Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / దీఘనికాయ (టీకా) • Dīghanikāya (ṭīkā)

    ౮. మహాసీహనాదసుత్తవణ్ణనా

    8. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā

    అచేలకస్సపవత్థువణ్ణనా

    Acelakassapavatthuvaṇṇanā

    ౩౮౧. యస్మిం రట్ఠే తం నగరం, తస్స రట్ఠస్సపి యస్మిం నగరే తదా భగవా విహాసి, తస్స నగరస్సపి ఏతదేవ నామం, తస్మా ఉరుఞ్ఞాయన్తి ఉరుఞ్ఞాజనపదే ఉరుఞ్ఞాసఙ్ఖాతే నగరేతి అత్థో. రమణీయోతి మనోహరభూమిభాగతాయ ఛాయూదకసమ్పత్తియా, జనవివిత్తతాయ చ మనోరమో. నామన్తి గోత్తనామం. తపనం సన్తపనం కాయస్స ఖేదనం తపో, సో ఏతస్స అత్థీతి తపస్సీ, తం తపస్సిం. యస్మా తథాభూతో తపం నిస్సితో, తపో వా తం నిస్సితో, తస్మా ఆహ ‘‘తపనిస్సితక’’న్తి. లూఖం వా ఫరుసం సాధుసమ్మతాచారవిరహతో నపసాదనీయం ఆజీవతి వత్తతీతి లూఖాజీవీ, తం లూఖాజీవిం. ముత్తాచారాదీతి ఆది-సద్దేన పరతో పాళియం (దీ॰ ని॰ ౧.౩౯౭) ఆగతా హత్థాపలేఖనాదయో సఙ్గహితా. ఉప్పణ్డేతీతి ఉహసనవసేన పరిభాసతి. ఉపవదతీతి అవఞ్ఞాపుబ్బకం అపవదతి, తేనాహ ‘‘హీళేతి వమ్భేతీ’’తి. ధమ్మస్స చ అనుధమ్మంతి ఏత్థ ధమ్మో నామ హేతు ‘‘హేతుమ్హి ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా’’తిఆదీసు (విభ॰ ౭౨౦) వియాతి ఆహ ‘‘కారణస్స అనుకారణ’’న్తి. కారణన్తి చేత్థ తథాపవత్తస్స సద్దస్స అత్థో అధిప్పేతో తస్స పవత్తిహేతుభావతో. అత్థప్పయుత్తో హి సద్దప్పయోగో. అనుకారణన్తి చ సో ఏవ పరేహి తథా వుచ్చమానో. పరేహీతి ‘‘యే తే’’తి వుత్తసత్తేహి పరేహి. వుత్తకారణేనాతి యథా తేహి వుత్తం, తథా చే తుమ్హేహి న వుత్తం, ఏవం సతి తేహి వుత్తకారణేన సకారణో హుత్వా తుమ్హాకం వాదో వా తతో పరం తస్స అనువాదో కోచి అప్పమత్తకోపి విఞ్ఞూహి గరహితబ్బం ఠానం కారణం నాగచ్ఛేయ్య, కిమేవం నాగచ్ఛతీతి యోజనా. ‘‘ఇదం వుత్తం హోతీ’’తిఆదినా తమేవత్థం సఙ్ఖేపతో దస్సేతి.

    381. Yasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ, tassa raṭṭhassapi yasmiṃ nagare tadā bhagavā vihāsi, tassa nagarassapi etadeva nāmaṃ, tasmā uruññāyanti uruññājanapade uruññāsaṅkhāte nagareti attho. Ramaṇīyoti manoharabhūmibhāgatāya chāyūdakasampattiyā, janavivittatāya ca manoramo. Nāmanti gottanāmaṃ. Tapanaṃ santapanaṃ kāyassa khedanaṃ tapo, so etassa atthīti tapassī, taṃ tapassiṃ. Yasmā tathābhūto tapaṃ nissito, tapo vā taṃ nissito, tasmā āha ‘‘tapanissitaka’’nti. Lūkhaṃ vā pharusaṃ sādhusammatācāravirahato napasādanīyaṃ ājīvati vattatīti lūkhājīvī, taṃ lūkhājīviṃ. Muttācārādīti ādi-saddena parato pāḷiyaṃ (dī. ni. 1.397) āgatā hatthāpalekhanādayo saṅgahitā. Uppaṇḍetīti uhasanavasena paribhāsati. Upavadatīti avaññāpubbakaṃ apavadati, tenāha ‘‘hīḷeti vambhetī’’ti. Dhammassa ca anudhammaṃti ettha dhammo nāma hetu ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 720) viyāti āha ‘‘kāraṇassa anukāraṇa’’nti. Kāraṇanti cettha tathāpavattassa saddassa attho adhippeto tassa pavattihetubhāvato. Atthappayutto hi saddappayogo. Anukāraṇanti ca so eva parehi tathā vuccamāno. Parehīti ‘‘ye te’’ti vuttasattehi parehi. Vuttakāraṇenāti yathā tehi vuttaṃ, tathā ce tumhehi na vuttaṃ, evaṃ sati tehi vuttakāraṇena sakāraṇo hutvā tumhākaṃ vādo vā tato paraṃ tassa anuvādo koci appamattakopi viññūhi garahitabbaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ nāgaccheyya, kimevaṃ nāgacchatīti yojanā. ‘‘Idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādinā tamevatthaṃ saṅkhepato dasseti.

    ౩౮౨. ఇదాని యం విభజ్జవాదం సన్ధాయ భగవతా ‘‘న మే తే వుత్తవాదినో’’తి సఙ్ఖేపతో వత్వా తం విభజిత్వా దస్సేతుం ‘‘ఇధాహం కస్సపా’’తిఆది వుత్తం, తం విభాగేన దస్సేన్తో ‘‘ఇధేకచ్చో’’తిఆదిమాహ . భగవా హి నిరత్థకం అనుపసమసంవత్తనికం కాయకిలమథం ‘‘అత్తకిలమథానుయోగో దుక్ఖో అనరియో అనత్థసంహితో’’తిఆదినా (సం॰ ని॰ ౩.౧౦౮౧; మహావ॰ ౧౩; పటి॰ మ॰ ౨.౩౦) గరహతి. సాత్థకం పన ఉపసమసంవత్తనికం ‘‘ఆరఞ్ఞికో హోతి, పంసుకూలికో హోతీ’’తిఆదినా వణ్ణేతి. అప్పపుఞ్ఞతాయాతి అపుఞ్ఞతాయ. తీణి దుచ్చరితాని పూరేత్వాతి మిచ్ఛాదిట్ఠిభావతో కమ్మఫలం పటిక్ఖిపన్తో ‘‘నత్థి దిన్న’’న్తిఆదినా (దీ॰ ని॰ ౧.౧౭౧; మ॰ ని॰ ౧.౪౪౫; ౨.౯౪, ౯౫, ౨౨౫; ౩.౯౧, ౧౧౫; సం॰ ని॰ ౩.౨౧౦; ధ॰ స॰ ౧౨౨౧; విభ॰ ౯౩౮) మిచ్ఛాదిట్ఠిం పురక్ఖత్వా తథా తథా తీణి దుచ్చరితాని పూరేత్వా. అనేసనవసేనాతి కోహఞ్ఞే ఠత్వా అసన్తగుణసమ్భావనిచ్ఛాయ మిచ్ఛాజీవవసేన. ఇమే ద్వేతి ‘‘అప్పపుఞ్ఞో పుఞ్ఞవా’’తి చ వుత్తే దుచ్చరితకారినో ద్వే పుగ్గలే సన్ధాయ.

    382. Idāni yaṃ vibhajjavādaṃ sandhāya bhagavatā ‘‘na me te vuttavādino’’ti saṅkhepato vatvā taṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘idhāhaṃ kassapā’’tiādi vuttaṃ, taṃ vibhāgena dassento ‘‘idhekacco’’tiādimāha . Bhagavā hi niratthakaṃ anupasamasaṃvattanikaṃ kāyakilamathaṃ ‘‘attakilamathānuyogo dukkho anariyo anatthasaṃhito’’tiādinā (saṃ. ni. 3.1081; mahāva. 13; paṭi. ma. 2.30) garahati. Sātthakaṃ pana upasamasaṃvattanikaṃ ‘‘āraññiko hoti, paṃsukūliko hotī’’tiādinā vaṇṇeti. Appapuññatāyāti apuññatāya. Tīṇi duccaritāni pūretvāti micchādiṭṭhibhāvato kammaphalaṃ paṭikkhipanto ‘‘natthi dinna’’ntiādinā (dī. ni. 1.171; ma. ni. 1.445; 2.94, 95, 225; 3.91, 115; saṃ. ni. 3.210; dha. sa. 1221; vibha. 938) micchādiṭṭhiṃ purakkhatvā tathā tathā tīṇi duccaritāni pūretvā. Anesanavasenāti kohaññe ṭhatvā asantaguṇasambhāvanicchāya micchājīvavasena. Ime dveti ‘‘appapuñño puññavā’’ti ca vutte duccaritakārino dve puggale sandhāya.

    ‘‘ఇమే ద్వే సన్ధాయా’’తి ఏత్థ పన దుతియనయే ‘‘అప్పపుఞ్ఞో, పుఞ్ఞవా’’తి చ వుత్తే సుచరితకారినోతి ఆదినా యోజేతబ్బం. కమ్మకిరియవాదినో హి ఇమే ద్వే పుగ్గలా. ఇతి పఠమదుతియనయేసు వుత్తనయేనేవ తతియచతుత్థనయేసు యోజనా వేదితబ్బా.

    ‘‘Imedve sandhāyā’’ti ettha pana dutiyanaye ‘‘appapuñño, puññavā’’ti ca vutte sucaritakārinoti ādinā yojetabbaṃ. Kammakiriyavādino hi ime dve puggalā. Iti paṭhamadutiyanayesu vuttanayeneva tatiyacatutthanayesu yojanā veditabbā.

    బాహిరకాచారయుత్తో తిత్థియాచారయుత్తో, న విముత్తాచారో. అత్తానం సుఖేత్వాతి అధమ్మికేన సుఖేన అత్తానం సుఖేత్వా, తేనాహ ‘‘దుచ్చరితాని పూరేత్వా’’తి. ‘‘న దాని మయా సదిసో అత్థీ’’తిఆదినా తిస్సన్నం మఞ్ఞనానం వసేన దుచ్చరితపూరణమాహ. మిచ్ఛాదిట్ఠివసేనాతి ‘‘నత్థి కామేసు దోసో’’తి ఏవం పవత్తమిచ్ఛాదిట్ఠివసేన. పరిబ్బాజికాయాతి పబ్బజ్జం ఉపగతాయ తాపసదారికాయ. దహరాయాతి తరుణాయ. ముదుకాయాతి సుఖుమాలాయ. లోమసాయాతి తనుతమ్బలోమతాయ అప్పలోమాయ. కామేసూతి వత్థుకామేసు. పాతబ్యతన్తి పరిభుఞ్జితబ్బం, పాతబ్యతన్తి వా పరిభుఞ్జనకతం. ఆపజ్జన్తోతి ఉపగచ్ఛన్తో. పరిభోగత్థో హి అయం పా-సద్దో, కత్తుసాధనో చ తబ్బ-సద్దో, యథారుచి పరిభుఞ్జన్తోతి అత్థో. కిలేసకామోపి హి అస్సాదియమానో వత్థుకామన్తోగధోయేవ.

