| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
૯. મહાસારોપમસુત્તવણ્ણના
9. Mahāsāropamasuttavaṇṇanā
૩૦૭. નચિરપક્કન્તેતિ ન ચિરં પક્કન્તે, પક્કન્તસ્સ સતો ન ચિરસ્સેવ. સલિઙ્ગેનેવાતિ મુણ્ડિયકાસાયગ્ગહણાદિના અત્તનો પુરિમલિઙ્ગેનેવ. પાટિયેક્કે જાતેતિ વિપન્નાચારદિટ્ઠિતાય પકાસનીયકમ્મકરણતો પરં અઞ્ઞતિત્થિયસદિસે વિસું ભૂતે. કુલપુત્તોતિ જાતિમત્તેન કુલપુત્તો. અસમ્ભિન્નાયાતિ સમ્ભેદરહિતાય, જાતિસઙ્કરવિરહિતાયાતિ અત્તો. જાતિસીસેન ઇધ જાતિવત્થુકં દુક્ખં વુત્તન્તિ આહ ‘‘ઓતિણ્ણોતિ યસ્સ જાતિ અન્તો અનુપવિટ્ઠા’’તિ. જાતો હિ સત્તો જાતકાલતો પટ્ઠાય જાતિનિમિત્તેન દુક્ખેન અન્તો અનુપવિટ્ઠો વિય વિબાધીયતિ. જરાયાતિઆદીસુપિ એસેવ નયો. ચત્તારો પચ્ચયા લબ્ભન્તીતિ લાભા, ચતુન્નં પચ્ચયાનં લબ્ભમાનાનં સુકતભાવો સુટ્ઠુ અભિસઙ્ખતભાવો. વણ્ણભણનન્તિ ગુણકિત્તનં. અપઞ્ઞાતાતિ સમ્ભાવનાવસેન ન પઞ્ઞાતા. લાભાદિનિબ્બત્તિયાભાવદસ્સનઞ્હેતં. તેનાહ ‘‘ઘાસચ્છાદનમત્તમ્પિ ન લભન્તી’’તિ. અપ્પેસક્ખાતિ અપ્પાનુભાવા. સા પન અપ્પેસક્ખતા અધિપતેય્યસમ્પત્તિયા ચ પરિવારસમ્પત્તિયા ચ અભાવેન પાકટા હોતિ. તત્થ પરિવારસમ્પત્તિયા અભાવં દસ્સેન્તો ‘‘અપ્પપરિવારા’’તિ આહ.
307.Nacirapakkanteti na ciraṃ pakkante, pakkantassa sato na cirasseva. Saliṅgenevāti muṇḍiyakāsāyaggahaṇādinā attano purimaliṅgeneva. Pāṭiyekke jāteti vipannācāradiṭṭhitāya pakāsanīyakammakaraṇato paraṃ aññatitthiyasadise visuṃ bhūte. Kulaputtoti jātimattena kulaputto. Asambhinnāyāti sambhedarahitāya, jātisaṅkaravirahitāyāti atto. Jātisīsena idha jātivatthukaṃ dukkhaṃ vuttanti āha ‘‘otiṇṇoti yassa jāti anto anupaviṭṭhā’’ti. Jāto hi satto jātakālato paṭṭhāya jātinimittena dukkhena anto anupaviṭṭho viya vibādhīyati. Jarāyātiādīsupi eseva nayo. Cattāro paccayā labbhantīti lābhā, catunnaṃ paccayānaṃ labbhamānānaṃ sukatabhāvo suṭṭhu abhisaṅkhatabhāvo. Vaṇṇabhaṇananti guṇakittanaṃ. Apaññātāti sambhāvanāvasena na paññātā. Lābhādinibbattiyābhāvadassanañhetaṃ. Tenāha ‘‘ghāsacchādanamattampi na labhantī’’ti. Appesakkhāti appānubhāvā. Sā pana appesakkhatā adhipateyyasampattiyā ca parivārasampattiyā ca abhāvena pākaṭā hoti. Tattha parivārasampattiyā abhāvaṃ dassento ‘‘appaparivārā’’ti āha.
સારેનપિ કેચિ અજાનનેન અઞ્ઞાલાભેન વા અસારભૂતમ્પિ કત્તબ્બં કરોન્તીતિ તતો વિસેસનત્થં ‘‘સારેન સારકરણીય’’ન્તિ વુત્તન્તિ તં દસ્સેન્તો ‘‘અક્ખચક્કયુગનઙ્ગલાદિક’’ન્તિ આહ. બ્રહ્મચરિયસ્સાતિ સિક્ખાત્તયસઙ્ગહસ્સ સાસનબ્રહ્મચરિયસ્સ. મહારુક્ખસ્સ મગ્ગફલસારસ્સ ઞાણદસ્સનફેગ્ગુકસ્સ સમાધિતચસ્સ સીલપપટિકસ્સ ચઞ્ચલસભાવા સંસપ્પચારીતિ ચ ચત્તારો પચ્ચયા સાખાપલાસં નામ. તેનેવાતિ લાભસક્કારસિલોકનિબ્બત્તનેનેવ. સારો મે પત્તોતિ ઇમસ્મિં સાસને અધિગન્તબ્બસારો નામ ઇમિના લાભાદિનિબ્બત્તનેન અનુપ્પત્તોતિ વોસાનં નિટ્ઠિતકિચ્ચં આપન્નો.
