Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચરિયાપિટક-અટ્ઠકથા • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā

    ૧૨. મહાસુતસોમચરિયાવણ્ણના

    12. Mahāsutasomacariyāvaṇṇanā

    ૧૦૫. દ્વાદસમે સુતસોમો મહીપતીતિ એવંનામો ખત્તિયો. મહાસત્તો હિ તદા કુરુરટ્ઠે ઇન્દપત્થનગરે કોરબ્યસ્સ રઞ્ઞો અગ્ગમહેસિયા કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તિ. તં સુતવિત્તતાય ચન્દસમાનસોમ્મવરવણ્ણતાય ચ ‘‘સુતસોમો’’તિ સઞ્જાનિંસુ. તં વયપ્પત્તં સબ્બસિપ્પનિપ્ફત્તિપ્પત્તં માતાપિતરો રજ્જે અભિસિઞ્ચિંસુ. ગહિતો પોરિસાદેનાતિ પુરિસાનં મનુસ્સાનં અદનતો ખાદનતો ‘‘પોરિસાદો’’તિ લદ્ધનામેન બારાણસિરઞ્ઞા દેવતાબલિકમ્મત્થં ગહિતો.

    105. Dvādasame sutasomo mahīpatīti evaṃnāmo khattiyo. Mahāsatto hi tadā kururaṭṭhe indapatthanagare korabyassa rañño aggamahesiyā kucchimhi nibbatti. Taṃ sutavittatāya candasamānasommavaravaṇṇatāya ca ‘‘sutasomo’’ti sañjāniṃsu. Taṃ vayappattaṃ sabbasippanipphattippattaṃ mātāpitaro rajje abhisiñciṃsu. Gahito porisādenāti purisānaṃ manussānaṃ adanato khādanato ‘‘porisādo’’ti laddhanāmena bārāṇasiraññā devatābalikammatthaṃ gahito.

    બારાણસિરાજા હિ તદા મંસં વિના અભુઞ્જન્તો અઞ્ઞં મંસં અલભન્તેન ભત્તકારકેન મનુસ્સમંસં ખાદાપિતો રસતણ્હાય બદ્ધો હુત્વા મનુસ્સે ઘાતેત્વા મનુસ્સમંસં ખાદન્તો ‘‘પોરિસાદો’’તિ લદ્ધનામો અમચ્ચપારિસજ્જપ્પમુખેહિ નાગરેહિ નેગમજાનપદેહિ ચ ઉસ્સાહિતેન કાળહત્થિના નામ અત્તનો સેનાપતિના ‘‘દેવ, યદિ રજ્જેન અત્થિકો મનુસ્સમંસખાદનતો વિરમાહી’’તિ વુત્તો ‘‘રજ્જં પજહન્તોપિ મનુસ્સમંસખાદનતો ન ઓરમિસ્સામી’’તિ વત્વા તેહિ રટ્ઠા પબ્બાજિતો અરઞ્ઞં પવિસિત્વા એકસ્મિં નિગ્રોધરુક્ખમૂલે વસન્તો ખાણુપ્પહારેન પાદે જાતસ્સ વણસ્સ ફાસુભાવાય ‘‘સકલજમ્બુદીપે એકસતખત્તિયાનં ગલલોહિતેન બલિકમ્મં કરિસ્સામી’’તિ દેવતાય આયાચનં કત્વા સત્તાહં અનાહારતાય વણે ફાસુકે જાતે ‘‘દેવતાનુભાવેન મે સોત્થિ અહોસી’’તિ સઞ્ઞાય ‘‘દેવતાય બલિકમ્મત્થં રાજાનો આનેસ્સામી’’તિ ગચ્છન્તો અતીતભવે સહાયભૂતેન યક્ખેન સમાગન્ત્વા તેન દિન્નમન્તબલેન અધિકતરથામજવપરક્કમસસમ્પન્નો હુત્વા સત્તાહબ્ભન્તરેયેવ સતરાજાનો આનેત્વા અત્તનો વસનનિગ્રોધરુક્ખે ઓલમ્બેત્વા બલિકમ્મકરણસજ્જો અહોસિ.

    Bārāṇasirājā hi tadā maṃsaṃ vinā abhuñjanto aññaṃ maṃsaṃ alabhantena bhattakārakena manussamaṃsaṃ khādāpito rasataṇhāya baddho hutvā manusse ghātetvā manussamaṃsaṃ khādanto ‘‘porisādo’’ti laddhanāmo amaccapārisajjappamukhehi nāgarehi negamajānapadehi ca ussāhitena kāḷahatthinā nāma attano senāpatinā ‘‘deva, yadi rajjena atthiko manussamaṃsakhādanato viramāhī’’ti vutto ‘‘rajjaṃ pajahantopi manussamaṃsakhādanato na oramissāmī’’ti vatvā tehi raṭṭhā pabbājito araññaṃ pavisitvā ekasmiṃ nigrodharukkhamūle vasanto khāṇuppahārena pāde jātassa vaṇassa phāsubhāvāya ‘‘sakalajambudīpe ekasatakhattiyānaṃ galalohitena balikammaṃ karissāmī’’ti devatāya āyācanaṃ katvā sattāhaṃ anāhāratāya vaṇe phāsuke jāte ‘‘devatānubhāvena me sotthi ahosī’’ti saññāya ‘‘devatāya balikammatthaṃ rājāno ānessāmī’’ti gacchanto atītabhave sahāyabhūtena yakkhena samāgantvā tena dinnamantabalena adhikatarathāmajavaparakkamasasampanno hutvā sattāhabbhantareyeva satarājāno ānetvā attano vasananigrodharukkhe olambetvā balikammakaraṇasajjo ahosi.

    અથ તસ્મિં રુક્ખે અધિવત્થા દેવતા તં બલિકમ્મં અનિચ્છન્તી ‘‘ઉપાયેન નં નિસેધેસ્સામી’’તિ પબ્બજિતરૂપેન તસ્સ અત્તાનં દસ્સેત્વા તેન અનુબદ્ધો તિયોજનં ગન્ત્વા પુન અત્તનો દિબ્બરૂપમેવ દસ્સેત્વા ‘‘ત્વં મુસાવાદી તયા ‘સકલજમ્બુદીપે રાજાનો આનેત્વા બલિકમ્મં કરિસ્સામી’તિ પટિસ્સુતં. ઇદાનિ યે વા તે વા દુબ્બલરાજાનો આનેસિ. જમ્બુદીપે જેટ્ઠકં સુતસોમરાજાનં સચે નાનેસ્સસિ, ન મે તે બલિકમ્મેન અત્થો’’તિ આહ.

    Atha tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā taṃ balikammaṃ anicchantī ‘‘upāyena naṃ nisedhessāmī’’ti pabbajitarūpena tassa attānaṃ dassetvā tena anubaddho tiyojanaṃ gantvā puna attano dibbarūpameva dassetvā ‘‘tvaṃ musāvādī tayā ‘sakalajambudīpe rājāno ānetvā balikammaṃ karissāmī’ti paṭissutaṃ. Idāni ye vā te vā dubbalarājāno ānesi. Jambudīpe jeṭṭhakaṃ sutasomarājānaṃ sace nānessasi, na me te balikammena attho’’ti āha.