    Bāhirakācārayutto titthiyācārayutto, na vimuttācāro. Attānaṃ sukhetvāti adhammikena sukhena attānaṃ sukhetvā, tenāha ‘‘duccaritāni pūretvā’’ti. ‘‘Na dāni mayā sadiso atthī’’tiādinā tissannaṃ maññanānaṃ vasena duccaritapūraṇamāha. Micchādiṭṭhivasenāti ‘‘natthi kāmesu doso’’ti evaṃ pavattamicchādiṭṭhivasena. Paribbājikāyāti pabbajjaṃ upagatāya tāpasadārikāya. Daharāyāti taruṇāya. Mudukāyāti sukhumālāya. Lomasāyāti tanutambalomatāya appalomāya. Kāmesūti vatthukāmesu. Pātabyatanti paribhuñjitabbaṃ, pātabyatanti vā paribhuñjanakataṃ. Āpajjantoti upagacchanto. Paribhogattho hi ayaṃ -saddo, kattusādhano ca tabba-saddo, yathāruci paribhuñjantoti attho. Kilesakāmopi hi assādiyamāno vatthukāmantogadhoyeva.

    ఇదన్తి యథావుత్తం అత్థప్పభేదం విభజ్జనం. తిత్థియవసేన ఆగతం అట్ఠకథాయం తథా విభత్తత్తా. సాసనేపీతి ఇమస్మిం సాసనేపి.

    Idanti yathāvuttaṃ atthappabhedaṃ vibhajjanaṃ. Titthiyavasena āgataṃ aṭṭhakathāyaṃ tathā vibhattattā. Sāsanepīti imasmiṃ sāsanepi.

    అరహత్తం వా అత్తని అసన్తం ‘‘అత్థీ’’తి విప్పటిజానిత్వా. సామన్తజప్పనం, పచ్చయపటిసేవనం, ఇరియాపథనిస్సితన్తి ఇమాని తీణి వా కుహనవత్థూని. తాదిసో వాతి ధుతఙ్గ- (మి॰ ప॰ ౪.౨; విసుద్ధి॰ ౧.౨౨) సమాదానవసేన లూఖాజీవీ ఏవ. దుల్లభసుఖో భవిస్సామి దుగ్గతీసు ఉపపత్తియాతి అధిప్పాయో.

    Arahattaṃ attani asantaṃ ‘‘atthī’’ti vippaṭijānitvā. Sāmantajappanaṃ, paccayapaṭisevanaṃ, iriyāpathanissitanti imāni tīṇi vā kuhanavatthūni. Tādisoti dhutaṅga- (mi. pa. 4.2; visuddhi. 1.22) samādānavasena lūkhājīvī eva. Dullabhasukho bhavissāmi duggatīsu upapattiyāti adhippāyo.

    ౩౮౩. అసుకట్ఠానతోతి అసుకభవతో. ఆగతాతి నిబ్బత్తనవసేన ఇధాగతా. ఇదాని గన్తబ్బట్ఠానన్తి ఆయతిం నిబ్బత్తనట్ఠానం. పున ఉపపత్తిన్తి ఆయతిం అనన్తరభవతో తతియం ఉపపత్తిం, పున ఉపపత్తీతి పునప్పునం నిబ్బత్తి. కేన కారణేనాతి యథాభూతం అజానన్తో హి ఇచ్ఛాదోసవసేన యం కిఞ్చి గరహేయ్య, అహం పన యథాభూతం జానన్తో సబ్బం తం కేన కారణేన గరహిస్సామి, తం కారణం నత్థీతి అధిప్పాయో, తేనాహ ‘‘గరహితబ్బమేవా’’తిఆది. తమత్థన్తి గరహితబ్బస్సేవ గరహణం, పసంసితబ్బస్స చ పసంసనం.

    383.Asukaṭṭhānatoti asukabhavato. Āgatāti nibbattanavasena idhāgatā. Idāni gantabbaṭṭhānanti āyatiṃ nibbattanaṭṭhānaṃ. Puna upapattinti āyatiṃ anantarabhavato tatiyaṃ upapattiṃ, puna upapattīti punappunaṃ nibbatti. Kena kāraṇenāti yathābhūtaṃ ajānanto hi icchādosavasena yaṃ kiñci garaheyya, ahaṃ pana yathābhūtaṃ jānanto sabbaṃ taṃ kena kāraṇena garahissāmi, taṃ kāraṇaṃ natthīti adhippāyo, tenāha ‘‘garahitabbamevā’’tiādi. Tamatthanti garahitabbasseva garahaṇaṃ, pasaṃsitabbassa ca pasaṃsanaṃ.

    న కోచి ‘‘న సాధూ’’తి వదతి దిట్ఠధమ్మికస్స, సమ్పరాయికస్స చ అత్థస్స సాధనవసేనేవ పవత్తియా భద్దకత్తా. పఞ్చవిధం వేరన్తి పాణాతిపాతాదిపఞ్చవిధం వేరం. తఞ్హి పఞ్చవిధస్స సీలస్స పటిసత్తుభావతో, సత్తానం వేరహేతుతాయ చ ‘‘వేర’’న్తి వుచ్చతి. తతో ఏవ తం న కోచి ‘‘సాధూ’’తి వదతి, తథా దిట్ఠధమ్మికాదిఅత్థానం అసాధనతో, సత్తానం సాధుభావస్స చ దూసనతో. న నిరున్ధితబ్బన్తి రూపగ్గహణే న నివారేతబ్బం. దస్సనీయదస్సనత్థో హి చక్ఖుపటిలాభోతి తేసం అధిప్పాయో. యదగ్గేన తేసం పఞ్చద్వారే అసంవరో సాధు , తదగ్గేన తత్థ సంవరో న సాధూతి ఆహ ‘‘పున యం తే ఏకచ్చన్తి పఞ్చద్వారే సంవర’’న్తి.

    Na koci ‘‘na sādhū’’ti vadati diṭṭhadhammikassa, samparāyikassa ca atthassa sādhanavaseneva pavattiyā bhaddakattā. Pañcavidhaṃ veranti pāṇātipātādipañcavidhaṃ veraṃ. Tañhi pañcavidhassa sīlassa paṭisattubhāvato, sattānaṃ verahetutāya ca ‘‘vera’’nti vuccati. Tato eva taṃ na koci ‘‘sādhū’’ti vadati, tathā diṭṭhadhammikādiatthānaṃ asādhanato, sattānaṃ sādhubhāvassa ca dūsanato. Na nirundhitabbanti rūpaggahaṇe na nivāretabbaṃ. Dassanīyadassanattho hi cakkhupaṭilābhoti tesaṃ adhippāyo. Yadaggena tesaṃ pañcadvāre asaṃvaro sādhu , tadaggena tattha saṃvaro na sādhūti āha ‘‘puna yaṃ te ekaccanti pañcadvāre saṃvara’’nti.

    అథ వా యం తే ఏకచ్చం వదన్తి ‘‘సాధూ’’తి తే ‘‘ఏకే సమణబ్రాహ్మణా’’తి వుత్తా తిత్థియా యం అత్తకిలమథానుయోగాదిం ‘‘సాధూ’’తి వదన్తి, మయం తం న ‘‘సాధూ’’తి వదామ. యం తే ఏకచ్చం వదన్తి ‘‘న సాధూ’’తి యం పన తే అనవజ్జపచ్చయపరిభోగం, సునివత్థసుపారుపనాదిసమ్మాపటిపత్తిఞ్చ ‘‘న సాధూ’’తి వదన్తి, తం మయం ‘‘సాధూ’’తి వదామాతి ఏవం పేత్థ అత్థో వేదితబ్బో.

    Atha vā yaṃ te ekaccaṃ vadanti ‘‘sādhū’’ti te ‘‘eke samaṇabrāhmaṇā’’ti vuttā titthiyā yaṃ attakilamathānuyogādiṃ ‘‘sādhū’’ti vadanti, mayaṃ taṃ na ‘‘sādhū’’ti vadāma. Yaṃ te ekaccaṃ vadanti ‘‘na sādhū’’ti yaṃ pana te anavajjapaccayaparibhogaṃ, sunivatthasupārupanādisammāpaṭipattiñca ‘‘na sādhū’’ti vadanti, taṃ mayaṃ ‘‘sādhū’’ti vadāmāti evaṃ pettha attho veditabbo.

    ఏవం యం పరవాదమూలకం చతుక్కం దస్సితం, తదేవ పున సకవాదమూలకం కత్వా దస్సితన్తి పకాసేన్తో ‘‘ఏవ’’న్తిఆదిమాహ. యఞ్హి కిఞ్చి కేనచి సమానం, తేనపి తం సమానమేవ, తథా అసమానం పీతి. సమానాసమానతన్తి సమానాసమానతామత్తం. అనవసేసతో హి పహాతబ్బానం ధమ్మానం పహానం సకవాదే దిస్సతి, న పరవాదే. తథా పరిపుణ్ణమేవ చ ఉపసమ్పాదేతబ్బధమ్మానం ఉపసమ్పాదనం సకవాదే, న పరవాదే. తేన వుత్తం ‘‘త్యాహ’’న్తిఆది.

    Evaṃ yaṃ paravādamūlakaṃ catukkaṃ dassitaṃ, tadeva puna sakavādamūlakaṃ katvā dassitanti pakāsento ‘‘eva’’ntiādimāha. Yañhi kiñci kenaci samānaṃ, tenapi taṃ samānameva, tathā asamānaṃ pīti. Samānāsamānatanti samānāsamānatāmattaṃ. Anavasesato hi pahātabbānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ sakavāde dissati, na paravāde. Tathā paripuṇṇameva ca upasampādetabbadhammānaṃ upasampādanaṃ sakavāde, na paravāde. Tena vuttaṃ ‘‘tyāha’’ntiādi.

