Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ദീഘ നികായ (അട്ഠകഥാ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
൭. മഹാസമയസുത്തവണ്ണനാ
7. Mahāsamayasuttavaṇṇanā
നിദാനവണ്ണനാ
Nidānavaṇṇanā
൩൩൧. ഏവം മേ സുതന്തി മഹാസമയസുത്തം. തത്രായമപുബ്ബപദവണ്ണനാ – സക്കേസൂതി അമ്ബട്ഠസുത്തേ വുത്തേന ഉപ്പത്തിനയേന ‘‘സക്യാ വത, ഭോ കുമാരാ’’തി ഉദാനം പടിച്ച സക്കാതി ലദ്ധനാമാനം രാജകുമാരാനം നിവാസോ ഏകോപി ജനപദോ രുള്ഹീസദ്ദേന ‘‘സക്കാ’’തി വുച്ചതി, തസ്മിം സക്കേസു ജനപദേ. മഹാവനേതി സയംജാതേ അരോപിതേ ഹിമവന്തേന സദ്ധിം ഏകാബദ്ധേ മഹതി വനേ. സബ്ബേഹേവ അരഹന്തേഹീതി ഇമം സുത്തം കഥിതദിവസേയേവ പത്തഅരഹത്തേഹി.
331.Evaṃme sutanti mahāsamayasuttaṃ. Tatrāyamapubbapadavaṇṇanā – sakkesūti ambaṭṭhasutte vuttena uppattinayena ‘‘sakyā vata, bho kumārā’’ti udānaṃ paṭicca sakkāti laddhanāmānaṃ rājakumārānaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīsaddena ‘‘sakkā’’ti vuccati, tasmiṃ sakkesu janapade. Mahāvaneti sayaṃjāte aropite himavantena saddhiṃ ekābaddhe mahati vane. Sabbeheva arahantehīti imaṃ suttaṃ kathitadivaseyeva pattaarahattehi.
തത്രായം അനുപുബ്ബികഥാ – സാകിയകോലിയാ കിര കപിലവത്ഥുനഗരസ്സ ച കോലിയനഗരസ്സ ച അന്തരേ രോഹിണിം നാമ നദിം ഏകേനേവ ആവരണേന ബന്ധാപേത്വാ സസ്സാനി കരോന്തി, അഥ ജേട്ഠമൂലമാസേ സസ്സേസു മിലായന്തേസു ഉഭയനഗരവാസികാനമ്പി കമ്മകരാ സന്നിപതിംസു. തത്ഥ കോലിയനഗരവാസിനോ ആഹംസു – ‘‘ഇദം ഉദകം ഉഭതോ ഹരിയമാനം ന തുമ്ഹാകം ന അമ്ഹാകം പഹോസ്സതി, അമ്ഹാകം പന സസ്സം ഏകേന ഉദകേനേവ നിപ്ഫജ്ജിസ്സതി, ഇദം ഉദകം അമ്ഹാകം ദേഥാ’’തി. കപിലവത്ഥുനഗരവാസിനോ ആഹംസു – ‘‘തുമ്ഹേസു കോട്ഠേ പൂരേത്വാ ഠിതേസു മയം രത്തസുവണ്ണനീലമണികാളകഹാപണേ ച ഗഹേത്വാ പച്ഛിപസിബ്ബകാദിഹത്ഥാ ന സക്ഖിസ്സാമ തുമ്ഹാകം ഘരദ്വാരേ വിചരിതും, അമ്ഹാകമ്പി സസ്സം ഏകേനേവ ഉദകേന നിപ്ഫജ്ജിസ്സതി, ഇദം ഉദകം അമ്ഹാകം ദേഥാ’’തി. ‘‘ന മയം ദസ്സാമാ’’തി. ‘‘മയമ്പി ന ദസ്സാമാ’’തി. ഏവം കലഹം വഡ്ഢേത്വാ ഏകോ ഉട്ഠായ ഏകസ്സ പഹാരം അദാസി, സോപി അഞ്ഞസ്സാതി ഏവം അഞ്ഞമഞ്ഞം പഹരിത്വാ രാജകുലാനം ജാതിം ഘട്ടേത്വാ കലഹം വഡ്ഢയിംസു.
Tatrāyaṃ anupubbikathā – sākiyakoliyā kira kapilavatthunagarassa ca koliyanagarassa ca antare rohiṇiṃ nāma nadiṃ ekeneva āvaraṇena bandhāpetvā sassāni karonti, atha jeṭṭhamūlamāse sassesu milāyantesu ubhayanagaravāsikānampi kammakarā sannipatiṃsu. Tattha koliyanagaravāsino āhaṃsu – ‘‘idaṃ udakaṃ ubhato hariyamānaṃ na tumhākaṃ na amhākaṃ pahossati, amhākaṃ pana sassaṃ ekena udakeneva nipphajjissati, idaṃ udakaṃ amhākaṃ dethā’’ti. Kapilavatthunagaravāsino āhaṃsu – ‘‘tumhesu koṭṭhe pūretvā ṭhitesu mayaṃ rattasuvaṇṇanīlamaṇikāḷakahāpaṇe ca gahetvā pacchipasibbakādihatthā na sakkhissāma tumhākaṃ gharadvāre vicarituṃ, amhākampi sassaṃ ekeneva udakena nipphajjissati, idaṃ udakaṃ amhākaṃ dethā’’ti. ‘‘Na mayaṃ dassāmā’’ti. ‘‘Mayampi na dassāmā’’ti. Evaṃ kalahaṃ vaḍḍhetvā eko uṭṭhāya ekassa pahāraṃ adāsi, sopi aññassāti evaṃ aññamaññaṃ paharitvā rājakulānaṃ jātiṃ ghaṭṭetvā kalahaṃ vaḍḍhayiṃsu.
കോലിയകമ്മകരാ വദന്തി – ‘‘തുമ്ഹേ കപിലവത്ഥുവാസികേ ഗഹേത്വാ ഗജ്ജഥ, യേ സോണസിങ്ഗാലാദയോ വിയ അത്തനോ ഭഗിനീഹി സദ്ധിം സംവസിംസു. ഏതേസം ഹത്ഥിനോ ച അസ്സാ ച ഫലകാവുധാനി ച അമ്ഹാകം കിം കരിസ്സന്തീ’’തി? സാകിയകമ്മകരാപി വദന്തി – ‘‘തുമ്ഹേ ദാനി കുട്ഠിനോ ദാരകേ ഗഹേത്വാ ഗജ്ജഥ, യേ അനാഥാ നിഗ്ഗതികാ തിരച്ഛാനാ വിയ കോലരുക്ഖേ വസിംസു, ഏതേസം ഹത്ഥിനോ ച അസ്സാ ച ഫലകാവുധാനി ച അമ്ഹാകം കിം കരിസ്സന്തീ’’തി? തേ ഗന്ത്വാ തസ്മിം കമ്മേ നിയുത്തഅമച്ചാനം കഥേസും, അമച്ചാ രാജകുലാനം കഥേസും, തതോ സാകിയാ – ‘‘ഭഗിനീഹി സദ്ധിം സംവാസികാനം ഥാമഞ്ച ബലഞ്ച ദസ്സേസ്സാമാ’’തി യുദ്ധസജ്ജാ നിക്ഖമിംസു. കോലിയാപി – ‘‘കോലരുക്ഖവാസീനം ഥാമഞ്ച ബലഞ്ച ദസ്സേസ്സാമാ’’തി യുദ്ധസജ്ജാ നിക്ഖമിംസു.
Koliyakammakarā vadanti – ‘‘tumhe kapilavatthuvāsike gahetvā gajjatha, ye soṇasiṅgālādayo viya attano bhaginīhi saddhiṃ saṃvasiṃsu. Etesaṃ hatthino ca assā ca phalakāvudhāni ca amhākaṃ kiṃ karissantī’’ti? Sākiyakammakarāpi vadanti – ‘‘tumhe dāni kuṭṭhino dārake gahetvā gajjatha, ye anāthā niggatikā tiracchānā viya kolarukkhe vasiṃsu, etesaṃ hatthino ca assā ca phalakāvudhāni ca amhākaṃ kiṃ karissantī’’ti? Te gantvā tasmiṃ kamme niyuttaamaccānaṃ kathesuṃ, amaccā rājakulānaṃ kathesuṃ, tato sākiyā – ‘‘bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsikānaṃ thāmañca balañca dassessāmā’’ti yuddhasajjā nikkhamiṃsu. Koliyāpi – ‘‘kolarukkhavāsīnaṃ thāmañca balañca dassessāmā’’ti yuddhasajjā nikkhamiṃsu.
ഭഗവാപി രത്തിയാ പച്ചൂസസമയേവ മഹാകരുണാസമാപത്തിതോ വുട്ഠായ ലോകം വോലോകേന്തോ ഇമേ ഏവം യുദ്ധസജ്ജേ നിക്ഖമന്തേ അദ്ദസ. ദിസ്വാ – ‘‘മയി ഗതേ അയം കലഹോ വൂപസമിസ്സതി നു ഖോ ഉദാഹു നോ’’തി ഉപധാരേന്തോ – ‘‘അഹമേത്ഥ ഗന്ത്വാ കലഹവൂപസമനത്ഥം തീണി ജാതകാനി കഥേസ്സാമി, തതോ കലഹോ വൂപസമിസ്സതി. അഥ സാമഗ്ഗിദീപനത്ഥായ ദ്വേ ജാതകാനി കഥേത്വാ അത്തദണ്ഡസുത്തം ദേസേസ്സാമി. ദേസനം സുത്വാ ഉഭയനഗരവാസിനോപി അഡ്ഢതിയാനി അഡ്ഢതിയാനി കുമാരസതാനി ദസ്സന്തി, അഹം തേ പബ്ബജിസ്സാമി, തദാ മഹാസമാഗമോ ഭവിസ്സതീ’’തി സന്നിട്ഠാനമകാസി. തസ്മാ ഇമേസു യുദ്ധസജ്ജേസു നിക്ഖമന്തേസു കസ്സചി അനാരോചേത്വാ സയമേവ പത്തചീവരമാദായ ഗന്ത്വാ ദ്വിന്നം സേനാനം അന്തരേ ആകാസേ പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ ഛബ്ബണ്ണരസ്മിയോ വിസ്സജ്ജേത്വാ നിസീദി.
Bhagavāpi rattiyā paccūsasamayeva mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento ime evaṃ yuddhasajje nikkhamante addasa. Disvā – ‘‘mayi gate ayaṃ kalaho vūpasamissati nu kho udāhu no’’ti upadhārento – ‘‘ahamettha gantvā kalahavūpasamanatthaṃ tīṇi jātakāni kathessāmi, tato kalaho vūpasamissati. Atha sāmaggidīpanatthāya dve jātakāni kathetvā attadaṇḍasuttaṃ desessāmi. Desanaṃ sutvā ubhayanagaravāsinopi aḍḍhatiyāni aḍḍhatiyāni kumārasatāni dassanti, ahaṃ te pabbajissāmi, tadā mahāsamāgamo bhavissatī’’ti sanniṭṭhānamakāsi. Tasmā imesu yuddhasajjesu nikkhamantesu kassaci anārocetvā sayameva pattacīvaramādāya gantvā dvinnaṃ senānaṃ antare ākāse pallaṅkaṃ ābhujitvā chabbaṇṇarasmiyo vissajjetvā nisīdi.
കപിലവത്ഥുവാസിനോ ഭഗവന്തം ദിസ്വാവ – ‘‘അമ്ഹാകം ഞാതിസേട്ഠോ സത്ഥാ ആഗതോ, ദിട്ഠോ നു ഖോ തേന അമ്ഹാകം കലഹകാരണഭാവോ’’തി ചിന്തേത്വാ – ‘‘ന ഖോ പന സക്കാ ഭഗവതി ആഗതേ അമ്ഹേഹി പരസ്സ സരീരേ സത്ഥം പാതേതും, കോലിയനഗരവാസിനോ അമ്ഹേ ഹനന്തു വാ പചന്തു വാ’’തി ആവുധാനി ഛഡ്ഡേത്വാ ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ നിസീദിംസു. കോലിയനഗരവാസിനോപി തഥേവ ചിന്തേത്വാ ആവുധാനി ഛഡ്ഡേത്വാ ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ നിസീദിംസു.
Kapilavatthuvāsino bhagavantaṃ disvāva – ‘‘amhākaṃ ñātiseṭṭho satthā āgato, diṭṭho nu kho tena amhākaṃ kalahakāraṇabhāvo’’ti cintetvā – ‘‘na kho pana sakkā bhagavati āgate amhehi parassa sarīre satthaṃ pātetuṃ, koliyanagaravāsino amhe hanantu vā pacantu vā’’ti āvudhāni chaḍḍetvā bhagavantaṃ vanditvā nisīdiṃsu. Koliyanagaravāsinopi tatheva cintetvā āvudhāni chaḍḍetvā bhagavantaṃ vanditvā nisīdiṃsu.
ഭഗവാ ജാനന്തോവ – ‘‘കസ്മാ ആഗതത്ഥ മഹാരാജാ’’തി പുച്ഛി. ഭഗവാ, ന തിത്ഥകീളായ ന പബ്ബതകീളായ ന നദീകീളായ ന ഗിരിദസ്സനത്ഥം, ഇമസ്മിം പന ഠാനേ സങ്ഗാമം പച്ചുപട്ഠപേത്വാ ആഗതമ്ഹാതി. കിം നിസ്സായ വോ കലഹോ മഹാരാജാതി? ഉദകം, ഭന്തേതി. ഉദകം കിം അഗ്ഘതി മഹാരാജാതി? അപ്പഗ്ഘം, ഭന്തേതി. പഥവീ നാമ കിം അഗ്ഘതി മഹാരാജാതി? അനഗ്ഘാ, ഭന്തേതി. ഖത്തിയാ കിം അഗ്ഘന്തി മഹാരാജാതി? ഖത്തിയാ നാമ അനഗ്ഘാ ഭന്തേതി. അപ്പമൂലകം ഉദകം നിസ്സായ കിമത്ഥം അനഗ്ഘേ ഖത്തിയേ നാസേഥ, മഹാരാജാതി? ‘‘കലഹേ അസ്സാദോ നാമ നത്ഥി, കലഹവസേന മഹാരാജാ അട്ഠാനേ വേരം കത്വാ ഏകായ രുക്ഖദേവതായ കാളസീഹേന സദ്ധിം ബദ്ധാഘാതോ സകലമ്പി ഇമം കപ്പം അനുപ്പത്തോയേവാ’’തി വത്വാ ഫന്ദനജാതകം കഥേസി. തതോ ‘‘പരപത്തിയേന നാമ മഹാരാജാ ന ഭവിതബ്ബം. പരപത്തിയാ ഹുത്വാ ഹി ഏകസ്സ സസകസ്സ കഥായ തിയോജനസഹസ്സവിത്ഥതേ ഹിമവന്തേ ചതുപ്പദഗണാ മഹാസമുദ്ദം പക്ഖന്ദിനോ അഹേസും. തസ്മാ പരപത്തിയേന ന ഭവിതബ്ബ’’ന്തി വത്വാ പഥവീഉന്ദ്രിയജാതകം കഥേസി. തതോ – ‘‘കദാചി, മഹാരാജാ, ദുബ്ബലോപി മഹബ്ബലസ്സ രന്ധം വിവരം പസ്സതി, കദാചി മഹബ്ബലോ ദുബ്ബലസ്സ. ലടുകികാപി ഹി സകുണികാ ഹത്ഥിനാഗം ഘാതേസീ’’തി വത്വാ ലടുകികജാതകം കഥേസി. ഏവം കലഹവൂപസമത്ഥായ തീണി ജാതകാനി കഥേത്വാ സാമഗ്ഗിപരിദീപനത്ഥായ ദ്വേ ജാതകാനി കഥേസി. കഥം? സമഗ്ഗാനഞ്ഹി മഹാരാജാ കോചി ഓതാരം നാമ പസ്സിതും ന സക്കോതീതി വത്വാ രുക്ഖധമ്മജാതകം കഥേസി. തതോ ‘‘സമഗ്ഗാനം മഹാരാജാ കോചി വിവരം പസ്സിതും നാസക്ഖി. യദാ പന അഞ്ഞമഞ്ഞം വിവാദമകംസു, അഥ തേ നേസാദപുത്തോ ജീവിതാ വോരോപേത്വാ ആദായ ഗതോ. വിവാദേ അസ്സാദോ നാമ നത്ഥീ’’തി വത്വാ വട്ടകജാതകം കഥേസി. ഏവം ഇമാനി പഞ്ച ജാതകാനി കഥേത്വാ അവസാനേ അത്തദണ്ഡസുത്തം കഥേസി.
Bhagavā jānantova – ‘‘kasmā āgatattha mahārājā’’ti pucchi. Bhagavā, na titthakīḷāya na pabbatakīḷāya na nadīkīḷāya na giridassanatthaṃ, imasmiṃ pana ṭhāne saṅgāmaṃ paccupaṭṭhapetvā āgatamhāti. Kiṃ nissāya vo kalaho mahārājāti? Udakaṃ, bhanteti. Udakaṃ kiṃ agghati mahārājāti? Appagghaṃ, bhanteti. Pathavī nāma kiṃ agghati mahārājāti? Anagghā, bhanteti. Khattiyā kiṃ agghanti mahārājāti? Khattiyā nāma anagghā bhanteti. Appamūlakaṃ udakaṃ nissāya kimatthaṃ anagghe khattiye nāsetha, mahārājāti? ‘‘Kalahe assādo nāma natthi, kalahavasena mahārājā aṭṭhāne veraṃ katvā ekāya rukkhadevatāya kāḷasīhena saddhiṃ baddhāghāto sakalampi imaṃ kappaṃ anuppattoyevā’’ti vatvā phandanajātakaṃ kathesi. Tato ‘‘parapattiyena nāma mahārājā na bhavitabbaṃ. Parapattiyā hutvā hi ekassa sasakassa kathāya tiyojanasahassavitthate himavante catuppadagaṇā mahāsamuddaṃ pakkhandino ahesuṃ. Tasmā parapattiyena na bhavitabba’’nti vatvā pathavīundriyajātakaṃ kathesi. Tato – ‘‘kadāci, mahārājā, dubbalopi mahabbalassa randhaṃ vivaraṃ passati, kadāci mahabbalo dubbalassa. Laṭukikāpi hi sakuṇikā hatthināgaṃ ghātesī’’ti vatvā laṭukikajātakaṃ kathesi. Evaṃ kalahavūpasamatthāya tīṇi jātakāni kathetvā sāmaggiparidīpanatthāya dve jātakāni kathesi. Kathaṃ? Samaggānañhi mahārājā koci otāraṃ nāma passituṃ na sakkotīti vatvā rukkhadhammajātakaṃ kathesi. Tato ‘‘samaggānaṃ mahārājā koci vivaraṃ passituṃ nāsakkhi. Yadā pana aññamaññaṃ vivādamakaṃsu, atha te nesādaputto jīvitā voropetvā ādāya gato. Vivāde assādo nāma natthī’’ti vatvā vaṭṭakajātakaṃ kathesi. Evaṃ imāni pañca jātakāni kathetvā avasāne attadaṇḍasuttaṃ kathesi.
രാജാനോ പസന്നാ – ‘‘സചേ സത്ഥാ നാഗമിസ്സ, മയം സഹത്ഥാ അഞ്ഞമഞ്ഞംയേവ വധിത്വാ ലോഹിതനദിം പവത്തയിസ്സാമ, അമ്ഹാകം പുത്തഭാതരോ ഗേഹദ്വാരേ ന പസ്സേയ്യാമ, സാസനപടിസാസനമ്പി നോ ആഹരണകോ ന ഭവിസ്സതി. സത്ഥാരം നിസ്സായ നോ ജീവിതം ലദ്ധം. സചേ പന സത്ഥാ അഗാരം അജ്ഝാവസിസ്സ, ദ്വിസഹസ്സദീപപരിവാരേസു ചതൂസു മഹാദീപേസു രജ്ജമസ്സ ഹത്ഥഗതം അഭവിസ്സ, അതിരേകസഹസ്സം ഖോ പനസ്സ പുത്താ അഭവിസ്സംസു, തതോ ഖത്തിയപരിവാരോവ അവിചരിസ്സ. തം ഖോ പനേസ സമ്പത്തിം പഹായ നിക്ഖമിത്വാ സമ്ബോധിം പത്തോ, ഇദാനിപി ഖത്തിയപരിവാരോയേവ വിചരതൂ’’തി ഉഭയനഗരവാസിനോ അഡ്ഢതിയാനി അഡ്ഢതിയാനി കുമാരസതാനി അദംസു. ഭഗവാ തേ പബ്ബാജേത്വാ മഹാവനം അഗമാസി. തേസം ഗരുഗാരവവസേന ന അത്തനോ രുചിയാ പബ്ബജിതാനം അനഭിരതി ഉപ്പജ്ജി. പുരാണദുതിയികായോപി നേസം ‘‘അയ്യപുത്താ ഉക്കണ്ഠന്തു, ഘരാവാസോ ന സണ്ഠാതീ’’തിആദീനി വത്വാ സാസനം പേസേന്തി. തേ അതിരേകതരം ഉക്കണ്ഠിംസു.