    સો ‘‘દિટ્ઠા મે અત્તનો દેવતા’’તિ તુસિત્વા ‘‘સામિ, મા ચિન્તયિ, અહં અજ્જેવ સુતસોમં આનેસ્સામી’’તિ વત્વા વેગેન મિગાજિનઉય્યાનં ગન્ત્વા અસંવિહિતાય આરક્ખાય પોક્ખરણિં ઓતરિત્વા પદુમિનિપત્તેન સીસં પટિચ્છાદેત્વા અટ્ઠાસિ. તસ્મિં અન્તોઉય્યાનગતેયેવ બલવપચ્ચૂસે સમન્તા તિયોજનં આરક્ખં ગણ્હિંસુ. મહાસત્તો પાતોવ અલઙ્કતહત્થિક્ખન્ધવરગતો ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય નગરતો નિક્ખમિ. તદા તક્કસિલતો નન્દો નામ બ્રાહ્મણો ચતસ્સો સતારહગાથાયો ગહેત્વા વીસયોજનસતં મગ્ગં અતિક્કમ્મ તં નગરં પત્તો રાજાનં પાચીનદ્વારેન નિક્ખમન્તં દિસ્વા હત્થં ઉક્ખિપિત્વા ‘‘જયતુ ભવં, મહારાજા’’તિ વત્વા જયાપેસિ.

    So ‘‘diṭṭhā me attano devatā’’ti tusitvā ‘‘sāmi, mā cintayi, ahaṃ ajjeva sutasomaṃ ānessāmī’’ti vatvā vegena migājinauyyānaṃ gantvā asaṃvihitāya ārakkhāya pokkharaṇiṃ otaritvā paduminipattena sīsaṃ paṭicchādetvā aṭṭhāsi. Tasmiṃ antouyyānagateyeva balavapaccūse samantā tiyojanaṃ ārakkhaṃ gaṇhiṃsu. Mahāsatto pātova alaṅkatahatthikkhandhavaragato caturaṅginiyā senāya nagarato nikkhami. Tadā takkasilato nando nāma brāhmaṇo catasso satārahagāthāyo gahetvā vīsayojanasataṃ maggaṃ atikkamma taṃ nagaraṃ patto rājānaṃ pācīnadvārena nikkhamantaṃ disvā hatthaṃ ukkhipitvā ‘‘jayatu bhavaṃ, mahārājā’’ti vatvā jayāpesi.

    રાજા હત્થિના તં ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘કુતો નુ, ત્વં બ્રાહ્મણ, આગચ્છસિ, કિમિચ્છસિ, કિં તે દજ્જ’’ન્તિ આહ. બ્રાહ્મણો ‘‘તુમ્હે ‘સુતવિત્તકા’તિ સુત્વા ચતસ્સો સતારહગાથાયો આદાય તુમ્હાકં દેસેતું આગતોમ્હી’’તિ આહ. મહાસત્તો તુટ્ઠમાનસો હુત્વા ‘‘અહં ઉય્યાનં ગન્ત્વા ન્હાયિત્વા આગન્ત્વા સોસ્સામિ, ત્વં મા ઉક્કણ્ઠી’’તિ વત્વા ‘‘ગચ્છથ બ્રાહ્મણસ્સ અસુકગેહે નિવાસં ઘાસચ્છાદનઞ્ચ સંવિદહથા’’તિ આણાપેત્વા ઉય્યાનં પવિસિત્વા મહન્તં આરક્ખં સંવિધાય ઓળારિકાનિ આભરણાનિ ઓમુઞ્ચિત્વા મસ્સુકમ્મં કારેત્વા ઉબ્બટ્ટિતસરીરો પોક્ખરણિયા રાજવિભવેન ન્હાયિત્વા પચ્ચુત્તરિત્વા ઉદકગ્ગહણસાટકે નિવાસેત્વા અટ્ઠાસિ.

    Rājā hatthinā taṃ upasaṅkamitvā ‘‘kuto nu, tvaṃ brāhmaṇa, āgacchasi, kimicchasi, kiṃ te dajja’’nti āha. Brāhmaṇo ‘‘tumhe ‘sutavittakā’ti sutvā catasso satārahagāthāyo ādāya tumhākaṃ desetuṃ āgatomhī’’ti āha. Mahāsatto tuṭṭhamānaso hutvā ‘‘ahaṃ uyyānaṃ gantvā nhāyitvā āgantvā sossāmi, tvaṃ mā ukkaṇṭhī’’ti vatvā ‘‘gacchatha brāhmaṇassa asukagehe nivāsaṃ ghāsacchādanañca saṃvidahathā’’ti āṇāpetvā uyyānaṃ pavisitvā mahantaṃ ārakkhaṃ saṃvidhāya oḷārikāni ābharaṇāni omuñcitvā massukammaṃ kāretvā ubbaṭṭitasarīro pokkharaṇiyā rājavibhavena nhāyitvā paccuttaritvā udakaggahaṇasāṭake nivāsetvā aṭṭhāsi.

    અથસ્સ ગન્ધમાલાલઙ્કારે ઉપહરિંસુ. પોરિસાદો ‘‘અલઙ્કતકાલે રાજા ભારિકો ભવિસ્સતિ, સલ્લહુકકાલેયેવ નં ગણ્હિસ્સામી’’તિ નદન્તો ખગ્ગં પરિવત્તેન્તો ‘‘અહમસ્મિ પોરિસાદો’’તિ નામં સાવેત્વા ઉદકા નિક્ખમિ. તસ્સ સદ્દં સુત્વા હત્થારોહાદયો હત્થિઆદિતો ભસ્સિંસુ. બલકાયો દૂરે ઠિતો તતોવ પલાયિ. ઇતરો અત્તનો આવુધાનિ છડ્ડેત્વા ઉરેન નિપજ્જિ. પોરિસાદો રાજાનં ઉક્ખિપિત્વા ખન્ધે નિસીદાપેત્વા સમ્મુખટ્ઠાનેયેવ અટ્ઠારસહત્થં પાકારં લઙ્ઘિત્વા પુરતો પગલિતમદમત્તવરવારણે કુમ્ભે અક્કમિત્વા પબ્બતકૂટાનિ વિય પાતેન્તો વાતજવાનિપિ અસ્સરતનાનિ પિટ્ઠિયં અક્કમિત્વા પાતેન્તો રથસીસે અક્કમિત્વા પાતેન્તો ભમરિકં ભમન્તો વિય નીલકાનિ નિગ્રોધપત્તાનિ મદ્દન્તો વિય એકવેગેનેવ તિયોજનમગ્ગં ગન્ત્વા કઞ્ચિ અનુબન્ધન્તં અદિસ્વા સણિકં ગચ્છન્તો સુતસોમસ્સ કેસેહિ ઉદકબિન્દૂનિ અત્તનો ઉપરિ પતન્તાનિ ‘‘અસ્સુબિન્દૂની’’તિ સઞ્ઞાય ‘‘કિમિદં સુતસોમોપિ મરણં અનુસોચન્તો રોદતી’’તિ આહ.