    సమనుయుఞ్జాపనకథావణ్ణనా

    Samanuyuñjāpanakathāvaṇṇanā

    ౩౮౫. లద్ధిం పుచ్ఛన్తోతి ‘‘కిం సమణో గోతమో సంకిలేసధమ్మే అనవసేసం పహాయ వత్తతి, ఉదాహు పరే గణాచరియా. ఏత్థ తావ అత్తనో లద్ధిం వదా’’తి లద్ధిం పుచ్ఛన్తో. కారణం పుచ్ఛన్తోతి ‘‘సమణో గోతమో సంకిలేసధమ్మే అనవసేసం పహాయ వత్తతీ’’తి వుత్తే ‘‘కేన కారణేన ఏవమత్థం గాహయా’’తి కారణం పుచ్ఛన్తో. ఉభయం పుచ్ఛన్తోతి ‘‘ఇదం నామేత్థ కారణ’’న్తి కారణం వత్వా పటిఞ్ఞాతే అత్థే సాధియమానే అన్వయతో, బ్యతిరేకతో చ కారణం సమత్థేతుం సదిసాసదిసభేదం ఉపమోదాహరణద్వయం పుచ్ఛన్తో, ఉభయం పుచ్ఛన్తో కారణస్స చ తిలక్ఖణసమ్పత్తియా యథాపటిఞ్ఞాతే అత్థే సాధితే సమ్మదేవ అనుపచ్ఛా భాసన్తో నిగమేన్తో సమనుభాసతి నామ. ఉపసంహరిత్వాతి ఉపనేత్వా. ‘‘కిం తే’’తిఆది ఉపసంహరణాకారదస్సనం. దుతియపదేతి ‘‘సఙ్ఘేన వా సఙ్ఘ’’న్తి ఇమస్మిం పదే.

    385.Laddhiṃpucchantoti ‘‘kiṃ samaṇo gotamo saṃkilesadhamme anavasesaṃ pahāya vattati, udāhu pare gaṇācariyā. Ettha tāva attano laddhiṃ vadā’’ti laddhiṃ pucchanto. Kāraṇaṃ pucchantoti ‘‘samaṇo gotamo saṃkilesadhamme anavasesaṃ pahāya vattatī’’ti vutte ‘‘kena kāraṇena evamatthaṃ gāhayā’’ti kāraṇaṃ pucchanto. Ubhayaṃ pucchantoti ‘‘idaṃ nāmettha kāraṇa’’nti kāraṇaṃ vatvā paṭiññāte atthe sādhiyamāne anvayato, byatirekato ca kāraṇaṃ samatthetuṃ sadisāsadisabhedaṃ upamodāharaṇadvayaṃ pucchanto, ubhayaṃ pucchanto kāraṇassa ca tilakkhaṇasampattiyā yathāpaṭiññāte atthe sādhite sammadeva anupacchā bhāsanto nigamento samanubhāsati nāma. Upasaṃharitvāti upanetvā. ‘‘Kiṃ te’’tiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ. Dutiyapadeti ‘‘saṅghena vā saṅgha’’nti imasmiṃ pade.

    తమత్థన్తి తం పహాతబ్బధమ్మానం అనవసేసం పహాయ వత్తనసఙ్ఖాతఞ్చ సమాదాతబ్బధమ్మానం అనవసేసం సమాదాయ వత్తనసఙ్ఖాతఞ్చ అత్థం. యోజేత్వాతి అకుసలాదిపదేహి యోజేత్వా. అకోసల్లసమ్భూతట్ఠేన అకుసలా చేవ తతోయేవ అకుసలాతి చ సఙ్ఖం గతాతి సఙ్ఖాతా తత్థ పురిమపదేన ఏకన్తాకుసలే వదతి, దుతియపదేన తంసహగతే, తంపక్ఖియే చ, తేనాహ ‘‘కోట్ఠాసం వా కత్వా ఠపితా’’తి, అకుసలపక్ఖియభావేన వవత్థాపితాతి అత్థో. అవజ్జట్ఠో దోసట్ఠో గారయ్హపరియాయత్తాతి ఆహ ‘‘సావజ్జాతి సదోసా’’తి. అరియా నామ నిద్దోసా, ఇమే పన కత్థచిపి నిద్దోసా న హోన్తీతి నిద్దోసట్ఠేన అరియా భవితుం నాలం అసమత్థా.

    Tamatthanti taṃ pahātabbadhammānaṃ anavasesaṃ pahāya vattanasaṅkhātañca samādātabbadhammānaṃ anavasesaṃ samādāya vattanasaṅkhātañca atthaṃ. Yojetvāti akusalādipadehi yojetvā. Akosallasambhūtaṭṭhena akusalā ceva tatoyeva akusalāti ca saṅkhaṃ gatāti saṅkhātā tattha purimapadena ekantākusale vadati, dutiyapadena taṃsahagate, taṃpakkhiye ca, tenāha ‘‘koṭṭhāsaṃ vā katvā ṭhapitā’’ti, akusalapakkhiyabhāvena vavatthāpitāti attho. Avajjaṭṭho dosaṭṭho gārayhapariyāyattāti āha ‘‘sāvajjāti sadosā’’ti. Ariyā nāma niddosā, ime pana katthacipi niddosā na hontīti niddosaṭṭhena ariyā bhavituṃ nālaṃ asamatthā.

    ౩౮౬-౩౯౨. న్తి కారణే ఏతం పచ్చత్తవచనన్తి ఆహ ‘‘యేన విఞ్ఞూ’’తి. యం వా పనాతి ‘‘యం పన కిఞ్చీ’’తి అసమ్భావనవచనమేతన్తి ఆహ ‘‘యం వా తం వా అప్పమత్తక’’న్తి. గణాచరియా పూరణాదయో. సత్థుప్పభవత్తా సఙ్ఘస్స సఙ్ఘసమ్పత్తియాపి సత్థుసమ్పత్తి విభావీయతీతి ఆహ ‘‘సఙ్ఘపసంసాయపి సత్థుయేవ పసంసాసిద్ధితో’’తి. సా పన పసంసా పసాదహేతుకాతి పసాదముఖేన తం దస్సేతుం ‘‘పసీదమానాపి హీ’’తిఆది వుత్తం. తత్థ పి-సద్దేన యథా అన్వయతో పసంసా సముచ్చీయతి, ఏవం సత్థువిప్పటిపత్తియా సావకేసు, సావకవిప్పటిపత్తియా చ సత్థరి అప్పసాదో సముచ్చీయతీతి దట్ఠబ్బం. సరీరసమ్పత్తిన్తి రూపసమ్పత్తిం, రూపకాయపారిపూరిన్తి అత్థో. భవన్తి వత్తారో రూపప్పమాణా , ఘోసధమ్మప్పమాణా చ. పున భవన్తి వత్తారోతి ధమ్మప్పమాణవసేనేవ యోజేతబ్బం. యా సఙ్ఘస్స పసంసాతి ఆనేత్వా సమ్బన్ధో.

    386-392.Yanti kāraṇe etaṃ paccattavacananti āha ‘‘yena viññū’’ti. Yaṃ vā panāti ‘‘yaṃ pana kiñcī’’ti asambhāvanavacanametanti āha ‘‘yaṃ vā taṃ vā appamattaka’’nti. Gaṇācariyā pūraṇādayo. Satthuppabhavattā saṅghassa saṅghasampattiyāpi satthusampatti vibhāvīyatīti āha ‘‘saṅghapasaṃsāyapi satthuyeva pasaṃsāsiddhito’’ti. Sā pana pasaṃsā pasādahetukāti pasādamukhena taṃ dassetuṃ ‘‘pasīdamānāpi hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha pi-saddena yathā anvayato pasaṃsā samuccīyati, evaṃ satthuvippaṭipattiyā sāvakesu, sāvakavippaṭipattiyā ca satthari appasādo samuccīyatīti daṭṭhabbaṃ. Sarīrasampattinti rūpasampattiṃ, rūpakāyapāripūrinti attho. Bhavanti vattāro rūpappamāṇā , ghosadhammappamāṇā ca. Puna bhavanti vattāroti dhammappamāṇavaseneva yojetabbaṃ. Yā saṅghassa pasaṃsāti ānetvā sambandho.

    తత్థ యా బుద్ధానం, బుద్ధసావకానంయేవ చ పాసంసతా, అఞ్ఞేసఞ్చ తదభావో జోతితో, తం విరతిప్పహానసంవరుద్దేసవసేన నీహరిత్వా దస్సేతుం ‘‘అయమధిప్పాయో’’తిఆది వుత్తం. తత్థ సేతుఘాతవిరతి నామ అరియమగ్గవిరతి. విపస్సనామత్తవసేనాతి ‘‘అనిచ్చ’’న్తి వా ‘‘దుక్ఖ’’న్తి వా వివిధం దస్సనమత్తవసేన, న పన నామరూపవవత్థానపచ్చయపరిగ్గణ్హనపుబ్బకం లక్ఖణత్తయం ఆరోపేత్వా సఙ్ఖారానం సమ్మసనవసేన. ఇతరానీతి సముచ్ఛేదపటిప్పస్సద్ధినిస్సరణప్పహానాని. ‘‘సేస’’న్తి పఞ్చసీలతో అఞ్ఞో సబ్బో సీలసంవరో, ‘‘ఖమో హోతీ’’తిఆదినా (మ॰ ని॰ ౧.౨౪; ౩.౧౫౯; అ॰ ని॰ ౪.౧౧౪) వుత్తో సుపరిసుద్ధో ఖన్తిసంవరో, ‘‘పఞ్ఞాయేతే పిధియ్యరే’’తి (సు॰ ని॰ ౧౦౪౧; చూళని॰ ౬౦) ఏవం వుత్తో కిలేసానం సముచ్ఛేదకో మగ్గఞాణసఙ్ఖాతో ఞాణసంవరో, మనచ్ఛట్ఠానం ఇన్ద్రియానం పిదహనవసేన పవత్తో పరిసుద్ధో ఇన్ద్రియసంవరో, ‘‘అనుప్పన్నానం పాపకానం అకుసలానం ధమ్మానం అనుప్పాదాయా’’తిఆదినా (దీ॰ ని॰ ౨.౪౦౨; మ॰ ని॰ ౧.౧౩౫; సం॰ ని॰ ౫.౮; విభ॰ ౨౦౫) వుత్తో సమ్మప్పధానసఙ్ఖాతో వీరియసంవరోతి ఇమం సంవరపఞ్చకం సన్ధాయాహ. పఞ్చ ఖో పనిమే పాతిమోక్ఖుద్దేసాతిఆది సాసనే సీలస్స బహుభావం దస్సేత్వా తదేకదేసే ఏవ పరేసం అవట్ఠానదస్సనత్థం యథావుత్తసీలసంవరస్సేవ పున గహణం.