Rājāno pasannā – ‘‘sace satthā nāgamissa, mayaṃ sahatthā aññamaññaṃyeva vadhitvā lohitanadiṃ pavattayissāma, amhākaṃ puttabhātaro gehadvāre na passeyyāma, sāsanapaṭisāsanampi no āharaṇako na bhavissati. Satthāraṃ nissāya no jīvitaṃ laddhaṃ. Sace pana satthā agāraṃ ajjhāvasissa, dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu rajjamassa hatthagataṃ abhavissa, atirekasahassaṃ kho panassa puttā abhavissaṃsu, tato khattiyaparivārova avicarissa. Taṃ kho panesa sampattiṃ pahāya nikkhamitvā sambodhiṃ patto, idānipi khattiyaparivāroyeva vicaratū’’ti ubhayanagaravāsino aḍḍhatiyāni aḍḍhatiyāni kumārasatāni adaṃsu. Bhagavā te pabbājetvā mahāvanaṃ agamāsi. Tesaṃ garugāravavasena na attano ruciyā pabbajitānaṃ anabhirati uppajji. Purāṇadutiyikāyopi nesaṃ ‘‘ayyaputtā ukkaṇṭhantu, gharāvāso na saṇṭhātī’’tiādīni vatvā sāsanaṃ pesenti. Te atirekataraṃ ukkaṇṭhiṃsu.
ഭഗവാ ആവജ്ജന്തോ തേസം അനഭിരതഭാവം ഞത്വാ ‘‘ഇമേ ഭിക്ഖൂ മാദിസേന ബുദ്ധേന സദ്ധിം ഏകതോ വസന്താ ഉക്കണ്ഠന്തി, ഹന്ദ നേസം കുണാലദഹസ്സ വണ്ണം കഥേത്വാ തത്ഥ നേത്വാ അനഭിരതിം വിനോദേസ്സാമീ’’തി കുണാലദഹസ്സ വണ്ണം കഥേസി. തേ തം ദട്ഠുകാമാ അഹേസും. ദട്ഠുകാമത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, കുണാലദഹന്തി? ആമ ഭഗവാതി. യദി ഏവം, ഏഥ, ഗച്ഛാമാതി. ഇദ്ധിമന്താനം ഭഗവാ ഗമനട്ഠാനം മയം കഥം ഗമിസ്സാമാതി? തുമ്ഹേ ഗന്തുകാമാ ഹോഥ, അഹം മമാനുഭാവേന ഗഹേത്വാ ഗമിസ്സാമീതി. സാധു, ഭന്തേതി. അഥ ഭഗവാ പഞ്ച ഭിക്ഖുസതാനി ഗഹേത്വാ ആകാസേ ഉപ്പതിത്വാ കുണാലദഹേ പതിട്ഠായ തേ ഭിക്ഖൂ ആഹ – ‘‘ഭിക്ഖവേ, ഇമസ്മിം കുണാലദഹേ യേസം മച്ഛാനം നാമം ന ജാനാഥ, തേസം നാമം പുച്ഛഥാ’’തി.
Bhagavā āvajjanto tesaṃ anabhiratabhāvaṃ ñatvā ‘‘ime bhikkhū mādisena buddhena saddhiṃ ekato vasantā ukkaṇṭhanti, handa nesaṃ kuṇāladahassa vaṇṇaṃ kathetvā tattha netvā anabhiratiṃ vinodessāmī’’ti kuṇāladahassa vaṇṇaṃ kathesi. Te taṃ daṭṭhukāmā ahesuṃ. Daṭṭhukāmattha, bhikkhave, kuṇāladahanti? Āma bhagavāti. Yadi evaṃ, etha, gacchāmāti. Iddhimantānaṃ bhagavā gamanaṭṭhānaṃ mayaṃ kathaṃ gamissāmāti? Tumhe gantukāmā hotha, ahaṃ mamānubhāvena gahetvā gamissāmīti. Sādhu, bhanteti. Atha bhagavā pañca bhikkhusatāni gahetvā ākāse uppatitvā kuṇāladahe patiṭṭhāya te bhikkhū āha – ‘‘bhikkhave, imasmiṃ kuṇāladahe yesaṃ macchānaṃ nāmaṃ na jānātha, tesaṃ nāmaṃ pucchathā’’ti.
തേ പുച്ഛിംസു, ഭഗവാ പുച്ഛിതപുച്ഛിതം കഥേസി. ന കേവലം മച്ഛാനംയേവ, തസ്മിം വനസണ്ഡേ രുക്ഖാനമ്പി പബ്ബതപാദേ ദ്വിപദചതുപ്പദസകുണാനമ്പി നാമാനി പുച്ഛാപേത്വാ കഥേസി. അഥ ദ്വീഹി സകുണേഹി മുഖതുണ്ഡകേന ഡംസിത്വാ ഗഹിതദണ്ഡകേ നിസിന്നോ കുണാലസകുണരാജാ പുരതോ പച്ഛതോ ഉഭോസു പസ്സേസു സകുണസങ്ഘപരിവുതോ ആഗച്ഛതി. ഭിക്ഖൂ തം ദിസ്വാ – ‘‘ഏസ, ഭന്തേ, ഇമേസം സകുണാനം രാജാ ഭവിസ്സതി, പരിവാരാ ഏതേ ഏതസ്സാ’’തി മഞ്ഞാമാതി. ഏവമേവ, ഭിക്ഖവേ, അയമ്പി മമ വംസോ മമ പവേണീതി. ഇദാനി താവ മയം, ഭന്തേ, ഏതേ സകുണേ പസ്സാമ. യം പന ഭഗവാ ‘‘അയമ്പി മമ വംസോ മമ പവേണീ’’തി ആഹ, തം സോതുകാമമ്ഹാതി. സോതുകാമത്ഥ ഭിക്ഖവേതി? ആമ, ഭഗവാതി. തേന ഹി സുണാഥാതി തീഹി ഗാഥാസതേഹി മണ്ഡേത്വാ കുണാലജാതകം കഥേന്തോ അനഭിരതിം വിനോദേസി. ദേസനാപരിയോസാനേ സബ്ബേപി സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠഹിംസു, മഗ്ഗേനേവ ച നേസം ഇദ്ധിപി ആഗതാ. ഭഗവാ – ‘‘ഹോതു താവ ഏത്തകം ഏതേസം ഭിക്ഖൂന’’ന്തി ആകാസേ ഉപ്പതിത്വാ മഹാവനമേവ അഗമാസി. തേപി ഭിക്ഖൂ ഗമനകാലേ ദസബലസ്സ ആനുഭാവേന ഗന്ത്വാ ആഗമനകാലേ അത്തനോ ആനുഭാവേന ഭഗവന്തം പരിവാരേത്വാ മഹാവനേ ഓതരിംസു.
Te pucchiṃsu, bhagavā pucchitapucchitaṃ kathesi. Na kevalaṃ macchānaṃyeva, tasmiṃ vanasaṇḍe rukkhānampi pabbatapāde dvipadacatuppadasakuṇānampi nāmāni pucchāpetvā kathesi. Atha dvīhi sakuṇehi mukhatuṇḍakena ḍaṃsitvā gahitadaṇḍake nisinno kuṇālasakuṇarājā purato pacchato ubhosu passesu sakuṇasaṅghaparivuto āgacchati. Bhikkhū taṃ disvā – ‘‘esa, bhante, imesaṃ sakuṇānaṃ rājā bhavissati, parivārā ete etassā’’ti maññāmāti. Evameva, bhikkhave, ayampi mama vaṃso mama paveṇīti. Idāni tāva mayaṃ, bhante, ete sakuṇe passāma. Yaṃ pana bhagavā ‘‘ayampi mama vaṃso mama paveṇī’’ti āha, taṃ sotukāmamhāti. Sotukāmattha bhikkhaveti? Āma, bhagavāti. Tena hi suṇāthāti tīhi gāthāsatehi maṇḍetvā kuṇālajātakaṃ kathento anabhiratiṃ vinodesi. Desanāpariyosāne sabbepi sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu, maggeneva ca nesaṃ iddhipi āgatā. Bhagavā – ‘‘hotu tāva ettakaṃ etesaṃ bhikkhūna’’nti ākāse uppatitvā mahāvanameva agamāsi. Tepi bhikkhū gamanakāle dasabalassa ānubhāvena gantvā āgamanakāle attano ānubhāvena bhagavantaṃ parivāretvā mahāvane otariṃsu.
ഭഗവാ പഞ്ഞത്താസനേ നിസീദിത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേത്വാ – ‘‘ഏഥ, ഭിക്ഖവേ, നിസീദഥ, ഉപരിമഗ്ഗത്തയവജ്ഝാനം വോ കിലേസാനം പഹാനായ കമ്മട്ഠാനം കഥേസ്സാമീ’’തി കമ്മട്ഠാനം കഥേസി. ഭിക്ഖൂ ചിന്തേസും – ‘‘ഭഗവാ അമ്ഹാകം അനഭിരതഭാവം ഞത്വാ കുണാലദഹം നേത്വാ അനഭിരതിം വിനോദേസി, തത്ഥ സോതാപത്തിഫലപ്പത്താനം നോ ഇദാനി ഇധ തിണ്ണം മഗ്ഗാനം കമ്മട്ഠാനം അദാസി, ന ഖോ പനമ്ഹേഹി ‘സോതാപന്നാ മയ’ന്തി വീതിനാമേതും വട്ടതി, ഉത്തമപുരിസസദിസേഹി നോ ഭവിതും വട്ടതീ’’തി തേ ദസബലസ്സ പാദേ വന്ദിത്വാ ഉട്ഠായ നിസീദനം പപ്ഫോടേത്വാ വിസും വിസും പബ്ഭാരരുക്ഖമൂലേസു നിസീദിംസു.
Bhagavā paññattāsane nisīditvā te bhikkhū āmantetvā – ‘‘etha, bhikkhave, nisīdatha, uparimaggattayavajjhānaṃ vo kilesānaṃ pahānāya kammaṭṭhānaṃ kathessāmī’’ti kammaṭṭhānaṃ kathesi. Bhikkhū cintesuṃ – ‘‘bhagavā amhākaṃ anabhiratabhāvaṃ ñatvā kuṇāladahaṃ netvā anabhiratiṃ vinodesi, tattha sotāpattiphalappattānaṃ no idāni idha tiṇṇaṃ maggānaṃ kammaṭṭhānaṃ adāsi, na kho panamhehi ‘sotāpannā maya’nti vītināmetuṃ vaṭṭati, uttamapurisasadisehi no bhavituṃ vaṭṭatī’’ti te dasabalassa pāde vanditvā uṭṭhāya nisīdanaṃ papphoṭetvā visuṃ visuṃ pabbhārarukkhamūlesu nisīdiṃsu.
ഭഗവാ ചിന്തേസി – ‘‘ഇമേ ഭിക്ഖൂ പകതിയാപി അവിസ്സട്ഠകമ്മട്ഠാനാ, ലദ്ധുപായസ്സ പന ഭിക്ഖുനോ കിലമനകാരണം നാമ നത്ഥി. ഗച്ഛന്താ ഗച്ഛന്താ ച വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പത്വാ – ‘‘അത്തനാ അത്തനാ പടിലദ്ധഗുണം ആരോചേസ്സാമാ’തി മമ സന്തികം ആഗമിസ്സന്തി. ഏതേസു ആഗതേസു ദസസഹസ്സചക്കവാളേ ദേവതാ ഏകചക്കവാളേ സന്നിപതിസ്സന്തി, മഹാസമയോ ഭവിസ്സതി, വിവിത്തേ ഓകാസേ മയാ നിസീദിതും വട്ടതീ’’തി. തതോ വിവിത്തേ ഓകാസേ ബുദ്ധാസനം പഞ്ഞപേത്വാ നിസീദി.
Bhagavā cintesi – ‘‘ime bhikkhū pakatiyāpi avissaṭṭhakammaṭṭhānā, laddhupāyassa pana bhikkhuno kilamanakāraṇaṃ nāma natthi. Gacchantā gacchantā ca vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patvā – ‘‘attanā attanā paṭiladdhaguṇaṃ ārocessāmā’ti mama santikaṃ āgamissanti. Etesu āgatesu dasasahassacakkavāḷe devatā ekacakkavāḷe sannipatissanti, mahāsamayo bhavissati, vivitte okāse mayā nisīdituṃ vaṭṭatī’’ti. Tato vivitte okāse buddhāsanaṃ paññapetvā nisīdi.
സബ്ബപഠമം കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ ഗതഥേരോ സഹ പടിസമ്ഭിദാഹി അരഹത്തം പാപുണി. തതോ അപരോ തതോ അപരോതി പഞ്ചസതാപി പദുമിനിയം പദുമാനി വിയ വികസിംസു. സബ്ബപഠമം അരഹത്തപ്പത്തഭിക്ഖു – ‘‘ഭഗവതോ ആരോചേസ്സാമീ’’തി പല്ലങ്കം വിനിബ്ഭുജിത്വാ നിസീദനം പപ്ഫോടേത്വാ ഉട്ഠായ ദസബലാഭിമുഖോ അഹോസി. ഏവം അപരോപി അപരോപീതി പഞ്ചസതാപി ഭത്തസാലം പവിസന്താ വിയ പടിപാടിയാവ ആഗമംസു. പഠമം ആഗതോ വന്ദിത്വാ നിസീദനം പഞ്ഞപേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിത്വാ പടിലദ്ധഗുണം ആരോചേതുകാമോ – ‘‘അത്ഥി നു ഖോ അഞ്ഞോ കോചി, നത്ഥീ’’തി നിവത്തിത്വാ ആഗമനമഗ്ഗം ഓലോകേന്തോ അപരമ്പി അദ്ദസ അപരമ്പി അദ്ദസ. ഇതി സബ്ബേപി തേ ആഗന്ത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിത്വാ അയം ഇമസ്സ ഹരായമാനോ ന കഥേസി, അയം ഇമസ്സ ഹരായമാനോ ന കഥേസീതി. ഖീണാസവാനം കിര ദ്വേ ആകാരാ ഹോന്തി – ‘‘അഹോ വത മയാ പടിലദ്ധഗുണം സദേവകോ ലോകോ ഖിപ്പമേവ പടിവിജ്ഝേയ്യാ’’തി ചിത്തം ഉപ്പജ്ജതി. പടിലദ്ധഭാവം പന നിധിലദ്ധപുരിസോ വിയ ന അഞ്ഞസ്സ ആരോചേതുകാമോ ഹോതി.
Sabbapaṭhamaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā gatathero saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tato aparo tato aparoti pañcasatāpi paduminiyaṃ padumāni viya vikasiṃsu. Sabbapaṭhamaṃ arahattappattabhikkhu – ‘‘bhagavato ārocessāmī’’ti pallaṅkaṃ vinibbhujitvā nisīdanaṃ papphoṭetvā uṭṭhāya dasabalābhimukho ahosi. Evaṃ aparopi aparopīti pañcasatāpi bhattasālaṃ pavisantā viya paṭipāṭiyāva āgamaṃsu. Paṭhamaṃ āgato vanditvā nisīdanaṃ paññapetvā ekamantaṃ nisīditvā paṭiladdhaguṇaṃ ārocetukāmo – ‘‘atthi nu kho añño koci, natthī’’ti nivattitvā āgamanamaggaṃ olokento aparampi addasa aparampi addasa. Iti sabbepi te āgantvā ekamantaṃ nisīditvā ayaṃ imassa harāyamāno na kathesi, ayaṃ imassa harāyamāno na kathesīti. Khīṇāsavānaṃ kira dve ākārā honti – ‘‘aho vata mayā paṭiladdhaguṇaṃ sadevako loko khippameva paṭivijjheyyā’’ti cittaṃ uppajjati. Paṭiladdhabhāvaṃ pana nidhiladdhapuriso viya na aññassa ārocetukāmo hoti.
ഏവം ഓസീദമത്തേ പന തസ്മിം അരിയമണ്ഡലേ പാചീനയുഗന്ധരപരിക്ഖേപതോ അബ്ഭാ, മഹികാ, ധൂമോ, രജോ, രാഹൂതി ഇമേഹി ഉപക്കിലേസേഹി വിപ്പമുത്തം ബുദ്ധുപ്പാദപടിമണ്ഡിതസ്സ ലോകസ്സ രാമണേയ്യകദസ്സനത്ഥം പാചീനദിസായ ഉക്ഖിത്തരജതമയമഹാആദാസമണ്ഡലം വിയ, നേമിവട്ടിയം ഗഹേത്വാ പരിവത്തിയമാനരജതചക്കസസ്സിരികം പുണ്ണചന്ദമണ്ഡലം ഉല്ലങ്ഘിത്വാ അനിലപഥം പടിപജ്ജിത്ഥ. ഇതി ഏവരൂപേ ഖണേ ലയേ മുഹുത്തേ ഭഗവാ സക്കേസു വിഹരതി കപിലവത്ഥുസ്മിം മഹാവനേ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി സബ്ബേഹേവ അരഹന്തേഹി.
Evaṃ osīdamatte pana tasmiṃ ariyamaṇḍale pācīnayugandharaparikkhepato abbhā, mahikā, dhūmo, rajo, rāhūti imehi upakkilesehi vippamuttaṃ buddhuppādapaṭimaṇḍitassa lokassa rāmaṇeyyakadassanatthaṃ pācīnadisāya ukkhittarajatamayamahāādāsamaṇḍalaṃ viya, nemivaṭṭiyaṃ gahetvā parivattiyamānarajatacakkasassirikaṃ puṇṇacandamaṇḍalaṃ ullaṅghitvā anilapathaṃ paṭipajjittha. Iti evarūpe khaṇe laye muhutte bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ mahāvane mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi.
തത്ഥ ഭഗവാപി മഹാസമ്മതസ്സ വംസേ ഉപ്പന്നോ, തേപി പഞ്ചസതാ ഭിക്ഖൂ മഹാസമ്മതസ്സ കുലേ ഉപ്പന്നാ. ഭഗവാപി ഖത്തിയഗബ്ഭേ ജാതോ, തേപി ഖത്തിയഗബ്ഭേ ജാതാ. ഭഗവാപി രാജപബ്ബജിതോ, തേപി രാജപബ്ബജിതാ. ഭഗവാപി സേതച്ഛത്തം പഹായ ഹത്ഥഗതം ചക്കവത്തിരജ്ജം നിസ്സജ്ജേത്വാ പബ്ബജിതോ, തേപി സേതച്ഛത്തം പഹായ ഹത്ഥഗതാനി രജ്ജാനി നിസ്സജ്ജേത്വാ പബ്ബജിതാ. ഇതി ഭഗവാ പരിസുദ്ധേ ഓകാസേ പരിസുദ്ധേ രത്തിഭാഗേ സയം പരിസുദ്ധോ പരിസുദ്ധപരിവാരോ വീതരാഗോ വീതരാഗപരിവാരോ വീതദോസോ വീതദോസപരിവാരോ വീതമോഹോ വീതമോഹപരിവാരോ നിത്തണ്ഹോ നിത്തണ്ഹപരിവാരോ നിക്കിലേസോ നിക്കിലേസപരിവാരോ സന്തോ സന്തപരിവാരോ ദന്തോ ദന്തപരിവാരോ മുത്തോ മുത്തപരിവാരോ അതിവിയ വിരോചതീതി. വണ്ണഭൂമി നാമേസാ, യത്തകം സക്കോതി, തത്തകം വത്തബ്ബം. ഇതി ഇമേ ഭിക്ഖൂ സന്ധായ വുത്തം – ‘‘പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി സബ്ബേഹേവ അരഹന്തേഹീ’’തി.