Sārenapi keci ajānanena aññālābhena vā asārabhūtampi kattabbaṃ karontīti tato visesanatthaṃ ‘‘sārena sārakaraṇīya’’nti vuttanti taṃ dassento ‘‘akkhacakkayuganaṅgalādika’’nti āha. Brahmacariyassāti sikkhāttayasaṅgahassa sāsanabrahmacariyassa. Mahārukkhassa maggaphalasārassa ñāṇadassanapheggukassa samādhitacassa sīlapapaṭikassa cañcalasabhāvā saṃsappacārīti ca cattāro paccayā sākhāpalāsaṃ nāma. Tenevāti lābhasakkārasilokanibbattaneneva. Sāro me pattoti imasmiṃ sāsane adhigantabbasāro nāma iminā lābhādinibbattanena anuppattoti vosānaṃ niṭṭhitakiccaṃ āpanno.
૩૧૦. ઞાણદસ્સનન્તિ ઞાણભૂતં દસ્સનં વિસયસ્સ સચ્છિકરણવસેન પવત્તં અભિઞ્ઞાઞાણં. સુખુમં રૂપન્તિ દેવાદીનં, અઞ્ઞમ્પિ વા સુખુમસભાવં રૂપં. તેનાહ ‘‘અન્તમસો…પે॰… વિહરન્તી’’તિ, દિબ્બચક્ખુ હિ ઇધ ઉક્કટ્ઠનિદ્દેસેન ‘‘ઞાણદસ્સન’’ન્તિ ગહિતં.
310.Ñāṇadassananti ñāṇabhūtaṃ dassanaṃ visayassa sacchikaraṇavasena pavattaṃ abhiññāñāṇaṃ. Sukhumaṃ rūpanti devādīnaṃ, aññampi vā sukhumasabhāvaṃ rūpaṃ. Tenāha ‘‘antamaso…pe… viharantī’’ti, dibbacakkhu hi idha ukkaṭṭhaniddesena ‘‘ñāṇadassana’’nti gahitaṃ.
૩૧૧. અસમયવિમોક્ખં આરાધેતીતિ એત્થ અધિપ્પેતં અસમયવિમોક્ખં પાળિયા એવ દસ્સેતું ‘‘કતમો અસમયવિમોક્ખો’’તિઆદિ વુત્તં. અટ્ઠન્નઞ્હિ સમાપજ્જનસમયોપિ અત્થિ અસમયોપિ, મગ્ગવિમોક્ખેન પન વિમુચ્ચનસ્સ સમયો વા અસમયો વા નત્થિ. યસ્સ સદ્ધા બલવતી, વિપસ્સના ચ આરદ્ધા, તસ્સ ગચ્છન્તસ્સ તિટ્ઠન્તસ્સ નિસીદન્તસ્સ ભુઞ્જન્તસ્સ ચ મગ્ગફલપટિવેધો નામ ન હોતીતિ ન વત્તબ્બં, ઇતિ મગ્ગવિમોક્ખેન વિમુચ્ચન્તસ્સ સમયો વા અસમયો વા નત્થીતિ સો અસમયવિમોક્ખો. તેનાહ ‘‘લોકિયસમાપત્તિયો હી’’તિઆદિ.
311.Asamayavimokkhaṃārādhetīti ettha adhippetaṃ asamayavimokkhaṃ pāḷiyā eva dassetuṃ ‘‘katamo asamayavimokkho’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhannañhi samāpajjanasamayopi atthi asamayopi, maggavimokkhena pana vimuccanassa samayo vā asamayo vā natthi. Yassa saddhā balavatī, vipassanā ca āraddhā, tassa gacchantassa tiṭṭhantassa nisīdantassa bhuñjantassa ca maggaphalapaṭivedho nāma na hotīti na vattabbaṃ, iti maggavimokkhena vimuccantassa samayo vā asamayo vā natthīti so asamayavimokkho. Tenāha ‘‘lokiyasamāpattiyo hī’’tiādi.
ન કુપ્પતિ, ન નસ્સતીતિ અકુપ્પા, કદાચિપિ અપરિહાનસભાવા. સબ્બસંકિલેસેહિ પટિપ્પસ્સદ્ધિવસેન ચેતસો વિમુત્તીતિ ચેતોવિમુત્તિ. તેનાહ ‘‘અરહત્તફલવિમુત્તી’’તિ. અયમત્થો પયોજનં એતસ્સાતિ એતદત્થં, સાસનબ્રહ્મચરિયં, તસ્સ એસા પરમકોટિ. યથારદ્ધસ્સ સારોપમેન ફલેન દેસના નિટ્ઠાપિતાતિ આહ ‘‘યથાનુસન્ધિનાવ દેસનં નિટ્ઠપેસી’’તિ. યં પનેત્થ અત્થતો અવિભત્તં, તં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
Na kuppati, na nassatīti akuppā, kadācipi aparihānasabhāvā. Sabbasaṃkilesehi paṭippassaddhivasena cetaso vimuttīti cetovimutti. Tenāha ‘‘arahattaphalavimuttī’’ti. Ayamattho payojanaṃ etassāti etadatthaṃ, sāsanabrahmacariyaṃ, tassa esā paramakoṭi. Yathāraddhassa sāropamena phalena desanā niṭṭhāpitāti āha ‘‘yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesī’’ti. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
મહાસારોપમસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.
Mahāsāropamasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૯. મહાસારોપમસુત્તં • 9. Mahāsāropamasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૯. મહાસારોપમસુત્તવણ્ણના • 9. Mahāsāropamasuttavaṇṇanā