    Tattha yā buddhānaṃ, buddhasāvakānaṃyeva ca pāsaṃsatā, aññesañca tadabhāvo jotito, taṃ viratippahānasaṃvaruddesavasena nīharitvā dassetuṃ ‘‘ayamadhippāyo’’tiādi vuttaṃ. Tattha setughātavirati nāma ariyamaggavirati. Vipassanāmattavasenāti ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vā vividhaṃ dassanamattavasena, na pana nāmarūpavavatthānapaccayapariggaṇhanapubbakaṃ lakkhaṇattayaṃ āropetvā saṅkhārānaṃ sammasanavasena. Itarānīti samucchedapaṭippassaddhinissaraṇappahānāni. ‘‘Sesa’’nti pañcasīlato añño sabbo sīlasaṃvaro, ‘‘khamo hotī’’tiādinā (ma. ni. 1.24; 3.159; a. ni. 4.114) vutto suparisuddho khantisaṃvaro, ‘‘paññāyete pidhiyyare’’ti (su. ni. 1041; cūḷani. 60) evaṃ vutto kilesānaṃ samucchedako maggañāṇasaṅkhāto ñāṇasaṃvaro, manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ pidahanavasena pavatto parisuddho indriyasaṃvaro, ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādinā (dī. ni. 2.402; ma. ni. 1.135; saṃ. ni. 5.8; vibha. 205) vutto sammappadhānasaṅkhāto vīriyasaṃvaroti imaṃ saṃvarapañcakaṃ sandhāyāha. Pañca kho panime pātimokkhuddesātiādi sāsane sīlassa bahubhāvaṃ dassetvā tadekadese eva paresaṃ avaṭṭhānadassanatthaṃ yathāvuttasīlasaṃvarasseva puna gahaṇaṃ.

    అరియఅట్ఠఙ్గికమగ్గవణ్ణనా

    Ariyaaṭṭhaṅgikamaggavaṇṇanā

    ౩౯౩. సీహనాదన్తి సేట్ఠనాదం, అభీతనాదం కేనచి అప్పటివత్తియనాదన్తి అత్థో. ‘‘అయం యథావుత్తో మమ వాదో అవిపరీతో, తస్స అవిపరీతభావో ఇమం మగ్గం పటిపజ్జిత్వా అపరప్పచ్చయతో జానితబ్బో’’తి ఏవం అవిపరీతభావావబోధనత్థం. ‘‘అత్థి కస్సపా’’తిఆదీసు యం మగ్గం పటిపన్నో సమణో గోతమో వదన్తో యుత్తపత్తకాలే, తథభావతో భూతం, ఏకంసతో హితావిహభావేన అత్థం, ధమ్మతో అనపేతత్తా ధమ్మం, వినయయోగతో పరేసం వినయనతో చ వినయం వదతీతి సామంయేవ అత్తపచ్చక్ఖతోవ జానిస్సతి, సో మయా సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదితో సకలవట్టదుక్ఖనిస్సరణభూతో అత్థి కస్సప మగ్గో, తస్స చ అధిగమూపాయభూతా పుబ్బభాగపటిపదాతి అయమేత్థ యోజనా. తేన ‘‘సమణో గోతమో ఇమే ధమ్మే’’తిఆదినయప్పవత్తో వాదో కేనచి అసంకమ్పియో యథాభూతసీహనాదోతి దస్సేతి.

    393.Sīhanādanti seṭṭhanādaṃ, abhītanādaṃ kenaci appaṭivattiyanādanti attho. ‘‘Ayaṃ yathāvutto mama vādo aviparīto, tassa aviparītabhāvo imaṃ maggaṃ paṭipajjitvā aparappaccayato jānitabbo’’ti evaṃ aviparītabhāvāvabodhanatthaṃ. ‘‘Atthi kassapā’’tiādīsu yaṃ maggaṃ paṭipanno samaṇo gotamo vadanto yuttapattakāle, tathabhāvato bhūtaṃ, ekaṃsato hitāvihabhāvena atthaṃ, dhammato anapetattā dhammaṃ, vinayayogato paresaṃ vinayanato ca vinayaṃ vadatīti sāmaṃyeva attapaccakkhatova jānissati, so mayā sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedito sakalavaṭṭadukkhanissaraṇabhūto atthi kassapa maggo, tassa ca adhigamūpāyabhūtā pubbabhāgapaṭipadāti ayamettha yojanā. Tena ‘‘samaṇo gotamo ime dhamme’’tiādinayappavatto vādo kenaci asaṃkampiyo yathābhūtasīhanādoti dasseti.

    ‘‘ఏవమేతం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ పస్సతీ’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౩.౧౩౪) వియ మగ్గఞ్చ పటిపదఞ్చ ఏకతో కత్వా దస్సేన్తో. ‘‘అయమేవా’’తి వచనం మగ్గస్స పుథుభావపటిక్ఖేపనత్థం, సబ్బఅరియసాధారణభావదస్సనత్థం, సాసనే పాకటభావదస్సనత్థఞ్చ. తేనాహ ‘‘ఏకాయనో అయం భిక్ఖవే మగ్గో’’తి, (దీ॰ ని॰ ౨.౩౭౩; మ॰ ని॰ ౧.౧౦౬; సం॰ ని॰ ౫.౩౬౭, ౩౮౪, ౪౦౯)‘‘ఏసేవ మగ్గో నత్థఞ్ఞో దస్సనస్స విసుద్ధియా’’తి (ధ॰ ప॰ ౨౭౪),

    ‘‘Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passatī’’tiādīsu (a. ni. 3.134) viya maggañca paṭipadañca ekato katvā dassento. ‘‘Ayamevā’’ti vacanaṃ maggassa puthubhāvapaṭikkhepanatthaṃ, sabbaariyasādhāraṇabhāvadassanatthaṃ, sāsane pākaṭabhāvadassanatthañca. Tenāha ‘‘ekāyano ayaṃ bhikkhave maggo’’ti, (dī. ni. 2.373; ma. ni. 1.106; saṃ. ni. 5.367, 384, 409)‘‘eseva maggo natthañño dassanassa visuddhiyā’’ti (dha. pa. 274),

    ‘‘ఏకాయనం జాతిఖయన్తదస్సీ,

    ‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī,

    మగ్గం పజానాతి హితానుకమ్పీ;

    Maggaṃ pajānāti hitānukampī;

    ఏతేన మగ్గేన తరింసు పుబ్బే,

    Etena maggena tariṃsu pubbe,

    తరిస్సన్తి యే చ తరన్తి ఓఘ’’న్తి. (సం॰ ని॰ ౫.౩౮౪, ౪౦౯; మహాని॰ ౧౯౧; చూళని॰ ౧౦౭, ౧౨౧; నేత్తి॰ ౧౭౦);

    Tarissanti ye ca taranti ogha’’nti. (saṃ. ni. 5.384, 409; mahāni. 191; cūḷani. 107, 121; netti. 170);

    సబ్బేసు సుత్తపదేసేసు అభిధమ్మపదేసేసు చ ఏకోవాయం మగ్గో పాకటో పఞ్ఞాతో ఆగతో చాతి.

    Sabbesu suttapadesesu abhidhammapadesesu ca ekovāyaṃ maggo pākaṭo paññāto āgato cāti.

    తపోపక్కమకథావణ్ణనా

    Tapopakkamakathāvaṇṇanā

    ౩౯౪. తపోయేవ ఉపక్కమితబ్బతో ఆరభితబ్బతో తపోపక్కమోతి ఆహ ‘‘తపారమ్భా’’తి. ఆరమ్భనఞ్చేత్థ కరణమేవాతి ఆహ ‘‘తపోకమ్మానీతి అత్థో’’తి. సమణకమ్మసఙ్ఖాతాతి సమణేహి కత్తబ్బకమ్మసఞ్ఞితా. నిచ్చోలోతి నిస్సట్ఠచేలో సబ్బేన సబ్బం పటిక్ఖిత్తచేలో. నగ్గియవతసమాదానేన నగ్గో. ‘‘ఠితకోవ ఉచ్చారం కరోతీ’’తిఆది నిదస్సనమత్తం, వమిత్వా ముఖవిక్ఖాలనాదిఆచారస్సపి తేన విస్సట్ఠత్తా. జివ్హాయ హత్థం అపలిఖతి అపలిహతి ఉదకేన అధోవనతో. దుతియవికప్పేపి ఏసేవ నయో. ‘‘ఏహి భద్దన్తే’’తి వుత్తే ఉపగమనసఙ్ఖాతో విధి ఏహిభద్దన్తో, తం చరతీతి ఏహిభద్దన్తికో, తప్పటిక్ఖేపేన న ఏహిభద్దన్తికో. న కరోతి సమణేన నామ పరస్స వచనకరేన న భవితబ్బన్తి అధిప్పాయేన. పురేతరన్తి తం ఠానం అత్తనో ఉపగమనతో పురేతరం. తం కిర సో ‘‘భిక్ఖునా నామ యాదిచ్ఛకీ ఏవ భిక్ఖా గహేతబ్బా’’తి అధిప్పాయేన న గణ్హాతి. ఉద్దిస్సకతం ‘‘మమ నిమిత్తభావేన బహూ ఖుద్దకా పాణా సఙ్ఘాతం ఆపాదితా’’తి న గణ్హాతి. నిమన్తనం న సాదియతి ‘‘ఏవం తేసం వచనం కతం భవిస్సతీ’’తి. కుమ్భీఆదీసుపి సో సత్తసఞ్ఞీతి ఆహ ‘‘కుమ్భీకళోపియో’’తిఆది.

    394. Tapoyeva upakkamitabbato ārabhitabbato tapopakkamoti āha ‘‘tapārambhā’’ti. Ārambhanañcettha karaṇamevāti āha ‘‘tapokammānītiattho’’ti. Samaṇakammasaṅkhātāti samaṇehi kattabbakammasaññitā. Niccoloti nissaṭṭhacelo sabbena sabbaṃ paṭikkhittacelo. Naggiyavatasamādānena naggo. ‘‘Ṭhitakova uccāraṃ karotī’’tiādi nidassanamattaṃ, vamitvā mukhavikkhālanādiācārassapi tena vissaṭṭhattā. Jivhāya hatthaṃ apalikhati apalihati udakena adhovanato. Dutiyavikappepi eseva nayo. ‘‘Ehi bhaddante’’ti vutte upagamanasaṅkhāto vidhi ehibhaddanto, taṃ caratīti ehibhaddantiko, tappaṭikkhepena na ehibhaddantiko. Na karoti samaṇena nāma parassa vacanakarena na bhavitabbanti adhippāyena. Puretaranti taṃ ṭhānaṃ attano upagamanato puretaraṃ. Taṃ kira so ‘‘bhikkhunā nāma yādicchakī eva bhikkhā gahetabbā’’ti adhippāyena na gaṇhāti. Uddissakataṃ ‘‘mama nimittabhāvena bahū khuddakā pāṇā saṅghātaṃ āpāditā’’ti na gaṇhāti. Nimantanaṃ na sādiyati ‘‘evaṃ tesaṃ vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti. Kumbhīādīsupi so sattasaññīti āha ‘‘kumbhīkaḷopiyo’’tiādi.

    కబళన్తరాయోతి కబళస్స అన్తరాయో హోతీతి. గామసభాగాదివసేన సఙ్గమ్మ కిత్తేన్తి ఏతిస్సాతి సఙ్కిత్తి, తథా సంహటతణ్డులాదిసఞ్చయో. మనుస్సాతి వేయ్యావచ్చకరమనుస్సా.

    Kabaḷantarāyoti kabaḷassa antarāyo hotīti. Gāmasabhāgādivasena saṅgamma kittenti etissāti saṅkitti, tathā saṃhaṭataṇḍulādisañcayo. Manussāti veyyāvaccakaramanussā.