    Athassa gandhamālālaṅkāre upahariṃsu. Porisādo ‘‘alaṅkatakāle rājā bhāriko bhavissati, sallahukakāleyeva naṃ gaṇhissāmī’’ti nadanto khaggaṃ parivattento ‘‘ahamasmi porisādo’’ti nāmaṃ sāvetvā udakā nikkhami. Tassa saddaṃ sutvā hatthārohādayo hatthiādito bhassiṃsu. Balakāyo dūre ṭhito tatova palāyi. Itaro attano āvudhāni chaḍḍetvā urena nipajji. Porisādo rājānaṃ ukkhipitvā khandhe nisīdāpetvā sammukhaṭṭhāneyeva aṭṭhārasahatthaṃ pākāraṃ laṅghitvā purato pagalitamadamattavaravāraṇe kumbhe akkamitvā pabbatakūṭāni viya pātento vātajavānipi assaratanāni piṭṭhiyaṃ akkamitvā pātento rathasīse akkamitvā pātento bhamarikaṃ bhamanto viya nīlakāni nigrodhapattāni maddanto viya ekavegeneva tiyojanamaggaṃ gantvā kañci anubandhantaṃ adisvā saṇikaṃ gacchanto sutasomassa kesehi udakabindūni attano upari patantāni ‘‘assubindūnī’’ti saññāya ‘‘kimidaṃ sutasomopi maraṇaṃ anusocanto rodatī’’ti āha.

    મહાસત્તો ‘‘નાહં મરણતો અનુસોચામિ, કુતો રોદના, અપિ ચ ખો સઙ્ગરં કત્વા સચ્ચાપનં નામ પણ્ડિતાનં આચિણ્ણં, તં ન નિપ્ફજ્જતી’’તિ અનુસોચામિ. કસ્સપદસબલેન દેસિતા ચતસ્સો સતારહગાથાયો આદાય તક્કસિલતો આગતસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ આગન્તુકવત્તં કારેત્વા ‘‘ન્હાયિત્વા આગન્ત્વા સુણિસ્સામિ, યાવ મમાગમના આગમેહી’’તિ સઙ્ગરં કત્વા ઉય્યાનં ગતો, ત્વઞ્ચ તા ગાથાયો સોતું અદત્વા મં ગણ્હીતિ. તેન વુત્તં –

    Mahāsatto ‘‘nāhaṃ maraṇato anusocāmi, kuto rodanā, api ca kho saṅgaraṃ katvā saccāpanaṃ nāma paṇḍitānaṃ āciṇṇaṃ, taṃ na nipphajjatī’’ti anusocāmi. Kassapadasabalena desitā catasso satārahagāthāyo ādāya takkasilato āgatassa brāhmaṇassa āgantukavattaṃ kāretvā ‘‘nhāyitvā āgantvā suṇissāmi, yāva mamāgamanā āgamehī’’ti saṅgaraṃ katvā uyyānaṃ gato, tvañca tā gāthāyo sotuṃ adatvā maṃ gaṇhīti. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ગહિતો પોરિસાદેન, બ્રાહ્મણે સઙ્ગરં સરિ’’ન્તિ.

    ‘‘Gahito porisādena, brāhmaṇe saṅgaraṃ sari’’nti.

    તત્થ બ્રાહ્મણે સઙ્ગરં સરિન્તિ નન્દબ્રાહ્મણે અત્તના કતં પટિઞ્ઞં અનુસ્સરિં.

    Tattha brāhmaṇe saṅgaraṃ sarinti nandabrāhmaṇe attanā kataṃ paṭiññaṃ anussariṃ.

    ૧૦૬. આવુણિત્વા કરત્તલેતિ તત્થ તત્થ ઉય્યાનાદીસુ ગન્ત્વા અત્તનો બલેન આનીતાનં એકસતખત્તિયાનં હત્થતલે છિદ્દં કત્વા રુક્ખે લમ્બનત્થં રજ્જું પટિમુઞ્ચિત્વા. એતેસં પમિલાપેત્વાતિ એતે એકસતખત્તિયે જીવગ્ગાહં ગહેત્વા ઉદ્ધંપાદે અધોસિરે કત્વા પણ્હિયા સીસં પહરન્તો ભમણવસેન હત્થતલે આવુણિત્વા રુક્ખે આલમ્બનવસેન સબ્બસો આહારૂપચ્છેદેન ચ સબ્બથા પમિલાપેત્વા વિસોસેત્વા ખેદાપેત્વાતિ અત્થો. યઞ્ઞત્થેતિ બલિકમ્મત્થે સાધેતબ્બે. ઉપનયી મમન્તિ મં ઉપનેસિ.

    106.Āvuṇitvākarattaleti tattha tattha uyyānādīsu gantvā attano balena ānītānaṃ ekasatakhattiyānaṃ hatthatale chiddaṃ katvā rukkhe lambanatthaṃ rajjuṃ paṭimuñcitvā. Etesaṃ pamilāpetvāti ete ekasatakhattiye jīvaggāhaṃ gahetvā uddhaṃpāde adhosire katvā paṇhiyā sīsaṃ paharanto bhamaṇavasena hatthatale āvuṇitvā rukkhe ālambanavasena sabbaso āhārūpacchedena ca sabbathā pamilāpetvā visosetvā khedāpetvāti attho. Yaññattheti balikammatthe sādhetabbe. Upanayī mamanti maṃ upanesi.

    ૧૦૭. તથા ઉપનીયમાનો પન મહાસત્તો પોરિસાદેન ‘‘કિં ત્વં મરણતો ભાયસી’’તિ વુત્તે ‘‘નાહં મરણતો ભાયામિ, તસ્સ પન બ્રાહ્મણસ્સ મયા કતો સઙ્ગરો ન પરિમોચિતો’’તિ અનુસોચામિ. ‘‘સચે મં વિસ્સજ્જેસ્સસિ, તં ધમ્મં સુત્વા તસ્સ ચ સક્કારસમ્માનં કત્વા પુન આગમિસ્સામી’’તિ. ‘‘નાહમિદં સદ્દહામિ, યં ત્વં મયા વિસ્સજ્જિતો ગન્ત્વા પુન મમ હત્થં આગમિસ્સાસી’’તિ. ‘‘સમ્મ પોરિસાદ, મયા સદ્ધિં એકાચરિયકુલે સિક્ખિતો સહાયો હુત્વા ‘અહં જીવિતહેતુપિ ન મુસા કથેમી’તિ કિં ન સદ્દહસી’’તિ? કિઞ્ચાપિ મે એતેન વાચામત્તકેન –

    107. Tathā upanīyamāno pana mahāsatto porisādena ‘‘kiṃ tvaṃ maraṇato bhāyasī’’ti vutte ‘‘nāhaṃ maraṇato bhāyāmi, tassa pana brāhmaṇassa mayā kato saṅgaro na parimocito’’ti anusocāmi. ‘‘Sace maṃ vissajjessasi, taṃ dhammaṃ sutvā tassa ca sakkārasammānaṃ katvā puna āgamissāmī’’ti. ‘‘Nāhamidaṃ saddahāmi, yaṃ tvaṃ mayā vissajjito gantvā puna mama hatthaṃ āgamissāsī’’ti. ‘‘Samma porisāda, mayā saddhiṃ ekācariyakule sikkhito sahāyo hutvā ‘ahaṃ jīvitahetupi na musā kathemī’ti kiṃ na saddahasī’’ti? Kiñcāpi me etena vācāmattakena –

    ‘‘અસિઞ્ચ સત્તિઞ્ચ પરામસામિ, સપથમ્પિ તે સમ્મ અહં કરોમિ;