Tattha bhagavāpi mahāsammatassa vaṃse uppanno, tepi pañcasatā bhikkhū mahāsammatassa kule uppannā. Bhagavāpi khattiyagabbhe jāto, tepi khattiyagabbhe jātā. Bhagavāpi rājapabbajito, tepi rājapabbajitā. Bhagavāpi setacchattaṃ pahāya hatthagataṃ cakkavattirajjaṃ nissajjetvā pabbajito, tepi setacchattaṃ pahāya hatthagatāni rajjāni nissajjetvā pabbajitā. Iti bhagavā parisuddhe okāse parisuddhe rattibhāge sayaṃ parisuddho parisuddhaparivāro vītarāgo vītarāgaparivāro vītadoso vītadosaparivāro vītamoho vītamohaparivāro nittaṇho nittaṇhaparivāro nikkileso nikkilesaparivāro santo santaparivāro danto dantaparivāro mutto muttaparivāro ativiya virocatīti. Vaṇṇabhūmi nāmesā, yattakaṃ sakkoti, tattakaṃ vattabbaṃ. Iti ime bhikkhū sandhāya vuttaṃ – ‘‘pañcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehī’’ti.
യേഭുയ്യേനാതി ബഹുതരാ സന്നിപതിതാ, മന്ദാ ന സന്നിപതിതാ അസഞ്ഞാ അരൂപാവചരദേവതാ സമാപന്നദേവതാ ച. തത്രായം സന്നിപാതക്കമോ മഹാവനസ്സ കിര സാമന്താ ദേവതാ ചലിംസു – ‘‘ആയാമ, ഭോ ബുദ്ധദസ്സനം നാമ ബഹൂപകാരം, ധമ്മസ്സവനം ബഹൂപകാരം, ഭിക്ഖുസങ്ഘദസ്സനം ബഹൂപകാരം, ആയാമ ആയാമാ’’തി മഹാസദ്ദം കുരുമാനാ ആഗന്ത്വാ ഭഗവന്തഞ്ച തംമുഹുത്തം അരഹത്തപ്പത്തഖീണാസവേ ച വന്ദിത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠംസു. ഏതേനേവ ഉപായേന താസം താസം സദ്ദം സുത്വാ സദ്ദന്തരഅഡ്ഢഗാവുതഗാവുതഅഡ്ഢയോജനയോജനാദിവസേന തിയോജനസഹസ്സവിത്ഥതേ ഹിമവന്തേ, തിക്ഖത്തും തേസട്ഠിയാ നഗരസഹസ്സേസു, നവനവുതിയാ ദോണമുഖസതസഹസ്സേസു, ഛന്നവുതിയാ പട്ടനകോടിസതസഹസ്സേസു, ഛപണ്ണാസായ രതനാകരേസൂതി സകലജമ്ബുദീപേ, പുബ്ബവിദേഹേ, അപരഗോയാനേ, ഉത്തരകുരുമ്ഹി, ദ്വീസു പരിത്തദീപസഹസ്സേസൂതി സകലചക്കവാളേ, തതോ ദുതിയതതിയചക്കവാളേതി ഏവം ദസസഹസ്സചക്കവാളേസു ദേവതാ സന്നിപതിതാതി വേദിതബ്ബാ. ദസസഹസ്സചക്കവാളഞ്ഹി ഇധ ദസലോകധാതുയോതി അധിപ്പേതാ. തേന വുത്തം – ‘‘ദസഹി ച ലോകധാതൂഹി ദേവതാ യേഭുയ്യേന സന്നിപതിതാ ഹോന്തീ’’തി.
Yebhuyyenāti bahutarā sannipatitā, mandā na sannipatitā asaññā arūpāvacaradevatā samāpannadevatā ca. Tatrāyaṃ sannipātakkamo mahāvanassa kira sāmantā devatā caliṃsu – ‘‘āyāma, bho buddhadassanaṃ nāma bahūpakāraṃ, dhammassavanaṃ bahūpakāraṃ, bhikkhusaṅghadassanaṃ bahūpakāraṃ, āyāma āyāmā’’ti mahāsaddaṃ kurumānā āgantvā bhagavantañca taṃmuhuttaṃ arahattappattakhīṇāsave ca vanditvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Eteneva upāyena tāsaṃ tāsaṃ saddaṃ sutvā saddantaraaḍḍhagāvutagāvutaaḍḍhayojanayojanādivasena tiyojanasahassavitthate himavante, tikkhattuṃ tesaṭṭhiyā nagarasahassesu, navanavutiyā doṇamukhasatasahassesu, channavutiyā paṭṭanakoṭisatasahassesu, chapaṇṇāsāya ratanākaresūti sakalajambudīpe, pubbavidehe, aparagoyāne, uttarakurumhi, dvīsu parittadīpasahassesūti sakalacakkavāḷe, tato dutiyatatiyacakkavāḷeti evaṃ dasasahassacakkavāḷesu devatā sannipatitāti veditabbā. Dasasahassacakkavāḷañhi idha dasalokadhātuyoti adhippetā. Tena vuttaṃ – ‘‘dasahi ca lokadhātūhi devatā yebhuyyena sannipatitā hontī’’ti.
ഏവം സന്നിപതിതാഹി ദേവതാഹി സകലചക്കവാളഗബ്ഭം യാവ ബ്രഹ്മലോകാ സൂചിഘരേ നിരന്തരം പക്ഖിത്തസൂചീഹി വിയ പരിപുണ്ണം ഹോതി. തത്ര ബ്രഹ്മലോകസ്സ ഏവം ഉച്ചത്തനം വേദിതബ്ബം. ലോഹപാസാദേ കിര സത്തകൂടാഗാരസമോ പാസാണോ ബ്രഹ്മലോകേ ഠത്വാ അധോ ഖിത്തോ ചതൂഹി മാസേഹി പഥവിം പാപുണാതി. ഏവം മഹന്തേ ഓകാസേ യഥാ ഹേട്ഠാ ഠത്വാ ഖിത്താനി പുപ്ഫാനി വാ ധൂമോ വാ ഉപരി ഗന്തും, ഉപരി വാ ഠത്വാ ഖിത്തസാസപാ ഹേട്ഠാ ഓതരിതും അന്തരം ന ലഭന്തി, ഏവം നിരന്തരം ദേവതാ അഹേസും. യഥാ ഖോ പന ചക്കവത്തിരഞ്ഞോ നിസിന്നട്ഠാനം അസമ്ബാധം ഹോതി, ആഗതാഗതാ മഹേസക്ഖാ ഖത്തിയാ ഓകാസം ലഭന്തിയേവ, പരതോ പരതോ പന അതിസമ്ബാധം ഹോതി, ഏവമേവ ഭഗവതോ നിസിന്നട്ഠാനം അസമ്ബാധം, ആഗതാഗതാ മഹേസക്ഖാ ദേവതാ ച മഹാബ്രഹ്മാനോ ച ഓകാസം ലഭന്തിയേവ. അപിസുദം ഭഗവതോ ആസന്നാസന്നട്ഠാനേ മഹാപരിനിബ്ബാനേ വുത്തനയേനേവ വാലഗ്ഗകോടിനിതുദനമത്തേ പദേസേ ദസപി വീസമ്പി സബ്ബപരതോ തിംസമ്പി ദേവതാ സുഖുമേ സുഖുമേ അത്തഭാവേ മാപേത്വാ അട്ഠംസു. സട്ഠി സട്ഠി ദേവതാ അട്ഠംസു.
Evaṃ sannipatitāhi devatāhi sakalacakkavāḷagabbhaṃ yāva brahmalokā sūcighare nirantaraṃ pakkhittasūcīhi viya paripuṇṇaṃ hoti. Tatra brahmalokassa evaṃ uccattanaṃ veditabbaṃ. Lohapāsāde kira sattakūṭāgārasamo pāsāṇo brahmaloke ṭhatvā adho khitto catūhi māsehi pathaviṃ pāpuṇāti. Evaṃ mahante okāse yathā heṭṭhā ṭhatvā khittāni pupphāni vā dhūmo vā upari gantuṃ, upari vā ṭhatvā khittasāsapā heṭṭhā otarituṃ antaraṃ na labhanti, evaṃ nirantaraṃ devatā ahesuṃ. Yathā kho pana cakkavattirañño nisinnaṭṭhānaṃ asambādhaṃ hoti, āgatāgatā mahesakkhā khattiyā okāsaṃ labhantiyeva, parato parato pana atisambādhaṃ hoti, evameva bhagavato nisinnaṭṭhānaṃ asambādhaṃ, āgatāgatā mahesakkhā devatā ca mahābrahmāno ca okāsaṃ labhantiyeva. Apisudaṃ bhagavato āsannāsannaṭṭhāne mahāparinibbāne vuttanayeneva vālaggakoṭinitudanamatte padese dasapi vīsampi sabbaparato tiṃsampi devatā sukhume sukhume attabhāve māpetvā aṭṭhaṃsu. Saṭṭhi saṭṭhi devatā aṭṭhaṃsu.
സുദ്ധാവാസകായികാനന്തി സുദ്ധാവാസവാസീനം. സുദ്ധാവാസാ നാമ സുദ്ധാനം അനാഗാമിഖീണാസവാനം ആവാസാ പഞ്ച ബ്രഹ്മലോകാ. ഏതദഹോസീതി കസ്മാ അഹോസി? തേ കിര ബ്രഹ്മാനോ സമാപത്തിം സമാപജ്ജിത്വാ യഥാപരിച്ഛേദേന വുട്ഠിതാ ബ്രഹ്മഭവനം ഓലോകേന്താ പച്ഛാഭത്തേ ഭത്തഗേഹം വിയ സുഞ്ഞതം അദ്ദസംസു. തതോ ‘‘കുഹിം ബ്രഹ്മാനോ ഗതാ’’തി ആവജ്ജന്താ മഹാസമാഗമം ഞത്വാ – ‘‘അയം സമാഗമോ മഹാ, മയം ഓഹീനാ, ഓഹീനകാനം ഓകാസോ ദുല്ലഭോ ഹോതി, തസ്മാ ഗച്ഛന്താ അതുച്ഛഹത്ഥാ ഹുത്വാ ഏകേകം ഗാഥം അഭിസങ്ഖരിത്വാ ഗച്ഛാമ. തായ മഹാസമാഗമേ ച അത്തനോ ആഗതഭാവം ജാനാപേസ്സാമ, ദസബലസ്സ ച വണ്ണം ഭാസിസ്സാമാ’’തി. ഇതി തേസം സമാപത്തിതോ വുട്ഠായ ആവജ്ജിതത്താ ഏതദഹോസി.
Suddhāvāsakāyikānanti suddhāvāsavāsīnaṃ. Suddhāvāsā nāma suddhānaṃ anāgāmikhīṇāsavānaṃ āvāsā pañca brahmalokā. Etadahosīti kasmā ahosi? Te kira brahmāno samāpattiṃ samāpajjitvā yathāparicchedena vuṭṭhitā brahmabhavanaṃ olokentā pacchābhatte bhattagehaṃ viya suññataṃ addasaṃsu. Tato ‘‘kuhiṃ brahmāno gatā’’ti āvajjantā mahāsamāgamaṃ ñatvā – ‘‘ayaṃ samāgamo mahā, mayaṃ ohīnā, ohīnakānaṃ okāso dullabho hoti, tasmā gacchantā atucchahatthā hutvā ekekaṃ gāthaṃ abhisaṅkharitvā gacchāma. Tāya mahāsamāgame ca attano āgatabhāvaṃ jānāpessāma, dasabalassa ca vaṇṇaṃ bhāsissāmā’’ti. Iti tesaṃ samāpattito vuṭṭhāya āvajjitattā etadahosi.
൩൩൨. ഭഗവതോ പുരതോ പാതുരഹേസുന്തി പാളിയം ഭഗവതോ സന്തികേ അഭിമുഖട്ഠാനേയേവ ഓതിണ്ണാ വിയ കത്വാ വുത്താ, ന ഖോ പനേത്ഥ ഏവം അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. തേ പന ബ്രഹ്മലോകേ ഠിതായേവ ഗാഥാ അഭിസങ്ഖരിത്വാ ഏകോ പുരത്ഥിമചക്കവാളമുഖവട്ടിയം ഓതരി, ഏകോ ദക്ഖിണചക്കവാളമുഖവട്ടിയം, ഏകോ പച്ഛിമചക്കവാളമുഖവട്ടിയം, ഏകോ ഉത്തരചക്കവാളമുഖവട്ടിയം ഓതരി. തതോ പുരത്ഥിമചക്കവാളമുഖവട്ടിയം ഓതിണ്ണബ്രഹ്മാ നീലകസിണം സമാപജ്ജിത്വാ നീലരസ്മിയോ വിസ്സജ്ജിത്വാ ദസസഹസ്സചക്കവാളദേവതാനം മണിചമ്മം പടിമുഞ്ചന്തോ വിയ അത്തനോ ആഗതഭാവം ജാനാപേത്വാ ബുദ്ധവീഥി നാമ കേനചി ഓത്ഥരിതും ന സക്കാ, തസ്മാ പഹടബുദ്ധവീഥിയാവ ആഗന്ത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ഏകമന്തം ഠിതോ അത്തനാ അഭിസങ്ഖതം ഗാഥം അഭാസി.
332.Bhagavato purato pāturahesunti pāḷiyaṃ bhagavato santike abhimukhaṭṭhāneyeva otiṇṇā viya katvā vuttā, na kho panettha evaṃ attho veditabbo. Te pana brahmaloke ṭhitāyeva gāthā abhisaṅkharitvā eko puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otari, eko dakkhiṇacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ, eko pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ, eko uttaracakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otari. Tato puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otiṇṇabrahmā nīlakasiṇaṃ samāpajjitvā nīlarasmiyo vissajjitvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ maṇicammaṃ paṭimuñcanto viya attano āgatabhāvaṃ jānāpetvā buddhavīthi nāma kenaci ottharituṃ na sakkā, tasmā pahaṭabuddhavīthiyāva āgantvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito attanā abhisaṅkhataṃ gāthaṃ abhāsi.
ദക്ഖിണചക്കവാളമുഖവട്ടിയം ഓതിണ്ണബ്രഹ്മാപി പീതകസിണം സമാപജ്ജിത്വാ പീതരസ്മിയോ സുവണ്ണപഭം മുഞ്ചിത്വാ ദസസഹസ്സചക്കവാളദേവതാനം സുവണ്ണപടം പാരുപേന്തോ വിയ അത്തനോ ആഗതഭാവം ജാനാപേത്വാ തഥേവ അട്ഠാസി. പച്ഛിമചക്കവാളമുഖവട്ടിയം ഓതിണ്ണബ്രഹ്മാപി ലോഹിതകസിണം സമാപജ്ജിത്വാ ലോഹിതരസ്മിയോ മുഞ്ചിത്വാ ദസസഹസ്സചക്കവാളദേവതാനം രത്തവരകമ്ബലേന പരിക്ഖിപന്തോ വിയ അത്തനോ ആഗതഭാവം ജാനാപേത്വാ തഥേവ അട്ഠാസി. ഉത്തരചക്കവാളമുഖവട്ടിയം ഓതിണ്ണബ്രഹ്മാപി ഓദാതകസിണം സമാപജ്ജിത്വാ ഓദാതരസ്മിയോ മുഞ്ചിത്വാ ദസസഹസ്സചക്കവാളദേവതാനം സുമനപടം പാരുപന്തോ വിയ അത്തനോ ആഗതഭാവം ജാനാപേത്വാ തഥേവ അട്ഠാസി.
Dakkhiṇacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otiṇṇabrahmāpi pītakasiṇaṃ samāpajjitvā pītarasmiyo suvaṇṇapabhaṃ muñcitvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ suvaṇṇapaṭaṃ pārupento viya attano āgatabhāvaṃ jānāpetvā tatheva aṭṭhāsi. Pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otiṇṇabrahmāpi lohitakasiṇaṃ samāpajjitvā lohitarasmiyo muñcitvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ rattavarakambalena parikkhipanto viya attano āgatabhāvaṃ jānāpetvā tatheva aṭṭhāsi. Uttaracakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otiṇṇabrahmāpi odātakasiṇaṃ samāpajjitvā odātarasmiyo muñcitvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ sumanapaṭaṃ pārupanto viya attano āgatabhāvaṃ jānāpetvā tatheva aṭṭhāsi.
പാളിയം പന ‘‘ഭഗവതോ പുരതോ പാതുരഹേസും. അഥ ഖോ താ ദേവതാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠംസൂ’’തി ഏവം ഏകക്ഖണം വിയ പുരതോ പാതുഭാവോ ച അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം ഠിതഭാവോ ച വുത്തോ, സോ ഇമിനാ അനുക്കമേന അഹോസി, ഏകതോ കത്വാ പന ദസ്സിതോ. ഗാഥാഭാസനം പന പാളിയം വിസും വിസുംയേവ വുത്തം.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘bhagavato purato pāturahesuṃ. Atha kho tā devatā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsū’’ti evaṃ ekakkhaṇaṃ viya purato pātubhāvo ca abhivādetvā ekamantaṃ ṭhitabhāvo ca vutto, so iminā anukkamena ahosi, ekato katvā pana dassito. Gāthābhāsanaṃ pana pāḷiyaṃ visuṃ visuṃyeva vuttaṃ.
തത്ഥ മഹാസമയോതി മഹാസമൂഹോ. പവനം വുച്ചതി വനസണ്ഡോ. ഉഭയേനപി ഭഗവാ ഇമസ്മിം വനസണ്ഡേ അജ്ജ മഹാസമൂഹോ മഹാസന്നിപാതോതി ആഹ. തതോ യേസം സോ സന്നിപാതോ, തേ ദസ്സേതും ദേവകായാ സമാഗതാതി ആഹ. തത്ഥ ദേവകായാതി ദേവഘടാ. ആഗതമ്ഹ ഇമം ധമ്മസമയന്തി ഏവം സമാഗതേ ദേവകായേ ദിസ്വാ മയമ്പി ഇമം ധമ്മസമൂഹം ആഗതാ. കിം കാരണാ? ദക്ഖിതായേ അപരാജിതസങ്ഘം, കേനചി അപരാജിതം അജ്ജേവ തയോ മാരേ മദ്ദിത്വാ വിജിതസങ്ഗാമം ഇമം അപരാജിതസങ്ഘം ദസ്സനത്ഥായ ആഗതമ്ഹാതി അത്ഥോ. സോ പന ബ്രഹ്മാ ഇമം ഗാഥം ഭാസിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പുരത്ഥിമചക്കവാളമുഖവട്ടിയംയേവ അട്ഠാസി.
Tattha mahāsamayoti mahāsamūho. Pavanaṃ vuccati vanasaṇḍo. Ubhayenapi bhagavā imasmiṃ vanasaṇḍe ajja mahāsamūho mahāsannipātoti āha. Tato yesaṃ so sannipāto, te dassetuṃ devakāyāsamāgatāti āha. Tattha devakāyāti devaghaṭā. Āgatamha imaṃ dhammasamayanti evaṃ samāgate devakāye disvā mayampi imaṃ dhammasamūhaṃ āgatā. Kiṃ kāraṇā? Dakkhitāye aparājitasaṅghaṃ, kenaci aparājitaṃ ajjeva tayo māre madditvā vijitasaṅgāmaṃ imaṃ aparājitasaṅghaṃ dassanatthāya āgatamhāti attho. So pana brahmā imaṃ gāthaṃ bhāsitvā bhagavantaṃ abhivādetvā puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃyeva aṭṭhāsi.