    సురాపానమేవాతి మజ్జలక్ఖణప్పత్తాయ సురాయ పానమేవ సురాగ్గహణేన చేత్థ మేరయమ్పి సఙ్గహితం. ఏకాగారమేవ ఉఞ్ఛతీతి ఏకాగారికో. ఏకాలోపేనేవ వత్తతీతి ఏకాలోపికో. దీయతి ఏతాయాతి దత్తి, ద్వత్తిఆలోపమత్తగాహి ఖుద్దకం భిక్ఖాదానభాజనం, తేనాహ ‘‘ఖుద్దకపాతీ’’తి. అభుఞ్జనవసేన ఏకో అహో ఏతస్స అత్థీతి ఏకాహికో, ఆహారో. తం ఏకాహికం, సో పన అత్థతో ఏకదివసలఙ్ఘకోతి ఆహ ‘‘ఏకదివసన్తరిక’’న్తి. ‘‘ద్వీహిక’’న్తిఆదీసుపి ఏసేవ నయో. ఏకాహం అభుఞ్జిత్వా ఏకాహం భుఞ్జనం ఏకాహవారో, తం ఏకాహికమేవ అత్థతో. ద్వీహం అభుఞ్జిత్వా ద్వీహం భుఞ్జనం ద్వీహవారో. సేసద్వయేపి ఏసేవ నయో. ఉక్కట్ఠో పన పరియాయభత్తభోజనికో ద్వీహం అభుఞ్జిత్వా ఏకాహమేవ భుఞ్జతి. సేసద్వయేపి ఏసేవ నయో.

    Surāpānamevāti majjalakkhaṇappattāya surāya pānameva surāggahaṇena cettha merayampi saṅgahitaṃ. Ekāgārameva uñchatīti ekāgāriko. Ekālopeneva vattatīti ekālopiko. Dīyati etāyāti datti, dvattiālopamattagāhi khuddakaṃ bhikkhādānabhājanaṃ, tenāha ‘‘khuddakapātī’’ti. Abhuñjanavasena eko aho etassa atthīti ekāhiko, āhāro. Taṃ ekāhikaṃ, so pana atthato ekadivasalaṅghakoti āha ‘‘ekadivasantarika’’nti. ‘‘Dvīhika’’ntiādīsupi eseva nayo. Ekāhaṃ abhuñjitvā ekāhaṃ bhuñjanaṃ ekāhavāro, taṃ ekāhikameva atthato. Dvīhaṃ abhuñjitvā dvīhaṃ bhuñjanaṃ dvīhavāro. Sesadvayepi eseva nayo. Ukkaṭṭho pana pariyāyabhattabhojaniko dvīhaṃ abhuñjitvā ekāhameva bhuñjati. Sesadvayepi eseva nayo.

    ౩౯౫. కుణ్డకన్తి తనుతరం తణ్డులసకలం.

    395.Kuṇḍakanti tanutaraṃ taṇḍulasakalaṃ.

    ౩౯౬. సణేహి సణవాకేహి నిబ్బత్తవత్థాని సాణాని. మిస్ససాణాని మసాణాని, న భఙ్గాని. ఏరకతిణాదీనీతి ఆది-సద్దేన అక్కమకచికదలీవాకాదీనం సఙ్గహో. ఏరకాదీహి కతాని హి ఛవాని లామకాని దుస్సానీతి వత్తబ్బతం లభన్తి.

    396. Saṇehi saṇavākehi nibbattavatthāni sāṇāni. Missasāṇāni masāṇāni, na bhaṅgāni. Erakatiṇādīnīti ādi-saddena akkamakacikadalīvākādīnaṃ saṅgaho. Erakādīhi katāni hi chavāni lāmakāni dussānīti vattabbataṃ labhanti.

    మిచ్ఛావాయామవసేనేవ ఉక్కుటికవతానుయోగోతి ఆహ ‘‘ఉక్కుటికవీరియం అనుయుత్తో’’తి. థణ్డిలన్తి వా సమా పకతిభూమి వుచ్చతి ‘‘పత్థణ్డిలే పాతురహోసీ’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౪.౧౦) వియ, తస్మా థణ్డిలసేయ్యన్తి అనన్తరహితాయ పకతిభూమియం సేయ్యన్తి వుత్తం హోతి. లద్ధం ఆసనన్తి నిసీదితుం యథాలద్ధం ఆసనం. అకోపేత్వాతి అఞ్ఞత్థ అనుపగన్త్వా, తేనాహ ‘‘తత్థేవ నిసీదనసీలో’’తి. సో హి తం అఛడ్డేన్తో అపరిచ్చజన్తో అకోపేన్తో నామ హోతి. వికటన్తి గూథం వుచ్చతి ఆసయవసేన విరూపం జాతన్తి కత్వా.

    Micchāvāyāmavaseneva ukkuṭikavatānuyogoti āha ‘‘ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto’’ti. Thaṇḍilanti vā samā pakatibhūmi vuccati ‘‘patthaṇḍile pāturahosī’’tiādīsu (ma. ni. 4.10) viya, tasmā thaṇḍilaseyyanti anantarahitāya pakatibhūmiyaṃ seyyanti vuttaṃ hoti. Laddhaṃ āsananti nisīdituṃ yathāladdhaṃ āsanaṃ. Akopetvāti aññattha anupagantvā, tenāha ‘‘tattheva nisīdanasīlo’’ti. So hi taṃ achaḍḍento apariccajanto akopento nāma hoti. Vikaṭanti gūthaṃ vuccati āsayavasena virūpaṃ jātanti katvā.

    ఏత్థ చ ‘‘అచేలకో హోతీ’’తిఆదీని వతపదాని యావ ‘‘న థుసోదకం పివతీ’’తి ఏతాని ఏకవారాని. ‘‘ఏకాగారికో వా’’తిఆదీని నానావారాని, నానాకాలికాని వా. తథా ‘‘సాకభక్ఖో వా’’తిఆదీని, ‘‘సాణానిపి ధారేతీ’’తిఆదీని చ. తథా హేత్థ వా-సద్దగ్గహణం, పి-సద్దగ్గహణఞ్చ కతం. పి-సద్దోపి వికప్పత్థో ఏవ దట్ఠబ్బో. పురిమేసు పన న కతం. ఏవఞ్చ కత్వా ‘‘అచేలకో హోతీ’’తి వత్వా ‘‘సాణానిపి ధారేతీ’’తిఆది వచనస్స, ‘‘రజోజల్లధరో హోతీ’’తి వత్వా ‘‘ఉదకోరోహనానుయోగం అనుయుత్తో’’తి వచనస్స చ అవిరోధో సిద్ధో హోతి. అథ వా కిమేత్థ అవిరోధచిన్తాయ. ఉమ్మత్తకపచ్ఛిసదిసో హి తిత్థియవాదో. అథ వా ‘‘అచేలకో హోతీ’’తి ఆరభిత్వా తప్పసఙ్గేన సబ్బమ్పి అత్తకిలమథానుయోగం దస్సేన్తేన ‘‘సాణానిపి ధారేతీ’’తిఆది వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం.

    Ettha ca ‘‘acelako hotī’’tiādīni vatapadāni yāva ‘‘na thusodakaṃ pivatī’’ti etāni ekavārāni. ‘‘Ekāgāriko vā’’tiādīni nānāvārāni, nānākālikāni vā. Tathā ‘‘sākabhakkho vā’’tiādīni, ‘‘sāṇānipi dhāretī’’tiādīni ca. Tathā hettha vā-saddaggahaṇaṃ, pi-saddaggahaṇañca kataṃ. Pi-saddopi vikappattho eva daṭṭhabbo. Purimesu pana na kataṃ. Evañca katvā ‘‘acelako hotī’’ti vatvā ‘‘sāṇānipi dhāretī’’tiādi vacanassa, ‘‘rajojalladharo hotī’’ti vatvā ‘‘udakorohanānuyogaṃ anuyutto’’ti vacanassa ca avirodho siddho hoti. Atha vā kimettha avirodhacintāya. Ummattakapacchisadiso hi titthiyavādo. Atha vā ‘‘acelako hotī’’ti ārabhitvā tappasaṅgena sabbampi attakilamathānuyogaṃ dassentena ‘‘sāṇānipi dhāretī’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.

    తపోపక్కమనిరత్థకథావణ్ణనా

    Tapopakkamaniratthakathāvaṇṇanā

    ౩౯౭. సీలసమ్పదాదీహి వినాతి సీలసమ్పదా, సమాధిసమ్పదా, పఞ్ఞాసమ్పదాతి ఇమాహి లోకుత్తరాహి సమ్పదాహి వినా న కదాచి సామఞ్ఞం వా బ్రహ్మఞ్ఞం వా సమ్భవతి, యస్మా చ తదేవం, తస్మా తేసం తపోపక్కమానం నిరత్థకతం దస్సేన్తోతి యోజనా. ‘‘దోసవేరవిరహిత’’న్తి ఇదం దోసస్స మేత్తాయ ఉజుపటిపక్ఖతాయ వుత్తం. దోస-గ్గహణేన వా సబ్బేపి ఝానపటిపక్ఖా సంకిలేసధమ్మా గహితా, వేర-గ్గహణేన పచ్చత్థికభూతా సత్తా. యదగ్గేన హి దోసరహితం, తదగ్గేన వేరరహితన్తి.

    397.Sīlasampadādīhi vināti sīlasampadā, samādhisampadā, paññāsampadāti imāhi lokuttarāhi sampadāhi vinā na kadāci sāmaññaṃ vā brahmaññaṃ vā sambhavati, yasmā ca tadevaṃ, tasmā tesaṃ tapopakkamānaṃ niratthakataṃ dassentoti yojanā. ‘‘Dosaveravirahita’’nti idaṃ dosassa mettāya ujupaṭipakkhatāya vuttaṃ. Dosa-ggahaṇena vā sabbepi jhānapaṭipakkhā saṃkilesadhammā gahitā, vera-ggahaṇena paccatthikabhūtā sattā. Yadaggena hi dosarahitaṃ, tadaggena verarahitanti.

    ౩౯౮. పాకటభావేన కాయతి గమేతీతి పకతి, లోకసిద్ధవాదో, తేనాహ ‘‘పకతి ఖో ఏసాతి పకతికథా ఏసా’’తి. మత్తాయాతి మత్తా-సద్దో ‘‘మత్తా సుఖపరిచ్చాగా’’తిఆదీసు (ధ॰ ప॰ ౨౯౦) వియ అప్పత్థం అన్తోనీతం కత్వా పమాణవాచకోతి ఆహ ‘‘ఇమినా పమాణేన ఏవం పరిత్తకేనా’’తి. తేన పన పమాణేన పహాతబ్బో పకరణప్పత్తో పటిపత్తిక్కమోతి ఆహ ‘‘పటిపత్తిక్కమేనా’’తి. సబ్బత్థాతి సబ్బవారేసు.