    ‘‘Asiñca sattiñca parāmasāmi, sapathampi te samma ahaṃ karomi;

    તયા પમુત્તો અનણો ભવિત્વા, સચ્ચાનુરક્ખી પુનરાવજિસ્સ’’ન્તિ. (જા॰ ૨.૨૧.૪૦૭) –

    Tayā pamutto anaṇo bhavitvā, saccānurakkhī punarāvajissa’’nti. (jā. 2.21.407) –

    મહાસત્તેન ઇમાય ગાથાય વુત્તાય પોરિસાદો ‘‘અયં સુતસોમો ‘ખત્તિયેહિ અકત્તબ્બં સપથં કરોમી’તિ વદતિ, ગન્ત્વા અનાગચ્છન્તોપિ મમ હત્થતો ન મુચ્ચિસ્સતી’’તિ ચિન્તેત્વા –

    Mahāsattena imāya gāthāya vuttāya porisādo ‘‘ayaṃ sutasomo ‘khattiyehi akattabbaṃ sapathaṃ karomī’ti vadati, gantvā anāgacchantopi mama hatthato na muccissatī’’ti cintetvā –

    ‘‘યો તે કતો સઙ્ગરો બ્રાહ્મણેન, રટ્ઠે સકે ઇસ્સરિયે ઠિતેન;

    ‘‘Yo te kato saṅgaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;

    તં સઙ્ગરં બ્રાહ્મણ સપ્પદાય, સચ્ચાનુરક્ખી પુનરાવજસ્સૂ’’તિ. (જા॰ ૨.૨૧.૪૦૮) –

    Taṃ saṅgaraṃ brāhmaṇa sappadāya, saccānurakkhī punarāvajassū’’ti. (jā. 2.21.408) –

    વિસ્સજ્જેસિ.

    Vissajjesi.

    મહાસત્તો રાહુમુખા મુત્તો ચન્દો વિય નાગબલો થામસમ્પન્નો ખિપ્પમેવ તં નગરં સમ્પાપુણિ. સેનાપિસ્સ ‘‘સુતસોમરાજા પણ્ડિતો, પોરિસાદં દમેત્વા સીહમુખા પમુત્તમત્તવરવારણો વિય આગમિસ્સતી’’તિ ચ ‘‘રાજાનં પોરિસાદસ્સ દત્વા આગતા’’તિ ગરહભયેન ચ બહિનગરેયેવ નિવિટ્ઠા તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં દિસ્વા પચ્ચુગ્ગન્ત્વા વન્દિત્વા ‘‘કચ્ચિત્થ, મહારાજ, પોરિસાદેન ન કિલમિતો’’તિ પટિસન્થારં કત્વા ‘‘પોરિસાદેન મય્હં માતાપિતૂહિપિ દુક્કરં કતં, તથારૂપો નામ ચણ્ડો સાહસિકો મમં સદ્દહિત્વા મં વિસ્સજ્જેસી’’તિ વુત્તે રાજાનં અલઙ્કરિત્વા હત્થિક્ખન્ધં આરોપેત્વા પરિવારેત્વા નગરં પાવિસિ. તં દિસ્વા સબ્બે નાગરા તુસિંસુ.

    Mahāsatto rāhumukhā mutto cando viya nāgabalo thāmasampanno khippameva taṃ nagaraṃ sampāpuṇi. Senāpissa ‘‘sutasomarājā paṇḍito, porisādaṃ dametvā sīhamukhā pamuttamattavaravāraṇo viya āgamissatī’’ti ca ‘‘rājānaṃ porisādassa datvā āgatā’’ti garahabhayena ca bahinagareyeva niviṭṭhā taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vanditvā ‘‘kaccittha, mahārāja, porisādena na kilamito’’ti paṭisanthāraṃ katvā ‘‘porisādena mayhaṃ mātāpitūhipi dukkaraṃ kataṃ, tathārūpo nāma caṇḍo sāhasiko mamaṃ saddahitvā maṃ vissajjesī’’ti vutte rājānaṃ alaṅkaritvā hatthikkhandhaṃ āropetvā parivāretvā nagaraṃ pāvisi. Taṃ disvā sabbe nāgarā tusiṃsu.

    સોપિ ધમ્મસોણ્ડતાય માતાપિતરોપિ અનુપસઙ્કમિત્વા નિવેસનં ગન્ત્વા બ્રાહ્મણં પક્કોસાપેત્વા તસ્સ મહન્તં સક્કારસમ્માનં કત્વા ધમ્મગરુતાય સયં નીચાસને નિસીદિત્વા ‘‘તુમ્હેહિ મય્હં આભતા સતારહગાથા સુણોમિ આચરિયા’’તિ આહ. બ્રાહ્મણો મહાસત્તેન યાચિતકાલે ગન્ધેહિ હત્થે ઉબ્બટ્ટેત્વા પસિબ્બકતો મનોરમં પોત્થકં નીહરિત્વા ઉભોહિ હત્થેહિ ગહેત્વા ‘‘તેન હિ , મહારાજ, સુણોહી’’તિ પોત્થકં વાચેન્તો ગાથા અભાસિ –

    Sopi dhammasoṇḍatāya mātāpitaropi anupasaṅkamitvā nivesanaṃ gantvā brāhmaṇaṃ pakkosāpetvā tassa mahantaṃ sakkārasammānaṃ katvā dhammagarutāya sayaṃ nīcāsane nisīditvā ‘‘tumhehi mayhaṃ ābhatā satārahagāthā suṇomi ācariyā’’ti āha. Brāhmaṇo mahāsattena yācitakāle gandhehi hatthe ubbaṭṭetvā pasibbakato manoramaṃ potthakaṃ nīharitvā ubhohi hatthehi gahetvā ‘‘tena hi , mahārāja, suṇohī’’ti potthakaṃ vācento gāthā abhāsi –

    ‘‘સકિદેવ સુતસોમ, સબ્ભિ હોતિ સમાગમો;

    ‘‘Sakideva sutasoma, sabbhi hoti samāgamo;

    સા નં સઙ્ગતિ પાલેતિ, નાસબ્ભિ બહુસઙ્ગમો.

    Sā naṃ saṅgati pāleti, nāsabbhi bahusaṅgamo.

    ‘‘સબ્ભિરેવ સમાસેથ, સબ્ભિ કુબ્બેથ સન્થવં;

    ‘‘Sabbhireva samāsetha, sabbhi kubbetha santhavaṃ;

    સતં સદ્ધમ્મમઞ્ઞાય, સેય્યો હોતિ ન પાપિયો.

    Sataṃ saddhammamaññāya, seyyo hoti na pāpiyo.

    ‘‘જીરન્તિ વે રાજરથા સુચિત્તા, અથો સરીરમ્પિ જરં ઉપેતિ;

    ‘‘Jīranti ve rājarathā sucittā, atho sarīrampi jaraṃ upeti;

    સતઞ્ચ ધમ્મો ન જરં ઉપેતિ, સન્તો હવે સબ્ભિ પવેદયન્તિ.

    Satañca dhammo na jaraṃ upeti, santo have sabbhi pavedayanti.