അഥ ദുതിയോ വുത്തനയേനേവ ആഗന്ത്വാ അഭാസി. തത്ഥ തത്ര ഭിക്ഖവോതി തസ്മിം സന്നിപാതട്ഠാനേ ഭിക്ഖൂ. സമാദഹംസൂതി സമാധിനാ യോജേസും. ചിത്തമത്തനോ ഉജുകം അകംസൂതി അത്തനോ ചിത്തം സബ്ബേ വങ്കകുടിലജിമ്ഹഭാവേ ഹരിത്വാ ഉജുകം അകരിംസു. സാരഥീവ നേത്താനി ഗഹേത്വാതി യഥാ സമപ്പവത്തേസു സിന്ധവേസു ഓധസ്തപതോദോ സാരഥി സബ്ബയോത്താനി ഗഹേത്വാ അചോദേന്തോ അവാരേന്തോ തിട്ഠതി, ഏവം ഛളങ്ഗുപേക്ഖാസമന്നാഗതാ ഗുത്തദ്വാരാ സബ്ബേപേതേ പഞ്ചസതാ ഭിക്ഖൂ ഇന്ദ്രിയാനി രക്ഖന്തി പണ്ഡിതാ, ഏതേ ദട്ഠും ഇധാഗതമ്ഹ ഭഗവാതി. സോപി ഗന്ത്വാ യഥാഠാനേയേവ അട്ഠാസി.
Atha dutiyo vuttanayeneva āgantvā abhāsi. Tattha tatra bhikkhavoti tasmiṃ sannipātaṭṭhāne bhikkhū. Samādahaṃsūti samādhinā yojesuṃ. Cittamattano ujukaṃ akaṃsūti attano cittaṃ sabbe vaṅkakuṭilajimhabhāve haritvā ujukaṃ akariṃsu. Sārathīva nettāni gahetvāti yathā samappavattesu sindhavesu odhastapatodo sārathi sabbayottāni gahetvā acodento avārento tiṭṭhati, evaṃ chaḷaṅgupekkhāsamannāgatā guttadvārā sabbepete pañcasatā bhikkhū indriyāni rakkhanti paṇḍitā, ete daṭṭhuṃ idhāgatamha bhagavāti. Sopi gantvā yathāṭhāneyeva aṭṭhāsi.
അഥ തതിയോ വുത്തനയേനേവ ആഗന്ത്വാ അഭാസി. തത്ഥ ഛേത്വാ ഖീലന്തി രാഗദോസമോഹഖീലം ഛിന്ദിത്വാ. പലിഘന്തി രാഗദോസമോഹപലിഘമേവ. ഇന്ദഖീലന്തിപി രാഗദോസമോഹഇന്ദഖീലമേവ. ഊഹച്ച മനേജാതി ഏതേ തണ്ഹാഏജായ അഭാവേന അനേജാ ഭിക്ഖൂ ഇന്ദഖീലം ഊഹച്ച സമൂഹനിത്വാ. തേ ചരന്തീതി ചതൂസു ദിസാസു അപ്പടിഹതചാരികം ചരന്തി. സുദ്ധാതി നിരുപക്കിലേസാ. വിമലാതി നിമ്മലാ. ഇദം തസ്സേവ വേവചനം. ചക്ഖുമതാതി പഞ്ചഹി ചക്ഖൂഹി ചക്ഖുമന്തേന. സുദന്താതി ചക്ഖുതോപി ദന്താ, സോതതോപി ഘാനതോപി ജിവ്ഹാതോപി കായതോപി മനതോപി ദന്താ. സുസുനാഗാതി തരുണനാഗാ. തേ ഏവരൂപേന അനുത്തരേന യോഗാചരിയേന ദമിതേ തരുണനാഗേ ദസ്സനായ ആഗതമ്ഹ ഭഗവാതി. സോപി ഗന്ത്വാ യഥാഠാനേയേവ അട്ഠാസി.
Atha tatiyo vuttanayeneva āgantvā abhāsi. Tattha chetvā khīlanti rāgadosamohakhīlaṃ chinditvā. Palighanti rāgadosamohapalighameva. Indakhīlantipi rāgadosamohaindakhīlameva. Ūhacca manejāti ete taṇhāejāya abhāvena anejā bhikkhū indakhīlaṃ ūhacca samūhanitvā. Te carantīti catūsu disāsu appaṭihatacārikaṃ caranti. Suddhāti nirupakkilesā. Vimalāti nimmalā. Idaṃ tasseva vevacanaṃ. Cakkhumatāti pañcahi cakkhūhi cakkhumantena. Sudantāti cakkhutopi dantā, sotatopi ghānatopi jivhātopi kāyatopi manatopi dantā. Susunāgāti taruṇanāgā. Te evarūpena anuttarena yogācariyena damite taruṇanāge dassanāya āgatamha bhagavāti. Sopi gantvā yathāṭhāneyeva aṭṭhāsi.
അഥ ചതുത്ഥോ വുത്തനയേനേവ ആഗന്ത്വാ അഭാസി. തത്ഥ ഗതാസേതി നിബ്ബേമതികസരണഗമനേന ഗതാ. സോപി ഗന്ത്വാ യഥാഠാനേയേവ അട്ഠാസി.
Atha catuttho vuttanayeneva āgantvā abhāsi. Tattha gatāseti nibbematikasaraṇagamanena gatā. Sopi gantvā yathāṭhāneyeva aṭṭhāsi.
ദേവതാസന്നിപാതവണ്ണനാ
Devatāsannipātavaṇṇanā
൩൩൩. അഥ ഭഗവാ ഓലോകേന്തോ പഥവീതലതോ യാവ ചക്കവാളമുഖവട്ടിപരിച്ഛേദാ യാവ അകനിട്ഠബ്രഹ്മലോകാ ദേവതാസന്നിപാതം ദിസ്വാ ചിന്തേസി – ‘‘മഹാ അയം ദേവതാസമാഗമോ, ഭിക്ഖൂ പന ഏവം മഹാ ദേവതായ സമാഗമോതി ന ജാനന്തി, ഹന്ദ, നേസം ആചിക്ഖാമീ’’തി, ഏവം ചിന്തേത്വാ ‘‘അഥ ഖോ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസീ’’തി സബ്ബം വിത്ഥാരേതബ്ബം. തത്ഥ ഏതപരമാതി ഏതം പരമം പമാണം ഏതേസന്തി ഏതപരമാ. ഇദാനി ബുദ്ധാനം പന അഭാവാ ‘‘യേപി തേ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹീ’’തി തതിയോ വാരോ ന വുത്തോ. ആചിക്ഖിസ്സാമി, ഭിക്ഖവേതി കസ്മാ ആഹ? ദേവതാനം ചിത്തകല്ലതാജനനത്ഥം. ദേവതാ കിര ചിന്തേസും – ‘‘ഭഗവാ ഏവം മഹന്തേ സമാഗമേ മഹേസക്ഖാനംയേവ ദേവതാനം നാമഗോത്താനി കഥേസ്സതി, അപ്പേസക്ഖാനം കിം കഥേസ്സതീ’’തി? അഥ ഭഗവാ ‘‘ഇമാ ദേവതാ കിം ചിന്തേന്തീ’’തി ആവജ്ജന്തോ മുഖേന ഹത്ഥം പവേസേത്വാ ഹദയമംസം മദ്ദന്തോ വിയ സഭണ്ഡം ചോരം ഗണ്ഹന്തോ വിയ ച തം താസം ചിത്താചാരം ഞത്വാ – ‘‘ദസസഹസ്സചക്കവാളതോ ആഗതാഗതാനം അപ്പേസക്ഖമഹേസക്ഖാനം സബ്ബാസമ്പി ദേവതാനം നാമഗോത്തം കഥേസ്സാമീ’’തി ചിന്തേസി.
333. Atha bhagavā olokento pathavītalato yāva cakkavāḷamukhavaṭṭiparicchedā yāva akaniṭṭhabrahmalokā devatāsannipātaṃ disvā cintesi – ‘‘mahā ayaṃ devatāsamāgamo, bhikkhū pana evaṃ mahā devatāya samāgamoti na jānanti, handa, nesaṃ ācikkhāmī’’ti, evaṃ cintetvā ‘‘atha kho bhagavā bhikkhū āmantesī’’ti sabbaṃ vitthāretabbaṃ. Tattha etaparamāti etaṃ paramaṃ pamāṇaṃ etesanti etaparamā. Idāni buddhānaṃ pana abhāvā ‘‘yepi te, bhikkhave, etarahī’’ti tatiyo vāro na vutto. Ācikkhissāmi, bhikkhaveti kasmā āha? Devatānaṃ cittakallatājananatthaṃ. Devatā kira cintesuṃ – ‘‘bhagavā evaṃ mahante samāgame mahesakkhānaṃyeva devatānaṃ nāmagottāni kathessati, appesakkhānaṃ kiṃ kathessatī’’ti? Atha bhagavā ‘‘imā devatā kiṃ cintentī’’ti āvajjanto mukhena hatthaṃ pavesetvā hadayamaṃsaṃ maddanto viya sabhaṇḍaṃ coraṃ gaṇhanto viya ca taṃ tāsaṃ cittācāraṃ ñatvā – ‘‘dasasahassacakkavāḷato āgatāgatānaṃ appesakkhamahesakkhānaṃ sabbāsampi devatānaṃ nāmagottaṃ kathessāmī’’ti cintesi.
ബുദ്ധാ നാമ മഹന്താ ഏതേ സത്തവിസേസാ, യം സദേവകസ്സ ലോകസ്സ ദിട്ഠം സുതം മുതം വിഞ്ഞാതം പത്തം പരിയേസിതം അനുവിചരിതം മനസാ, ന കിഞ്ചി കത്ഥചി നീലാദിവസേന വിഭത്തരൂപാരമ്മണേസു രൂപാരമ്മണം വാ ഭേരീസദ്ദാദിവസേന വിഭത്തസദ്ദാരമ്മണാദീസു വിസും വിസും സദ്ദാദിആരമ്മണം വാ അത്ഥി, യം ഏതേസം ഞാണമുഖേ ആപാഥം നാഗച്ഛതി. യഥാഹ –
Buddhā nāma mahantā ete sattavisesā, yaṃ sadevakassa lokassa diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, na kiñci katthaci nīlādivasena vibhattarūpārammaṇesu rūpārammaṇaṃ vā bherīsaddādivasena vibhattasaddārammaṇādīsu visuṃ visuṃ saddādiārammaṇaṃ vā atthi, yaṃ etesaṃ ñāṇamukhe āpāthaṃ nāgacchati. Yathāha –
‘‘യം ഭിക്ഖവേ സദേവകസ്സ ലോകസ്സ…പേ॰… സദേവമനുസ്സായ ദിട്ഠം സുതം മുതം വിഞ്ഞാതം പത്തം പരിയേസിതം അനുവിചരിതം മനസാ, തമഹം ജാനാമി, തമഹം പസ്സാമി, തമഹം അബ്ഭഞ്ഞാസി’’ന്തി (അ॰ നി॰ ൪.൨൪).
‘‘Yaṃ bhikkhave sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi, tamahaṃ passāmi, tamahaṃ abbhaññāsi’’nti (a. ni. 4.24).
ഏവം സബ്ബത്ഥ അപ്പടിഹതഞാണോ ഭഗവാ സബ്ബാപി താ ദേവതാ ഭബ്ബാഭബ്ബവസേന ദ്വേ കോട്ഠാസേ അകാസി. ‘‘കമ്മാവരണേന വാ സമന്നാഗതാ’’തിആദിനാ നയേന വുത്താ സത്താ അഭബ്ബാ നാമ. തേ ഏകവിഹാരേ വസന്തേപി ബുദ്ധാ ന ഓലോകേന്തി. വിപരീതാ പന ഭബ്ബാ നാമ, തേ ദൂരേ വസന്തേപി ഗന്ത്വാ സങ്ഗണ്ഹന്തി. തസ്മാ തസ്മിമ്പി ദേവതാസന്നിപാതേ യേ അഭബ്ബാ, തേ പഹായ ഭബ്ബേ പരിഗ്ഗഹേസി. പരിഗ്ഗഹേത്വാ – ‘‘ഏത്തകാ ഏത്ഥ രാഗചരിതാ, ഏത്തകാ ദോസചരിതാ, ഏത്തകാ മോഹചരിതാ’’തി ചരിതവസേന ഛ കോട്ഠാസേ അകാസി. അഥ നേസം സപ്പായം ധമ്മദേസനം ഉപധാരയന്തോ – ‘‘രാഗചരിതാനം ദേവതാനം സമ്മാപരിബ്ബാജനിയസുത്തം കഥേസ്സാമി, ദോസചരിതാനം കലഹവിവാദസുത്തം, മോഹചരിതാനം മഹാബ്യൂഹസുത്തം, വിതക്കചരിതാനം ചൂളബ്യൂഹസുത്തം, സദ്ധാചരിതാനം തുവട്ടകപടിപദം, ബുദ്ധിചരിതാനം പുരാഭേദസുത്തം കഥേസ്സാമീ’’തി ദേസനം വവത്ഥപേത്വാ പുന തം പരിസം മനസാകാസി – ‘‘അത്തജ്ഝാസയേന നു ഖോ ജാനേയ്യ, പരജ്ഝാസയേന അത്ഥുപ്പത്തികേന പുച്ഛാവസേനാ’’തി. തതോ ‘‘പുച്ഛാവസേന ജാനേയ്യാ’’തി ഞത്വാ ‘‘അത്ഥി നു ഖോ കോചി ദേവതാനം അജ്ഝാസയം ഗഹേത്വാ ചരിതവസേന പഞ്ഹം പുച്ഛിതും സമത്ഥോ’’തി ‘‘തേസു പഞ്ചസതേസു ഭിക്ഖൂസു ഏകോപി ന സക്കോതീ’’തി അദ്ദസ. തതോ അസീതിമഹാസാവകേ ദ്വേ അഗ്ഗസാവകേ ച സമന്നാഹരിത്വാ ‘‘തേപി ന സക്കോന്തീ’’തി ദിസ്വാ ചിന്തേസി ‘‘സചേ പച്ചേകബുദ്ധോ ഭവേയ്യ, സക്കുണേയ്യ നു ഖോ’’തി ‘‘സോപി ന സക്കുണേയ്യാ’’തി ഞത്വാ ‘‘സക്കസുയാമാദീസു കോചി സക്കുണേയ്യാ’’തി സമന്നാഹരി. സചേ ഹി തേസു കോചി സക്കുണേയ്യ, തം പുച്ഛാപേത്വാ അത്തനാ വിസ്സജ്ജേയ്യ, ന പന തേസുപി കോചി സക്കോതി.
Evaṃ sabbattha appaṭihatañāṇo bhagavā sabbāpi tā devatā bhabbābhabbavasena dve koṭṭhāse akāsi. ‘‘Kammāvaraṇena vā samannāgatā’’tiādinā nayena vuttā sattā abhabbā nāma. Te ekavihāre vasantepi buddhā na olokenti. Viparītā pana bhabbā nāma, te dūre vasantepi gantvā saṅgaṇhanti. Tasmā tasmimpi devatāsannipāte ye abhabbā, te pahāya bhabbe pariggahesi. Pariggahetvā – ‘‘ettakā ettha rāgacaritā, ettakā dosacaritā, ettakā mohacaritā’’ti caritavasena cha koṭṭhāse akāsi. Atha nesaṃ sappāyaṃ dhammadesanaṃ upadhārayanto – ‘‘rāgacaritānaṃ devatānaṃ sammāparibbājaniyasuttaṃ kathessāmi, dosacaritānaṃ kalahavivādasuttaṃ, mohacaritānaṃ mahābyūhasuttaṃ, vitakkacaritānaṃ cūḷabyūhasuttaṃ, saddhācaritānaṃ tuvaṭṭakapaṭipadaṃ, buddhicaritānaṃ purābhedasuttaṃ kathessāmī’’ti desanaṃ vavatthapetvā puna taṃ parisaṃ manasākāsi – ‘‘attajjhāsayena nu kho jāneyya, parajjhāsayena atthuppattikena pucchāvasenā’’ti. Tato ‘‘pucchāvasena jāneyyā’’ti ñatvā ‘‘atthi nu kho koci devatānaṃ ajjhāsayaṃ gahetvā caritavasena pañhaṃ pucchituṃ samattho’’ti ‘‘tesu pañcasatesu bhikkhūsu ekopi na sakkotī’’ti addasa. Tato asītimahāsāvake dve aggasāvake ca samannāharitvā ‘‘tepi na sakkontī’’ti disvā cintesi ‘‘sace paccekabuddho bhaveyya, sakkuṇeyya nu kho’’ti ‘‘sopi na sakkuṇeyyā’’ti ñatvā ‘‘sakkasuyāmādīsu koci sakkuṇeyyā’’ti samannāhari. Sace hi tesu koci sakkuṇeyya, taṃ pucchāpetvā attanā vissajjeyya, na pana tesupi koci sakkoti.
അഥസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘മാദിസോ ബുദ്ധോയേവ സക്കുണേയ്യ, അത്ഥി പന കത്ഥചി അഞ്ഞോ ബുദ്ധോ’’തി അനന്താസു ലോകധാതൂസു അനന്തഞാണം പത്ഥരിത്വാ ഓലോകേന്തോ അഞ്ഞം ബുദ്ധം ന അദ്ദസ. അനച്ഛരിയഞ്ചേതം, യം ഇദാനി അത്തനാ സമം ന പസ്സേയ്യ, സോ ജാതദിവസേപി ബ്രഹ്മജാലവണ്ണനായം വുത്തനയേന അത്തനാ സമം അപസ്സന്തോ – ‘‘അഗ്ഗോഹമസ്മി ലോകസ്സാ’’തി അപ്പടിവത്തിയം സീഹനാദം നദി. ഏവം അഞ്ഞം അത്തനാ സമം അപസ്സിത്വാ ചിന്തേസി – ‘‘സചേ അഹം പുച്ഛിത്വാ അഹമേവ വിസ്സജ്ജേയ്യം, ഏവമ്പേതാ ദേവതാ ന സക്ഖിസ്സന്തി പടിവിജ്ഝിതും. അഞ്ഞസ്മിം പന ബുദ്ധേയേവ പുച്ഛന്തേ മയി ച വിസ്സജ്ജന്തേ അച്ഛേരകം ഭവിസ്സതി, സക്ഖിസ്സന്തി ച ദേവതാ പടിവിജ്ഝിതും, തസ്മാ നിമ്മിതബുദ്ധം മാപേസ്സാമീ’’തി അഭിഞ്ഞാപാദകജ്ഝാനം സമാപജ്ജിത്വാ വുട്ഠായ – ‘‘പത്തചീവരഗഹണം ആലോകിതവിലോകിതം സമിഞ്ജിതപസാരിതഞ്ച മമ സദിസംയേവ ഹോതൂ’’തി കാമാവചരചിത്തേഹി പരികമ്മം കത്വാ പാചീനയുഗന്ധരപരിക്ഖേപതോ ഉല്ലങ്ഘമാനം ചന്ദമണ്ഡലം ഭിന്ദിത്വാ നിക്ഖമന്തം വിയ രൂപാവചരചിത്തേന അധിട്ഠാസി.
Athassa etadahosi – ‘‘mādiso buddhoyeva sakkuṇeyya, atthi pana katthaci añño buddho’’ti anantāsu lokadhātūsu anantañāṇaṃ pattharitvā olokento aññaṃ buddhaṃ na addasa. Anacchariyañcetaṃ, yaṃ idāni attanā samaṃ na passeyya, so jātadivasepi brahmajālavaṇṇanāyaṃ vuttanayena attanā samaṃ apassanto – ‘‘aggohamasmi lokassā’’ti appaṭivattiyaṃ sīhanādaṃ nadi. Evaṃ aññaṃ attanā samaṃ apassitvā cintesi – ‘‘sace ahaṃ pucchitvā ahameva vissajjeyyaṃ, evampetā devatā na sakkhissanti paṭivijjhituṃ. Aññasmiṃ pana buddheyeva pucchante mayi ca vissajjante accherakaṃ bhavissati, sakkhissanti ca devatā paṭivijjhituṃ, tasmā nimmitabuddhaṃ māpessāmī’’ti abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya – ‘‘pattacīvaragahaṇaṃ ālokitavilokitaṃ samiñjitapasāritañca mama sadisaṃyeva hotū’’ti kāmāvacaracittehi parikammaṃ katvā pācīnayugandharaparikkhepato ullaṅghamānaṃ candamaṇḍalaṃ bhinditvā nikkhamantaṃ viya rūpāvacaracittena adhiṭṭhāsi.
ദേവസങ്ഘോ തം ദിസ്വാ – ‘‘അഞ്ഞോപി നു ഖോ, ഭോ, ചന്ദോ ഉഗ്ഗതോ’’തി ആഹ. അഥ ചന്ദം ഓഹായ ആസന്നതരേ ജാതേ ‘‘ന ചന്ദോ, സൂരിയോ ഉഗ്ഗതോ’’തി, പുന ആസന്നതരേ ജാതേ ‘‘ന സൂരിയോ, ദേവവിമാനം ഏക’’ന്തി, പുന ആസന്നതരേ ജാതേ ‘‘ന ദേവവിമാനം, ദേവപുത്തോ ഏകോ’’തി, പുന ആസന്നതരേ ജാതേ ‘‘ന ദേവപുത്തോ, മഹാബ്രഹ്മാ ഏകോ’’തി, പുന ആസന്നതരേ ജാതേ ‘‘ന മഹാബ്രഹ്മാ, അപരോപി ഭോ ബുദ്ധോ ആഗതോ’’തി ആഹ. തത്ഥ പുഥുജ്ജനദേവതാ ചിന്തയിംസു – ‘‘ഏകബുദ്ധസ്സ താവ അയം ദേവതാസന്നിപാതോ, ദ്വിന്നം കീവ മഹന്തോ ഭവിസ്സതീ’’തി. അരിയദേവതാ ചിന്തയിംസു – ‘‘ഏകിസ്സാ ലോകധാതുയാ ദ്വേ ബുദ്ധാ നാമ നത്ഥി, അദ്ധാ ഭഗവതാ അത്തനാ സദിസോ അഞ്ഞോ ഏകോ ബുദ്ധോ നിമ്മിതോ’’തി.
Devasaṅgho taṃ disvā – ‘‘aññopi nu kho, bho, cando uggato’’ti āha. Atha candaṃ ohāya āsannatare jāte ‘‘na cando, sūriyo uggato’’ti, puna āsannatare jāte ‘‘na sūriyo, devavimānaṃ eka’’nti, puna āsannatare jāte ‘‘na devavimānaṃ, devaputto eko’’ti, puna āsannatare jāte ‘‘na devaputto, mahābrahmā eko’’ti, puna āsannatare jāte ‘‘na mahābrahmā, aparopi bho buddho āgato’’ti āha. Tattha puthujjanadevatā cintayiṃsu – ‘‘ekabuddhassa tāva ayaṃ devatāsannipāto, dvinnaṃ kīva mahanto bhavissatī’’ti. Ariyadevatā cintayiṃsu – ‘‘ekissā lokadhātuyā dve buddhā nāma natthi, addhā bhagavatā attanā sadiso añño eko buddho nimmito’’ti.
അഥ തസ്സ ദേവസങ്ഘസ്സ പസ്സന്തസ്സേവ നിമ്മിതബുദ്ധോ ആഗന്ത്വാ ദസബലം അവന്ദിത്വാവ സമ്മുഖട്ഠാനേ സമസമം കത്വാ മാപിതേ ആസനേ നിസീദി. ഭഗവതോപി ദ്വത്തിംസ മഹാപുരിസലക്ഖണാനി, നിമ്മിതസ്സാപി ദ്വത്തിംസാവ, ഭഗവതോപി സരീരാ ഛബ്ബണ്ണരസ്മിയോ നിക്ഖമന്തി , നിമ്മിതസ്സാപി, ഭഗവതോ സരീരരസ്മിയോ നിമ്മിതസ്സ സരീരേ പടിഹഞ്ഞന്തി, നിമ്മിതസ്സ സരീരരസ്മിയോ ഭഗവതോ കായേ പടിഹഞ്ഞന്തി. താ ദ്വിന്നമ്പി ബുദ്ധാനം സരീരതോ ഉഗ്ഗമ്മ അകനിട്ഠഭവനം ആഹച്ച തതോ പടിനിവത്തിത്വാ ദേവതാനം മത്ഥകപരിയന്തേ ഓതരിത്വാ ചക്കവാളമുഖവട്ടിയം പതിട്ഠഹിംസു. സകലചക്കവാളഗബ്ഭം സുവണ്ണമയവങ്കഗോപാനസീവിനദ്ധമിവ ചേതിയഘരം വിരോചിത്ഥ. ദസസഹസ്സചക്കവാളദേവതാ ഏകചക്കവാളേ രാസിഭൂതാ ദ്വിന്നം ബുദ്ധാനം രസ്മിഗബ്ഭന്തരം പവിസിത്വാ അട്ഠംസു. നിമ്മിതബുദ്ധോ നിസീദന്തോയേവ ദസബലസ്സ ബോധിപല്ലങ്കേ കിലേസപ്പഹാനം അഭിത്ഥവന്തോ –
Atha tassa devasaṅghassa passantasseva nimmitabuddho āgantvā dasabalaṃ avanditvāva sammukhaṭṭhāne samasamaṃ katvā māpite āsane nisīdi. Bhagavatopi dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni, nimmitassāpi dvattiṃsāva, bhagavatopi sarīrā chabbaṇṇarasmiyo nikkhamanti , nimmitassāpi, bhagavato sarīrarasmiyo nimmitassa sarīre paṭihaññanti, nimmitassa sarīrarasmiyo bhagavato kāye paṭihaññanti. Tā dvinnampi buddhānaṃ sarīrato uggamma akaniṭṭhabhavanaṃ āhacca tato paṭinivattitvā devatānaṃ matthakapariyante otaritvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ patiṭṭhahiṃsu. Sakalacakkavāḷagabbhaṃ suvaṇṇamayavaṅkagopānasīvinaddhamiva cetiyagharaṃ virocittha. Dasasahassacakkavāḷadevatā ekacakkavāḷe rāsibhūtā dvinnaṃ buddhānaṃ rasmigabbhantaraṃ pavisitvā aṭṭhaṃsu. Nimmitabuddho nisīdantoyeva dasabalassa bodhipallaṅke kilesappahānaṃ abhitthavanto –
‘‘പുച്ഛാമി മുനിം പഹൂതപഞ്ഞം,
‘‘Pucchāmi muniṃ pahūtapaññaṃ,
തിണ്ണം പാരങ്ഗതം പരിനിബ്ബുതം ഠിതത്തം;
Tiṇṇaṃ pāraṅgataṃ parinibbutaṃ ṭhitattaṃ;
നിക്ഖമ്മ ഘരാ പനുജ്ജ കാമേ,
Nikkhamma gharā panujja kāme,
കഥം ഭിക്ഖു സമ്മാ സോ ലോകേ പരിബ്ബജേയ്യാ’’തി. (സു॰ നി॰ ൩൬൧) –
Kathaṃ bhikkhu sammā so loke paribbajeyyā’’ti. (su. ni. 361) –
ഗാഥം അഭാസി. സത്ഥാ ദേവതാനം താവ ചിത്തകല്ലതാജനനത്ഥം ആഗതാഗതാനം നാമഗോത്താനി കഥേസ്സാമീതി ചിന്തേത്വാ ആചിക്ഖിസ്സാമി, ഭിക്ഖവേതിആദിമാഹ.
Gāthaṃ abhāsi. Satthā devatānaṃ tāva cittakallatājananatthaṃ āgatāgatānaṃ nāmagottāni kathessāmīti cintetvā ācikkhissāmi, bhikkhavetiādimāha.
൩൩൪. തത്ഥ സിലോകമനുകസ്സാമീതി അക്ഖരപദനിയമിതം വചനസങ്ഘാതം പവത്തയിസ്സാമി. യത്ഥ ഭുമ്മാ തദസ്സിതാതി യേസു യേസു ഠാനേസു ഭുമ്മാ ദേവതാ തം തം നിസ്സിതാ. യേ സിതാ ഗിരിഗബ്ഭരന്തിആദീഹി തേസം ഭിക്ഖൂനം വണ്ണം കഥേസി, യേ ഭിക്ഖൂ ഗിരികുച്ഛിം നിസ്സിതാതി അത്ഥോ. പഹിതത്താതി പേസിതചിത്താ. സമാഹിതാതി അവിക്ഖിത്താ.
334. Tattha silokamanukassāmīti akkharapadaniyamitaṃ vacanasaṅghātaṃ pavattayissāmi. Yattha bhummā tadassitāti yesu yesu ṭhānesu bhummā devatā taṃ taṃ nissitā. Ye sitā girigabbharantiādīhi tesaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ kathesi, ye bhikkhū girikucchiṃ nissitāti attho. Pahitattāti pesitacittā. Samāhitāti avikkhittā.
പുഥൂതി ബഹുജനാ. സീഹാവ സല്ലീനാതി സീഹാ വിയ നിലീനാ ഏകത്തം ഉപഗതാ. ലോമഹംസാഭിസമ്ഭുനോതി ലോമഹംസം അഭിഭവിത്വാ ഠിതാ, നിബ്ഭയാതി വുത്തം ഹോതി. ഓദാതമനസാ സുദ്ധാതി ഓദാതചിത്താ ഹുത്വാ സുദ്ധാ. വിപ്പസന്നാമനാവിലാതി വിപ്പസന്നഅനാവിലാ.
Puthūti bahujanā. Sīhāva sallīnāti sīhā viya nilīnā ekattaṃ upagatā. Lomahaṃsābhisambhunoti lomahaṃsaṃ abhibhavitvā ṭhitā, nibbhayāti vuttaṃ hoti. Odātamanasā suddhāti odātacittā hutvā suddhā. Vippasannāmanāvilāti vippasannaanāvilā.
ഭിയ്യോപഞ്ചസതേ ഞത്വാതി സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന സദ്ധിം അതിരേകപഞ്ചസതേ ഭിക്ഖൂ ജാനിത്വാ. വനേ കാപിലവത്ഥവേതി കപിലവത്ഥുസമീപമ്ഹി ജാതേ വനസണ്ഡേ. തതോ ആമന്തയീ സത്ഥാതി തദാ ആമന്തയി. സാവകേ സാസനേ രതേതി അത്തനോ ധമ്മദേസനായ സവനന്തേ ജാതത്താ സാവകേ സിക്ഖത്തയസാസനേ രതത്താ സാസനേ രതേ. ഇദം സബ്ബം – ‘‘സിലോകമനുകസ്സാമീ’’തി വചനതോ അഞ്ഞേന വുത്തം വിയ കത്വാ വദതി.
Bhiyyopañcasate ñatvāti sammāsambuddhena saddhiṃ atirekapañcasate bhikkhū jānitvā. Vane kāpilavatthaveti kapilavatthusamīpamhi jāte vanasaṇḍe. Tato āmantayī satthāti tadā āmantayi. Sāvakesāsane rateti attano dhammadesanāya savanante jātattā sāvake sikkhattayasāsane ratattā sāsane rate. Idaṃ sabbaṃ – ‘‘silokamanukassāmī’’ti vacanato aññena vuttaṃ viya katvā vadati.
ദേവകായാ അഭിക്കന്താ, തേ വിജാനാഥ ഭിക്ഖവോതി തേ ദിബ്ബചക്ഖുനാ വിജാനാഥാതി നേസം ഭിക്ഖൂനം ദിബ്ബചക്ഖുഞാണാഭിനീഹാരത്ഥായ കഥേസി. തേ ച ആതപ്പമകരും, സുത്വാ ബുദ്ധസ്സ സാസനന്തി തേ ച ഭിക്ഖൂ തം ബുദ്ധസാസനം സുത്വാ താവദേവ തദത്ഥായ വീരിയം കരിംസു.
Devakāyā abhikkantā, te vijānātha bhikkhavoti te dibbacakkhunā vijānāthāti nesaṃ bhikkhūnaṃ dibbacakkhuñāṇābhinīhāratthāya kathesi. Te ca ātappamakaruṃ, sutvā buddhassa sāsananti te ca bhikkhū taṃ buddhasāsanaṃ sutvā tāvadeva tadatthāya vīriyaṃ kariṃsu.
ഏവം കതമത്താതപ്പാനംയേവ തേസം പാതുരഹു ഞാണം. കീദിസം? അമനുസ്സാനം ദസ്സനം ദിബ്ബചക്ഖുഞാണം ഉപ്പജ്ജി. ന തം തേഹി തസ്മിം ഖണേ പരികമ്മം കത്വാ ഉപ്പാദിതം. അരിയമഗ്ഗേനേവ ഹി തം നിപ്ഫന്നം. അമനുസ്സദസ്സനത്ഥം പനസ്സ അഭിനീഹാരമത്തമേവ കതം. സത്ഥാപി – ‘‘അത്ഥി തുമ്ഹാകം ഞാണം, തം നീഹരിത്വാ തേന ഹി തേ വിജാനാഥാ’’തി ഇദമേവ സന്ധായ ‘‘തേ വിജാനാഥ, ഭിക്ഖവോ’’തി ആഹ.
Evaṃ katamattātappānaṃyeva tesaṃ pāturahu ñāṇaṃ. Kīdisaṃ? Amanussānaṃ dassanaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ uppajji. Na taṃ tehi tasmiṃ khaṇe parikammaṃ katvā uppāditaṃ. Ariyamaggeneva hi taṃ nipphannaṃ. Amanussadassanatthaṃ panassa abhinīhāramattameva kataṃ. Satthāpi – ‘‘atthi tumhākaṃ ñāṇaṃ, taṃ nīharitvā tena hi te vijānāthā’’ti idameva sandhāya ‘‘te vijānātha, bhikkhavo’’ti āha.
അപ്പേകേ സതമദ്ദക്ഖുന്തി തേസു ഭിക്ഖൂസു ഏകച്ചേ ഭിക്ഖൂ അമനുസ്സാനം സതം അദ്ദസംസു. സഹസ്സം അഥ സത്തരിന്തി ഏകേ സഹസ്സം. ഏകേ സത്തതി സഹസ്സാനി.
Appeke satamaddakkhunti tesu bhikkhūsu ekacce bhikkhū amanussānaṃ sataṃ addasaṃsu. Sahassaṃ atha sattarinti eke sahassaṃ. Eke sattati sahassāni.
സതം ഏകേ സഹസ്സാനന്തി ഏകേ സതസഹസ്സം അദ്ദസംസു. അപ്പേകേനന്തമദ്ദക്ഖുന്തി വിപുലം അദ്ദസംസു, സതവസേന സഹസ്സവസേന ച അപരിച്ഛിന്നേപി അദ്ദസംസൂതി അത്ഥോ. കസ്മാ? യസ്മാ ദിസാ സബ്ബാ ഫുടാ അഹും, ഭരിതാ സമ്പുണ്ണാവ അഹേസും.
Sataṃ eke sahassānanti eke satasahassaṃ addasaṃsu. Appekenantamaddakkhunti vipulaṃ addasaṃsu, satavasena sahassavasena ca aparicchinnepi addasaṃsūti attho. Kasmā? Yasmā disā sabbā phuṭā ahuṃ, bharitā sampuṇṇāva ahesuṃ.
തഞ്ച സബ്ബം അഭിഞ്ഞായാതി യം തേസു ഏകേനേകേന ദിട്ഠം, തഞ്ച സബ്ബം ജാനിത്വാ. വവത്ഥിത്വാന ചക്ഖുമാതി ഹത്ഥതലേ ലേഖം വിയ പച്ചക്ഖതോ വവത്ഥപേത്വാ പഞ്ചഹി ചക്ഖൂഹി ചക്ഖുമാ സത്ഥാ. തതോ ആമന്തയീതി പുബ്ബേ വുത്തഗാഥമേവ നാമഗോത്തകിത്തനത്ഥായ ആഹ. തുമ്ഹേ ഏതേ വിജാനാഥ, പസ്സഥ, ഓലോകേഥ, യേ വോഹം കിത്തയിസ്സാമീതി അയമേത്ഥ സമ്ബന്ധോ. ഗിരാഹീതി വചനേഹി. അനുപുബ്ബസോതി അനുപടിപാടിയാ.
Tañca sabbaṃ abhiññāyāti yaṃ tesu ekenekena diṭṭhaṃ, tañca sabbaṃ jānitvā. Vavatthitvāna cakkhumāti hatthatale lekhaṃ viya paccakkhato vavatthapetvā pañcahi cakkhūhi cakkhumā satthā. Tato āmantayīti pubbe vuttagāthameva nāmagottakittanatthāya āha. Tumhe ete vijānātha, passatha, oloketha, ye vohaṃ kittayissāmīti ayamettha sambandho. Girāhīti vacanehi. Anupubbasoti anupaṭipāṭiyā.
൩൩൫. സത്തസഹസ്സാ തേ യക്ഖാ, ഭുമ്മാ കാപിലവത്ഥവാതി സത്തസഹസ്സാ താവേത്ഥ കപിലവത്ഥും നിസ്സായ നിബ്ബത്താ ഭുമ്മാ യക്ഖായേവാതി വദതി . ഇദ്ധിമന്തോതി ദിബ്ബഇദ്ധിയുത്താ. ജുതിമന്തോതി ആനുഭാവസമ്പന്നാ. വണ്ണവന്തോതി സരീരവണ്ണസമ്പന്നാ. യസസ്സിനോതി പരിവാരസമ്പന്നാ. മോദമാനാ അഭിക്കാമുന്തി തുട്ഠചിത്താ ആഗതാ. ഭിക്ഖൂനം സമിതിം വനന്തി ഇമം മഹാവനം ഭിക്ഖൂനം സന്തികം ഭിക്ഖൂനം ദസ്സനത്ഥായ ആഗതാ. അഥ വാ സമിതിന്തി സമൂഹം, ഭിക്ഖുസമൂഹം ദസ്സനായ ആഗതാതിപി അത്ഥോ.
335.Sattasahassā te yakkhā, bhummā kāpilavatthavāti sattasahassā tāvettha kapilavatthuṃ nissāya nibbattā bhummā yakkhāyevāti vadati . Iddhimantoti dibbaiddhiyuttā. Jutimantoti ānubhāvasampannā. Vaṇṇavantoti sarīravaṇṇasampannā. Yasassinoti parivārasampannā. Modamānā abhikkāmunti tuṭṭhacittā āgatā. Bhikkhūnaṃ samitiṃ vananti imaṃ mahāvanaṃ bhikkhūnaṃ santikaṃ bhikkhūnaṃ dassanatthāya āgatā. Atha vā samitinti samūhaṃ, bhikkhusamūhaṃ dassanāya āgatātipi attho.
ഛസഹസ്സാ ഹേമവതാ, യക്ഖാ നാനത്തവണ്ണിനോതി ഛസഹസ്സാ ഹേമവതപബ്ബതേ നിബ്ബത്തയക്ഖാ, തേ ച സബ്ബേപി നീലാദിവണ്ണവസേന നാനത്തവണ്ണാ.
Chasahassā hemavatā, yakkhā nānattavaṇṇinoti chasahassā hemavatapabbate nibbattayakkhā, te ca sabbepi nīlādivaṇṇavasena nānattavaṇṇā.
സാതാഗിരാ തിസഹസ്സാതി സാതാഗിരിപബ്ബതേ നിബ്ബത്തയക്ഖാ തിസഹസ്സാ.
Sātāgirā tisahassāti sātāgiripabbate nibbattayakkhā tisahassā.
ഇച്ചേതേ സോളസസഹസ്സാതി ഏതേ സബ്ബേപി സോളസസഹസ്സാ ഹോന്തി.
Iccete soḷasasahassāti ete sabbepi soḷasasahassā honti.
വേസ്സാമിത്താ പഞ്ചസതാതി വേസ്സാമിത്തപബ്ബതേ നിബ്ബത്താ പഞ്ചസതാ.
Vessāmittā pañcasatāti vessāmittapabbate nibbattā pañcasatā.
കുമ്ഭീരോ രാജഗഹികോതി രാജഗഹനഗരേ നിബ്ബത്തോ കുമ്ഭീരോ നാമ യക്ഖോ. വേപുല്ലസ്സ നിവേസനന്തി തസ്സ വേപുല്ലപബ്ബതോ നിവേസനം നിവാസനട്ഠാനന്തി അത്ഥോ. ഭിയ്യോ നം സതസഹസ്സം, യക്ഖാനം പയിരുപാസതീതി തം അതിരേകം യക്ഖാനം സതസഹസ്സം പയിരുപാസതി. കുമ്ഭീരോ രാജഗഹികോ, സോപാഗാ സമിതിം വനന്തി സോപി കുമ്ഭീരോ സപരിവാരോ ഇമം വനം ഭിക്ഖുസമിതിം ദസ്സനത്ഥായ ആഗതോ.