    398. Pākaṭabhāvena kāyati gametīti pakati, lokasiddhavādo, tenāha ‘‘pakati kho esāti pakatikathā esā’’ti. Mattāyāti mattā-saddo ‘‘mattā sukhapariccāgā’’tiādīsu (dha. pa. 290) viya appatthaṃ antonītaṃ katvā pamāṇavācakoti āha ‘‘iminā pamāṇena evaṃ parittakenā’’ti. Tena pana pamāṇena pahātabbo pakaraṇappatto paṭipattikkamoti āha ‘‘paṭipattikkamenā’’ti. Sabbatthāti sabbavāresu.

    ౩౯౯. అఞ్ఞథా వదథాతి యది అచేలకభావాదినా సామఞ్ఞం వా బ్రహ్మఞ్ఞం వా అభవిస్స, సువిజానోవ సమణో సువిజానో బ్రాహ్మణో. యస్మా పన తుమ్హే ఇతో అఞ్ఞథావ సామఞ్ఞం బ్రహ్మఞ్ఞఞ్చ వదథ, తస్మా దుజ్జానోవ సమణో దుజ్జానో బ్రాహ్మణో, తేనాహ ‘‘ఇదం సన్ధాయాహా’’తి. తం పకతివాదం పటిక్ఖిపిత్వాతి పుబ్బే యం పాకతికం సామఞ్ఞం బ్రహ్మఞ్ఞఞ్చ హదయే ఠపేత్వా తేన ‘‘దుక్కర’’న్తిఆది వుత్తం, తమేవ సన్ధాయ భగవతాపి ‘‘పకతి ఖో ఏసా’’తిఆది వుత్తం. ఇధ పన తం పకతివాదం పాకతికసమణబ్రాహ్మణవిసయం కథం పటిక్ఖిపిత్వా పటిసంహరిత్వా సభావతోవ పరమత్థతోవ సమణస్స బ్రాహ్మణస్స చ దుజ్జానభావం ఆవికరోన్తో పకాసేన్తో. తత్రాపీతి సమణబ్రాహ్మణవాదేపి వుత్తనయేనేవ.

    399.Aññathā vadathāti yadi acelakabhāvādinā sāmaññaṃ vā brahmaññaṃ vā abhavissa, suvijānova samaṇo suvijāno brāhmaṇo. Yasmā pana tumhe ito aññathāva sāmaññaṃ brahmaññañca vadatha, tasmā dujjānova samaṇo dujjāno brāhmaṇo, tenāha ‘‘idaṃ sandhāyāhā’’ti. Taṃ pakativādaṃ paṭikkhipitvāti pubbe yaṃ pākatikaṃ sāmaññaṃ brahmaññañca hadaye ṭhapetvā tena ‘‘dukkara’’ntiādi vuttaṃ, tameva sandhāya bhagavatāpi ‘‘pakati kho esā’’tiādi vuttaṃ. Idha pana taṃ pakativādaṃ pākatikasamaṇabrāhmaṇavisayaṃ kathaṃ paṭikkhipitvā paṭisaṃharitvā sabhāvatova paramatthatova samaṇassa brāhmaṇassa ca dujjānabhāvaṃ āvikaronto pakāsento. Tatrāpīti samaṇabrāhmaṇavādepi vuttanayeneva.

    సీలసమాధిపఞ్ఞాసమ్పదావణ్ణనా

    Sīlasamādhipaññāsampadāvaṇṇanā

    ౪౦౦-౧. పణ్డితోతి హేతుసమ్పత్తిసిద్ధేన పణ్డిచ్చేన సమన్నాగతో, కథం ఉగ్గహేసి పరిపక్కఞాణత్తా ఘటే పదీపేన వియ అబ్భన్తరే సముజ్జలన్తేన పఞ్ఞావేయ్యత్తియేన తత్థ తత్థ భగవతా దేసితమత్థం పరిగ్గణ్హన్తో తమ్పి దేసనం ఉపధారేసి. తస్స చాతి యో అచేలకో హోతి యావ ఉదకోరోహనానుయోగం అనుయుత్తో విహరతి, తస్స చ. తా సమ్పత్తియో పుచ్ఛామి, యాహి సమణో చ హోతీతి అధిప్పాయో. సీలసమ్పదాయాతి ఇతి-సద్దో ఆదిఅత్థో, తేన ‘‘చిత్తసమ్పదాయ పఞ్ఞాసమ్పదాయా’’తి పదద్వయం సఙ్గణ్హాతి అసేక్ఖసీలాదిఖన్ధత్తయసఙ్గహితఞ్హి అరహత్తం, తేనాహ ‘‘అరహత్తఫలమేవ సన్ధాయ వుత్త’’న్తిఆది. తత్థ ఇదన్తి ఇదం వచనం.

    400-1.Paṇḍitoti hetusampattisiddhena paṇḍiccena samannāgato, kathaṃ uggahesi paripakkañāṇattā ghaṭe padīpena viya abbhantare samujjalantena paññāveyyattiyena tattha tattha bhagavatā desitamatthaṃ pariggaṇhanto tampi desanaṃ upadhāresi. Tassa cāti yo acelako hoti yāva udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharati, tassa ca. Tā sampattiyo pucchāmi, yāhi samaṇo ca hotīti adhippāyo. Sīlasampadāyāti iti-saddo ādiattho, tena ‘‘cittasampadāya paññāsampadāyā’’ti padadvayaṃ saṅgaṇhāti asekkhasīlādikhandhattayasaṅgahitañhi arahattaṃ, tenāha ‘‘arahattaphalameva sandhāya vutta’’ntiādi. Tattha idanti idaṃ vacanaṃ.

    సీహనాదకథావణ్ణనా

    Sīhanādakathāvaṇṇanā

    ౪౦౨. అనఞ్ఞసాధారణతాయ , అనఞ్ఞసాధారణత్థవిసయతాయ చ అనుత్తరం బుద్ధసీహనాదం నదన్తో. అతివియ అచ్చన్తవిసుద్ధతాయ పరమవిసుద్ధం. పరమన్తి ఉక్కట్ఠం, తేనాహ ‘‘ఉత్తమ’’న్తి. సీలమేవ లోకియసీలత్తా. యథా అనఞ్ఞసాధారణం భగవతో లోకుత్తరసీలం సవాసనం పటిపక్ఖవిద్ధంసనతో, ఏవం లోకియసీలమ్పి తస్స అనుచ్ఛవికభావేన సమ్భూతత్తా, సమేన సమన్తి సమసమన్తి అయమేత్థ అత్థోతి ఆహ ‘‘మమ సీలసమేన సీలేన మయా సమ’’న్తి. ‘‘యదిదం అధిసీల’’న్తి లోకియం, లోకుత్తరఞ్చాతి దువిధమ్పి బుద్ధసీలం ఏకజ్ఝం కత్వా వుత్తం. తేనాహ ‘‘సీలేపీ’’తి. ఇతి ఇమన్తి ఏవం ఇమం సీలవిసయం. పఠమం పవత్తత్తా పఠమం.

    402. Anaññasādhāraṇatāya , anaññasādhāraṇatthavisayatāya ca anuttaraṃ buddhasīhanādaṃ nadanto. Ativiya accantavisuddhatāya paramavisuddhaṃ. Paramanti ukkaṭṭhaṃ, tenāha ‘‘uttama’’nti. Sīlameva lokiyasīlattā. Yathā anaññasādhāraṇaṃ bhagavato lokuttarasīlaṃ savāsanaṃ paṭipakkhaviddhaṃsanato, evaṃ lokiyasīlampi tassa anucchavikabhāvena sambhūtattā, samena samanti samasamanti ayamettha atthoti āha ‘‘mama sīlasamena sīlena mayā sama’’nti. ‘‘Yadidaṃ adhisīla’’nti lokiyaṃ, lokuttarañcāti duvidhampi buddhasīlaṃ ekajjhaṃ katvā vuttaṃ. Tenāha ‘‘sīlepī’’ti. Iti imanti evaṃ imaṃ sīlavisayaṃ. Paṭhamaṃ pavattattā paṭhamaṃ.

    తపతీతి సన్తప్పతి, విధమతీతి అత్థో. జిగుచ్ఛతీతి హీళేతి లామకతో ఠపేతి. నిద్దోసత్తా అరియా ఆరకా కిలేసేహీతి. మగ్గఫలసమ్పయుత్తా వీరియసఙ్ఖాతా తపోజిగుచ్ఛాతి ఆనేత్వా సమ్బన్ధో. పరమా నామ సబ్బుక్కట్ఠభావతో. యథా యువినో భావో యోబ్బనం, ఏవం జిగుచ్ఛినో భావో జేగుచ్ఛం. కిలేసానం సముచ్ఛిన్దనపటిప్పస్సమ్భనాని సముచ్ఛేదపటిపస్సద్ధివిముత్తియో. నిస్సరణవిముత్తి నిబ్బానం. అథ వా సమ్మావాచాదీనం అధిసీలగ్గహణేన, సమ్మావాయామస్స అధిజేగుచ్ఛగ్గహణేన, సమ్మాదిట్ఠియా అధిపఞ్ఞాగ్గహణేన గహితత్తా అగ్గహితగ్గహణేన సమ్మాసఙ్కప్పసతిసమాధయో మగ్గఫలపరియాపన్నా సముచ్ఛేదపటిపస్సద్ధివిముత్తియో దట్ఠబ్బా. నిస్సరణవిముత్తి పన నిబ్బానమేవ.

    Tapatīti santappati, vidhamatīti attho. Jigucchatīti hīḷeti lāmakato ṭhapeti. Niddosattā ariyā ārakā kilesehīti. Maggaphalasampayuttā vīriyasaṅkhātā tapojigucchāti ānetvā sambandho. Paramā nāma sabbukkaṭṭhabhāvato. Yathā yuvino bhāvo yobbanaṃ, evaṃ jigucchino bhāvo jegucchaṃ. Kilesānaṃ samucchindanapaṭippassambhanāni samucchedapaṭipassaddhivimuttiyo. Nissaraṇavimutti nibbānaṃ. Atha vā sammāvācādīnaṃ adhisīlaggahaṇena, sammāvāyāmassa adhijegucchaggahaṇena, sammādiṭṭhiyā adhipaññāggahaṇena gahitattā aggahitaggahaṇena sammāsaṅkappasatisamādhayo maggaphalapariyāpannā samucchedapaṭipassaddhivimuttiyo daṭṭhabbā. Nissaraṇavimutti pana nibbānameva.

    ౪౦౩. యం కిఞ్చి జనవివిత్తం ఠానం ఇధ ‘‘సుఞ్ఞాగార’’న్తి అధిప్పేతం. తత్థ నదన్తేన వినా నాదో నత్థీతి ఆహ ‘‘ఏకతోవ నిసీదిత్వా’’తి. అట్ఠసు పరిసాసూతి ఖత్తియపరిసా, బ్రాహ్మణపరిసా, గహపతిపరిసా, సమణపరిసా, చాతుమహారాజికపరిసా, తావతింసపరిసా, మారపరిసా, బ్రహ్మపరిసాతి ఇమాసు అట్ఠసు పరిసాసు.

