| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೨. ಮಹಾವಚ್ಛತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
2. Mahāvacchattheragāthāvaṇṇanā
ಪಞ್ಞಾಬಲೀತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಹಾವಚ್ಛತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಪಾನೀಯದಾನಮದಾಸಿ। ಪುನ ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಉಪಾಸಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ, ಸೋ ತೇಹಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಹಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಮಗಧರಟ್ಠೇ ನಾಳಕಗಾಮೇ ಸಮಿದ್ಧಿಸ್ಸ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಹಾವಚ್ಛೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸೋಪಿ ನಾಮ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ। ಯಸ್ಸ ಸಾವಕತ್ತಂ ಉಪಾಗತೋ, ಸೋ ಏವ ಮಞ್ಞೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ ಭಗವತಿ ಸದ್ಧಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೦.೫೧-೫೬) –
Paññābalīti āyasmato mahāvacchattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pānīyadānamadāsi. Puna sikhissa bhagavato kāle upāsako hutvā vivaṭṭūpanissayaṃ bahuṃ puññakammaṃ akāsi, so tehi puññakammehi tattha tattha sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe nāḷakagāme samiddhissa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti. Tassa mahāvacchoti nāmaṃ ahosi. So vayappatto āyasmato sāriputtassa bhagavato sāvakabhāvaṃ sutvā ‘‘sopi nāma mahāpañño. Yassa sāvakattaṃ upāgato, so eva maññe imasmiṃ loke aggapuggalo’’ti bhagavati saddhaṃ uppādetvā satthu santike pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.51-56) –
‘‘ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಅನುತ್ತರೇ।
‘‘Padumuttarabuddhassa, bhikkhusaṅghe anuttare;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸುಮನೋ, ಪಾನೀಯಘಟಮಪೂರಯಿಂ॥
Pasannacitto sumano, pānīyaghaṭamapūrayiṃ.
‘‘ಪಬ್ಬತಗ್ಗೇ ದುಮಗ್ಗೇ ವಾ, ಆಕಾಸೇ ವಾಥ ಭೂಮಿಯಂ।
‘‘Pabbatagge dumagge vā, ākāse vātha bhūmiyaṃ;
ಯದಾ ಪಾನೀಯಮಿಚ್ಛಾಮಿ, ಖಿಪ್ಪಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತೇ ಮಮ॥
Yadā pānīyamicchāmi, khippaṃ nibbattate mama.
‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ದಾನಮದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ dānamadadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ದಕದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, dakadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಭವಾ ಸಬ್ಬೇ ಸಮೂಹತಾ।
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… bhavā sabbe samūhatā;
ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಏವಂ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಸಾಸನಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವವಿಭಾವನೇನ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಉಸ್ಸಾಹಜನನತ್ಥಂ ‘‘ಪಞ್ಞಾಬಲೀ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Evaṃ pana arahattaṃ patvā vimuttisukhaṃ anubhavanto sāsanassa niyyānikabhāvavibhāvanena sabrahmacārīnaṃ ussāhajananatthaṃ ‘‘paññābalī’’ti gāthaṃ abhāsi.
೧೨. ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಬಲೀತಿ ಪಾರಿಹಾರಿಯಪಞ್ಞಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಚ ವಸೇನ ಅಭಿಣ್ಹಸೋ ಸಾತಿಸಯೇನ ಪಞ್ಞಾಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸೀಲವತೂಪಪನ್ನೋತಿ ಉಕ್ಕಂಸಗತೇನ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇನ, ಧುತಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ವತೇಹಿ ಚ ಉಪಪನ್ನೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸಮಾಹಿತೋತಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಭೇದೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಹಿತೋ। ಝಾನರತೋತಿ ತತೋ ಏವ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇ ಚ ರತೋ ಸತತಾಭಿಯುತ್ತೋ। ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸತಿಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸವಸೇನ ಸತಿಮಾ। ಯದತ್ಥಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥತೋ ಅನಪೇತಂ ಅತ್ಥಿಯಂ, ಯೇನ ಅತ್ಥಿಯಂ ಯದತ್ಥಿಯಂ। ಯಥಾ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ಅತ್ಥಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಮಾನೋ। ಸಾಮಿಪರಿಭೋಗೇನ ಹಿ ತಂ ಅತ್ಥಿಯಂ ಹೋತಿ ದಾಯಜ್ಜಪರಿಭೋಗೇನ ವಾ, ನ ಅಞ್ಞಥಾ ಭೋಜನನ್ತಿ ಚ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಭುಞ್ಜಿಯತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಯತೀತಿ ವಾ ಭೋಜನಂ, ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ। ‘‘ಯದತ್ಥಿಕ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ। ಯದತ್ಥಂ ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಸತ್ಥಾರಾ ಪಚ್ಚಯಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ, ತದತ್ಥಂ ಕಾಯಸ್ಸ ಠಿತಿಆದಿಅತ್ಥಂ, ತಞ್ಚ ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಂ। ತಸ್ಮಾ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಂ ಭೋಜನಪಚ್ಚಯೇ ಭುಞ್ಜಮಾನೋ ತತೋ ಏವ ಕಙ್ಖೇಥ ಕಾಲಂ ಅತ್ತನೋ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲಂ ಆಗಮೇಯ್ಯ। ಇಧ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ವೀತರಾಗೋ। ಬಾಹಿರಕಸ್ಸ ಪನ ಕಾಮೇಸು ವೀತರಾಗಸ್ಸ ಇದಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
12. Tattha paññābalīti pārihāriyapaññāya vipassanāpaññāya ca vasena abhiṇhaso sātisayena paññābalena samannāgato. Sīlavatūpapannoti ukkaṃsagatena catupārisuddhisīlena, dhutadhammasaṅkhātehi vatehi ca upapanno samannāgato. Samāhitoti upacārappanābhedena samādhinā samāhito. Jhānaratoti tato eva ārammaṇūpanijjhāne lakkhaṇūpanijjhāne ca rato satatābhiyutto. Sabbakālaṃ satiyā avippavāsavasena satimā. Yadatthiyanti atthato anapetaṃ atthiyaṃ, yena atthiyaṃ yadatthiyaṃ. Yathā paccaye paribhuñjantassa paribhuñjanaṃ atthiyaṃ hoti, tathā bhojanaṃ bhuñjamāno. Sāmiparibhogena hi taṃ atthiyaṃ hoti dāyajjaparibhogena vā, na aññathā bhojananti ca nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Bhuñjiyati paribhuñjiyatīti vā bhojanaṃ, cattāro paccayā. ‘‘Yadatthika’’nti vā pāṭho. Yadatthaṃ yassatthāya satthārā paccayā anuññātā, tadatthaṃ kāyassa ṭhitiādiatthaṃ, tañca anupādisesanibbānatthaṃ. Tasmā anupādāparinibbānatthaṃ bhojanapaccaye bhuñjamāno tato eva kaṅkhetha kālaṃ attano anupādāparinibbānakālaṃ āgameyya. Idha imasmiṃ sāsane vītarāgo. Bāhirakassa pana kāmesu vītarāgassa idaṃ natthīti adhippāyo.
ಮಹಾವಚ್ಛತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahāvacchattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೨. ಮಹಾವಚ್ಛತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 2. Mahāvacchattheragāthā