    ‘‘નભઞ્ચ દૂરે પથવી ચ દૂરે, પારં સમુદ્દસ્સ તદાહુ દૂરે;

    ‘‘Nabhañca dūre pathavī ca dūre, pāraṃ samuddassa tadāhu dūre;

    તતો હવે દૂરતરં વદન્તિ, સતઞ્ચ ધમ્મો અસતઞ્ચ રાજા’’તિ. (જા॰ ૨.૨૧.૪૧૧-૪૧૪, ૪૪૫-૪૪૮);

    Tato have dūrataraṃ vadanti, satañca dhammo asatañca rājā’’ti. (jā. 2.21.411-414, 445-448);

    તા સુત્વા મહાસત્તો ‘‘સફલં મે આગમન’’ન્તિ તુટ્ઠચિત્તો ‘‘ઇમા ગાથા નેવ સાવકભાસિતા, ન ઇસિભાસિતા, ન કવિભાસિતા, ન દેવભાસિતા, સબ્બઞ્ઞુનાવ ભાસિતા. કિં નુ ખો અગ્ઘ’’ન્તિ ચિન્તેન્તો ‘‘ઇમં સકલમ્પિ ચક્કવાળં યાવ બ્રહ્મલોકા સત્તરતનપુણ્ણં કત્વા દિન્નેપિ નેવ અનુચ્છવિકં કતં નામ હોતિ, અહં ખો પનસ્સ તિયોજનસતિકે કુરુરટ્ઠે સત્તયોજનિકે ઇન્દપત્થનગરે રજ્જં દાતું પહોમિ. રજ્જં કાતું પનસ્સ ભાગ્યં નત્થિ, તથા હિસ્સ અઙ્ગલક્ખણાનુસારેન અપ્પાનુભાવતા દિસ્સતિ, તસ્મા દિન્નમ્પિ રજ્જં ન ઇમસ્મિં તિટ્ઠતી’’તિ ચિન્તેત્વા ‘‘આચરિય, તુમ્હે અઞ્ઞેસં ખત્તિયાનં ઇમા ગાથાયો દેસેત્વા કિં લભથા’’તિ પુચ્છિ. ‘‘એકેકાય સતં સતં, મહારાજ, તેનેવ સતારહગાથા નામ જાતા’’તિ. અથસ્સ મહાસત્તો ‘‘ત્વં આચરિય, અત્તના ગહેત્વા વિચરણભણ્ડસ્સ અગ્ઘં ન જાનાસી’’તિ.

    Tā sutvā mahāsatto ‘‘saphalaṃ me āgamana’’nti tuṭṭhacitto ‘‘imā gāthā neva sāvakabhāsitā, na isibhāsitā, na kavibhāsitā, na devabhāsitā, sabbaññunāva bhāsitā. Kiṃ nu kho aggha’’nti cintento ‘‘imaṃ sakalampi cakkavāḷaṃ yāva brahmalokā sattaratanapuṇṇaṃ katvā dinnepi neva anucchavikaṃ kataṃ nāma hoti, ahaṃ kho panassa tiyojanasatike kururaṭṭhe sattayojanike indapatthanagare rajjaṃ dātuṃ pahomi. Rajjaṃ kātuṃ panassa bhāgyaṃ natthi, tathā hissa aṅgalakkhaṇānusārena appānubhāvatā dissati, tasmā dinnampi rajjaṃ na imasmiṃ tiṭṭhatī’’ti cintetvā ‘‘ācariya, tumhe aññesaṃ khattiyānaṃ imā gāthāyo desetvā kiṃ labhathā’’ti pucchi. ‘‘Ekekāya sataṃ sataṃ, mahārāja, teneva satārahagāthā nāma jātā’’ti. Athassa mahāsatto ‘‘tvaṃ ācariya, attanā gahetvā vicaraṇabhaṇḍassa agghaṃ na jānāsī’’ti.

    ‘‘સહસ્સિયા ઇમા ગાથા, નયિમા ગાથા સતારહા;

    ‘‘Sahassiyā imā gāthā, nayimā gāthā satārahā;

    ચત્તારિ ત્વં સહસ્સાનિ, ખિપ્પં ગણ્હાહિ બ્રાહ્મણા’’તિ. (જા॰ ૨.૨૧.૪૧૫);

    Cattāri tvaṃ sahassāni, khippaṃ gaṇhāhi brāhmaṇā’’ti. (jā. 2.21.415);

    ચત્તારિ સહસ્સાનિ દાપેત્વા એકઞ્ચ સુખયાનકં દત્વા મહતા સક્કારસમ્માનેનેવ તં ઉય્યોજેત્વા માતાપિતરો વન્દિત્વા ‘‘અહં બ્રાહ્મણેન આભતં સદ્ધમ્મરતનં પૂજેત્વા તસ્સ ચ સક્કારસમ્માનં કત્વા આગમિસ્સામીતિ પોરિસાદસ્સ પટિઞ્ઞં દત્વા આગતો. તત્થ યં બ્રાહ્મણસ્સ કત્તબ્બં પટિપજ્જિતબ્બં તં કતં, ઇદાનિ પોરિસાદસ્સ સન્તિકં ગમિસ્સામી’’તિ વુત્વા ‘‘તેન હિ, તાત સુતસોમ, કિં નામેતં કથેસિ, ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય ચોરં ગણ્હિસ્સામ, મા ગચ્છ ચોરસ્સ સન્તિક’’ન્તિ યાચિંસુ. સોળસસહસ્સા નાટકિત્થિયો સેસપરિજનાપિ ‘‘અમ્હે અનાથે કત્વા કુહિં ગચ્છસિ દેવા’’તિ પરિદેવિંસુ. ‘‘પુનપિ કિર રાજા ચોરસ્સ સન્તિકં ગમિસ્સતી’’તિ એકકોલાહલં અહોસિ.

    Cattāri sahassāni dāpetvā ekañca sukhayānakaṃ datvā mahatā sakkārasammāneneva taṃ uyyojetvā mātāpitaro vanditvā ‘‘ahaṃ brāhmaṇena ābhataṃ saddhammaratanaṃ pūjetvā tassa ca sakkārasammānaṃ katvā āgamissāmīti porisādassa paṭiññaṃ datvā āgato. Tattha yaṃ brāhmaṇassa kattabbaṃ paṭipajjitabbaṃ taṃ kataṃ, idāni porisādassa santikaṃ gamissāmī’’ti vutvā ‘‘tena hi, tāta sutasoma, kiṃ nāmetaṃ kathesi, caturaṅginiyā senāya coraṃ gaṇhissāma, mā gaccha corassa santika’’nti yāciṃsu. Soḷasasahassā nāṭakitthiyo sesaparijanāpi ‘‘amhe anāthe katvā kuhiṃ gacchasi devā’’ti parideviṃsu. ‘‘Punapi kira rājā corassa santikaṃ gamissatī’’ti ekakolāhalaṃ ahosi.