    403. Yaṃ kiñci janavivittaṃ ṭhānaṃ idha ‘‘suññāgāra’’nti adhippetaṃ. Tattha nadantena vinā nādo natthīti āha ‘‘ekatova nisīditvā’’ti. Aṭṭhasu parisāsūti khattiyaparisā, brāhmaṇaparisā, gahapatiparisā, samaṇaparisā, cātumahārājikaparisā, tāvatiṃsaparisā, māraparisā, brahmaparisāti imāsu aṭṭhasu parisāsu.

    వేసారజ్జానీతి విసారదభావా ఞాణప్పహానసమ్పదానిమిత్తం కుతోచి అసన్తస్సనభావా నిబ్భయభావాతి అత్థో. ఆసభం ఠానన్తి సేట్ఠం ఠానం, ఉత్తమం ఠానన్తి అత్థో. ఆసభా వా పుబ్బబుద్ధా, తేసం ఠానన్తి అత్థో.

    Vesārajjānīti visāradabhāvā ñāṇappahānasampadānimittaṃ kutoci asantassanabhāvā nibbhayabhāvāti attho. Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṃ ṭhānaṃ, uttamaṃ ṭhānanti attho. Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho.

    అపిచ ఉసభస్స ఇదన్తి ఆసభం, ఆసభం వియాతి ఆసభం. యథా హి నిసభసఙ్ఖాతో ఉసభో అత్తనో ఉసభబలేన చతూహి పాదేహి పథవిం ఉప్పీళేత్వా అచలట్ఠానేన తిట్ఠతి, ఏవం తథాగతోపి దసహి తథాగతబలేహి సమన్నాగతో చతూహి వేసారజ్జపాదేహి అట్ఠపరిసాపథవిం ఉప్పీళేత్వా సదేవకే లోకే కేనచి పచ్చత్థికేన అకమ్పియో అచలేన ఠానేన తిట్ఠతి. ఏవం తిట్ఠమానోవ తం ఆసభం ఠానం పటిజానాతి ఉపగచ్ఛతి న పచ్చక్ఖాతి అత్తని ఆరోపేతి. తేన వుత్తం ‘‘ఆసభం ఠానం పటిజానాతీ’’తి.

    Apica usabhassa idanti āsabhaṃ, āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yathā hi nisabhasaṅkhāto usabho attano usabhabalena catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisāpathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena akampiyo acalena ṭhānena tiṭṭhati. Evaṃ tiṭṭhamānova taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti attani āropeti. Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.

    సీహనాదం నదతీతి యథా మిగరాజా పరిస్సయానం సహనతో, వనమహింసమత్తవారణాదీనం హననతో చ ‘‘సీహో’’తి వుచ్చతి, ఏవం తథాగతో లోకధమ్మానం సహనతో, పరప్పవాదానం హననతో చ ‘‘సీహో’’తి వుచ్చతి. ఏవం వుత్తస్స సీహస్స నాదం సీహనాదం. తత్థ యథా సీహో సీహబలేన సమన్నాగతో సబ్బత్థ విసారదో విగతలోమహంసో సీహనాదం నదతి, ఏవం తథాగతసీహోపి దసహి తథాగతబలేహి సమన్నాగతో అట్ఠసు పరిసాసు విసారదో విగతలోమహంసో ‘‘ఇతి రూప’’న్తిఆదినా (సం॰ ని॰ ౩.౭౮; అ॰ ని॰ ౮.౨) నయేన నానావిలాససమ్పన్నం సీహనాదం నదతి.

    Sīhanādaṃ nadatīti yathā migarājā parissayānaṃ sahanato, vanamahiṃsamattavāraṇādīnaṃ hananato ca ‘‘sīho’’ti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato, parappavādānaṃ hananato ca ‘‘sīho’’ti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti rūpa’’ntiādinā (saṃ. ni. 3.78; a. ni. 8.2) nayena nānāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati.

    పఞ్హం అభిసఙ్ఖరిత్వాతి ఞాతుం ఇచ్ఛితమత్థం అత్తనో ఞాణబలానురూపం అభిరచిత్వా తఙ్ఖణంయేవాతి పుచ్ఛితక్ఖణేయేవ ఠానుప్పత్తికపటిభానేన విస్సజ్జేతి. చిత్తం పరితోసేతియేవ అజ్ఝాసయానురూపం విస్సజ్జనతో. సోతబ్బఞ్చస్స మఞ్ఞన్తి అట్ఠక్ఖణవజ్జితేన నవమేన ఖణేన లబ్భమానత్తా. ‘‘యం నో సత్థా భాసతి, తం నో సోస్సామా’’తి ఆదరగారవజాతా మహన్తేన ఉస్సాహేన సోతబ్బం సమ్పటిచ్ఛితబ్బం మఞ్ఞన్తి. సుప్పసన్నా పసాదాభిబుద్ధియా విగతుపక్కిలేసతాయ కల్లచిత్తా ముదుచిత్తా హోన్తి. పసన్నకారన్తి పసన్నేహి కాతబ్బసక్కారం, ధమ్మామిసపూజన్తి అత్థో. తత్థ ఆమిసపూజం దస్సేన్తో ‘‘పణీతానీ’’తిఆదిమాహ. ధమ్మపూజా పన ‘‘తథత్తాయా’’తి ఇమినా దస్సితా. తథాభావాయాతి యథత్తాయ యస్స వట్టదుక్ఖనిస్సరణత్థాయ ధమ్మో దేసితో, తథాభావాయ, తేనాహ ‘‘ధమ్మానుధమ్మపటిపత్తిపూరణత్థాయా’’తి. సా చ ధమ్మానుధమ్మపటిపత్తి యాయ అనుపుబ్బియా పటిపజ్జితబ్బా, పటిపజ్జన్తానఞ్చ సతి అజ్ఝత్తికఙ్గసమవాయే ఏకంసికా తస్సా పారిపూరీతి తం అనుపుబ్బిం దస్సేతుం ‘‘కేచి సరణేసూ’’తిఆది వుత్తం.

    Pañhaṃ abhisaṅkharitvāti ñātuṃ icchitamatthaṃ attano ñāṇabalānurūpaṃ abhiracitvā taṅkhaṇaṃyevāti pucchitakkhaṇeyeva ṭhānuppattikapaṭibhānena vissajjeti. Cittaṃ paritosetiyeva ajjhāsayānurūpaṃ vissajjanato. Sotabbañcassa maññanti aṭṭhakkhaṇavajjitena navamena khaṇena labbhamānattā. ‘‘Yaṃ no satthā bhāsati, taṃ no sossāmā’’ti ādaragāravajātā mahantena ussāhena sotabbaṃ sampaṭicchitabbaṃ maññanti. Suppasannā pasādābhibuddhiyā vigatupakkilesatāya kallacittā muducittā honti. Pasannakāranti pasannehi kātabbasakkāraṃ, dhammāmisapūjanti attho. Tattha āmisapūjaṃ dassento ‘‘paṇītānī’’tiādimāha. Dhammapūjā pana ‘‘tathattāyā’’ti iminā dassitā. Tathābhāvāyāti yathattāya yassa vaṭṭadukkhanissaraṇatthāya dhammo desito, tathābhāvāya, tenāha ‘‘dhammānudhammapaṭipattipūraṇatthāyā’’ti. Sā ca dhammānudhammapaṭipatti yāya anupubbiyā paṭipajjitabbā, paṭipajjantānañca sati ajjhattikaṅgasamavāye ekaṃsikā tassā pāripūrīti taṃ anupubbiṃ dassetuṃ ‘‘keci saraṇesū’’tiādi vuttaṃ.

    ఇమస్మిం పనోకాసే ఠత్వాతి ‘‘పటిపన్నా చ ఆరాధేన్తీ’’తి ఏతస్మిం సీహనాదకిచ్చపారిపూరిదీపనే పాళిపదేసే ఠత్వా. సమోధానేతబ్బాతి సఙ్కలితబ్బా. ఏకో సీహనాదో అసాధారణో అఞ్ఞేహి అప్పటివత్తియో సేట్ఠనాదో అభీతనాదోతి కత్వా. ఏస నయో సేసేసుపి. పురిమానం దసన్నన్తిఆదితో పట్ఠాయ యావ ‘‘విముత్తియా మయ్హం సదిసో నత్థీ’’తి ఏతేసం పురిమానం దసన్నం సీహనాదానం, నిద్ధారణే చేత్థ సామివచనం, తేనాహ ‘‘ఏకేకస్సా’’తి. ‘‘పరిసాసు చ నదతీ’’తి ఆదయో పరివారా ‘‘ఏకచ్చం తపస్సిం నిరయే నిబ్బత్తం పస్సామీ’’తి సీహనాదం నదన్తో భగవా పరిసాయం నదతి విసారదో నదతి యావ ‘‘పటిపన్నా ఆరాధేన్తీ’’తి అత్థయోజనాయ సమ్భవతో . తథా సేసేసుపి నవసు.

    Imasmiṃpanokāse ṭhatvāti ‘‘paṭipannā ca ārādhentī’’ti etasmiṃ sīhanādakiccapāripūridīpane pāḷipadese ṭhatvā. Samodhānetabbāti saṅkalitabbā. Eko sīhanādo asādhāraṇo aññehi appaṭivattiyo seṭṭhanādo abhītanādoti katvā. Esa nayo sesesupi. Purimānaṃ dasannantiādito paṭṭhāya yāva ‘‘vimuttiyā mayhaṃ sadiso natthī’’ti etesaṃ purimānaṃ dasannaṃ sīhanādānaṃ, niddhāraṇe cettha sāmivacanaṃ, tenāha ‘‘ekekassā’’ti. ‘‘Parisāsu ca nadatī’’ti ādayo parivārā ‘‘ekaccaṃ tapassiṃ niraye nibbattaṃ passāmī’’ti sīhanādaṃ nadanto bhagavā parisāyaṃ nadati visārado nadati yāva ‘‘paṭipannā ārādhentī’’ti atthayojanāya sambhavato . Tathā sesesupi navasu.

    ‘‘ఏవ’’న్తిఆది యథావుత్తానం తేసం సఙ్కలేత్వా దస్సనం. తే దసాతి తే ‘‘పరిసాసు చ నదతీ’’తి ఆదయో సీహనాదా. పురిమానం దసన్నన్తి యథావుత్తానం పురిమానం దసన్నం. పరివారవసేనాతి పచ్చేకం పరివారవసేన యోజియమానా సతం సీహనాదా. పురిమా చ దసాతి తథా అయోజియమానా పురిమా చ దసాతి ఏవం దసాధికం సీహనాదసతం హోతి. ఏవం వాదీనం వాదన్తి ఏవం పవత్తవాదానం తిత్థియానం వాదం. పటిసేధేత్వాతి తథాభావాభావదస్సనేన పటిక్ఖిపిత్వా. యం భగవా ఉదుమ్బరికసుత్తే ‘‘ఇధ నిగ్రోధ తపస్సీ’’తిఆదినా (దీ॰ ని॰ ౩.౩౩) ఉపక్కిలేసవిభాగం, పారిసుద్ధివిభాగఞ్చ దస్సేన్తో సపరిసస్స నిగ్రోధస్స పరిబ్బాజకస్స పురతో సీహనాదం నది, తం దస్సేతుం ‘‘ఇదాని పరిసతి నదితపుబ్బం సీహనాదం దస్సేన్తో’’తిఆది వుత్తం.