Kumbhīro rājagahikoti rājagahanagare nibbatto kumbhīro nāma yakkho. Vepullassa nivesananti tassa vepullapabbato nivesanaṃ nivāsanaṭṭhānanti attho. Bhiyyo naṃ satasahassaṃ, yakkhānaṃ payirupāsatīti taṃ atirekaṃ yakkhānaṃ satasahassaṃ payirupāsati. Kumbhīro rājagahiko, sopāgā samitiṃ vananti sopi kumbhīro saparivāro imaṃ vanaṃ bhikkhusamitiṃ dassanatthāya āgato.
൩൩൬. പുരിമഞ്ച ദിസം രാജാ, ധതരട്ഠോ പസാസതീതി പാചീനദിസം അനുസാസതി. ഗന്ധബ്ബാനം അധിപതീതി ചതൂസുപി ദിസാസു ഗന്ധബ്ബാനം ജേട്ഠകോ. സബ്ബേ തേ തസ്സ വസേ വത്തന്തി. മഹാരാജാ യസസ്സിസോതി മഹാപരിവാരോ ഏസോ മഹാരാജാ.
336.Purimañca disaṃ rājā, dhataraṭṭho pasāsatīti pācīnadisaṃ anusāsati. Gandhabbānaṃ adhipatīti catūsupi disāsu gandhabbānaṃ jeṭṭhako. Sabbe te tassa vase vattanti. Mahārājā yasassisoti mahāparivāro eso mahārājā.
പുത്താപി തസ്സ ബഹവോ, ഇന്ദനാമാ മഹബ്ബലാതി തസ്സ ധതരട്ഠസ്സ ബഹവോ മഹബ്ബലാ പുത്താ, തേ സബ്ബേ സക്കസ്സ ദേവരഞ്ഞോ നാമധാരകാ.
Puttāpitassa bahavo, indanāmā mahabbalāti tassa dhataraṭṭhassa bahavo mahabbalā puttā, te sabbe sakkassa devarañño nāmadhārakā.
വിരൂള്ഹോ തം പസാസതീതി തം ദിസം വിരൂള്ഹോ അനുസാസതി.
Virūḷho taṃ pasāsatīti taṃ disaṃ virūḷho anusāsati.
പുത്താപി തസ്സാതി തസ്സാപി താദിസായേവ പുത്താ. പാളിയം പന ‘‘മഹബ്ബലാ’’തി ലിഖന്തി. അട്ഠകഥായം സബ്ബവാരേസു ‘‘മഹാബലാ’’തി പാഠോ.
Puttāpi tassāti tassāpi tādisāyeva puttā. Pāḷiyaṃ pana ‘‘mahabbalā’’ti likhanti. Aṭṭhakathāyaṃ sabbavāresu ‘‘mahābalā’’ti pāṭho.
‘‘പുരിമം ദിസം ധതരട്ഠോ, ദക്ഖിണേന വിരൂള്ഹകോ;
‘‘Purimaṃ disaṃ dhataraṭṭho, dakkhiṇena virūḷhako;
പച്ഛിമേന വിരൂപക്ഖോ, കുവേരോ ഉത്തരം ദിസം.
Pacchimena virūpakkho, kuvero uttaraṃ disaṃ.
ചത്താരോ തേ മഹാരാജാ, സമന്താ ചതുരോ ദിസാ;
Cattāro te mahārājā, samantā caturo disā;
ദദ്ദല്ലമാനാ അട്ഠംസു, വനേ കാപിലവത്ഥവേ’’തി.
Daddallamānā aṭṭhaṃsu, vane kāpilavatthave’’ti.
ഇമാ പന ഗാഥാ സബ്ബസങ്ഗാഹികവസേന വുത്താ.
Imā pana gāthā sabbasaṅgāhikavasena vuttā.
അയഞ്ചേത്ഥ അത്ഥോ – ദസസഹസ്സചക്കവാളേ ധതരട്ഠാ നാമ മഹാരാജാനോ അത്ഥി. തേ സബ്ബേപി കോടിസതസഹസ്സകോടിസതസഹസ്സഗന്ധബ്ബപരിവാരാ ആഗന്ത്വാ പുരത്ഥിമായ ദിസായ കപിലവത്ഥുമഹാവനതോ പട്ഠായ ചക്കവാളഗബ്ഭം പൂരേത്വാ ഠിതാ. ഏവം ദക്ഖിണദിസാദീസു വിരൂള്ഹകാദയോ. തേനേവാഹ – ‘‘സമന്താ ചതുരോ ദിസാ, ദദ്ദല്ലമാനാ അട്ഠംസൂ’’തി. ഇദഞ്ഹി വുത്തം ഹോതി – ‘‘സമന്താ ചക്കവാളേഹി ആഗന്ത്വാ ചതുരോ ദിസാ പബ്ബതമത്ഥകേസു അഗ്ഗിക്ഖന്ധാ വിയ സുട്ഠു ജലമാനാ ഠിതാ’’തി. തേ പന യസ്മാ കപിലവത്ഥുവനമേവ സന്ധായ ആഗതാ, തസ്മാ ചക്കവാളം പൂരേത്വാ ചക്കവാളേന സമസമാ ഠിതാപി – ‘‘വനേ കാപിലവത്ഥവേ’’തി വുത്താ.
Ayañcettha attho – dasasahassacakkavāḷe dhataraṭṭhā nāma mahārājāno atthi. Te sabbepi koṭisatasahassakoṭisatasahassagandhabbaparivārā āgantvā puratthimāya disāya kapilavatthumahāvanato paṭṭhāya cakkavāḷagabbhaṃ pūretvā ṭhitā. Evaṃ dakkhiṇadisādīsu virūḷhakādayo. Tenevāha – ‘‘samantā caturo disā, daddallamānā aṭṭhaṃsū’’ti. Idañhi vuttaṃ hoti – ‘‘samantā cakkavāḷehi āgantvā caturo disā pabbatamatthakesu aggikkhandhā viya suṭṭhu jalamānā ṭhitā’’ti. Te pana yasmā kapilavatthuvanameva sandhāya āgatā, tasmā cakkavāḷaṃ pūretvā cakkavāḷena samasamā ṭhitāpi – ‘‘vane kāpilavatthave’’ti vuttā.
൩൩൭. തേസം മായാവിനോ ദാസാ, ആഗും വഞ്ചനികാ സഠാതി തേസം മഹാരാജാനം കതപാപപടിച്ഛാദനലക്ഖണായ മായായ യുത്താ കുടിലാചാരാ ദാസാ അത്ഥി, യേ സമ്മുഖപരമ്മുഖവഞ്ചനാഹി ലോകം വഞ്ചനതോ ‘‘വഞ്ചനികാ’’തി ച, കേരാടിയസാഠേയ്യേന സമന്നാഗതത്താ ‘‘സഠാ’’തി ച വുച്ചന്തി, തേപി ആഗതാതി അത്ഥോ. മായാ കുടേണ്ഡു വിടേണ്ഡു, വിടുച്ച വിടുടോ സഹാതി തേ ദാസാ സബ്ബേപി മായാകാരകാവ. നാമേന പനേത്ഥ ഏകോ കുടേണ്ഡു നാമ, ഏകോ വിടേണ്ഡു നാമ. പാളിയം പന ‘‘വേടേണ്ഡൂ’’തി ലിഖന്തി. ഏകോ വിടുച്ച നാമ, ഏകോ വിടുടോ നാമ. സഹാതി സോപി വിടുടോ തേഹി സഹേവ ആഗതോ.
337.Tesaṃ māyāvino dāsā, āguṃ vañcanikā saṭhāti tesaṃ mahārājānaṃ katapāpapaṭicchādanalakkhaṇāya māyāya yuttā kuṭilācārā dāsā atthi, ye sammukhaparammukhavañcanāhi lokaṃ vañcanato ‘‘vañcanikā’’ti ca, kerāṭiyasāṭheyyena samannāgatattā ‘‘saṭhā’’ti ca vuccanti, tepi āgatāti attho. Māyā kuṭeṇḍu viṭeṇḍu, viṭucca viṭuṭo sahāti te dāsā sabbepi māyākārakāva. Nāmena panettha eko kuṭeṇḍu nāma, eko viṭeṇḍu nāma. Pāḷiyaṃ pana ‘‘veṭeṇḍū’’ti likhanti. Eko viṭucca nāma, eko viṭuṭo nāma. Sahāti sopi viṭuṭo tehi saheva āgato.
ചന്ദനോ കാമസേട്ഠോ ച, കിന്നിഘണ്ഡു നിഘണ്ഡു ചാതി അപരോ കിന്നിഘണ്ഡു നാമ. പാളിയം പന ‘‘കിന്നുഘണ്ഡൂ’’തി ലിഖന്തി. നിഘണ്ഡു ചാതി അഞ്ഞോ നിഘണ്ഡു നാമ, ഏത്തകാ ദാസാ. ഇതോ പരേ പന –
Candanokāmaseṭṭho ca, kinnighaṇḍu nighaṇḍu cāti aparo kinnighaṇḍu nāma. Pāḷiyaṃ pana ‘‘kinnughaṇḍū’’ti likhanti. Nighaṇḍu cāti añño nighaṇḍu nāma, ettakā dāsā. Ito pare pana –
‘‘പനാദോ ഓപമഞ്ഞോ ച, ദേവസുതോ ച മാതലി;
‘‘Panādo opamañño ca, devasuto ca mātali;
ചിത്തസേനോ ച ഗന്ധബ്ബോ, നളോ രാജാ ജനേസഭോ;
Cittaseno ca gandhabbo, naḷo rājā janesabho;
ആഗും പഞ്ചസിഖോ ചേവ, തിമ്ബരൂ സൂരിയവച്ഛസാ’’തി. –
Āguṃ pañcasikho ceva, timbarū sūriyavacchasā’’ti. –
ഇമേ ദേവരാജാനോ. തത്ഥ ദേവസുതോതി ദേവസാരഥി. ചിത്തസേനോതി ചിത്തോ ച സേനോ ച ചിത്തസേനോ ച. ഗന്ധബ്ബോതി അയം ചിത്തസേനോ ഗന്ധബ്ബകായികോ ദേവപുത്തോ, ന കേവലം ചേസ, സബ്ബേ പേതേ പനാദാദയോ ഗന്ധബ്ബാ ഏവ. നളോരാജാതി നളകാരദേവപുത്തോ നാമേകോ. ജനേസഭോതി ജനവസഭോ ദേവപുത്തോ. ആഗും പഞ്ചസിഖോ ചേവാതി പഞ്ചസിഖോ ചേവ ദേവപുത്തോ ആഗതോ. തിമ്ബരൂതി തിമ്ബരൂ നാമ ഗന്ധബ്ബദേവരാജാ. സൂരിയവച്ഛസാതി തസ്സേവ ധീതാ.
Ime devarājāno. Tattha devasutoti devasārathi. Cittasenoti citto ca seno ca cittaseno ca. Gandhabboti ayaṃ cittaseno gandhabbakāyiko devaputto, na kevalaṃ cesa, sabbe pete panādādayo gandhabbā eva. Naḷorājāti naḷakāradevaputto nāmeko. Janesabhoti janavasabho devaputto. Āguṃ pañcasikho cevāti pañcasikho ceva devaputto āgato. Timbarūti timbarū nāma gandhabbadevarājā. Sūriyavacchasāti tasseva dhītā.
ഏതേ ചഞ്ഞേ ച രാജാനോ, ഗന്ധബ്ബാ സഹ രാജുഭീതി ഏതേ ച നാമവസേന വുത്തഗന്ധബ്ബരാജാനോ അഞ്ഞേ ച ഏതേഹി രാജൂഹി സദ്ധിം ബഹൂ ഗന്ധബ്ബാ. മോദമാനാ അഭിക്കാമും, ഭിക്ഖൂനം സമിതിം വനന്തി ഹട്ഠതുട്ഠചിത്താ ഭിക്ഖുസങ്ഘസമിതിം ഇമം വനം ആഗതാതി അത്ഥോ.
Ete caññe ca rājāno, gandhabbā saha rājubhīti ete ca nāmavasena vuttagandhabbarājāno aññe ca etehi rājūhi saddhiṃ bahū gandhabbā. Modamānā abhikkāmuṃ, bhikkhūnaṃ samitiṃ vananti haṭṭhatuṭṭhacittā bhikkhusaṅghasamitiṃ imaṃ vanaṃ āgatāti attho.
൩൩൮. അഥാഗും നാഗസാ നാഗാ, വേസാലാ സഹതച്ഛകാതി നാഗസദഹവാസികാ ച വേസാലീവാസികാ ച നാഗാ സഹ തച്ഛകനാഗപരിസായ ആഗതാതി അത്ഥോ. കമ്ബലസ്സതരാതി കമ്ബലോ ച അസ്സതരോ ച. ഏതേ കിര സിനേരുപാദേ വസന്തി, സുപണ്ണേഹിപി അനുദ്ധരണീയാ മഹേസക്ഖനാഗാ പായാഗാ സഹ ഞാതിഭീതി പയാഗതിത്ഥവാസിനോ ച സഹ ഞാതിസങ്ഘേന ആഗതാ.
338.Athāguṃ nāgasā nāgā, vesālā sahatacchakāti nāgasadahavāsikā ca vesālīvāsikā ca nāgā saha tacchakanāgaparisāya āgatāti attho. Kambalassatarāti kambalo ca assataro ca. Ete kira sinerupāde vasanti, supaṇṇehipi anuddharaṇīyā mahesakkhanāgā pāyāgā saha ñātibhīti payāgatitthavāsino ca saha ñātisaṅghena āgatā.
യാമുനാ ധതരട്ഠാ ചാതി യമുനവാസിനോ ച ധതരട്ഠകുലേ ഉപ്പന്നാ നാഗാ ച. ഏരാവണോ മഹാനാഗോതി ഏരാവണോ ച ദേവപുത്തോ, ജാതിയാ നാഗോ ന ഹോതി. നാഗവോഹാരേന പനേസ വോഹരിയതി. സോപാഗാതി സോപി ആഗതോ.
Yāmunā dhataraṭṭhā cāti yamunavāsino ca dhataraṭṭhakule uppannā nāgā ca. Erāvaṇo mahānāgoti erāvaṇo ca devaputto, jātiyā nāgo na hoti. Nāgavohārena panesa vohariyati. Sopāgāti sopi āgato.
യേ നാഗരാജേ സഹസാ ഹരന്തീതി യേ ഇമേ വുത്തപ്പകാരേ നാഗേ ലോഭാഭിഭൂതാ സാഹസം കത്വാ ഹരന്തി ഗണ്ഹന്തി. ദിബ്ബാ ദിജാ പക്ഖീ വിസുദ്ധചക്ഖൂതി ദിബ്ബാനുഭാവതോ ദിബ്ബാ മാതുകുച്ഛിതോ ച അണ്ഡകോസതോ ചാതി ദ്വേ വാരേ ജാതാതി ദിജാ പക്ഖയുത്തതായ പക്ഖീ യോജനസതന്തരേപി യോജനസഹസ്സന്തരേപി നാഗേ ദസ്സനസമത്ഥചക്ഖുതായ വിസുദ്ധചക്ഖൂ. വേഹായസാ തേ വനമജ്ഝപ്പത്താതി തേ ആകാസേനേവ ഇമം മഹാവനം സമ്പത്താ. ചിത്രാ സുപണ്ണാ ഇതി തേസ നാമന്തി തേസം ‘‘ചിത്രസുപണ്ണാ’’തി നാമം.
Yenāgarāje sahasā harantīti ye ime vuttappakāre nāge lobhābhibhūtā sāhasaṃ katvā haranti gaṇhanti. Dibbā dijā pakkhī visuddhacakkhūti dibbānubhāvato dibbā mātukucchito ca aṇḍakosato cāti dve vāre jātāti dijā pakkhayuttatāya pakkhī yojanasatantarepi yojanasahassantarepi nāge dassanasamatthacakkhutāya visuddhacakkhū. Vehāyasāte vanamajjhappattāti te ākāseneva imaṃ mahāvanaṃ sampattā. Citrā supaṇṇā iti tesa nāmanti tesaṃ ‘‘citrasupaṇṇā’’ti nāmaṃ.
അഭയം തദാ നാഗരാജാനമാസി, സുപണ്ണതോ ഖേമമകാസി ബുദ്ധോതി തസ്മാ സബ്ബേപി തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം സണ്ഹാഹി വാചാഹി ഉപവ്ഹയന്താ മിത്താ വിയ ബന്ധവാ വിയ ച സമുല്ലപന്താ സമ്മോദമാനാ ആലിങ്ഗന്താ ഹത്ഥേ ഗണ്ഹന്താ അംസകൂടേ ഹത്ഥം ഠപേന്താ ഹട്ഠതുട്ഠചിത്താ. നാഗാ സുപണ്ണാ സരണമകംസു ബുദ്ധന്തി ബുദ്ധംയേവ സരണം ഗതാ.
Abhayaṃtadā nāgarājānamāsi, supaṇṇato khemamakāsi buddhoti tasmā sabbepi te aññamaññaṃ saṇhāhi vācāhi upavhayantā mittā viya bandhavā viya ca samullapantā sammodamānā āliṅgantā hatthe gaṇhantā aṃsakūṭe hatthaṃ ṭhapentā haṭṭhatuṭṭhacittā. Nāgā supaṇṇā saraṇamakaṃsu buddhanti buddhaṃyeva saraṇaṃ gatā.
൩൩൯. ജിതാ വജിരഹത്ഥേനാതി ഇന്ദേന ദേവരഞ്ഞാ ജിതാ. സമുദ്ദം അസുരാസിതാതി മഹാസമുദ്ദവാസിനോ സുജാതായ അസുരകഞ്ഞായ കാരണാ സബ്ബേപി ഭാതരോ വാസവസ്സേതേ, ഇദ്ധിമന്തോ യസസ്സിനോ.
339.Jitā vajirahatthenāti indena devaraññā jitā. Samuddaṃ asurāsitāti mahāsamuddavāsino sujātāya asurakaññāya kāraṇā sabbepi bhātaro vāsavassete, iddhimanto yasassino.
തേസു കാലകഞ്ചാ മഹാഭിസ്മാതി കാലകഞ്ചാ ച മഹന്തേ ഭിംസനേ അത്തഭാവേ മാപേത്വാ ആഗമിംസു. അസുരാ ദാനവേഘസാതി ദാനവേഘസാ നാമ അഞ്ഞേ ധനുഗ്ഗഹഅസുരാ. വേപചിത്തി സുചിത്തി ച, പഹാരാദോ നമുചീ സഹാതി വേപചിത്തിഅസുരോ, സുചിത്തിഅസുരോ ചാതി ഏതേ ച അസുരാ നമുചി ച മാരോ ദേവപുത്തോ ഏതേഹി സഹേവ ആഗതോ. ഇമേ അസുരാ മഹാസമുദ്ദവാസിനോ, അയം പരനിമ്മിതദേവലോകവാസീ, കസ്മാ ഏതേഹി സഹാഗതോതി? അച്ഛന്ദികത്താ. തേപി ഹി അച്ഛന്ദികാ അഭബ്ബാ, അയമ്പി താദിസോയേവ. തസ്മാ ധാതുസോ സംസന്ദമാനോ ആഗതോ.
Tesu kālakañcā mahābhismāti kālakañcā ca mahante bhiṃsane attabhāve māpetvā āgamiṃsu. Asurā dānaveghasāti dānaveghasā nāma aññe dhanuggahaasurā. Vepacitti sucitti ca, pahārādo namucī sahāti vepacittiasuro, sucittiasuro cāti ete ca asurā namuci ca māro devaputto etehi saheva āgato. Ime asurā mahāsamuddavāsino, ayaṃ paranimmitadevalokavāsī, kasmā etehi sahāgatoti? Acchandikattā. Tepi hi acchandikā abhabbā, ayampi tādisoyeva. Tasmā dhātuso saṃsandamāno āgato.
സതഞ്ച ബലിപുത്താനന്തി ബലിനോ മഹാഅസുരസ്സ പുത്താനം സതം. സബ്ബേ വേരോചനാമകാതി സബ്ബേ അത്തനോ മാതുലസ്സ രാഹുസ്സേവ നാമധരാ. സന്നയ്ഹിത്വാ ബലിസേനന്തി അത്തനോ ബലിസേനം സന്നയ്ഹിത്വാ സബ്ബേ കതസന്നാഹാവ ഹുത്വാ. രാഹുഭദ്ദമുപാഗമുന്തി രാഹുഅസുരിന്ദം ഉപസങ്കമിംസു. സമയോ ദാനി ഭദ്ദന്തേതി ഭദ്ദം തവ ഹോതു, സമയോ തേ ഭിക്ഖൂനം സമിതിം വനം ഉപസങ്കമിത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘം ദസ്സനായാതി അത്ഥോ.
Satañca baliputtānanti balino mahāasurassa puttānaṃ sataṃ. Sabbe verocanāmakāti sabbe attano mātulassa rāhusseva nāmadharā. Sannayhitvā balisenanti attano balisenaṃ sannayhitvā sabbe katasannāhāva hutvā. Rāhubhaddamupāgamunti rāhuasurindaṃ upasaṅkamiṃsu. Samayodāni bhaddanteti bhaddaṃ tava hotu, samayo te bhikkhūnaṃ samitiṃ vanaṃ upasaṅkamitvā bhikkhusaṅghaṃ dassanāyāti attho.
൩൪൦. ആപോ ച ദേവാ പഥവീ, തേജോ വായോ തദാഗമുന്തി ആപോകസിണാദീസു പരികമ്മം കത്വാ നിബ്ബത്താ ആപോതിആദിനാമകാ ദേവാ ആഗമും. വരുണാ വാരണാ ദേവാ, സോമോ ച യസസാ സഹാതി വരുണദേവതാ , വാരണദേവതാ, സോമദേവതാതി ഏവം നാമകാ ച ദേവാ യസസാ നാമ ദേവേന സഹാഗതാതി അത്ഥോ. മേത്താകരുണാകായികാതി മേത്താഝാനേ ച കരുണാഝാനേ ച പരികമ്മം കത്വാ നിബ്ബത്തദേവാ. ആഗും ദേവാ യസസ്സിനോതി ഏതേപി മഹായസാ ദേവാ ആഗതാ.
340.Āpo ca devā pathavī, tejo vāyo tadāgamunti āpokasiṇādīsu parikammaṃ katvā nibbattā āpotiādināmakā devā āgamuṃ. Varuṇā vāraṇā devā, somo ca yasasā sahāti varuṇadevatā , vāraṇadevatā, somadevatāti evaṃ nāmakā ca devā yasasā nāma devena sahāgatāti attho. Mettākaruṇākāyikāti mettājhāne ca karuṇājhāne ca parikammaṃ katvā nibbattadevā. Āguṃ devā yasassinoti etepi mahāyasā devā āgatā.
ദസേതേ ദസധാ കായാ, സബ്ബേ നാനത്തവണ്ണിനോതി തേ ദസധാ ഠിതാ ദസ ദേവകായാ സബ്ബേ നീലാദിവസേന നാനത്തവണ്ണാ ആഗതാതി അത്ഥോ.
Dasete dasadhā kāyā, sabbe nānattavaṇṇinoti te dasadhā ṭhitā dasa devakāyā sabbe nīlādivasena nānattavaṇṇā āgatāti attho.
വേണ്ഡൂ ച ദേവാതി വേണ്ഡുദേവതാ ച. സഹലി ചാതി സഹലിദേവതാ ച. അസമാ ച ദുവേ യമാതി അസമദേവതാ ച ദ്വേ ച യമകാ ദേവാ. ചന്ദസ്സുപനിസാ ദേവാ, ചന്ദമാഗും പുരക്ഖത്വാതി ചന്ദനിസ്സിതകാ ദേവാ ചന്ദം പുരതോ കത്വാ ആഗതാ. തഥാ സൂരിയനിസ്സിതകാ ദേവാ സൂരിയം പുരക്ഖത്വാ. നക്ഖത്താനി പുരക്ഖത്വാതി നക്ഖത്തനിസ്സിതാപി ദേവാ നക്ഖത്താനി പുരതോ കത്വാ ആഗതാ. ആഗും മന്ദവലാഹകാതി വാതവലാഹകാ, അബ്ഭവലാഹകാ, ഉണ്ഹവലാഹകാ ഏതേ സബ്ബേപി വലാഹകായികാ ‘‘മന്ദവലാഹകാ’’ നാമ വുച്ചന്തി. തേപി ആഗതാതി അത്ഥോ. വസൂനം വാസവോ സേട്ഠോ, സക്കോപാഗാ പുരിന്ദദോതി വസൂനം ദേവതാനം സേട്ഠോ വാസവോ യോ സക്കോതി ച, പുരിന്ദദോതി ച വുച്ചതി, സോപി ആഗതോ.
Veṇḍūca devāti veṇḍudevatā ca. Sahali cāti sahalidevatā ca. Asamā ca duve yamāti asamadevatā ca dve ca yamakā devā. Candassupanisā devā, candamāguṃ purakkhatvāti candanissitakā devā candaṃ purato katvā āgatā. Tathā sūriyanissitakā devā sūriyaṃ purakkhatvā. Nakkhattāni purakkhatvāti nakkhattanissitāpi devā nakkhattāni purato katvā āgatā. Āguṃ mandavalāhakāti vātavalāhakā, abbhavalāhakā, uṇhavalāhakā ete sabbepi valāhakāyikā ‘‘mandavalāhakā’’ nāma vuccanti. Tepi āgatāti attho. Vasūnaṃ vāsavo seṭṭho, sakkopāgā purindadoti vasūnaṃ devatānaṃ seṭṭho vāsavo yo sakkoti ca, purindadoti ca vuccati, sopi āgato.
ദസേതേ ദസധാ കായാതി ഏതേപി ദസ ദേവകായാ ദസധാവ ആഗതാ. സബ്ബേ നാനത്തവണ്ണിനോതി നീലാദിവസേന നാനത്തവണ്ണാ.
Dasete dasadhā kāyāti etepi dasa devakāyā dasadhāva āgatā. Sabbe nānattavaṇṇinoti nīlādivasena nānattavaṇṇā.
അഥാഗും സഹഭൂ ദേവാതി അഥ സഹഭൂ നാമ ദേവാ ആഗതാ. ജലമഗ്ഗിസിഖാരിവാതി അഗ്ഗിസിഖാ വിയ ജലന്താ. ജലമഗ്ഗി ച സിഖാരിവാതി ഇമാനി തേസം നാമാനീതിപി വുത്തം. അരിട്ഠകാ ച രോജാ ചാതി അരിട്ഠകദേവാ ച രോജദേവാ ച. ഉമാപുപ്ഫനിഭാസിനോതി ഉമാപുപ്ഫദേവാ നാമ ഏതേ ദേവാ . ഉമാപുപ്ഫസദിസാ ഹി തേസം സരീരാഭാ, തസ്മാ ‘‘ഉമാപുപ്ഫനിഭാസിനോ’’തി വുച്ചന്തി.
Athāguṃ sahabhū devāti atha sahabhū nāma devā āgatā. Jalamaggisikhārivāti aggisikhā viya jalantā. Jalamaggi ca sikhārivāti imāni tesaṃ nāmānītipi vuttaṃ. Ariṭṭhakā ca rojā cāti ariṭṭhakadevā ca rojadevā ca. Umāpupphanibhāsinoti umāpupphadevā nāma ete devā . Umāpupphasadisā hi tesaṃ sarīrābhā, tasmā ‘‘umāpupphanibhāsino’’ti vuccanti.
വരുണാ സഹധമ്മാ ചാതി ഏതേ ച ദ്വേ ജനാ. അച്ചുതാ ച അനേജകാതി അച്ചുതദേവതാ ച അനേജകദേവതാ ച. സുലേയ്യരുചിരാ ആഗുന്തി സുലേയ്യാ ച രുചിരാ ച ആഗതാ. ആഗും വാസവനേസിനോതി വാസവനേസീദേവാ നാമ ആഗതാ. ദസേതേ ദസധാ കായാതി ഏതേപി ദസദേവകായാ ദസധാവ ആഗതാ.
Varuṇā sahadhammā cāti ete ca dve janā. Accutā ca anejakāti accutadevatā ca anejakadevatā ca. Suleyyarucirāāgunti suleyyā ca rucirā ca āgatā. Āguṃ vāsavanesinoti vāsavanesīdevā nāma āgatā. Dasete dasadhā kāyāti etepi dasadevakāyā dasadhāva āgatā.
സമാനാ മഹാസമാനാതി സമാനാ ച മഹാസമാനാ ച. മാനുസാ മാനുസുത്തമാതി മാനുസാ ച മാനുസുത്തമാ ച. ഖിഡ്ഡാപദോസികാ ആഗും, ആഗും മനോപദോസികാതി ഖിഡ്ഡാപദോസികാ മനോപദോസികാ ച ദേവാ ആഗതാ.
Samānā mahāsamānāti samānā ca mahāsamānā ca. Mānusā mānusuttamāti mānusā ca mānusuttamā ca. Khiḍḍāpadosikā āguṃ, āguṃ manopadosikāti khiḍḍāpadosikā manopadosikā ca devā āgatā.
അഥാഗും ഹരയോ ദേവാതി ഹരിദേവാ നാമ ആഗതാ. യേ ച ലോഹിതവാസിനോതി ലോഹിതവാസിനോ ച ആഗതാ. പാരഗാ മഹാപാരഗാതി ഏതേ ച ദുവിധാ ആഗതാ. ദസേതേ ദസധാ കായാതി ഏതേപി ദസദേവകായാ ദസധാവ ആഗതാ.
Athāguṃ harayo devāti haridevā nāma āgatā. Ye ca lohitavāsinoti lohitavāsino ca āgatā. Pāragā mahāpāragāti ete ca duvidhā āgatā. Dasete dasadhā kāyāti etepi dasadevakāyā dasadhāva āgatā.
സുക്കാ കരമ്ഭാ അരുണാ, ആഗും വേഘനസാ സഹാതി ഏതേ സുക്കാദയോ തയോ, തേഹി സഹ വേഘനസാ ച ആഗതാ. ഓദാതഗയ്ഹാ പാമോക്ഖാതി ഓദാതഗയ്ഹാ നാമ പാമോക്ഖദേവാ ആഗതാ. ആഗും ദേവാ വിചക്ഖണാതി വിചക്ഖണാ നാമ ദേവാ ആഗതാ.
Sukkākarambhā aruṇā, āguṃ veghanasā sahāti ete sukkādayo tayo, tehi saha veghanasā ca āgatā. Odātagayhā pāmokkhāti odātagayhā nāma pāmokkhadevā āgatā. Āguṃ devā vicakkhaṇāti vicakkhaṇā nāma devā āgatā.
സദാമത്താ ഹാരഗജാതി സദാമത്താ ച ഹാരഗജാ ച. മിസ്സകാ ച യസസ്സിനോതി യസസമ്പന്നാ മിസ്സകദേവാ ച. ഥനയം ആഗ പജ്ജുന്നോതി പജ്ജുന്നോ ച ദേവരാജാ ഥനയന്തോ ആഗതോ. യോ ദിസാ അഭിവസ്സതീതി യോ യം യം ദിസം യാതി, തത്ഥ തത്ഥ ദേവോ വസ്സതി. ദസേതേ ദസധാ കായാതി ഏതേപി ദസദേവകായാ ദസധാ ആഗതാ.
Sadāmattā hāragajāti sadāmattā ca hāragajā ca. Missakā ca yasassinoti yasasampannā missakadevā ca. Thanayaṃ āga pajjunnoti pajjunno ca devarājā thanayanto āgato. Yo disā abhivassatīti yo yaṃ yaṃ disaṃ yāti, tattha tattha devo vassati. Dasete dasadhā kāyāti etepi dasadevakāyā dasadhā āgatā.
ഖേമിയാ തുസിതാ യാമാതി ഖേമിയാ ദേവാ തുസിതപുരവാസിനോ ച യാമാദേവലോകവാസിനോ ച. കഥകാ ച യസസ്സിനോതി യസസമ്പന്നാ കഥകദേവാ ച. പാളിയം പന ‘‘കട്ഠകാ ചാ’’തി ലിഖന്തി. ലമ്ബീതകാ ലാമസേട്ഠാതി ലമ്ബിതകദേവാ ച ലാമസേട്ഠദേവാ ച. ജോതിനാമാ ച ആസവാതി പബ്ബതമത്ഥകേ കതനളഗ്ഗിക്ഖന്ധോ വിയ ജോതമാനാ ജോതിദേവാ നാമ അത്ഥി, തേ ച ആസാ ച ദേവാ ആഗതാതി അത്ഥോ. പാളിയം പന ‘‘ജാതിനാമാ’’തി ലിഖന്തി. ആസാ ദേവതാ ഛന്ദവസേന ആസവാതി വുത്താ. നിമ്മാനരതിനോ ആഗും, അഥാഗും പരനിമ്മിതാ. ദസേതേ ദസധാ കായാതി ഏതേപി ദസ ദേവകായാ ദസധാവ ആഗതാ.
Khemiyā tusitā yāmāti khemiyā devā tusitapuravāsino ca yāmādevalokavāsino ca. Kathakā ca yasassinoti yasasampannā kathakadevā ca. Pāḷiyaṃ pana ‘‘kaṭṭhakā cā’’ti likhanti. Lambītakā lāmaseṭṭhāti lambitakadevā ca lāmaseṭṭhadevā ca. Jotināmā ca āsavāti pabbatamatthake katanaḷaggikkhandho viya jotamānā jotidevā nāma atthi, te ca āsā ca devā āgatāti attho. Pāḷiyaṃ pana ‘‘jātināmā’’ti likhanti. Āsā devatā chandavasena āsavāti vuttā. Nimmānaratino āguṃ, athāguṃ paranimmitā. Dasete dasadhā kāyāti etepi dasa devakāyā dasadhāva āgatā.
സട്ഠേതേ ദേവനികായാതി ഏതേ ച ആപോ ച ദേവാതിആദികാ ഛ ദസകാ സട്ഠി ദേവനികായാ സബ്ബേ നീലാദിവസേന നാനത്തവണ്ണിനോ. നാമന്വയേന ആഗച്ഛുന്തി നാമഭാഗേന നാമകോട്ഠാസേന ആഗതാ. യേ ചഞ്ഞേ സദിസാ സഹാതി യേ ച അഞ്ഞേപി തേഹി സദിസാ വണ്ണതോപി നാമതോപി ഏതാദിസായേവ സേസചക്കവാളേസു ദേവാ, തേപി ആഗതായേവാതി ഏകപദേനേവ കലാപം വിയ പുടകം വിയ ച കത്വാ സബ്ബാ ദേവതാ നിദ്ദിസതി.
Saṭṭhetedevanikāyāti ete ca āpo ca devātiādikā cha dasakā saṭṭhi devanikāyā sabbe nīlādivasena nānattavaṇṇino. Nāmanvayena āgacchunti nāmabhāgena nāmakoṭṭhāsena āgatā. Ye caññe sadisā sahāti ye ca aññepi tehi sadisā vaṇṇatopi nāmatopi etādisāyeva sesacakkavāḷesu devā, tepi āgatāyevāti ekapadeneva kalāpaṃ viya puṭakaṃ viya ca katvā sabbā devatā niddisati.
ഏവം ദസസു ലോകധാതുസഹസ്സേസു ദേവകായേ നിദ്ദിസിത്വാ ഇദാനി യദത്ഥം തേ ആഗതാ, തം ദസ്സേന്തോ പവുട്ഠജാതിന്തി ഗാഥമാഹ. തസ്സത്ഥോ – പവുട്ഠാ വിഗതാ ജാതി അസ്സാതി അരിയസങ്ഘോ പവുട്ഠജാതി നാമ, തം പവുട്ഠജാതിം രാഗദോസമോഹഖീലാനം അഭാവാ അഖീലം ചത്താരോ ഓഘേ തരിത്വാ ഠിതത്താ ഓഘതിണ്ണം ചതുന്നം ആസവാനം അഭാവേന അനാസവം അരിയസങ്ഘം ദക്ഖേമ പസ്സിസ്സാമ. തേസഞ്ഞേവ ഓഘാനം തിണ്ണത്താ ഓഘതരം ആഗും അകരണതോ നാഗം. അസിതാതിഗന്തി കാളകഭാവാതീതം ചന്ദംവ സിരിയാ വിരോചമാനം ദസബലഞ്ച ദക്ഖേമ പസ്സിസ്സാമാതി ഏതദത്ഥം സബ്ബേപി തേ നാമന്വയേന ആഗച്ഛും, യേ ചഞ്ഞേ സദിസാ സഹാതി.
Evaṃ dasasu lokadhātusahassesu devakāye niddisitvā idāni yadatthaṃ te āgatā, taṃ dassento pavuṭṭhajātinti gāthamāha. Tassattho – pavuṭṭhā vigatā jāti assāti ariyasaṅgho pavuṭṭhajāti nāma, taṃ pavuṭṭhajātiṃ rāgadosamohakhīlānaṃ abhāvā akhīlaṃ cattāro oghe taritvā ṭhitattā oghatiṇṇaṃ catunnaṃ āsavānaṃ abhāvena anāsavaṃ ariyasaṅghaṃ dakkhema passissāma. Tesaññeva oghānaṃ tiṇṇattā oghataraṃ āguṃ akaraṇato nāgaṃ. Asitātiganti kāḷakabhāvātītaṃ candaṃva siriyā virocamānaṃ dasabalañca dakkhema passissāmāti etadatthaṃ sabbepi te nāmanvayena āgacchuṃ, ye caññe sadisā sahāti.
൩൪൧. ഇദാനി ബ്രഹ്മാനോ ദസ്സേന്തോ സുബ്രഹ്മാ പരമത്തോ ചാതിആദിമാഹ. തത്ഥ സുബ്രഹ്മാതി ഏകോ ബ്രഹ്മാ. പരമത്തോപി ബ്രഹ്മാവ. പുത്താ ഇദ്ധിമതോ സഹാതി ഏതേ ഇദ്ധിമതോ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ പുത്താ അരിയബ്രഹ്മാനോ സഹേവ ആഗതാ. സനങ്കുമാരോ തിസ്സോ ചാതി സനങ്കുമാരോ ച തിസ്സമഹാബ്രഹ്മാ ച. സോപാഗാതി സോപി ആഗതോ.
341. Idāni brahmāno dassento subrahmā paramatto cātiādimāha. Tattha subrahmāti eko brahmā. Paramattopi brahmāva. Puttā iddhimato sahāti ete iddhimato buddhassa bhagavato puttā ariyabrahmāno saheva āgatā. Sanaṅkumāro tisso cāti sanaṅkumāro ca tissamahābrahmā ca. Sopāgāti sopi āgato.
‘‘സഹസ്സം ബ്രഹ്മലോകാനം, മഹാബ്രഹ്മാഭിതിട്ഠതി;
‘‘Sahassaṃ brahmalokānaṃ, mahābrahmābhitiṭṭhati;
ഉപപന്നോ ജുതിമന്തോ, ഭിസ്മാകായോ യസസ്സി സോ’’തി. –
Upapanno jutimanto, bhismākāyo yasassi so’’ti. –
ഏത്ഥ സഹസ്സം ബ്രഹ്മലോകാനന്തി ഏകങ്ഗുലിയാ ഏകസഹസ്സചക്കവാളേ ദസഹി അങ്ഗുലീഹി ദസസഹസ്സിചക്കവാളേ ആലോകഫരണസമത്ഥാനം മഹാബ്രഹ്മാനം സഹസ്സം ആഗതം. മഹാബ്രഹ്മാഭിതിട്ഠതീതി യത്ഥ ഏകേകോ മഹാബ്രഹ്മാ അഞ്ഞേ ബ്രഹ്മേ അഭിഭവിത്വാ തിട്ഠതി. ഉപപന്നോതി ബ്രഹ്മലോകേ നിബ്ബത്തോ. ജുതിമന്തോതി ആനുഭാവസമ്പന്നോ. ഭിസ്മാകായോതി മഹാകായോ, ദ്വീഹി തീഹി മാഗധികേഹി ഗാമക്ഖേത്തേഹി സമപ്പമാണഅത്തഭാവോ. യസസ്സിസോതി അത്തഭാവസിരീസങ്ഖാതേന യസേന സമന്നാഗതോ.
Ettha sahassaṃ brahmalokānanti ekaṅguliyā ekasahassacakkavāḷe dasahi aṅgulīhi dasasahassicakkavāḷe ālokapharaṇasamatthānaṃ mahābrahmānaṃ sahassaṃ āgataṃ. Mahābrahmābhitiṭṭhatīti yattha ekeko mahābrahmā aññe brahme abhibhavitvā tiṭṭhati. Upapannoti brahmaloke nibbatto. Jutimantoti ānubhāvasampanno. Bhismākāyoti mahākāyo, dvīhi tīhi māgadhikehi gāmakkhettehi samappamāṇaattabhāvo. Yasassisoti attabhāvasirīsaṅkhātena yasena samannāgato.
ദസേത്ഥ ഇസ്സരാ ആഗും, പച്ചേകവസവത്തിനോതി ഏതസ്മിഞ്ച ബ്രഹ്മസഹസ്സേ യേ പാടിയേക്കം പാടിയേക്കം വസം വത്തേന്തി, ഏവരൂപാ ദസ ഇസ്സരാ മഹാബ്രഹ്മാനോ ആഗതാ. തേസഞ്ച മജ്ഝതോ ആഗ, ഹാരിതോ പരിവാരിതോതി തേസം ബ്രഹ്മാനം മജ്ഝേ ഹാരിതോ നാമ മഹാബ്രഹ്മാ സതസഹസ്സബ്രഹ്മപരിവാരോ ആഗതോ.
Dasettha issarā āguṃ, paccekavasavattinoti etasmiñca brahmasahasse ye pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ vasaṃ vattenti, evarūpā dasa issarā mahābrahmāno āgatā. Tesañca majjhato āga, hārito parivāritoti tesaṃ brahmānaṃ majjhe hārito nāma mahābrahmā satasahassabrahmaparivāro āgato.
൩൪൨. തേ ച സബ്ബേ അഭിക്കന്തേ, സഇന്ദേ ദേവേ സബ്രഹ്മകേതി തേ സബ്ബേപി സക്കം ദേവരാജാനം ജേട്ഠകം കത്വാ ആഗതേ ദേവകായേ, ഹാരിതമഹാബ്രഹ്മാനം ജേട്ഠകം കത്വാ ആഗതേ ബ്രഹ്മകായേ ച. മാരസേനാ അഭിക്കാമീതി മാരസേനാ അഭിഗതാ. പസ്സ കണ്ഹസ്സ മന്ദിയന്തി കാളകസ്സ മാരസ ബാലഭാവം പസ്സഥ.
342.Te ca sabbe abhikkante, sainde deve sabrahmaketi te sabbepi sakkaṃ devarājānaṃ jeṭṭhakaṃ katvā āgate devakāye, hāritamahābrahmānaṃ jeṭṭhakaṃ katvā āgate brahmakāye ca. Mārasenā abhikkāmīti mārasenā abhigatā. Passa kaṇhassa mandiyanti kāḷakassa mārasa bālabhāvaṃ passatha.
ഏഥ ഗണ്ഹഥ ബന്ധഥാതി ഏവം അത്തനോ പരിസം ആണാപേസി. രാഗേന ബദ്ധമത്ഥു വോതി സബ്ബം വോ ഇദം ദേവമണ്ഡലം രാഗേന ബദ്ധം ഹോതു. സമന്താ പരിവാരേഥ, മാ വോ മുഞ്ചിത്ഥ കോചി നന്തി തുമ്ഹാകം ഏകോപി ഏതേസു ഏകമ്പി മാ മുഞ്ചി. ‘‘മാ വോ മുഞ്ചേഥാ’’തിപി പാഠോ, ഏസേവത്ഥോ.
Etha gaṇhatha bandhathāti evaṃ attano parisaṃ āṇāpesi. Rāgena baddhamatthu voti sabbaṃ vo idaṃ devamaṇḍalaṃ rāgena baddhaṃ hotu. Samantā parivāretha, mā vo muñcittha koci nanti tumhākaṃ ekopi etesu ekampi mā muñci. ‘‘Mā vo muñcethā’’tipi pāṭho, esevattho.
ഇതി തത്ഥ മഹാസേനോ, കണ്ഹോ സേനം അപേസയീതി ഏവം തത്ഥ മഹാസമയേ മഹാസേനോ മാരോ മാരസേനം അപേസയി. പാണിനാ തലമാഹച്ചാതി ഹത്ഥേന പഥവീതലം പഹരിത്വാ. സരം കത്വാന ഭേരവന്തി മാരവിഭിംസകദസ്സനത്ഥം ഭയാനകം സരഞ്ച കത്വാ.
Iti tattha mahāseno, kaṇho senaṃ apesayīti evaṃ tattha mahāsamaye mahāseno māro mārasenaṃ apesayi. Pāṇinā talamāhaccāti hatthena pathavītalaṃ paharitvā. Saraṃ katvāna bheravanti māravibhiṃsakadassanatthaṃ bhayānakaṃ sarañca katvā.
യഥാ പാവുസ്സകോ മേഘോ, ഥനയന്തോ സവിജ്ജുകോതി സവിജ്ജുകോ പാവുസ്സകമേഘോ വിയ മഹാഗജ്ജിതം ഗജ്ജന്തോ. തദാ സോ പച്ചുദാവത്തീതി തസ്മിം സമയേ സോ മാരോ തം വിഭിംസനകം ദസ്സേത്വാ പടിനിവത്തോ . സങ്കുദ്ധോ അസയം വസേതി സുട്ഠു കുദ്ധോ കുപിതോ കഞ്ചി വസേ വത്തേതും അസക്കോന്തോ അസയംവസേ അസയംവസീ അത്തനോ വസേന അകാമകോ ഹുത്വാ നിവത്തോ. ഭഗവാ കിര ‘‘അയം മാരോ ഇമം മഹാസമാഗമം ദിസ്വാ ‘അഭിസമയന്തരായം കരിസ്സാമീ’തി അന്തരന്തരേ മാരസേനം പേസേത്വാ മാരം വിഭിംസകം ദസ്സേതീ’’തി അഞ്ഞാസി. പകതി ചേസാ ഭഗവതോ, യത്ഥ അഭിസമയോ ന ഭവിസ്സതി, തത്ഥ മാരം വിഭിംസകം ദസ്സേന്തം ന നിവാരേതി. യത്ഥ പന അഭിസമയോ ഹോതി, തത്ഥ യഥാ പരിസാ നേവ മാരസ്സ രൂപം പസ്സതി, ന സദ്ദം സുണാതി, ഏവം അധിട്ഠാതീതി. ഇമസ്മിഞ്ച സമാഗമേ മഹാഭിസമയോ ഭവിസ്സതി, തസ്മാ യഥാ ദേവതാ നേവ തസ്സ രൂപം പസ്സന്തി, ന സദ്ദം സുണന്തി, ഏവം അധിട്ഠാസി. തേന വുത്തം –‘‘തദാ സോ പച്ചുദാവത്തി, സങ്കുദ്ധോ അസയംവസേ’’തി.
Yathā pāvussako megho, thanayanto savijjukoti savijjuko pāvussakamegho viya mahāgajjitaṃ gajjanto. Tadā so paccudāvattīti tasmiṃ samaye so māro taṃ vibhiṃsanakaṃ dassetvā paṭinivatto . Saṅkuddho asayaṃ vaseti suṭṭhu kuddho kupito kañci vase vattetuṃ asakkonto asayaṃvase asayaṃvasī attano vasena akāmako hutvā nivatto. Bhagavā kira ‘‘ayaṃ māro imaṃ mahāsamāgamaṃ disvā ‘abhisamayantarāyaṃ karissāmī’ti antarantare mārasenaṃ pesetvā māraṃ vibhiṃsakaṃ dassetī’’ti aññāsi. Pakati cesā bhagavato, yattha abhisamayo na bhavissati, tattha māraṃ vibhiṃsakaṃ dassentaṃ na nivāreti. Yattha pana abhisamayo hoti, tattha yathā parisā neva mārassa rūpaṃ passati, na saddaṃ suṇāti, evaṃ adhiṭṭhātīti. Imasmiñca samāgame mahābhisamayo bhavissati, tasmā yathā devatā neva tassa rūpaṃ passanti, na saddaṃ suṇanti, evaṃ adhiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ –‘‘tadā so paccudāvatti, saṅkuddho asayaṃvase’’ti.
൩൪൩. തഞ്ച സബ്ബം അഭിഞ്ഞായ, വവത്ഥിത്വാന ചക്ഖുമാതി തം സബ്ബം ഭഗവാ ജാനിത്വാ വവത്ഥപേത്വാ ച.
343.Tañca sabbaṃ abhiññāya, vavatthitvāna cakkhumāti taṃ sabbaṃ bhagavā jānitvā vavatthapetvā ca.
മാരസേനാ അഭിക്കന്താ, തേ വിജാനാഥ ഭിക്ഖവോതി ഭിക്ഖവേ മാരസേനാ അഭിക്കന്താ, തേ തുമ്ഹേ അത്തനോ അനുരൂപം വിജാനാഥ, ഫലസമാപത്തിം സമാപജ്ജഥാതി വദതി. ആതപ്പമകരുന്തി ഫലസമാപത്തിം പവിസനത്ഥായ വീരിയം ആരഭിംസു. വീതരാഗേഹി പക്കാമുന്തി മാരോ ച മാരസേനാ ച വീതരാഗേഹി അരിയേഹി ദൂരതോവ അപക്കമും. നേസം ലോമാപി ഇഞ്ജയുന്തി തേസം വീതരാഗാനം ലോമാനിപി ന ചാലയിംസു. അഥ മാരോ ഭിക്ഖുസങ്ഘം ആരബ്ഭ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –
Mārasenā abhikkantā, te vijānātha bhikkhavoti bhikkhave mārasenā abhikkantā, te tumhe attano anurūpaṃ vijānātha, phalasamāpattiṃ samāpajjathāti vadati. Ātappamakarunti phalasamāpattiṃ pavisanatthāya vīriyaṃ ārabhiṃsu. Vītarāgehi pakkāmunti māro ca mārasenā ca vītarāgehi ariyehi dūratova apakkamuṃ. Nesaṃ lomāpi iñjayunti tesaṃ vītarāgānaṃ lomānipi na cālayiṃsu. Atha māro bhikkhusaṅghaṃ ārabbha imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘സബ്ബേ വിജിതസങ്ഗാമാ, ഭയാതീതാ യസസ്സിനോ;
‘‘Sabbe vijitasaṅgāmā, bhayātītā yasassino;
മോദന്തി സഹ ഭൂതേഹി, സാവകാ തേ ജനേസുതാ’’തി.
Modanti saha bhūtehi, sāvakā te janesutā’’ti.
തത്ഥ മോദന്തി സഹ ഭൂതേഹീതി ദസബലസ്സ സാസനേ ഭൂതേഹി സഞ്ജാതേഹി അരിയേഹി സദ്ധിം മോദന്തി പമോദന്തി. ജനേസുതാതി ജനേ വിസ്സുതാ പാകടാ അഭിഞ്ഞാതാ.
Tattha modanti saha bhūtehīti dasabalassa sāsane bhūtehi sañjātehi ariyehi saddhiṃ modanti pamodanti. Janesutāti jane vissutā pākaṭā abhiññātā.
ഇദം പന മഹാസമയസുത്തം നാമ ദേവതാനം പിയം മനാപം, തസ്മാ മങ്ഗലം വദന്തേന അഭിനവട്ഠാനേസു ഇദമേവ സുത്തം വത്തബ്ബം. ദേവതാ കിര –‘‘ഇമം സുത്തം സുണിസ്സാമാ’’തി ഓഹിതസോതാ വിചരന്തി. ദേസനാപരിയോസാനേ പനസ്സ കോടിസതസഹസ്സദേവതാ അരഹത്തം പത്താ, സോതാപന്നാദീനം ഗണനാ നത്ഥി.
Idaṃ pana mahāsamayasuttaṃ nāma devatānaṃ piyaṃ manāpaṃ, tasmā maṅgalaṃ vadantena abhinavaṭṭhānesu idameva suttaṃ vattabbaṃ. Devatā kira –‘‘imaṃ suttaṃ suṇissāmā’’ti ohitasotā vicaranti. Desanāpariyosāne panassa koṭisatasahassadevatā arahattaṃ pattā, sotāpannādīnaṃ gaṇanā natthi.
ദേവതാനഞ്ചസ്സ പിയമനാപഭാവേ ഇദം വത്ഥു – കോടിപബ്ബതവിഹാരേ കിര നാഗലേണദ്വാരേ നാഗരുക്ഖേ ഏകാ ദേവധീതാ വസതി. ഏകോ ദഹരോ അന്തോലേണേ ഇമം സുത്തം സജ്ഝായതി. ദേവധീതാ സുത്വാ സുത്തപരിയോസാനേ മഹാസദ്ദേന സാധുകാരമദാസി. കോ ഏസോതി. അഹം, ഭന്തേ, ദേവധീതാതി. കസ്മാ സാധുകാരമദാസീതി? ഭന്തേ, ദസബലേന മഹാവനേ നിസീദിത്വാ കഥിതദിവസേ ഇമം സുത്തം സുത്വാ അജ്ജ അസ്സോസിം, ഭഗവതാ കഥിതതോ ഏകക്ഖരമ്പി അഹാപേത്വാ സുഗ്ഗഹിതോ അയം ധമ്മോ തുമ്ഹേഹീതി. ദസബലസ്സ കഥയതോ സുതം തയാതി? ആമ, ഭന്തേതി. മഹാ കിര ദേവതാസന്നിപാതോ അഹോസി, ത്വം കത്ഥ ഠിതാ സുണീതി?
Devatānañcassa piyamanāpabhāve idaṃ vatthu – koṭipabbatavihāre kira nāgaleṇadvāre nāgarukkhe ekā devadhītā vasati. Eko daharo antoleṇe imaṃ suttaṃ sajjhāyati. Devadhītā sutvā suttapariyosāne mahāsaddena sādhukāramadāsi. Ko esoti. Ahaṃ, bhante, devadhītāti. Kasmā sādhukāramadāsīti? Bhante, dasabalena mahāvane nisīditvā kathitadivase imaṃ suttaṃ sutvā ajja assosiṃ, bhagavatā kathitato ekakkharampi ahāpetvā suggahito ayaṃ dhammo tumhehīti. Dasabalassa kathayato sutaṃ tayāti? Āma, bhanteti. Mahā kira devatāsannipāto ahosi, tvaṃ kattha ṭhitā suṇīti?
അഹം, ഭന്തേ, മഹാവനവാസിയാ ദേവതാ, മഹേസക്ഖാസു പന ദേവതാസു ആഗച്ഛന്തീസു ജമ്ബുദീപേ ഓകാസം നാലത്ഥം, അഥ ഇമം തമ്ബപണ്ണിദീപം ആഗന്ത്വാ ജമ്ബുകോലപട്ടനേ ഠത്വാ സോതും ആരദ്ധമ്ഹി, തത്രാപി മഹേസക്ഖാസു ദേവതാസു ആഗച്ഛന്തീസു അനുക്കമേന പടിക്കമമാനാ രോഹണജനപദേ മഹാഗാമസ്സ പിട്ഠിഭാഗതോ സമുദ്ദേ ഗലപ്പമാണം ഉദകം പവിസിത്വാ തത്ഥ ഠിതാ അസ്സോസിന്തി. തുയ്ഹം ഠിതട്ഠാനതോ ദൂരേ സത്ഥാരം പസ്സസി ദേവതേതി? കിം കഥേഥ, ഭന്തേ, സത്ഥാ മഹാവനേ ധമ്മം ദേസേന്തോ നിരന്തരം മമഞ്ഞേവ ഓലോകേതീതി മഞ്ഞമാനാ ഓതപ്പമാനാ ഊമീസു നിലയാമീതി.
Ahaṃ, bhante, mahāvanavāsiyā devatā, mahesakkhāsu pana devatāsu āgacchantīsu jambudīpe okāsaṃ nālatthaṃ, atha imaṃ tambapaṇṇidīpaṃ āgantvā jambukolapaṭṭane ṭhatvā sotuṃ āraddhamhi, tatrāpi mahesakkhāsu devatāsu āgacchantīsu anukkamena paṭikkamamānā rohaṇajanapade mahāgāmassa piṭṭhibhāgato samudde galappamāṇaṃ udakaṃ pavisitvā tattha ṭhitā assosinti. Tuyhaṃ ṭhitaṭṭhānato dūre satthāraṃ passasi devateti? Kiṃ kathetha, bhante, satthā mahāvane dhammaṃ desento nirantaraṃ mamaññeva oloketīti maññamānā otappamānā ūmīsu nilayāmīti.
തം ദിവസം കിര കോടിസതസഹസ്സദേവതാ അരഹത്തം പത്താ, തുമ്ഹേപി തദാ അരഹത്തം പത്താതി? നത്ഥി, ഭന്തേ. അനാഗാമിഫലം പത്തത്ഥ മഞ്ഞേതി? നത്ഥി, ഭന്തേ. സകദാഗാമിഫലം പത്തത്ഥ മഞ്ഞേതി? നത്ഥി, ഭന്തേ. തയോ മഗ്ഗേ പത്താ ദേവതാ കിര ഗണനപഥം അതീതാ, സോതാപന്നാ ജാതത്ഥ മഞ്ഞേതി? ദേവതാ തം ദിവസം സോതാപത്തിഫലം പത്തത്താ ഹരായമാനാ –‘‘അപുച്ഛിതബ്ബം പുച്ഛതി അയ്യോ’’തി ആഹ. തതോ നം സോ ഭിക്ഖു ആഹ – ‘‘സക്കാ പന ദേവതേ, തവ അത്തഭാവം അമ്ഹാകം ദസ്സേതു’’ന്തി? ന സക്കാ ഭന്തേ സകലകായം ദസ്സേതും, അങ്ഗുലിപബ്ബമത്തം ദസ്സേസ്സാമി അയ്യസ്സാതി കുഞ്ചികഛിദ്ദേന അങ്ഗുലിം അന്തോലേണാഭിമുഖം അകാസി, ചന്ദസഹസ്സസൂരിയസഹസ്സഉഗ്ഗമനകാലോ വിയ അഹോസി. ദേവധീതാ ‘‘അപ്പമത്താ, ഭന്തേ, ഹോഥാ’’തി ദഹരഭിക്ഖും വന്ദിത്വാ അഗമാസി. ഏവം ഇമം സുത്തം ദേവതാനം പിയം മനാപം, മമായന്തി നം ദേവതാതി.
Taṃ divasaṃ kira koṭisatasahassadevatā arahattaṃ pattā, tumhepi tadā arahattaṃ pattāti? Natthi, bhante. Anāgāmiphalaṃ pattattha maññeti? Natthi, bhante. Sakadāgāmiphalaṃ pattattha maññeti? Natthi, bhante. Tayo magge pattā devatā kira gaṇanapathaṃ atītā, sotāpannā jātattha maññeti? Devatā taṃ divasaṃ sotāpattiphalaṃ pattattā harāyamānā –‘‘apucchitabbaṃ pucchati ayyo’’ti āha. Tato naṃ so bhikkhu āha – ‘‘sakkā pana devate, tava attabhāvaṃ amhākaṃ dassetu’’nti? Na sakkā bhante sakalakāyaṃ dassetuṃ, aṅgulipabbamattaṃ dassessāmi ayyassāti kuñcikachiddena aṅguliṃ antoleṇābhimukhaṃ akāsi, candasahassasūriyasahassauggamanakālo viya ahosi. Devadhītā ‘‘appamattā, bhante, hothā’’ti daharabhikkhuṃ vanditvā agamāsi. Evaṃ imaṃ suttaṃ devatānaṃ piyaṃ manāpaṃ, mamāyanti naṃ devatāti.
ഇതി സുമങ്ഗലവിലാസിനിയാ ദീഘനികായട്ഠകഥായം
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
മഹാസമയസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Mahāsamayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ദീഘനികായ • Dīghanikāya / ൭. മഹാസമയസുത്തം • 7. Mahāsamayasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ദീഘനികായ (ടീകാ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ൭. മഹാസമയസുത്തവണ്ണനാ • 7. Mahāsamayasuttavaṇṇanā