    મહાસત્તો ‘‘પટિઞ્ઞાય સચ્ચાપનં નામ સાધૂનં સપ્પુરિસાનં આચિણ્ણં, સોપિ મમં સદ્દહિત્વા વિસ્સજ્જેસિ, તસ્મા ગમિસ્સામિયેવા’’તિ માતાપિતરો વન્દિત્વા સેસજનં અનુસાસેત્વા અસ્સુમુખેન નાનપ્પકારં પરિદેવન્તેન ઇત્થાગારાદિના જનેન અનુગતો નગરા નિક્ખમ્મ તં જનં નિવત્તેતું મગ્ગે દણ્ડકેન તિરિયં લેખં કત્વા ‘‘ઇમં મમ લેખં મા અતિક્કમિંસૂ’’તિ વત્વા અગમાસિ. મહાજનો તેજવતો મહાસત્તસ્સ આણં અતિક્કમિતું અસક્કોન્તો મહાસદ્દેન કન્દિત્વા રોદિત્વા નિવત્તિ. બોધિસત્તો આગતમગ્ગેનેવ તસ્સ સન્તિકં અગમાસિ. તેન વુત્તં ‘‘અપુચ્છિ મં પોરિસાદો’’તિઆદિ.

    Mahāsatto ‘‘paṭiññāya saccāpanaṃ nāma sādhūnaṃ sappurisānaṃ āciṇṇaṃ, sopi mamaṃ saddahitvā vissajjesi, tasmā gamissāmiyevā’’ti mātāpitaro vanditvā sesajanaṃ anusāsetvā assumukhena nānappakāraṃ paridevantena itthāgārādinā janena anugato nagarā nikkhamma taṃ janaṃ nivattetuṃ magge daṇḍakena tiriyaṃ lekhaṃ katvā ‘‘imaṃ mama lekhaṃ mā atikkamiṃsū’’ti vatvā agamāsi. Mahājano tejavato mahāsattassa āṇaṃ atikkamituṃ asakkonto mahāsaddena kanditvā roditvā nivatti. Bodhisatto āgatamaggeneva tassa santikaṃ agamāsi. Tena vuttaṃ ‘‘apucchi maṃ porisādo’’tiādi.

    તત્થ કિં ત્વં ઇચ્છસિ નિસજ્જન્તિ ત્વં અત્તનો નગરં ગન્તું મમ હત્થતો નિસ્સજ્જનં કિં ઇચ્છસિ, ત્વં ‘‘મયા તક્કસિલાદીસુ ચિરપરિચિતો સચ્ચવાદી ચા’’તિ વદસિ, તસ્મા યથા મતિ તે કાહામિ, યથારુચિ તે કરિસ્સામિ. યદિ મે ત્વં પુનેહિસીતિ સચે પુન ત્વં એકંસેનેવ મમ સન્તિકં આગમિસ્સસિ.

    Tattha kiṃ tvaṃ icchasi nisajjanti tvaṃ attano nagaraṃ gantuṃ mama hatthato nissajjanaṃ kiṃ icchasi, tvaṃ ‘‘mayā takkasilādīsu ciraparicito saccavādī cā’’ti vadasi, tasmā yathā mati te kāhāmi, yathāruci te karissāmi. Yadi me tvaṃ punehisīti sace puna tvaṃ ekaṃseneva mama santikaṃ āgamissasi.

    ૧૦૮. પણ્હે આગમનં મમાતિ પગેવ મમ આગમનં તસ્સ પોરિસાદસ્સ પટિસ્સુણિત્વા પાતોવ આગમિસ્સામીતિ પટિસ્સવં કત્વા. રજ્જં નિય્યાતયિં તદાતિ તદા પોરિસાદસ્સ સન્તિકં ગન્તુકામો ‘‘ઇદં વો રજ્જં પટિપજ્જથા’’તિ માતાપિતૂનં તિયોજનસતિકં રજ્જં નિય્યાતેસિં.

    108.Paṇhe āgamanaṃ mamāti pageva mama āgamanaṃ tassa porisādassa paṭissuṇitvā pātova āgamissāmīti paṭissavaṃ katvā. Rajjaṃ niyyātayiṃ tadāti tadā porisādassa santikaṃ gantukāmo ‘‘idaṃ vo rajjaṃ paṭipajjathā’’ti mātāpitūnaṃ tiyojanasatikaṃ rajjaṃ niyyātesiṃ.

    ૧૦૯. કસ્મા પન રજ્જં નિય્યાતયિન્તિ? અનુસ્સરિત્વા સતં ધમ્મન્તિ યસ્મા પન પટિઞ્ઞાય સચ્ચાપનં નામ સતં સાધૂનં મહાબોધિસત્તાનં પવેણી કુલવંસો, તસ્મા તં સચ્ચપારમિતાધમ્મં પુબ્બકં પોરાણં જિનેહિ બુદ્ધાદીહિ સેવિતં અનુસ્સરિત્વા સચ્ચં અનુરક્ખન્તો તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ ધનં દત્વા અત્તનો જીવિતં પરિચ્ચજિત્વા પોરિસાદં ઉપાગમિં.

    109. Kasmā pana rajjaṃ niyyātayinti? Anussaritvā sataṃ dhammanti yasmā pana paṭiññāya saccāpanaṃ nāma sataṃ sādhūnaṃ mahābodhisattānaṃ paveṇī kulavaṃso, tasmā taṃ saccapāramitādhammaṃ pubbakaṃ porāṇaṃ jinehi buddhādīhi sevitaṃ anussaritvā saccaṃ anurakkhanto tassa brāhmaṇassa dhanaṃ datvā attano jīvitaṃ pariccajitvā porisādaṃ upāgamiṃ.

    ૧૧૦. નત્થિ મે સંસયો તત્થાતિ તસ્મિં પોરિસાદસ્સ સન્તિકં ગમને ‘‘અયં મં કિં નુ ખો ઘાતેસ્સતિ, ઉદાહુ નો’’તિ મય્હં સંસયો નત્થિ. ‘‘ચણ્ડો સાહસિકો મયા સદ્ધિં એકસતખત્તિયે દેવતાય બલિકમ્મકરણસજ્જો એકન્તેનેવ ઘાતેસ્સતી’’તિ જાનન્તો એવ કેવલં સચ્ચવાચં અનુરક્ખન્તો અત્તનો જીવિતં પરિચ્ચજિત્વા તં ઉપાગમિં. યસ્મા ચેતદેવં, તસ્મા સચ્ચેન મે સમો નત્થિ, એસા મે પરમત્થભાવપ્પત્તા સચ્ચપારમીતિ.

    110.Natthi me saṃsayo tatthāti tasmiṃ porisādassa santikaṃ gamane ‘‘ayaṃ maṃ kiṃ nu kho ghātessati, udāhu no’’ti mayhaṃ saṃsayo natthi. ‘‘Caṇḍo sāhasiko mayā saddhiṃ ekasatakhattiye devatāya balikammakaraṇasajjo ekanteneva ghātessatī’’ti jānanto eva kevalaṃ saccavācaṃ anurakkhanto attano jīvitaṃ pariccajitvā taṃ upāgamiṃ. Yasmā cetadevaṃ, tasmā saccena me samo natthi, esā me paramatthabhāvappattā saccapāramīti.

    ઉપાગતે પન મહાસત્તે વિકસિતપુણ્ડરીકપદુમસસ્સિરિકમસ્સ મુખં દિસ્વા ‘‘અયં વિગતમરણભયો હુત્વા આગતો, કિસ્સ નુ ખો એસ આનુભાવો’’તિ ચિન્તેન્તો ‘‘તસ્સ મઞ્ઞે ધમ્મસ્સ સુતત્તા અયં એવં તેજવા નિબ્ભયો ચ જાતો, અહમ્પિ તં સુત્વા તેજવા નિબ્ભયો ચ ભવિસ્સામી’’તિ સન્નિટ્ઠાનં કત્વા પોરિસાદો મહાસત્તં આહ – ‘‘સુણોમ સતારહગાથાયો યાસં સવનત્થં ત્વં અત્તનો નગરં ગતો’’તિ.

    Upāgate pana mahāsatte vikasitapuṇḍarīkapadumasassirikamassa mukhaṃ disvā ‘‘ayaṃ vigatamaraṇabhayo hutvā āgato, kissa nu kho esa ānubhāvo’’ti cintento ‘‘tassa maññe dhammassa sutattā ayaṃ evaṃ tejavā nibbhayo ca jāto, ahampi taṃ sutvā tejavā nibbhayo ca bhavissāmī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā porisādo mahāsattaṃ āha – ‘‘suṇoma satārahagāthāyo yāsaṃ savanatthaṃ tvaṃ attano nagaraṃ gato’’ti.

    તં સુત્વા બોધિસત્તો ‘‘અયં પોરિસાદો પાપધમ્મો, ઇમં થોકં નિગ્ગહેત્વા લજ્જાપેત્વા કથેસ્સામી’’તિ –

    Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘ayaṃ porisādo pāpadhammo, imaṃ thokaṃ niggahetvā lajjāpetvā kathessāmī’’ti –

    ‘‘અધમ્મિકસ્સ લુદ્દસ્સ, નિચ્ચં લોહિતપાણિનો;

    ‘‘Adhammikassa luddassa, niccaṃ lohitapāṇino;

    નત્થિ સચ્ચં કુતો ધમ્મો, કિં સુતેન કરિસ્સસી’’તિ. (જા॰ ૨.૨૧.૪૨૭) –

    Natthi saccaṃ kuto dhammo, kiṃ sutena karissasī’’ti. (jā. 2.21.427) –

    વત્વા પુન તેન સુટ્ઠુતરં સઞ્જાતસવનાદરેન –

    Vatvā puna tena suṭṭhutaraṃ sañjātasavanādarena –

    ‘‘સુત્વા ધમ્મં વિજાનન્તિ, નરા કલ્યાણપાપકં;

    ‘‘Sutvā dhammaṃ vijānanti, narā kalyāṇapāpakaṃ;

    અપિ ગાથા સુણિત્વાન, ધમ્મે મે રમતે મનો’’તિ. (જા॰ ૨.૨૧.૪૪૪) –

    Api gāthā suṇitvāna, dhamme me ramate mano’’ti. (jā. 2.21.444) –

    વુત્તે ‘‘અયં અતિવિય સઞ્જાતાદરો સોતુકામો, હન્દસ્સ કથેસ્સામી’’તિ ચિન્તેત્વા ‘‘તેન હિ સમ્મ, સાધુકં સુણોહિ મનસિકરોહી’’તિ વત્વા નન્દબ્રાહ્મણેન કથિતનિયામેનેવ ગાથાનં સક્કચ્ચં થુતિં કત્વા છકામાવચરદેવલોકે એકકોલાહલં કત્વા દેવતાસુ સાધુકારં દદમાનાસુ મહાસત્તો પોરિસાદસ્સ –

    Vutte ‘‘ayaṃ ativiya sañjātādaro sotukāmo, handassa kathessāmī’’ti cintetvā ‘‘tena hi samma, sādhukaṃ suṇohi manasikarohī’’ti vatvā nandabrāhmaṇena kathitaniyāmeneva gāthānaṃ sakkaccaṃ thutiṃ katvā chakāmāvacaradevaloke ekakolāhalaṃ katvā devatāsu sādhukāraṃ dadamānāsu mahāsatto porisādassa –

    ‘‘સકિદેવ મહારાજ, સબ્ભિ હોતિ સમાગમો;

    ‘‘Sakideva mahārāja, sabbhi hoti samāgamo;

    સા નં સઙ્ગતિ પાલેતિ, નાસબ્ભિ બહુસઙ્ગમો.

    Sā naṃ saṅgati pāleti, nāsabbhi bahusaṅgamo.

    ‘‘સબ્ભિરેવ સમાસેથ, સબ્ભિ કુબ્બેથ સન્થવં;

    ‘‘Sabbhireva samāsetha, sabbhi kubbetha santhavaṃ;

    સતં સદ્ધમ્મમઞ્ઞાય, સેય્યો હોતિ ન પાપિયો.

    Sataṃ saddhammamaññāya, seyyo hoti na pāpiyo.

    ‘‘જીરન્તિ વે રાજરથા સુચિત્તા, અત્થો સરીરમ્પિ જરં ઉપેતિ;

    ‘‘Jīranti ve rājarathā sucittā, attho sarīrampi jaraṃ upeti;

    સતઞ્ચ ધમ્મો ન જરં ઉપેતિ, સન્તો હવે સબ્ભિ પવેદયન્તિ.

    Satañca dhammo na jaraṃ upeti, santo have sabbhi pavedayanti.

    ‘‘નભઞ્ચ દૂરે પથવી ચ દૂરે, પારં સમુદ્દસ્સ તદાહુ દૂરે;

    ‘‘Nabhañca dūre pathavī ca dūre, pāraṃ samuddassa tadāhu dūre;

    તતો હવે દૂરતરં વદન્તિ, સતઞ્ચ ધમ્મો અસતઞ્ચ રાજા’’તિ. (જા॰ ૨.૨૧.૪૧૧-૪૧૪) –

    Tato have dūrataraṃ vadanti, satañca dhammo asatañca rājā’’ti. (jā. 2.21.411-414) –

    ધમ્મં કથેસિ. તસ્સ તેન સુકથિતત્તા ચેવ અત્તનો ચ પુઞ્ઞાનુભાવેન ગાથા સુણન્તસ્સેવ સકલસરીરં પઞ્ચવણ્ણાય પીતિયા પરિપૂરિ. સો બોધિસત્તે મુદુચિત્તો હુત્વા ‘‘સમ્મ સુતસોમ, દાતબ્બયુત્તકં હિરઞ્ઞાદિં ન પસ્સામિ, એકેકાય ગાથાય એકેકં વરં દસ્સામી’’તિ આહ. અથ નં મહાસત્તો ‘‘ત્વં અત્તનોપિ હિતાનિ અજાનન્તો પરસ્સ કિં નામ વરં દસ્સસી’’તિ અપસાદેત્વા પુન તેન ‘‘વરં ગણ્હથા’’તિ યાચિતો સબ્બપઠમં ‘‘અહં ચિરકાલં તં અરોગં પસ્સેય્ય’’ન્તિ વરં યાચિ. સો ‘‘અયં ઇદાનિ મે વધિત્વા મંસં ખાદિતુકામસ્સ મહાનત્થકરસ્સ મય્હમેવ જીવિતમિચ્છતી’’તિ તુટ્ઠમાનસો વઞ્ચેત્વા વરસ્સ ગહિતભાવં અજાનન્તો અદાસિ. મહાસત્તો હિ ઉપાયકુસલતાય તસ્સ ચિરં જીવિતુકામતાપદેસેન અત્તનો જીવિતં યાચિ. અથ ‘‘પરોસતં ખત્તિયાનં જીવિતં દેહી’’તિ દુતિયં વરં, તેસં સકે રટ્ઠે પટિપાદનં તતિયં વરં, મનુસ્સમંસખાદનતો વિરમણં ચતુત્થં વરં યાચિ. સો તીણિ વરાનિ દત્વા ચતુત્થં વરં અદાતુકામો ‘‘અઞ્ઞં વરં ગણ્હાહી’’તિ વત્વાપિ મહાસત્તેન નિપ્પીળિયમાનો તમ્પિ અદાસિયેવ.