    ‘‘Eva’’ntiādi yathāvuttānaṃ tesaṃ saṅkaletvā dassanaṃ. Te dasāti te ‘‘parisāsu ca nadatī’’ti ādayo sīhanādā. Purimānaṃ dasannanti yathāvuttānaṃ purimānaṃ dasannaṃ. Parivāravasenāti paccekaṃ parivāravasena yojiyamānā sataṃ sīhanādā. Purimā ca dasāti tathā ayojiyamānā purimā ca dasāti evaṃ dasādhikaṃ sīhanādasataṃ hoti. Evaṃ vādīnaṃ vādanti evaṃ pavattavādānaṃ titthiyānaṃ vādaṃ. Paṭisedhetvāti tathābhāvābhāvadassanena paṭikkhipitvā. Yaṃ bhagavā udumbarikasutte ‘‘idha nigrodha tapassī’’tiādinā (dī. ni. 3.33) upakkilesavibhāgaṃ, pārisuddhivibhāgañca dassento saparisassa nigrodhassa paribbājakassa purato sīhanādaṃ nadi, taṃ dassetuṃ ‘‘idāni parisati naditapubbaṃ sīhanādaṃ dassento’’tiādi vuttaṃ.

    తిత్థియపరివాసకథావణ్ణనా

    Titthiyaparivāsakathāvaṇṇanā

    ౪౦౪. ఇదన్తి ‘‘రాజగహే గిజ్ఝకూటే పబ్బతే విహరన్తం మం…పే॰… పఞ్హం పుచ్ఛీ’’తి ఇదం వచనం. కామం యదా నిగ్రోధో పఞ్హం పుచ్ఛి, భగవా చస్స విస్సజ్జేసి, న తదా గిజ్ఝకూటే పబ్బతే విహరతి, రాజగహసమీపే పన విహరతీతి కత్వా ‘‘రాజగహే గిజ్ఝకూటే పబ్బతే విహరన్తం మ’’న్తి వుత్తం, గిజ్ఝకూటే విహరణఞ్చస్స తదా అవిచ్ఛిన్నన్తి, తేనాహ ‘‘యం తం భగవా’’తిఆది. యోగేతి నయే, దుక్ఖనిస్సరణూపాయేతి అత్థో.

    404.Idanti ‘‘rājagahe gijjhakūṭe pabbate viharantaṃ maṃ…pe… pañhaṃ pucchī’’ti idaṃ vacanaṃ. Kāmaṃ yadā nigrodho pañhaṃ pucchi, bhagavā cassa vissajjesi, na tadā gijjhakūṭe pabbate viharati, rājagahasamīpe pana viharatīti katvā ‘‘rājagahe gijjhakūṭe pabbate viharantaṃ ma’’nti vuttaṃ, gijjhakūṭe viharaṇañcassa tadā avicchinnanti, tenāha ‘‘yaṃ taṃ bhagavā’’tiādi. Yogeti naye, dukkhanissaraṇūpāyeti attho.

    ౪౦౫. యం పరివాసం సామణేరభూమియం ఠితో పరివసతీతి యోజనా. యస్మా సామణేరభూమియం ఠితేన పరివసితబ్బం, న గిహిభూతేన, తస్మా అపరివసిత్వాయేవ పబ్బజ్జం లభతి. ఆకఙ్ఖతి పబ్బజ్జం, ఆకఙ్ఖతి ఉపసమ్పదన్తి ఏత్థ పన పబ్బజ్జా-గ్గహణం వచనసిలిట్ఠతావసేనేవ ‘‘దిరత్తతిరత్తం సహసేయ్య’’న్తి (పాచి॰ ౫౦) ఏత్థ దిరత్తగ్గహణం వియ. గామప్పవేసనాదీనీతి ఆది-సద్దేన వేసియావిధవాథుల్లకుమారిపణ్డకభిక్ఖునిగోచరతా, సబ్రహ్మచారీనం ఉచ్చావచేసు కింకరణీయేసు దక్ఖానలసాదితా, ఉద్దేసపరిపుచ్ఛాదీసు తిబ్బఛన్దతా, యస్స తిత్థాయతనతో ఇధాగతో, తస్స అవణ్ణే, రతనత్తయస్స చ వణ్ణే అనత్తమనతా, తదుభయం యథాక్కమం వణ్ణే చ అవణ్ణే చ అత్తమనతాతి ఇమేసం సఙ్గహో వేదితబ్బో, తేనాహ ‘‘అట్ఠ వత్తాని పూరేన్తేనా’’తి. ఘంసిత్వా కోట్టేత్వాతి అజ్ఝాసయస్స వీమంసనవసేన సువణ్ణం వియ ఘంసిత్వా కోట్టేత్వా.

    405. Yaṃ parivāsaṃ sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito parivasatīti yojanā. Yasmā sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhitena parivasitabbaṃ, na gihibhūtena, tasmā aparivasitvāyeva pabbajjaṃ labhati. Ākaṅkhati pabbajjaṃ, ākaṅkhati upasampadanti ettha pana pabbajjā-ggahaṇaṃ vacanasiliṭṭhatāvaseneva ‘‘dirattatirattaṃ sahaseyya’’nti (pāci. 50) ettha dirattaggahaṇaṃ viya. Gāmappavesanādīnīti ādi-saddena vesiyāvidhavāthullakumāripaṇḍakabhikkhunigocaratā, sabrahmacārīnaṃ uccāvacesu kiṃkaraṇīyesu dakkhānalasāditā, uddesaparipucchādīsu tibbachandatā, yassa titthāyatanato idhāgato, tassa avaṇṇe, ratanattayassa ca vaṇṇe anattamanatā, tadubhayaṃ yathākkamaṃ vaṇṇe ca avaṇṇe ca attamanatāti imesaṃ saṅgaho veditabbo, tenāha ‘‘aṭṭha vattāni pūrentenā’’ti. Ghaṃsitvā koṭṭetvāti ajjhāsayassa vīmaṃsanavasena suvaṇṇaṃ viya ghaṃsitvā koṭṭetvā.

    గణమజ్ఝే నిసీదిత్వాతి ఉపసమ్పదాకమ్మస్స గణప్పహోనకానం భిక్ఖూనం మజ్ఝే సఙ్ఘత్థేరో వియ తస్స అనుగ్గహత్థం నిసీదిత్వా. వూపకట్ఠోతి వివిత్తో. తాదిసస్స సీలవిసోధనే అప్పమాదో అవుత్తసిద్ధోతి ఆహ ‘‘కమ్మట్ఠానే సతిం అవిజహన్తో’’తి. పేసితచిత్తోతి నిబ్బానం పతి పేసితచిత్తో తంనిన్నో తప్పోణో తప్పబ్భారో. జాతికులపుత్తాపి ఆచారసమ్పన్నా ఏవ అరహత్తాధిగమాయ పబ్బజ్జాపేక్ఖా హోన్తీతి తేపి తేహి ఏకసఙ్గహే కరోన్తో ఆహ ‘‘కులపుత్తాతి ఆచారకులపుత్తా’’తి, తేనాహ ‘‘సమ్మదేవాతి హేతునావ కారణేనేవా’’తి. ‘‘ఓతిణ్ణోమ్హి జాతియా’’తిఆదినా నయేన హి సంవేగపుబ్బికం యథానుసిట్ఠం పబ్బజ్జం సన్ధాయ ఇధ ‘‘సమ్మదేవా’’తి వుత్తం. హేతునాతి ఞాయేన. పాపుణిత్వాతి పత్వా అధిగన్త్వా. సమ్పాదేత్వాతి అసేక్ఖా సీలసమాధిపఞ్ఞా నిప్ఫాదేత్వా, పరిపూరేత్వా వాతి అత్థో.

    Gaṇamajjhe nisīditvāti upasampadākammassa gaṇappahonakānaṃ bhikkhūnaṃ majjhe saṅghatthero viya tassa anuggahatthaṃ nisīditvā. Vūpakaṭṭhoti vivitto. Tādisassa sīlavisodhane appamādo avuttasiddhoti āha ‘‘kammaṭṭhāne satiṃ avijahanto’’ti. Pesitacittoti nibbānaṃ pati pesitacitto taṃninno tappoṇo tappabbhāro. Jātikulaputtāpi ācārasampannā eva arahattādhigamāya pabbajjāpekkhā hontīti tepi tehi ekasaṅgahe karonto āha ‘‘kulaputtāti ācārakulaputtā’’ti, tenāha ‘‘sammadevāti hetunāva kāraṇenevā’’ti. ‘‘Otiṇṇomhi jātiyā’’tiādinā nayena hi saṃvegapubbikaṃ yathānusiṭṭhaṃ pabbajjaṃ sandhāya idha ‘‘sammadevā’’ti vuttaṃ. Hetunāti ñāyena. Pāpuṇitvāti patvā adhigantvā. Sampādetvāti asekkhā sīlasamādhipaññā nipphādetvā, paripūretvā vāti attho.

    నిట్ఠాపేతున్తి నిగమనవసేన పరియోసాపేతుం. ‘‘బ్రహ్మచరియపరియోసానం…పే॰… విహాసీ’’తి ఇమినా ఏవ హి అరహత్తనికూటేన దేసనా పరియోసాపితా. తం పన నిగమేన్తో ‘‘అఞ్ఞతరో ఖో పనా…పే॰… అహోసీ’’తి వుత్తం ధమ్మసఙ్గాహకేహి. యం పనేత్థ అత్థతో న విభత్తం, తం సువిఞ్ఞేయ్యమేవ.

    Niṭṭhāpetunti nigamanavasena pariyosāpetuṃ. ‘‘Brahmacariyapariyosānaṃ…pe… vihāsī’’ti iminā eva hi arahattanikūṭena desanā pariyosāpitā. Taṃ pana nigamento ‘‘aññataro kho panā…pe… ahosī’’ti vuttaṃ dhammasaṅgāhakehi. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.

    మహాసీహనాదసుత్తవణ్ణనాయ లీనత్థప్పకాసనా.

    Mahāsīhanādasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / దీఘనికాయ • Dīghanikāya / ౮. మహాసీహనాదసుత్తం • 8. Mahāsīhanādasuttaṃ

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / దీఘ నికాయ (అట్ఠకథా) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ౮. మహాసీహనాదసుత్తవణ్ణనా • 8. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact