhammaṃ desetuṃ, yathāhaṃ imaṃ kaṅkhādhammaṃ pajaheyya’’’nti. Atha kho subhaddo paribbājako yena upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ, yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho ānanda, paribbājakānaṃ vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā’ti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṃ bhavissati. Atthi ca me ayaṃ kaṅkhādhammo uppanno – evaṃ pasanno ahaṃ samaṇe gotame ‘pahoti me samaṇo gotamo tathā dhammaṃ desetuṃ, yathāhaṃ imaṃ kaṅkhādhammaṃ pajaheyya’nti. Sādhāhaṃ, bho ānanda, labheyyaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāyā’’ti. Evaṃ vutte āyasmā ānando subhaddaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, āvuso subhadda, mā tathāgataṃ viheṭhesi, kilanto bhagavā’’ti. Dutiyampi kho subhaddo paribbājako…pe… tatiyampi kho subhaddo paribbājako āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bho ānanda, paribbājakānaṃ vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘kadāci karahaci tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā’ti. Ajjeva rattiyā pacchime yāme samaṇassa gotamassa parinibbānaṃ bhavissati. Atthi ca me ayaṃ kaṅkhādhammo uppanno – evaṃ pasanno ahaṃ samaṇe gotame, ‘pahoti me samaṇo gotamo tathā dhammaṃ desetuṃ, yathāhaṃ imaṃ kaṅkhādhammaṃ pajaheyya’nti. Sādhāhaṃ, bho ānanda, labheyyaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāyā’’ti. Tatiyampi kho āyasmā ānando subhaddaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, āvuso subhadda, mā tathāgataṃ viheṭhesi, kilanto bhagavā’’ti.
૨૧૩. અસ્સોસિ ખો ભગવા આયસ્મતો આનન્દસ્સ સુભદ્દેન પરિબ્બાજકેન સદ્ધિં ઇમં કથાસલ્લાપં. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘અલં, આનન્દ, મા સુભદ્દં વારેસિ, લભતં, આનન્દ, સુભદ્દો તથાગતં દસ્સનાય. યં કિઞ્ચિ મં સુભદ્દો પુચ્છિસ્સતિ, સબ્બં તં અઞ્ઞાપેક્ખોવ પુચ્છિસ્સતિ, નો વિહેસાપેક્ખો. યં ચસ્સાહં પુટ્ઠો બ્યાકરિસ્સામિ, તં ખિપ્પમેવ આજાનિસ્સતી’’તિ. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો સુભદ્દં પરિબ્બાજકં એતદવોચ – ‘‘ગચ્છાવુસો સુભદ્દ, કરોતિ તે ભગવા ઓકાસ’’ન્તિ. અથ ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ, સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘યેમે, ભો ગોતમ, સમણબ્રાહ્મણા સઙ્ઘિનો ગણિનો ગણાચરિયા ઞાતા યસસ્સિનો તિત્થકરા સાધુસમ્મતા બહુજનસ્સ, સેય્યથિદં – પૂરણો કસ્સપો, મક્ખલિ ગોસાલો, અજિતો કેસકમ્બલો, પકુધો કચ્ચાયનો, સઞ્ચયો બેલટ્ઠપુત્તો, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો, સબ્બેતે સકાય પટિઞ્ઞાય અબ્ભઞ્ઞિંસુ, સબ્બેવ ન અબ્ભઞ્ઞિંસુ , ઉદાહુ એકચ્ચે અબ્ભઞ્ઞિંસુ, એકચ્ચે ન અબ્ભઞ્ઞિંસૂ’’તિ? ‘‘અલં, સુભદ્દ, તિટ્ઠતેતં – ‘સબ્બેતે સકાય પટિઞ્ઞાય અબ્ભઞ્ઞિંસુ, સબ્બેવ ન અબ્ભઞ્ઞિંસુ, ઉદાહુ એકચ્ચે અબ્ભઞ્ઞિંસુ, એકચ્ચે ન અબ્ભઞ્ઞિંસૂ’તિ. ધમ્મં તે, સુભદ્દ, દેસેસ્સામિ; તં સુણાહિ સાધુકં મનસિકરોહિ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. ભગવા એતદવોચ –
213. Assosi kho bhagavā āyasmato ānandassa subhaddena paribbājakena saddhiṃ imaṃ kathāsallāpaṃ. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘alaṃ, ānanda, mā subhaddaṃ vāresi, labhataṃ, ānanda, subhaddo tathāgataṃ dassanāya. Yaṃ kiñci maṃ subhaddo pucchissati, sabbaṃ taṃ aññāpekkhova pucchissati, no vihesāpekkho. Yaṃ cassāhaṃ puṭṭho byākarissāmi, taṃ khippameva ājānissatī’’ti. Atha kho āyasmā ānando subhaddaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘gacchāvuso subhadda, karoti te bhagavā okāsa’’nti. Atha kho subhaddo paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho subhaddo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yeme, bho gotama, samaṇabrāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahujanassa, seyyathidaṃ – pūraṇo kassapo, makkhali gosālo, ajito kesakambalo, pakudho kaccāyano, sañcayo belaṭṭhaputto, nigaṇṭho nāṭaputto, sabbete sakāya paṭiññāya abbhaññiṃsu, sabbeva na abbhaññiṃsu , udāhu ekacce abbhaññiṃsu, ekacce na abbhaññiṃsū’’ti? ‘‘Alaṃ, subhadda, tiṭṭhatetaṃ – ‘sabbete sakāya paṭiññāya abbhaññiṃsu, sabbeva na abbhaññiṃsu, udāhu ekacce abbhaññiṃsu, ekacce na abbhaññiṃsū’ti. Dhammaṃ te, subhadda, desessāmi; taṃ suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho subhaddo paribbājako bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca –
૨૧૪. ‘‘યસ્મિં ખો, સુભદ્દ, ધમ્મવિનયે અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો ન ઉપલબ્ભતિ, સમણોપિ તત્થ ન ઉપલબ્ભતિ. દુતિયોપિ તત્થ સમણો ન ઉપલબ્ભતિ. તતિયોપિ તત્થ સમણો ન ઉપલબ્ભતિ. ચતુત્થોપિ તત્થ સમણો ન ઉપલબ્ભતિ. યસ્મિઞ્ચ ખો, સુભદ્દ, ધમ્મવિનયે અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો ઉપલબ્ભતિ, સમણોપિ તત્થ ઉપલબ્ભતિ, દુતિયોપિ તત્થ સમણો ઉપલબ્ભતિ, તતિયોપિ તત્થ સમણો ઉપલબ્ભતિ, ચતુત્થોપિ તત્થ સમણો ઉપલબ્ભતિ. ઇમસ્મિં ખો, સુભદ્દ, ધમ્મવિનયે અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો ઉપલબ્ભતિ, ઇધેવ, સુભદ્દ, સમણો, ઇધ દુતિયો સમણો, ઇધ તતિયો સમણો, ઇધ ચતુત્થો સમણો, સુઞ્ઞા પરપ્પવાદા સમણેભિ અઞ્ઞેહિ 221. ઇમે ચ 222, સુભદ્દ, ભિક્ખૂ સમ્મા વિહરેય્યું, અસુઞ્ઞો લોકો અરહન્તેહિ અસ્સાતિ.
214. ‘‘Yasmiṃ kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo na upalabbhati, samaṇopi tattha na upalabbhati. Dutiyopi tattha samaṇo na upalabbhati. Tatiyopi tattha samaṇo na upalabbhati. Catutthopi tattha samaṇo na upalabbhati. Yasmiñca kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhati, samaṇopi tattha upalabbhati, dutiyopi tattha samaṇo upalabbhati, tatiyopi tattha samaṇo upalabbhati, catutthopi tattha samaṇo upalabbhati. Imasmiṃ kho, subhadda, dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upalabbhati, idheva, subhadda, samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo, idha catuttho samaṇo, suññā parappavādā samaṇebhi aññehi 223. Ime ca 224, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assāti.
‘‘એકૂનતિંસો વયસા સુભદ્દ,
‘‘Ekūnatiṃso vayasā subhadda,
યં પબ્બજિં કિંકુસલાનુએસી;
Yaṃ pabbajiṃ kiṃkusalānuesī;
વસ્સાનિ પઞ્ઞાસ સમાધિકાનિ,
Vassāni paññāsa samādhikāni,
યતો અહં પબ્બજિતો સુભદ્દ.
Yato ahaṃ pabbajito subhadda.
ઞાયસ્સ ધમ્મસ્સ પદેસવત્તી,
Ñāyassa dhammassa padesavattī,
ઇતો બહિદ્ધા સમણોપિ નત્થિ.
Ito bahiddhā samaṇopi natthi.
‘‘દુતિયોપિ સમણો નત્થિ. તતિયોપિ સમણો નત્થિ. ચતુત્થોપિ સમણો નત્થિ. સુઞ્ઞા પરપ્પવાદા સમણેભિ અઞ્ઞેહિ. ઇમે ચ, સુભદ્દ, ભિક્ખૂ સમ્મા વિહરેય્યું, અસુઞ્ઞો લોકો અરહન્તેહિ અસ્સા’’તિ.
‘‘Dutiyopi samaṇo natthi. Tatiyopi samaṇo natthi. Catutthopi samaṇo natthi. Suññā parappavādā samaṇebhi aññehi. Ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’’ti.
૨૧૫. એવં વુત્તે સુભદ્દો પરિબ્બાજકો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અભિક્કન્તં, ભન્તે, અભિક્કન્તં, ભન્તે. સેય્યથાપિ, ભન્તે, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય, ‘ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તી’તિ, એવમેવં ભગવતા અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં, ભન્તે, ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. લભેય્યાહં, ભન્તે, ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, લભેય્યં ઉપસમ્પદ’’ન્તિ. ‘‘યો ખો, સુભદ્દ, અઞ્ઞતિત્થિયપુબ્બો ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે આકઙ્ખતિ પબ્બજ્જં, આકઙ્ખતિ ઉપસમ્પદં, સો ચત્તારો માસે પરિવસતિ. ચતુન્નં માસાનં અચ્ચયેન આરદ્ધચિત્તા ભિક્ખૂ પબ્બાજેન્તિ ઉપસમ્પાદેન્તિ ભિક્ખુભાવાય. અપિ ચ મેત્થ પુગ્ગલવેમત્તતા વિદિતા’’તિ. ‘‘સચે, ભન્તે, અઞ્ઞતિત્થિયપુબ્બા ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે આકઙ્ખન્તા પબ્બજ્જં આકઙ્ખન્તા ઉપસમ્પદં ચત્તારો માસે પરિવસન્તિ, ચતુન્નં માસાનં અચ્ચયેન આરદ્ધચિત્તા ભિક્ખૂ પબ્બાજેન્તિ ઉપસમ્પાદેન્તિ ભિક્ખુભાવાય. અહં ચત્તારિ વસ્સાનિ પરિવસિસ્સામિ, ચતુન્નં વસ્સાનં અચ્ચયેન આરદ્ધચિત્તા ભિક્ખૂ પબ્બાજેન્તુ ઉપસમ્પાદેન્તુ ભિક્ખુભાવાયા’’તિ.
215. Evaṃ vutte subhaddo paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante. Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti, evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti. ‘‘Yo kho, subhadda, aññatitthiyapubbo imasmiṃ dhammavinaye ākaṅkhati pabbajjaṃ, ākaṅkhati upasampadaṃ, so cattāro māse parivasati. Catunnaṃ māsānaṃ accayena āraddhacittā bhikkhū pabbājenti upasampādenti bhikkhubhāvāya. Api ca mettha puggalavemattatā viditā’’ti. ‘‘Sace, bhante, aññatitthiyapubbā imasmiṃ dhammavinaye ākaṅkhantā pabbajjaṃ ākaṅkhantā upasampadaṃ cattāro māse parivasanti, catunnaṃ māsānaṃ accayena āraddhacittā bhikkhū pabbājenti upasampādenti bhikkhubhāvāya. Ahaṃ cattāri vassāni parivasissāmi, catunnaṃ vassānaṃ accayena āraddhacittā bhikkhū pabbājentu upasampādentu bhikkhubhāvāyā’’ti.
અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘તેનહાનન્દ, સુભદ્દં પબ્બાજેહી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચ – ‘‘લાભા વો, આવુસો આનન્દ; સુલદ્ધં વો, આવુસો આનન્દ, યે એત્થ સત્થુ 225 સમ્મુખા અન્તેવાસિકાભિસેકેન અભિસિત્તા’’તિ. અલત્થ ખો સુભદ્દો પરિબ્બાજકો ભગવતો સન્તિકે પબ્બજ્જં, અલત્થ ઉપસમ્પદં. અચિરૂપસમ્પન્નો ખો પનાયસ્મા સુભદ્દો એકો વૂપકટ્ઠો અપ્પમત્તો આતાપી પહિતત્તો વિહરન્તો નચિરસ્સેવ – ‘યસ્સત્થાય કુલપુત્તા સમ્મદેવ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ’ તદનુત્તરં બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિ. ‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’તિ અબ્ભઞ્ઞાસિ. અઞ્ઞતરો ખો પનાયસ્મા સુભદ્દો અરહતં અહોસિ. સો ભગવતો પચ્છિમો સક્ખિસાવકો અહોસીતિ.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘tenahānanda, subhaddaṃ pabbājehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho subhaddo paribbājako āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘lābhā vo, āvuso ānanda; suladdhaṃ vo, āvuso ānanda, ye ettha satthu 226 sammukhā antevāsikābhisekena abhisittā’’ti. Alattha kho subhaddo paribbājako bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampadaṃ. Acirūpasampanno kho panāyasmā subhaddo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – ‘yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti’ tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsi. Aññataro kho panāyasmā subhaddo arahataṃ ahosi. So bhagavato pacchimo sakkhisāvako ahosīti.
પઞ્ચમો ભાણવારો.
Pañcamo bhāṇavāro.
તથાગતપચ્છિમવાચા
Tathāgatapacchimavācā
૨૧૬. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘સિયા ખો પનાનન્દ, તુમ્હાકં એવમસ્સ – ‘અતીતસત્થુકં પાવચનં, નત્થિ નો સત્થા’તિ. ન ખો પનેતં, આનન્દ, એવં દટ્ઠબ્બં. યો વો, આનન્દ, મયા ધમ્મો ચ વિનયો ચ દેસિતો પઞ્ઞત્તો, સો વો મમચ્ચયેન સત્થા. યથા ખો પનાનન્દ, એતરહિ ભિક્ખૂ અઞ્ઞમઞ્ઞં આવુસોવાદેન સમુદાચરન્તિ, ન ખો મમચ્ચયેન એવં સમુદાચરિતબ્બં. થેરતરેન, આનન્દ, ભિક્ખુના નવકતરો ભિક્ખુ નામેન વા ગોત્તેન વા આવુસોવાદેન વા સમુદાચરિતબ્બો. નવકતરેન ભિક્ખુના થેરતરો ભિક્ખુ ‘ભન્તે’તિ વા ‘આયસ્મા’તિ વા સમુદાચરિતબ્બો. આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, સઙ્ઘો મમચ્ચયેન ખુદ્દાનુખુદ્દકાનિ સિક્ખાપદાનિ સમૂહનતુ. છન્નસ્સ, આનન્દ, ભિક્ખુનો મમચ્ચયેન બ્રહ્મદણ્ડો દાતબ્બો’’તિ. ‘‘કતમો પન, ભન્તે, બ્રહ્મદણ્ડો’’તિ? ‘‘છન્નો, આનન્દ, ભિક્ખુ યં ઇચ્છેય્ય, તં વદેય્ય. સો ભિક્ખૂહિ નેવ વત્તબ્બો, ન ઓવદિતબ્બો, ન અનુસાસિતબ્બો’’તિ.
216. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘siyā kho panānanda, tumhākaṃ evamassa – ‘atītasatthukaṃ pāvacanaṃ, natthi no satthā’ti. Na kho panetaṃ, ānanda, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā. Yathā kho panānanda, etarahi bhikkhū aññamaññaṃ āvusovādena samudācaranti, na kho mamaccayena evaṃ samudācaritabbaṃ. Theratarena, ānanda, bhikkhunā navakataro bhikkhu nāmena vā gottena vā āvusovādena vā samudācaritabbo. Navakatarena bhikkhunā therataro bhikkhu ‘bhante’ti vā ‘āyasmā’ti vā samudācaritabbo. Ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho mamaccayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samūhanatu. Channassa, ānanda, bhikkhuno mamaccayena brahmadaṇḍo dātabbo’’ti. ‘‘Katamo pana, bhante, brahmadaṇḍo’’ti? ‘‘Channo, ānanda, bhikkhu yaṃ iccheyya, taṃ vadeyya. So bhikkhūhi neva vattabbo, na ovaditabbo, na anusāsitabbo’’ti.
૨૧૭. અથ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, એકભિક્ખુસ્સાપિ કઙ્ખા વા વિમતિ વા બુદ્ધે વા ધમ્મે વા સઙ્ઘે વા મગ્ગે વા પટિપદાય વા, પુચ્છથ, ભિક્ખવે, મા પચ્છા વિપ્પટિસારિનો અહુવત્થ – ‘સમ્મુખીભૂતો નો સત્થા અહોસિ , ન મયં સક્ખિમ્હા ભગવન્તં સમ્મુખા પટિપુચ્છિતુ’’’ ન્તિ. એવં વુત્તે તે ભિક્ખૂ તુણ્હી અહેસું. દુતિયમ્પિ ખો ભગવા…પે॰… તતિયમ્પિ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, એકભિક્ખુસ્સાપિ કઙ્ખા વા વિમતિ વા બુદ્ધે વા ધમ્મે વા સઙ્ઘે વા મગ્ગે વા પટિપદાય વા, પુચ્છથ, ભિક્ખવે, મા પચ્છા વિપ્પટિસારિનો અહુવત્થ – ‘સમ્મુખીભૂતો નો સત્થા અહોસિ , ન મયં સક્ખિમ્હા ભગવન્તં સમ્મુખા પટિપુચ્છિતુ’’’ ન્તિ. તતિયમ્પિ ખો તે ભિક્ખૂ તુણ્હી અહેસું. અથ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘સિયા ખો પન, ભિક્ખવે, સત્થુગારવેનપિ ન પુચ્છેય્યાથ. સહાયકોપિ, ભિક્ખવે, સહાયકસ્સ આરોચેતૂ’’તિ. એવં વુત્તે તે ભિક્ખૂ તુણ્હી અહેસું. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે, એવં પસન્નો અહં, ભન્તે, ઇમસ્મિં ભિક્ખુસઙ્ઘે, ‘નત્થિ એકભિક્ખુસ્સાપિ કઙ્ખા વા વિમતિ વા બુદ્ધે વા ધમ્મે વા સઙ્ઘે વા મગ્ગે વા પટિપદાય વા’’’તિ. ‘‘પસાદા ખો ત્વં, આનન્દ, વદેસિ, ઞાણમેવ હેત્થ, આનન્દ, તથાગતસ્સ. નત્થિ ઇમસ્મિં ભિક્ખુસઙ્ઘે એકભિક્ખુસ્સાપિ કઙ્ખા વા વિમતિ વા બુદ્ધે વા ધમ્મે વા સઙ્ઘે વા મગ્ગે વા પટિપદાય વા. ઇમેસઞ્હિ, આનન્દ, પઞ્ચન્નં ભિક્ખુસતાનં યો પચ્છિમકો ભિક્ખુ, સો સોતાપન્નો અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો’’તિ.
217. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘siyā kho pana, bhikkhave, ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā, pucchatha, bhikkhave, mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha – ‘sammukhībhūto no satthā ahosi , na mayaṃ sakkhimhā bhagavantaṃ sammukhā paṭipucchitu’’’ nti. Evaṃ vutte te bhikkhū tuṇhī ahesuṃ. Dutiyampi kho bhagavā…pe… tatiyampi kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘siyā kho pana, bhikkhave, ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā, pucchatha, bhikkhave, mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha – ‘sammukhībhūto no satthā ahosi , na mayaṃ sakkhimhā bhagavantaṃ sammukhā paṭipucchitu’’’ nti. Tatiyampi kho te bhikkhū tuṇhī ahesuṃ. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘siyā kho pana, bhikkhave, satthugāravenapi na puccheyyātha. Sahāyakopi, bhikkhave, sahāyakassa ārocetū’’ti. Evaṃ vutte te bhikkhū tuṇhī ahesuṃ. Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante, evaṃ pasanno ahaṃ, bhante, imasmiṃ bhikkhusaṅghe, ‘natthi ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā’’’ti. ‘‘Pasādā kho tvaṃ, ānanda, vadesi, ñāṇameva hettha, ānanda, tathāgatassa. Natthi imasmiṃ bhikkhusaṅghe ekabhikkhussāpi kaṅkhā vā vimati vā buddhe vā dhamme vā saṅghe vā magge vā paṭipadāya vā. Imesañhi, ānanda, pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ yo pacchimako bhikkhu, so sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’ti.
૨૧૮. અથ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘હન્દ દાનિ, ભિક્ખવે, આમન્તયામિ વો, વયધમ્મા સઙ્ખારા અપ્પમાદેન સમ્પાદેથા’’તિ. અયં તથાગતસ્સ પચ્છિમા વાચા.
218. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘handa dāni, bhikkhave, āmantayāmi vo, vayadhammā saṅkhārā appamādena sampādethā’’ti. Ayaṃ tathāgatassa pacchimā vācā.
પરિનિબ્બુતકથા
Parinibbutakathā
૨૧૯. અથ ખો ભગવા પઠમં ઝાનં સમાપજ્જિ, પઠમજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા દુતિયં ઝાનં સમાપજ્જિ, દુતિયજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા તતિયં ઝાનં સમાપજ્જિ, તતિયજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા ચતુત્થં ઝાનં સમાપજ્જિ. ચતુત્થજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા આકાસાનઞ્ચાયતનં સમાપજ્જિ, આકાસાનઞ્ચાયતનસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમાપજ્જિ, વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમાપજ્જિ, આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં સમાપજ્જિ, નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપજ્જિ.
219. Atha kho bhagavā paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji, paṭhamajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji, dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji, tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā saññāvedayitanirodhaṃ samāpajji.
અથ ખો આયસ્મા આનન્દો આયસ્મન્તં અનુરુદ્ધં એતદવોચ – ‘‘પરિનિબ્બુતો, ભન્તે અનુરુદ્ધ , ભગવા’’તિ. ‘‘નાવુસો આનન્દ, ભગવા પરિનિબ્બુતો, સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપન્નો’’તિ.
Atha kho āyasmā ānando āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavoca – ‘‘parinibbuto, bhante anuruddha , bhagavā’’ti. ‘‘Nāvuso ānanda, bhagavā parinibbuto, saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno’’ti.
અથ ખો ભગવા સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં સમાપજ્જિ, નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમાપજ્જિ, આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમાપજ્જિ, વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા આકાસાનઞ્ચાયતનં સમાપજ્જિ, આકાસાનઞ્ચાયતનસમાપત્તિયા વુટ્ઠહિત્વા ચતુત્થં ઝાનં સમાપજ્જિ, ચતુત્થજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા તતિયં ઝાનં સમાપજ્જિ, તતિયજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા દુતિયં ઝાનં સમાપજ્જિ, દુતિયજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા પઠમં ઝાનં સમાપજ્જિ, પઠમજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા દુતિયં ઝાનં સમાપજ્જિ, દુતિયજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા તતિયં ઝાનં સમાપજ્જિ, તતિયજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા ચતુત્થં ઝાનં સમાપજ્જિ, ચતુત્થજ્ઝાના વુટ્ઠહિત્વા સમનન્તરા ભગવા પરિનિબ્બાયિ.
Atha kho bhagavā saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji, nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji, ākiñcaññāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji, viññāṇañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji, catutthajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji, tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji, dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji, paṭhamajjhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji, dutiyajjhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji, tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji, catutthajjhānā vuṭṭhahitvā samanantarā bhagavā parinibbāyi.
૨૨૦. પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સહ પરિનિબ્બાના મહાભૂમિચાલો અહોસિ ભિંસનકો સલોમહંસો. દેવદુન્દુભિયો ચ ફલિંસુ. પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સહ પરિનિબ્બાના બ્રહ્માસહમ્પતિ ઇમં ગાથં અભાસિ –
220. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā mahābhūmicālo ahosi bhiṃsanako salomahaṃso. Devadundubhiyo ca phaliṃsu. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā brahmāsahampati imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘સબ્બેવ નિક્ખિપિસ્સન્તિ, ભૂતા લોકે સમુસ્સયં;
‘‘Sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussayaṃ;
યત્થ એતાદિસો સત્થા, લોકે અપ્પટિપુગ્ગલો;
Yattha etādiso satthā, loke appaṭipuggalo;
તથાગતો બલપ્પત્તો, સમ્બુદ્ધો પરિનિબ્બુતો’’તિ.
Tathāgato balappatto, sambuddho parinibbuto’’ti.
૨૨૧. પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સહ પરિનિબ્બાના સક્કો દેવાનમિન્દો ઇમં ગાથં અભાસિ –
221. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā sakko devānamindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘અનિચ્ચા વત સઙ્ખારા, ઉપ્પાદવયધમ્મિનો;
‘‘Aniccā vata saṅkhārā, uppādavayadhammino;
ઉપ્પજ્જિત્વા નિરુજ્ઝન્તિ, તેસં વૂપસમો સુખો’’તિ.
Uppajjitvā nirujjhanti, tesaṃ vūpasamo sukho’’ti.
૨૨૨. પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સહ પરિનિબ્બાના આયસ્મા અનુરુદ્ધો ઇમા ગાથાયો અભાસિ –
222. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā anuruddho imā gāthāyo abhāsi –
‘‘નાહુ અસ્સાસપસ્સાસો, ઠિતચિત્તસ્સ તાદિનો;
‘‘Nāhu assāsapassāso, ṭhitacittassa tādino;
અનેજો સન્તિમારબ્ભ, યં કાલમકરી મુનિ.
Anejo santimārabbha, yaṃ kālamakarī muni.
‘‘અસલ્લીનેન ચિત્તેન, વેદનં અજ્ઝવાસયિ;
‘‘Asallīnena cittena, vedanaṃ ajjhavāsayi;
પજ્જોતસ્સેવ નિબ્બાનં, વિમોક્ખો ચેતસો અહૂ’’તિ.
Pajjotasseva nibbānaṃ, vimokkho cetaso ahū’’ti.
૨૨૩. પરિનિબ્બુતે ભગવતિ સહ પરિનિબ્બાના આયસ્મા આનન્દો ઇમં ગાથં અભાસિ –
223. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā ānando imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘તદાસિ યં ભિંસનકં, તદાસિ લોમહંસનં;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
સબ્બાકારવરૂપેતે, સમ્બુદ્ધે પરિનિબ્બુતે’’તિ.
Sabbākāravarūpete, sambuddhe parinibbute’’ti.
૨૨૪. પરિનિબ્બુતે ભગવતિ યે તે તત્થ ભિક્ખૂ અવીતરાગા અપ્પેકચ્ચે બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, છિન્નપાતં પપતન્તિ, આવટ્ટન્તિ વિવટ્ટન્તિ, ‘‘અતિખિપ્પં ભગવા પરિનિબ્બુતો , અતિખિપ્પં સુગતો પરિનિબ્બુતો, અતિખિપ્પં ચક્ખું લોકે અન્તરહિતો’’તિ. યે પન તે ભિક્ખૂ વીતરાગા, તે સતા સમ્પજાના અધિવાસેન્તિ – ‘‘અનિચ્ચા સઙ્ખારા, તં કુતેત્થ લબ્ભા’’તિ.
224. Parinibbute bhagavati ye te tattha bhikkhū avītarāgā appekacce bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti vivaṭṭanti, ‘‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto , atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’’ti. Ye pana te bhikkhū vītarāgā, te satā sampajānā adhivāsenti – ‘‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’’ti.
૨૨૫. અથ ખો આયસ્મા અનુરુદ્ધો ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અલં, આવુસો, મા સોચિત્થ મા પરિદેવિત્થ. નનુ એતં, આવુસો, ભગવતા પટિકચ્ચેવ અક્ખાતં – ‘સબ્બેહેવ પિયેહિ મનાપેહિ નાનાભાવો વિનાભાવો અઞ્ઞથાભાવો’. તં કુતેત્થ, આવુસો, લબ્ભા. ‘યં તં જાતં ભૂતં સઙ્ખતં પલોકધમ્મં, તં વત મા પલુજ્જી’તિ, નેતં ઠાનં વિજ્જતિ . દેવતા, આવુસો, ઉજ્ઝાયન્તી’’તિ. ‘‘કથંભૂતા પન, ભન્તે, આયસ્મા અનુરુદ્ધો દેવતા મનસિ કરોતી’’તિ 227?
225. Atha kho āyasmā anuruddho bhikkhū āmantesi – ‘‘alaṃ, āvuso, mā socittha mā paridevittha. Nanu etaṃ, āvuso, bhagavatā paṭikacceva akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo’. Taṃ kutettha, āvuso, labbhā. ‘Yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ vata mā palujjī’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati . Devatā, āvuso, ujjhāyantī’’ti. ‘‘Kathaṃbhūtā pana, bhante, āyasmā anuruddho devatā manasi karotī’’ti 228?
‘‘સન્તાવુસો આનન્દ, દેવતા આકાસે પથવીસઞ્ઞિનિયો કેસે પકિરિય કન્દન્તિ, બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, છિન્નપાતં પપતન્તિ, આવટ્ટન્તિ, વિવટ્ટન્તિ – ‘અતિખિપ્પં ભગવા પરિનિબ્બુતો, અતિખિપ્પં સુગતો પરિનિબ્બુતો, અતિખિપ્પં ચક્ખું લોકે અન્તરહિતો’તિ. સન્તાવુસો આનન્દ, દેવતા પથવિયા પથવીસઞ્ઞિનિયો કેસે પકિરિય કન્દન્તિ, બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, છિન્નપાતં પપતન્તિ, આવટ્ટન્તિ, વિવટ્ટન્તિ – ‘અતિખિપ્પં ભગવા પરિનિબ્બુતો , અતિખિપ્પં સુગતો પરિનિબ્બુતો, અતિખિપ્પં ચક્ખું લોકે અન્તરહિતો’તિ. યા પન તા દેવતા વીતરાગા, તા સતા સમ્પજાના અધિવાસેન્તિ – ‘અનિચ્ચા સઙ્ખારા, તં કુતેત્થ લબ્ભા’તિ. અથ ખો આયસ્મા ચ અનુરુદ્ધો આયસ્મા ચ આનન્દો તં રત્તાવસેસં ધમ્મિયા કથાય વીતિનામેસું.
‘‘Santāvuso ānanda, devatā ākāse pathavīsaññiniyo kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’ti. Santāvuso ānanda, devatā pathaviyā pathavīsaññiniyo kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto , atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’ti. Yā pana tā devatā vītarāgā, tā satā sampajānā adhivāsenti – ‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’ti. Atha kho āyasmā ca anuruddho āyasmā ca ānando taṃ rattāvasesaṃ dhammiyā kathāya vītināmesuṃ.
૨૨૬. અથ ખો આયસ્મા અનુરુદ્ધો આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘ગચ્છાવુસો આનન્દ, કુસિનારં પવિસિત્વા કોસિનારકાનં મલ્લાનં આરોચેહિ – ‘પરિનિબ્બુતો, વાસેટ્ઠા, ભગવા, યસ્સદાનિ કાલં મઞ્ઞથા’’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા આનન્દો આયસ્મતો અનુરુદ્ધસ્સ પટિસ્સુત્વા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય અત્તદુતિયો કુસિનારં પાવિસિ. તેન ખો પન સમયેન કોસિનારકા મલ્લા સન્ધાગારે સન્નિપતિતા હોન્તિ તેનેવ કરણીયેન. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો યેન કોસિનારકાનં મલ્લાનં સન્ધાગારં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા કોસિનારકાનં મલ્લાનં આરોચેસિ – ‘પરિનિબ્બુતો, વાસેટ્ઠા, ભગવા, યસ્સદાનિ કાલં મઞ્ઞથા’તિ. ઇદમાયસ્મતો આનન્દસ્સ વચનં સુત્વા મલ્લા ચ મલ્લપુત્તા ચ મલ્લસુણિસા ચ મલ્લપજાપતિયો ચ અઘાવિનો દુમ્મના ચેતોદુક્ખસમપ્પિતા અપ્પેકચ્ચે કેસે પકિરિય કન્દન્તિ, બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, છિન્નપાતં પપતન્તિ, આવટ્ટન્તિ, વિવટ્ટન્તિ – ‘‘અતિખિપ્પં ભગવા પરિનિબ્બુતો, અતિખિપ્પં સુગતો પરિનિબ્બુતો, અતિખિપ્પં ચક્ખું લોકે અન્તરહિતો’’તિ.
226. Atha kho āyasmā anuruddho āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘gacchāvuso ānanda, kusināraṃ pavisitvā kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocehi – ‘parinibbuto, vāseṭṭhā, bhagavā, yassadāni kālaṃ maññathā’’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando āyasmato anuruddhassa paṭissutvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya attadutiyo kusināraṃ pāvisi. Tena kho pana samayena kosinārakā mallā sandhāgāre sannipatitā honti teneva karaṇīyena. Atha kho āyasmā ānando yena kosinārakānaṃ mallānaṃ sandhāgāraṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā kosinārakānaṃ mallānaṃ ārocesi – ‘parinibbuto, vāseṭṭhā, bhagavā, yassadāni kālaṃ maññathā’ti. Idamāyasmato ānandassa vacanaṃ sutvā mallā ca mallaputtā ca mallasuṇisā ca mallapajāpatiyo ca aghāvino dummanā cetodukkhasamappitā appekacce kese pakiriya kandanti, bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’’ti.
બુદ્ધસરીરપૂજા
Buddhasarīrapūjā
૨૨૭. અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા પુરિસે આણાપેસું – ‘‘તેન હિ, ભણે, કુસિનારાયં ગન્ધમાલઞ્ચ સબ્બઞ્ચ તાળાવચરં સન્નિપાતેથા’’તિ. અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા ગન્ધમાલઞ્ચ સબ્બઞ્ચ તાળાવચરં પઞ્ચ ચ દુસ્સયુગસતાનિ આદાય યેન ઉપવત્તનં મલ્લાનં સાલવનં, યેન ભગવતો સરીરં તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતો સરીરં નચ્ચેહિ ગીતેહિ વાદિતેહિ માલેહિ ગન્ધેહિ સક્કરોન્તા ગરું કરોન્તા માનેન્તા પૂજેન્તા ચેલવિતાનાનિ કરોન્તા મણ્ડલમાળે પટિયાદેન્તા એકદિવસં વીતિનામેસું.
227. Atha kho kosinārakā mallā purise āṇāpesuṃ – ‘‘tena hi, bhaṇe, kusinārāyaṃ gandhamālañca sabbañca tāḷāvacaraṃ sannipātethā’’ti. Atha kho kosinārakā mallā gandhamālañca sabbañca tāḷāvacaraṃ pañca ca dussayugasatāni ādāya yena upavattanaṃ mallānaṃ sālavanaṃ, yena bhagavato sarīraṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā celavitānāni karontā maṇḍalamāḷe paṭiyādentā ekadivasaṃ vītināmesuṃ.
અથ ખો કોસિનારકાનં મલ્લાનં એતદહોસિ – ‘‘અતિવિકાલો ખો અજ્જ ભગવતો સરીરં ઝાપેતું, સ્વે દાનિ મયં ભગવતો સરીરં ઝાપેસ્સામા’’તિ. અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા ભગવતો સરીરં નચ્ચેહિ ગીતેહિ વાદિતેહિ માલેહિ ગન્ધેહિ સક્કરોન્તા ગરું કરોન્તા માનેન્તા પૂજેન્તા ચેલવિતાનાનિ કરોન્તા મણ્ડલમાળે પટિયાદેન્તા દુતિયમ્પિ દિવસં વીતિનામેસું, તતિયમ્પિ દિવસં વીતિનામેસું, ચતુત્થમ્પિ દિવસં વીતિનામેસું, પઞ્ચમમ્પિ દિવસં વીતિનામેસું, છટ્ઠમ્પિ દિવસં વીતિનામેસું.
Atha kho kosinārakānaṃ mallānaṃ etadahosi – ‘‘ativikālo kho ajja bhagavato sarīraṃ jhāpetuṃ, sve dāni mayaṃ bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā’’ti. Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā celavitānāni karontā maṇḍalamāḷe paṭiyādentā dutiyampi divasaṃ vītināmesuṃ, tatiyampi divasaṃ vītināmesuṃ, catutthampi divasaṃ vītināmesuṃ, pañcamampi divasaṃ vītināmesuṃ, chaṭṭhampi divasaṃ vītināmesuṃ.
અથ ખો સત્તમં દિવસં કોસિનારકાનં મલ્લાનં એતદહોસિ – ‘‘મયં ભગવતો સરીરં નચ્ચેહિ ગીતેહિ વાદિતેહિ માલેહિ ગન્ધેહિ સક્કરોન્તા ગરું કરોન્તા માનેન્તા પૂજેન્તા દક્ખિણેન દક્ખિણં નગરસ્સ હરિત્વા બાહિરેન બાહિરં દક્ખિણતો નગરસ્સ ભગવતો સરીરં ઝાપેસ્સામા’’તિ.
Atha kho sattamaṃ divasaṃ kosinārakānaṃ mallānaṃ etadahosi – ‘‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā dakkhiṇena dakkhiṇaṃ nagarassa haritvā bāhirena bāhiraṃ dakkhiṇato nagarassa bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā’’ti.
૨૨૮. તેન ખો પન સમયેન અટ્ઠ મલ્લપામોક્ખા સીસંન્હાતા અહતાનિ વત્થાનિ નિવત્થા ‘‘મયં ભગવતો સરીરં ઉચ્ચારેસ્સામા’’તિ ન સક્કોન્તિ ઉચ્ચારેતું. અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા આયસ્મન્તં અનુરુદ્ધં એતદવોચું – ‘‘કો નુ ખો, ભન્તે અનુરુદ્ધ, હેતુ કો પચ્ચયો, યેનિમે અટ્ઠ મલ્લપામોક્ખા સીસંન્હાતા અહતાનિ વત્થાનિ નિવત્થા ‘મયં ભગવતો સરીરં ઉચ્ચારેસ્સામા’તિ ન સક્કોન્તિ ઉચ્ચારેતુ’’ન્તિ? ‘‘અઞ્ઞથા ખો, વાસેટ્ઠા, તુમ્હાકં અધિપ્પાયો, અઞ્ઞથા દેવતાનં અધિપ્પાયો’’તિ. ‘‘કથં પન, ભન્તે, દેવતાનં અધિપ્પાયો’’તિ? ‘‘તુમ્હાકં ખો, વાસેટ્ઠા, અધિપ્પાયો – ‘મયં ભગવતો સરીરં નચ્ચેહિ ગીતેહિ વાદિતેહિ માલેહિ ગન્ધેહિ સક્કરોન્તા ગરું કરોન્તા માનેન્તા પૂજેન્તા દક્ખિણેન દક્ખિણં નગરસ્સ હરિત્વા બાહિરેન બાહિરં દક્ખિણતો નગરસ્સ ભગવતો સરીરં ઝાપેસ્સામા’તિ; દેવતાનં ખો, વાસેટ્ઠા, અધિપ્પાયો – ‘મયં ભગવતો સરીરં દિબ્બેહિ નચ્ચેહિ ગીતેહિ વાદિતેહિ ગન્ધેહિ સક્કરોન્તા ગરું કરોન્તા માનેન્તા પૂજેન્તા ઉત્તરેન ઉત્તરં નગરસ્સ હરિત્વા ઉત્તરેન દ્વારેન નગરં પવેસેત્વા મજ્ઝેન મજ્ઝં નગરસ્સ હરિત્વા પુરત્થિમેન દ્વારેન નિક્ખમિત્વા પુરત્થિમતો નગરસ્સ મકુટબન્ધનં નામ મલ્લાનં ચેતિયં એત્થ ભગવતો સરીરં ઝાપેસ્સામા’તિ. ‘‘યથા, ભન્તે, દેવતાનં અધિપ્પાયો, તથા હોતૂ’’તિ.
228. Tena kho pana samayena aṭṭha mallapāmokkhā sīsaṃnhātā ahatāni vatthāni nivatthā ‘‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ uccāressāmā’’ti na sakkonti uccāretuṃ. Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ – ‘‘ko nu kho, bhante anuruddha, hetu ko paccayo, yenime aṭṭha mallapāmokkhā sīsaṃnhātā ahatāni vatthāni nivatthā ‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ uccāressāmā’ti na sakkonti uccāretu’’nti? ‘‘Aññathā kho, vāseṭṭhā, tumhākaṃ adhippāyo, aññathā devatānaṃ adhippāyo’’ti. ‘‘Kathaṃ pana, bhante, devatānaṃ adhippāyo’’ti? ‘‘Tumhākaṃ kho, vāseṭṭhā, adhippāyo – ‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā dakkhiṇena dakkhiṇaṃ nagarassa haritvā bāhirena bāhiraṃ dakkhiṇato nagarassa bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā’ti; devatānaṃ kho, vāseṭṭhā, adhippāyo – ‘mayaṃ bhagavato sarīraṃ dibbehi naccehi gītehi vāditehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā uttarena uttaraṃ nagarassa haritvā uttarena dvārena nagaraṃ pavesetvā majjhena majjhaṃ nagarassa haritvā puratthimena dvārena nikkhamitvā puratthimato nagarassa makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ ettha bhagavato sarīraṃ jhāpessāmā’ti. ‘‘Yathā, bhante, devatānaṃ adhippāyo, tathā hotū’’ti.
૨૨૯. તેન ખો પન સમયેન કુસિનારા યાવ સન્ધિસમલસંકટીરા જણ્ણુમત્તેન ઓધિના મન્દારવપુપ્ફેહિ સન્થતા 229 હોતિ. અથ ખો દેવતા ચ કોસિનારકા ચ મલ્લા ભગવતો સરીરં દિબ્બેહિ ચ માનુસકેહિ ચ નચ્ચેહિ ગીતેહિ વાદિતેહિ માલેહિ ગન્ધેહિ સક્કરોન્તા ગરું કરોન્તા માનેન્તા પૂજેન્તા ઉત્તરેન ઉત્તરં નગરસ્સ હરિત્વા ઉત્તરેન દ્વારેન નગરં પવેસેત્વા મજ્ઝેન મજ્ઝં નગરસ્સ હરિત્વા પુરત્થિમેન દ્વારેન નિક્ખમિત્વા પુરત્થિમતો નગરસ્સ મકુટબન્ધનં નામ મલ્લાનં ચેતિયં એત્થ ચ ભગવતો સરીરં નિક્ખિપિંસુ.
229. Tena kho pana samayena kusinārā yāva sandhisamalasaṃkaṭīrā jaṇṇumattena odhinā mandāravapupphehi santhatā 230 hoti. Atha kho devatā ca kosinārakā ca mallā bhagavato sarīraṃ dibbehi ca mānusakehi ca naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkarontā garuṃ karontā mānentā pūjentā uttarena uttaraṃ nagarassa haritvā uttarena dvārena nagaraṃ pavesetvā majjhena majjhaṃ nagarassa haritvā puratthimena dvārena nikkhamitvā puratthimato nagarassa makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ ettha ca bhagavato sarīraṃ nikkhipiṃsu.
૨૩૦. અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચું – ‘‘કથં મયં, ભન્તે આનન્દ, તથાગતસ્સ સરીરે પટિપજ્જામા’’તિ? ‘‘યથા ખો, વાસેટ્ઠા, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરે પટિપજ્જન્તિ, એવં તથાગતસ્સ સરીરે પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ. ‘‘કથં પન, ભન્તે આનન્દ, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરે પટિપજ્જન્તી’’તિ? ‘‘રઞ્ઞો, વાસેટ્ઠા, ચક્કવત્તિસ્સ સરીરં અહતેન વત્થેન વેઠેન્તિ, અહતેન વત્થેન વેઠેત્વા વિહતેન કપ્પાસેન વેઠેન્તિ, વિહતેન કપ્પાસેન વેઠેત્વા અહતેન વત્થેન વેઠેન્તિ. એતેન ઉપાયેન પઞ્ચહિ યુગસતેહિ રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરં વેઠેત્વા આયસાય તેલદોણિયા પક્ખિપિત્વા અઞ્ઞિસ્સા આયસાય દોણિયા પટિકુજ્જિત્વા સબ્બગન્ધાનં ચિતકં કરિત્વા રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરં ઝાપેન્તિ. ચાતુમહાપથે રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ થૂપં કરોન્તિ . એવં ખો, વાસેટ્ઠા, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરે પટિપજ્જન્તિ. યથા ખો, વાસેટ્ઠા, રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસ્સ સરીરે પટિપજ્જન્તિ, એવં તથાગતસ્સ સરીરે પટિપજ્જિતબ્બં. ચાતુમહાપથે તથાગતસ્સ થૂપો કાતબ્બો. તત્થ યે માલં વા ગન્ધં વા ચુણ્ણકં વા આરોપેસ્સન્તિ વા અભિવાદેસ્સન્તિ વા ચિત્તં વા પસાદેસ્સન્તિ, તેસં તં ભવિસ્સતિ દીઘરત્તં હિતાય સુખાયા’’તિ. અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા પુરિસે આણાપેસું – ‘‘તેન હિ, ભણે, મલ્લાનં વિહતં કપ્પાસં સન્નિપાતેથા’’તિ.
230. Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocuṃ – ‘‘kathaṃ mayaṃ, bhante ānanda, tathāgatassa sarīre paṭipajjāmā’’ti? ‘‘Yathā kho, vāseṭṭhā, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṃ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabba’’nti. ‘‘Kathaṃ pana, bhante ānanda, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjantī’’ti? ‘‘Rañño, vāseṭṭhā, cakkavattissa sarīraṃ ahatena vatthena veṭhenti, ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhenti, vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena vatthena veṭhenti. Etena upāyena pañcahi yugasatehi rañño cakkavattissa sarīraṃ veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjitvā sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā rañño cakkavattissa sarīraṃ jhāpenti. Cātumahāpathe rañño cakkavattissa thūpaṃ karonti . Evaṃ kho, vāseṭṭhā, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti. Yathā kho, vāseṭṭhā, rañño cakkavattissa sarīre paṭipajjanti, evaṃ tathāgatassa sarīre paṭipajjitabbaṃ. Cātumahāpathe tathāgatassa thūpo kātabbo. Tattha ye mālaṃ vā gandhaṃ vā cuṇṇakaṃ vā āropessanti vā abhivādessanti vā cittaṃ vā pasādessanti, tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Atha kho kosinārakā mallā purise āṇāpesuṃ – ‘‘tena hi, bhaṇe, mallānaṃ vihataṃ kappāsaṃ sannipātethā’’ti.
અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા ભગવતો સરીરં અહતેન વત્થેન વેઠેત્વા વિહતેન કપ્પાસેન વેઠેસું, વિહતેન કપ્પાસેન વેઠેત્વા અહતેન વત્થેન વેઠેસું. એતેન ઉપાયેન પઞ્ચહિ યુગસતેહિ ભગવતો સરીરં વેઠેત્વા આયસાય તેલદોણિયા પક્ખિપિત્વા અઞ્ઞિસ્સા આયસાય દોણિયા પટિકુજ્જિત્વા સબ્બગન્ધાનં ચિતકં કરિત્વા ભગવતો સરીરં ચિતકં આરોપેસું.
Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sarīraṃ ahatena vatthena veṭhetvā vihatena kappāsena veṭhesuṃ, vihatena kappāsena veṭhetvā ahatena vatthena veṭhesuṃ. Etena upāyena pañcahi yugasatehi bhagavato sarīraṃ veṭhetvā āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjitvā sabbagandhānaṃ citakaṃ karitvā bhagavato sarīraṃ citakaṃ āropesuṃ.
મહાકસ્સપત્થેરવત્થુ
Mahākassapattheravatthu
૨૩૧. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા મહાકસ્સપો પાવાય કુસિનારં અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપ્પન્નો હોતિ મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. અથ ખો આયસ્મા મહાકસ્સપો મગ્ગા ઓક્કમ્મ અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે નિસીદિ. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો આજીવકો કુસિનારાય મન્દારવપુપ્ફં ગહેત્વા પાવં અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપ્પન્નો હોતિ. અદ્દસા ખો આયસ્મા મહાકસ્સપો તં આજીવકં દૂરતોવ આગચ્છન્તં, દિસ્વા તં આજીવકં એતદવોચ – ‘‘અપાવુસો, અમ્હાકં સત્થારં જાનાસી’’તિ? ‘‘આમાવુસો, જાનામિ, અજ્જ સત્તાહપરિનિબ્બુતો સમણો ગોતમો. તતો મે ઇદં મન્દારવપુપ્ફં ગહિત’’ન્તિ. તત્થ યે તે ભિક્ખૂ અવીતરાગા અપ્પેકચ્ચે બાહા પગ્ગય્હ કન્દન્તિ, છિન્નપાતં પપતન્તિ, આવટ્ટન્તિ, વિવટ્ટન્તિ – ‘‘અતિખિપ્પં ભગવા પરિનિબ્બુતો, અતિખિપ્પં સુગતો પરિનિબ્બુતો, અતિખિપ્પં ચક્ખું લોકે અન્તરહિતો’’તિ. યે પન તે ભિક્ખૂ વીતરાગા, તે સતા સમ્પજાના અધિવાસેન્તિ – ‘‘અનિચ્ચા સઙ્ખારા, તં કુતેત્થ લબ્ભા’’તિ.
231. Tena kho pana samayena āyasmā mahākassapo pāvāya kusināraṃ addhānamaggappaṭippanno hoti mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Atha kho āyasmā mahākassapo maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Tena kho pana samayena aññataro ājīvako kusinārāya mandāravapupphaṃ gahetvā pāvaṃ addhānamaggappaṭippanno hoti. Addasā kho āyasmā mahākassapo taṃ ājīvakaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvā taṃ ājīvakaṃ etadavoca – ‘‘apāvuso, amhākaṃ satthāraṃ jānāsī’’ti? ‘‘Āmāvuso, jānāmi, ajja sattāhaparinibbuto samaṇo gotamo. Tato me idaṃ mandāravapupphaṃ gahita’’nti. Tattha ye te bhikkhū avītarāgā appekacce bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti, āvaṭṭanti, vivaṭṭanti – ‘‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahito’’ti. Ye pana te bhikkhū vītarāgā, te satā sampajānā adhivāsenti – ‘‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’’ti.
૨૩૨. તેન ખો પન સમયેન સુભદ્દો નામ વુદ્ધપબ્બજિતો તસ્સં પરિસાયં નિસિન્નો હોતિ. અથ ખો સુભદ્દો વુદ્ધપબ્બજિતો તે ભિક્ખૂ એતદવોચ – ‘‘અલં, આવુસો, મા સોચિત્થ, મા પરિદેવિત્થ, સુમુત્તા મયં તેન મહાસમણેન. ઉપદ્દુતા ચ હોમ – ‘ઇદં વો કપ્પતિ, ઇદં વો ન કપ્પતી’તિ. ઇદાનિ પન મયં યં ઇચ્છિસ્સામ, તં કરિસ્સામ, યં ન ઇચ્છિસ્સામ, ન તં કરિસ્સામા’’તિ. અથ ખો આયસ્મા મહાકસ્સપો ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અલં, આવુસો, મા સોચિત્થ, મા પરિદેવિત્થ. નનુ એતં , આવુસો, ભગવતા પટિકચ્ચેવ અક્ખાતં – ‘સબ્બેહેવ પિયેહિ મનાપેહિ નાનાભાવો વિનાભાવો અઞ્ઞથાભાવો’. તં કુતેત્થ, આવુસો, લબ્ભા. ‘યં તં જાતં ભૂતં સઙ્ખતં પલોકધમ્મં, તં તથાગતસ્સાપિ સરીરં મા પલુજ્જી’તિ, નેતં ઠાનં વિજ્જતી’’તિ.
232. Tena kho pana samayena subhaddo nāma vuddhapabbajito tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti. Atha kho subhaddo vuddhapabbajito te bhikkhū etadavoca – ‘‘alaṃ, āvuso, mā socittha, mā paridevittha, sumuttā mayaṃ tena mahāsamaṇena. Upaddutā ca homa – ‘idaṃ vo kappati, idaṃ vo na kappatī’ti. Idāni pana mayaṃ yaṃ icchissāma, taṃ karissāma, yaṃ na icchissāma, na taṃ karissāmā’’ti. Atha kho āyasmā mahākassapo bhikkhū āmantesi – ‘‘alaṃ, āvuso, mā socittha, mā paridevittha. Nanu etaṃ , āvuso, bhagavatā paṭikacceva akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo’. Taṃ kutettha, āvuso, labbhā. ‘Yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ tathāgatassāpi sarīraṃ mā palujjī’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
૨૩૩. તેન ખો પન સમયેન ચત્તારો મલ્લપામોક્ખા સીસંન્હાતા અહતાનિ વત્થાનિ નિવત્થા – ‘‘મયં ભગવતો ચિતકં આળિમ્પેસ્સામા’’તિ ન સક્કોન્તિ આળિમ્પેતું. અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા આયસ્મન્તં અનુરુદ્ધં એતદવોચું – ‘‘કો નુ ખો, ભન્તે અનુરુદ્ધ, હેતુ કો પચ્ચયો, યેનિમે ચત્તારો મલ્લપામોક્ખા સીસંન્હાતા અહતાનિ વત્થાનિ નિવત્થા – ‘મયં ભગવતો ચિતકં આળિમ્પેસ્સામા’તિ ન સક્કોન્તિ આળિમ્પેતુ’’ન્તિ? ‘‘અઞ્ઞથા ખો, વાસેટ્ઠા, દેવતાનં અધિપ્પાયો’’તિ. ‘‘કથં પન, ભન્તે, દેવતાનં અધિપ્પાયો’’તિ? ‘‘દેવતાનં ખો, વાસેટ્ઠા, અધિપ્પાયો – ‘અયં આયસ્મા મહાકસ્સપો પાવાય કુસિનારં અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપ્પન્નો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. ન તાવ ભગવતો ચિતકો પજ્જલિસ્સતિ, યાવાયસ્મા મહાકસ્સપો ભગવતો પાદે સિરસા ન વન્દિસ્સતી’’’તિ. ‘‘યથા, ભન્તે, દેવતાનં અધિપ્પાયો, તથા હોતૂ’’તિ.
233. Tena kho pana samayena cattāro mallapāmokkhā sīsaṃnhātā ahatāni vatthāni nivatthā – ‘‘mayaṃ bhagavato citakaṃ āḷimpessāmā’’ti na sakkonti āḷimpetuṃ. Atha kho kosinārakā mallā āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ – ‘‘ko nu kho, bhante anuruddha, hetu ko paccayo, yenime cattāro mallapāmokkhā sīsaṃnhātā ahatāni vatthāni nivatthā – ‘mayaṃ bhagavato citakaṃ āḷimpessāmā’ti na sakkonti āḷimpetu’’nti? ‘‘Aññathā kho, vāseṭṭhā, devatānaṃ adhippāyo’’ti. ‘‘Kathaṃ pana, bhante, devatānaṃ adhippāyo’’ti? ‘‘Devatānaṃ kho, vāseṭṭhā, adhippāyo – ‘ayaṃ āyasmā mahākassapo pāvāya kusināraṃ addhānamaggappaṭippanno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Na tāva bhagavato citako pajjalissati, yāvāyasmā mahākassapo bhagavato pāde sirasā na vandissatī’’’ti. ‘‘Yathā, bhante, devatānaṃ adhippāyo, tathā hotū’’ti.
૨૩૪. અથ ખો આયસ્મા મહાકસ્સપો યેન કુસિનારા મકુટબન્ધનં નામ મલ્લાનં ચેતિયં, યેન ભગવતો ચિતકો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ચીવરં કત્વા અઞ્જલિં પણામેત્વા તિક્ખત્તું ચિતકં પદક્ખિણં કત્વા ભગવતો પાદે સિરસા વન્દિ. તાનિપિ ખો પઞ્ચભિક્ખુસતાનિ એકંસં ચીવરં કત્વા અઞ્જલિં પણામેત્વા તિક્ખત્તું ચિતકં પદક્ખિણં કત્વા ભગવતો પાદે સિરસા વન્દિંસુ. વન્દિતે ચ પનાયસ્મતા મહાકસ્સપેન તેહિ ચ પઞ્ચહિ ભિક્ખુસતેહિ સયમેવ ભગવતો ચિતકો પજ્જલિ.
234. Atha kho āyasmā mahākassapo yena kusinārā makuṭabandhanaṃ nāma mallānaṃ cetiyaṃ, yena bhagavato citako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā añjaliṃ paṇāmetvā tikkhattuṃ citakaṃ padakkhiṇaṃ katvā bhagavato pāde sirasā vandi. Tānipi kho pañcabhikkhusatāni ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā añjaliṃ paṇāmetvā tikkhattuṃ citakaṃ padakkhiṇaṃ katvā bhagavato pāde sirasā vandiṃsu. Vandite ca panāyasmatā mahākassapena tehi ca pañcahi bhikkhusatehi sayameva bhagavato citako pajjali.
૨૩૫. ઝાયમાનસ્સ ખો પન ભગવતો સરીરસ્સ યં અહોસિ છવીતિ વા ચમ્મન્તિ વા મંસન્તિ વા ન્હારૂતિ વા લસિકાતિ વા, તસ્સ નેવ છારિકા પઞ્ઞાયિત્થ, ન મસિ; સરીરાનેવ અવસિસ્સિંસુ. સેય્યથાપિ નામ સપ્પિસ્સ વા તેલસ્સ વા ઝાયમાનસ્સ નેવ છારિકા પઞ્ઞાયતિ, ન મસિ; એવમેવ ભગવતો સરીરસ્સ ઝાયમાનસ્સ યં અહોસિ છવીતિ વા ચમ્મન્તિ વા મંસન્તિ વા ન્હારૂતિ વા લસિકાતિ વા, તસ્સ નેવ છારિકા પઞ્ઞાયિત્થ, ન મસિ; સરીરાનેવ અવસિસ્સિંસુ. તેસઞ્ચ પઞ્ચન્નં દુસ્સયુગસતાનં દ્વેવ દુસ્સાનિ ન ડય્હિંસુ યઞ્ચ સબ્બઅબ્ભન્તરિમં યઞ્ચ બાહિરં. દડ્ઢે ચ ખો પન ભગવતો સરીરે અન્તલિક્ખા ઉદકધારા પાતુભવિત્વા ભગવતો ચિતકં નિબ્બાપેસિ. ઉદકસાલતોપિ 231 અબ્ભુન્નમિત્વા ભગવતો ચિતકં નિબ્બાપેસિ. કોસિનારકાપિ મલ્લા સબ્બગન્ધોદકેન ભગવતો ચિતકં નિબ્બાપેસું. અથ ખો કોસિનારકા મલ્લા ભગવતો સરીરાનિ સત્તાહં સન્ધાગારે સત્તિપઞ્જરં કરિત્વા ધનુપાકારં પરિક્ખિપાપેત્વા 232 નચ્ચેહિ ગીતેહિ વાદિતેહિ માલેહિ ગન્ધેહિ સક્કરિંસુ ગરું કરિંસુ માનેસું પૂજેસું.
235. Jhāyamānassa kho pana bhagavato sarīrassa yaṃ ahosi chavīti vā cammanti vā maṃsanti vā nhārūti vā lasikāti vā, tassa neva chārikā paññāyittha, na masi; sarīrāneva avasissiṃsu. Seyyathāpi nāma sappissa vā telassa vā jhāyamānassa neva chārikā paññāyati, na masi; evameva bhagavato sarīrassa jhāyamānassa yaṃ ahosi chavīti vā cammanti vā maṃsanti vā nhārūti vā lasikāti vā, tassa neva chārikā paññāyittha, na masi; sarīrāneva avasissiṃsu. Tesañca pañcannaṃ dussayugasatānaṃ dveva dussāni na ḍayhiṃsu yañca sabbaabbhantarimaṃ yañca bāhiraṃ. Daḍḍhe ca kho pana bhagavato sarīre antalikkhā udakadhārā pātubhavitvā bhagavato citakaṃ nibbāpesi. Udakasālatopi 233 abbhunnamitvā bhagavato citakaṃ nibbāpesi. Kosinārakāpi mallā sabbagandhodakena bhagavato citakaṃ nibbāpesuṃ. Atha kho kosinārakā mallā bhagavato sarīrāni sattāhaṃ sandhāgāre sattipañjaraṃ karitvā dhanupākāraṃ parikkhipāpetvā 234 naccehi gītehi vāditehi mālehi gandhehi sakkariṃsu garuṃ kariṃsu mānesuṃ pūjesuṃ.
સરીરધાતુવિભાજનં
Sarīradhātuvibhājanaṃ
૨૩૬. અસ્સોસિ ખો રાજા માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો – ‘‘ભગવા કિર કુસિનારાયં પરિનિબ્બુતો’’તિ. અથ ખો રાજા માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો કોસિનારકાનં મલ્લાનં દૂતં પાહેસિ – ‘‘ભગવાપિ ખત્તિયો અહમ્પિ ખત્તિયો, અહમ્પિ અરહામિ ભગવતો સરીરાનં ભાગં, અહમ્પિ ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામી’’તિ.
236. Assosi kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesi – ‘‘bhagavāpi khattiyo ahampi khattiyo, ahampi arahāmi bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, ahampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmī’’ti.
અસ્સોસું ખો વેસાલિકા લિચ્છવી – ‘‘ભગવા કિર કુસિનારાયં પરિનિબ્બુતો’’તિ. અથ ખો વેસાલિકા લિચ્છવી કોસિનારકાનં મલ્લાનં દૂતં પાહેસું – ‘‘ભગવાપિ ખત્તિયો મયમ્પિ ખત્તિયા, મયમ્પિ અરહામ ભગવતો સરીરાનં ભાગં, મયમ્પિ ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામા’’તિ.
Assosuṃ kho vesālikā licchavī – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti. Atha kho vesālikā licchavī kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
અસ્સોસું ખો કપિલવત્થુવાસી સક્યા – ‘‘ભગવા કિર કુસિનારાયં પરિનિબ્બુતો’’તિ. અથ ખો કપિલવત્થુવાસી સક્યા કોસિનારકાનં મલ્લાનં દૂતં પાહેસું – ‘‘ભગવા અમ્હાકં ઞાતિસેટ્ઠો , મયમ્પિ અરહામ ભગવતો સરીરાનં ભાગં, મયમ્પિ ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામા’’તિ.
Assosuṃ kho kapilavatthuvāsī sakyā – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti. Atha kho kapilavatthuvāsī sakyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavā amhākaṃ ñātiseṭṭho , mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
અસ્સોસું ખો અલ્લકપ્પકા બુલયો 235 – ‘‘ભગવા કિર કુસિનારાયં પરિનિબ્બુતો’’તિ. અથ ખો અલ્લકપ્પકા બુલયો કોસિનારકાનં મલ્લાનં દૂતં પાહેસું – ‘‘ભગવાપિ ખત્તિયો મયમ્પિ ખત્તિયા, મયમ્પિ અરહામ ભગવતો સરીરાનં ભાગં, મયમ્પિ ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામા’’તિ .
Assosuṃ kho allakappakā bulayo 236 – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti. Atha kho allakappakā bulayo kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti .
અસ્સોસું ખો રામગામકા કોળિયા – ‘‘ભગવા કિર કુસિનારાયં પરિનિબ્બુતો’’તિ. અથ ખો રામગામકા કોળિયા કોસિનારકાનં મલ્લાનં દૂતં પાહેસું – ‘‘ભગવાપિ ખત્તિયો મયમ્પિ ખત્તિયા, મયમ્પિ અરહામ ભગવતો સરીરાનં ભાગં, મયમ્પિ ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામા’’તિ.
Assosuṃ kho rāmagāmakā koḷiyā – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti. Atha kho rāmagāmakā koḷiyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
અસ્સોસિ ખો વેટ્ઠદીપકો બ્રાહ્મણો – ‘‘ભગવા કિર કુસિનારાયં પરિનિબ્બુતો’’તિ. અથ ખો વેટ્ઠદીપકો બ્રાહ્મણો કોસિનારકાનં મલ્લાનં દૂતં પાહેસિ – ‘‘ભગવાપિ ખત્તિયો અહં પિસ્મિ બ્રાહ્મણો, અહમ્પિ અરહામિ ભગવતો સરીરાનં ભાગં, અહમ્પિ ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામી’’તિ.
Assosi kho veṭṭhadīpako brāhmaṇo – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti. Atha kho veṭṭhadīpako brāhmaṇo kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesi – ‘‘bhagavāpi khattiyo ahaṃ pismi brāhmaṇo, ahampi arahāmi bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, ahampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmī’’ti.
અસ્સોસું ખો પાવેય્યકા મલ્લા – ‘‘ભગવા કિર કુસિનારાયં પરિનિબ્બુતો’’તિ. અથ ખો પાવેય્યકા મલ્લા કોસિનારકાનં મલ્લાનં દૂતં પાહેસું – ‘‘ભગવાપિ ખત્તિયો મયમ્પિ ખત્તિયા, મયમ્પિ અરહામ ભગવતો સરીરાનં ભાગં, મયમ્પિ ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામા’’તિ.
Assosuṃ kho pāveyyakā mallā – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti. Atha kho pāveyyakā mallā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti.
એવં વુત્તે કોસિનારકા મલ્લા તે સઙ્ઘે ગણે એતદવોચું – ‘‘ભગવા અમ્હાકં ગામક્ખેત્તે પરિનિબ્બુતો, ન મયં દસ્સામ ભગવતો સરીરાનં ભાગ’’ન્તિ.
Evaṃ vutte kosinārakā mallā te saṅghe gaṇe etadavocuṃ – ‘‘bhagavā amhākaṃ gāmakkhette parinibbuto, na mayaṃ dassāma bhagavato sarīrānaṃ bhāga’’nti.
૨૩૭. એવં વુત્તે દોણો બ્રાહ્મણો તે સઙ્ઘે ગણે એતદવોચ –
237. Evaṃ vutte doṇo brāhmaṇo te saṅghe gaṇe etadavoca –
‘‘સુણન્તુ ભોન્તો મમ એકવાચં,
‘‘Suṇantu bhonto mama ekavācaṃ,
ન હિ સાધુ યં ઉત્તમપુગ્ગલસ્સ,
Na hi sādhu yaṃ uttamapuggalassa,
સરીરભાગે સિયા સમ્પહારો.
Sarīrabhāge siyā sampahāro.
સબ્બેવ ભોન્તો સહિતા સમગ્ગા,
Sabbeva bhonto sahitā samaggā,
સમ્મોદમાના કરોમટ્ઠભાગે;
Sammodamānā karomaṭṭhabhāge;
વિત્થારિકા હોન્તુ દિસાસુ થૂપા,
Vitthārikā hontu disāsu thūpā,
બહૂ જના ચક્ખુમતો પસન્ના’’તિ.
Bahū janā cakkhumato pasannā’’ti.
૨૩૮. ‘‘તેન હિ, બ્રાહ્મણ, ત્વઞ્ઞેવ ભગવતો સરીરાનિ અટ્ઠધા સમં સવિભત્તં વિભજાહી’’તિ. ‘‘એવં, ભો’’તિ ખો દોણો બ્રાહ્મણો તેસં સઙ્ઘાનં ગણાનં પટિસ્સુત્વા ભગવતો સરીરાનિ અટ્ઠધા સમં સુવિભત્તં વિભજિત્વા તે સઙ્ઘે ગણે એતદવોચ – ‘‘ઇમં મે ભોન્તો તુમ્બં દદન્તુ અહમ્પિ તુમ્બસ્સ થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામી’’તિ. અદંસુ ખો તે દોણસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ તુમ્બં.
238. ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, tvaññeva bhagavato sarīrāni aṭṭhadhā samaṃ savibhattaṃ vibhajāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho doṇo brāhmaṇo tesaṃ saṅghānaṃ gaṇānaṃ paṭissutvā bhagavato sarīrāni aṭṭhadhā samaṃ suvibhattaṃ vibhajitvā te saṅghe gaṇe etadavoca – ‘‘imaṃ me bhonto tumbaṃ dadantu ahampi tumbassa thūpañca mahañca karissāmī’’ti. Adaṃsu kho te doṇassa brāhmaṇassa tumbaṃ.
અસ્સોસું ખો પિપ્પલિવનિયા 239 મોરિયા – ‘‘ભગવા કિર કુસિનારાયં પરિનિબ્બુતો’’તિ. અથ ખો પિપ્પલિવનિયા મોરિયા કોસિનારકાનં મલ્લાનં દૂતં પાહેસું – ‘‘ભગવાપિ ખત્તિયો મયમ્પિ ખત્તિયા, મયમ્પિ અરહામ ભગવતો સરીરાનં ભાગં, મયમ્પિ ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ કરિસ્સામા’’તિ. ‘‘નત્થિ ભગવતો સરીરાનં ભાગો, વિભત્તાનિ ભગવતો સરીરાનિ. ઇતો અઙ્ગારં હરથા’’તિ. તે તતો અઙ્ગારં હરિંસુ 240.
Assosuṃ kho pippalivaniyā 241 moriyā – ‘‘bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbuto’’ti. Atha kho pippalivaniyā moriyā kosinārakānaṃ mallānaṃ dūtaṃ pāhesuṃ – ‘‘bhagavāpi khattiyo mayampi khattiyā, mayampi arahāma bhagavato sarīrānaṃ bhāgaṃ, mayampi bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca karissāmā’’ti. ‘‘Natthi bhagavato sarīrānaṃ bhāgo, vibhattāni bhagavato sarīrāni. Ito aṅgāraṃ harathā’’ti. Te tato aṅgāraṃ hariṃsu 242.
ધાતુથૂપપૂજા
Dhātuthūpapūjā
૨૩૯. અથ ખો રાજા માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો રાજગહે ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકાસિ. વેસાલિકાપિ લિચ્છવી વેસાલિયં ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકંસુ. કપિલવત્થુવાસીપિ સક્યા કપિલવત્થુસ્મિં ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકંસુ. અલ્લકપ્પકાપિ બુલયો અલ્લકપ્પે ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકંસુ. રામગામકાપિ કોળિયા રામગામે ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકંસુ. વેટ્ઠદીપકોપિ બ્રાહ્મણો વેટ્ઠદીપે ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકાસિ. પાવેય્યકાપિ મલ્લા પાવાયં ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકંસુ. કોસિનારકાપિ મલ્લા કુસિનારાયં ભગવતો સરીરાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકંસુ. દોણોપિ બ્રાહ્મણો તુમ્બસ્સ થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકાસિ. પિપ્પલિવનિયાપિ મોરિયા પિપ્પલિવને અઙ્ગારાનં થૂપઞ્ચ મહઞ્ચ અકંસુ. ઇતિ અટ્ઠ સરીરથૂપા નવમો તુમ્બથૂપો દસમો અઙ્ગારથૂપો. એવમેતં ભૂતપુબ્બન્તિ.
239. Atha kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto rājagahe bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akāsi. Vesālikāpi licchavī vesāliyaṃ bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Kapilavatthuvāsīpi sakyā kapilavatthusmiṃ bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Allakappakāpi bulayo allakappe bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Rāmagāmakāpi koḷiyā rāmagāme bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Veṭṭhadīpakopi brāhmaṇo veṭṭhadīpe bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akāsi. Pāveyyakāpi mallā pāvāyaṃ bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Kosinārakāpi mallā kusinārāyaṃ bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Doṇopi brāhmaṇo tumbassa thūpañca mahañca akāsi. Pippalivaniyāpi moriyā pippalivane aṅgārānaṃ thūpañca mahañca akaṃsu. Iti aṭṭha sarīrathūpā navamo tumbathūpo dasamo aṅgārathūpo. Evametaṃ bhūtapubbanti.
૨૪૦. અટ્ઠદોણં ચક્ખુમતો સરીરં, સત્તદોણં જમ્બુદીપે મહેન્તિ.
240. Aṭṭhadoṇaṃ cakkhumato sarīraṃ, sattadoṇaṃ jambudīpe mahenti.
એકઞ્ચ દોણં પુરિસવરુત્તમસ્સ, રામગામે નાગરાજા મહેતિ.
Ekañca doṇaṃ purisavaruttamassa, rāmagāme nāgarājā maheti.
એકાહિ દાઠા તિદિવેહિ પૂજિતા, એકા પન ગન્ધારપુરે મહીયતિ;
Ekāhi dāṭhā tidivehi pūjitā, ekā pana gandhārapure mahīyati;
કાલિઙ્ગરઞ્ઞો વિજિતે પુનેકં, એકં પન નાગરાજા મહેતિ.
Kāliṅgarañño vijite punekaṃ, ekaṃ pana nāgarājā maheti.
તસ્સેવ તેજેન અયં વસુન્ધરા,
Tasseva tejena ayaṃ vasundharā,
આયાગસેટ્ઠેહિ મહી અલઙ્કતા;
Āyāgaseṭṭhehi mahī alaṅkatā;
એવં ઇમં ચક્ખુમતો સરીરં,
Evaṃ imaṃ cakkhumato sarīraṃ,
સુસક્કતં સક્કતસક્કતેહિ.
Susakkataṃ sakkatasakkatehi.
દેવિન્દનાગિન્દનરિન્દપૂજિતો ,
Devindanāgindanarindapūjito ,
મનુસ્સિન્દસેટ્ઠેહિ તથેવ પૂજિતો;
Manussindaseṭṭhehi tatheva pūjito;
બુદ્ધો હવે કપ્પસતેહિ દુલ્લભોતિ.
Buddho have kappasatehi dullabhoti.
ચત્તાલીસ સમા દન્તા, કેસા લોમા ચ સબ્બસો;
Cattālīsa samā dantā, kesā lomā ca sabbaso;
દેવા હરિંસુ એકેકં, ચક્કવાળપરમ્પરાતિ.
Devā hariṃsu ekekaṃ, cakkavāḷaparamparāti.
મહાપરિનિબ્બાનસુત્તં નિટ્ઠિતં તતિયં.
Mahāparinibbānasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / દીઘ નિકાય (અટ્ઠકથા) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ૩. મહાપરિનિબ્બાનસુત્તવણ્ણના • 3. Mahāparinibbānasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / દીઘનિકાય (ટીકા) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ૩. મહાપરિનિબ્બાનસુત્તવણ્ણના • 3. Mahāparinibbānasuttavaṇṇanā