    Dhammaṃ kathesi. Tassa tena sukathitattā ceva attano ca puññānubhāvena gāthā suṇantasseva sakalasarīraṃ pañcavaṇṇāya pītiyā paripūri. So bodhisatte muducitto hutvā ‘‘samma sutasoma, dātabbayuttakaṃ hiraññādiṃ na passāmi, ekekāya gāthāya ekekaṃ varaṃ dassāmī’’ti āha. Atha naṃ mahāsatto ‘‘tvaṃ attanopi hitāni ajānanto parassa kiṃ nāma varaṃ dassasī’’ti apasādetvā puna tena ‘‘varaṃ gaṇhathā’’ti yācito sabbapaṭhamaṃ ‘‘ahaṃ cirakālaṃ taṃ arogaṃ passeyya’’nti varaṃ yāci. So ‘‘ayaṃ idāni me vadhitvā maṃsaṃ khāditukāmassa mahānatthakarassa mayhameva jīvitamicchatī’’ti tuṭṭhamānaso vañcetvā varassa gahitabhāvaṃ ajānanto adāsi. Mahāsatto hi upāyakusalatāya tassa ciraṃ jīvitukāmatāpadesena attano jīvitaṃ yāci. Atha ‘‘parosataṃ khattiyānaṃ jīvitaṃ dehī’’ti dutiyaṃ varaṃ, tesaṃ sake raṭṭhe paṭipādanaṃ tatiyaṃ varaṃ, manussamaṃsakhādanato viramaṇaṃ catutthaṃ varaṃ yāci. So tīṇi varāni datvā catutthaṃ varaṃ adātukāmo ‘‘aññaṃ varaṃ gaṇhāhī’’ti vatvāpi mahāsattena nippīḷiyamāno tampi adāsiyeva.

    અથ બોધિસત્તો પોરિસાદં નિબ્બિસેવનં કત્વા તેનેવ રાજાનો મોચાપેત્વા ભૂમિયં નિપજ્જાપેત્વા દારકાનં કણ્ણતો સુત્તવટ્ટિ વિય સણિકં રજ્જુયો નીહરિત્વા પોરિસાદેન એકં તચં આહરાપેત્વા પાસાણેન ઘંસિત્વા સચ્ચકિરિયં કત્વા તેસં હત્થતલાનિ મક્ખેસિ. તઙ્ખણં એવ ફાસુકં અહોસિ. દ્વીહતીહં તત્થેવ વસિત્વા તે અરોગે કારેત્વા તેહિ સદ્ધિં અભિજ્જનકસભાવં મિત્તસન્થવં કારેત્વા તેહિ સદ્ધિં તં બારાણસિં નેત્વા રજ્જે પતિટ્ઠાપેત્વા ‘‘અપ્પમત્તા હોથા’’તિ તે રાજાનો અત્તનો અત્તનો નગરં પેસેત્વા ઇન્દપત્થનગરતો આગતાય અત્તનો ચતુરઙ્ગિનિયા સેનાય પરિવુતો અત્તનો નગરં ગતો તુટ્ઠપમુદિતેન નાગરજનેન સમ્પરિવારિયમાનો અન્તેપુરં પવિસિત્વા માતાપિતરો વન્દિત્વા મહાતલં અભિરુહિ.

    Atha bodhisatto porisādaṃ nibbisevanaṃ katvā teneva rājāno mocāpetvā bhūmiyaṃ nipajjāpetvā dārakānaṃ kaṇṇato suttavaṭṭi viya saṇikaṃ rajjuyo nīharitvā porisādena ekaṃ tacaṃ āharāpetvā pāsāṇena ghaṃsitvā saccakiriyaṃ katvā tesaṃ hatthatalāni makkhesi. Taṅkhaṇaṃ eva phāsukaṃ ahosi. Dvīhatīhaṃ tattheva vasitvā te aroge kāretvā tehi saddhiṃ abhijjanakasabhāvaṃ mittasanthavaṃ kāretvā tehi saddhiṃ taṃ bārāṇasiṃ netvā rajje patiṭṭhāpetvā ‘‘appamattā hothā’’ti te rājāno attano attano nagaraṃ pesetvā indapatthanagarato āgatāya attano caturaṅginiyā senāya parivuto attano nagaraṃ gato tuṭṭhapamuditena nāgarajanena samparivāriyamāno antepuraṃ pavisitvā mātāpitaro vanditvā mahātalaṃ abhiruhi.

    અથ મહાસત્તો છ દાનસાલાયો કારેત્વા દેવસિકં મહાદાનાનિ પવત્તેન્તો સીલાનિ પરિપૂરેન્તો ઉપોસથં ઉપવસન્તો પારમિયો અનુબ્રૂહેસિ. તેપિ રાજાનો મહાસત્તસ્સ ઓવાદે ઠત્વા દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ કત્વા આયુપરિયોસાને સગ્ગપુરં પૂરયિંસુ.

    Atha mahāsatto cha dānasālāyo kāretvā devasikaṃ mahādānāni pavattento sīlāni paripūrento uposathaṃ upavasanto pāramiyo anubrūhesi. Tepi rājāno mahāsattassa ovāde ṭhatvā dānādīni puññāni katvā āyupariyosāne saggapuraṃ pūrayiṃsu.

    તદા પોરિસાદો અઙ્ગુલિમાલત્થેરો અહોસિ, કાળહત્થિઅમચ્ચો સારિપુત્તત્થેરો, નન્દબ્રાહ્મણો આનન્દત્થેરો, રુક્ખદેવતા મહાકસ્સપત્થેરો, રાજાનો બુદ્ધપરિસા, માતાપિતરો મહારાજકુલાનિ, સુતસોમમહારાજા લોકનાથો.

    Tadā porisādo aṅgulimālatthero ahosi, kāḷahatthiamacco sāriputtatthero, nandabrāhmaṇo ānandatthero, rukkhadevatā mahākassapatthero, rājāno buddhaparisā, mātāpitaro mahārājakulāni, sutasomamahārājā lokanātho.

    તસ્સ હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ સેસપારમિયોપિ નિદ્ધારેતબ્બા. તથા અલીનસત્તુચરિયાવણ્ણનાય (ચરિયા અટ્ઠ॰ ૨.૭૪ આદયો) વિય મહાસત્તસ્સ ગુણાનુભાવા વિભાવેતબ્બાતિ.

    Tassa heṭṭhā vuttanayeneva sesapāramiyopi niddhāretabbā. Tathā alīnasattucariyāvaṇṇanāya (cariyā aṭṭha. 2.74 ādayo) viya mahāsattassa guṇānubhāvā vibhāvetabbāti.

    મહાસુતસોમચરિયાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Mahāsutasomacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    સચ્ચપારમી નિટ્ઠિતા.

    Saccapāramī niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ચરિયાપિટકપાળિ • Cariyāpiṭakapāḷi / ૧૨. સુતસોમચરિયા • 12. Sutasomacariyā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact