Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൨൬] ൬. മഹിളാമുഖജാതകവണ്ണനാ
[26] 6. Mahiḷāmukhajātakavaṇṇanā
പുരാണചോരാന വചോ നിസമ്മാതി ഇദം സത്ഥാ വേളുവനേ വിഹരന്തോ ദേവദത്തം ആരബ്ഭ കഥേസി. ദേവദത്തോ അജാതസത്തുകുമാരം പസാദേത്വാ ലാഭസക്കാരം നിപ്ഫാദേസി. അജാതസത്തുകുമാരോ ദേവദത്തസ്സ ഗയാസീസേ വിഹാരം കാരേത്വാ നാനഗ്ഗരസേഹി തിവസ്സികഗന്ധസാലിഭോജനസ്സ ദിവസേ ദിവസേ പഞ്ച ഥാലിപാകസതാനി അഭിഹരി. ലാഭസക്കാരം നിസ്സായ ദേവദത്തസ്സ പരിവാരോ മഹന്തോ ജാതോ, ദേവദത്തോ പരിവാരേന സദ്ധിം വിഹാരേയേവ ഹോതി. തേന സമയേന രാജഗഹവാസികാ ദ്വേ സഹായാ. തേസു ഏകോ സത്ഥു സന്തികേ പബ്ബജിതോ, ഏകോ ദേവദത്തസ്സ. തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം തസ്മിം തസ്മിം ഠാനേപി പസ്സന്തി, വിഹാരം ഗന്ത്വാപി പസ്സന്തിയേവ.
Purāṇacorāna vaco nisammāti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Devadatto ajātasattukumāraṃ pasādetvā lābhasakkāraṃ nipphādesi. Ajātasattukumāro devadattassa gayāsīse vihāraṃ kāretvā nānaggarasehi tivassikagandhasālibhojanassa divase divase pañca thālipākasatāni abhihari. Lābhasakkāraṃ nissāya devadattassa parivāro mahanto jāto, devadatto parivārena saddhiṃ vihāreyeva hoti. Tena samayena rājagahavāsikā dve sahāyā. Tesu eko satthu santike pabbajito, eko devadattassa. Te aññamaññaṃ tasmiṃ tasmiṃ ṭhānepi passanti, vihāraṃ gantvāpi passantiyeva.
അഥേകദിവസം ദേവദത്തസ്സ നിസ്സിതകോ ഇതരം ആഹ – ‘‘ആവുസോ, കിം ത്വം ദേവസികം സേദേഹി മുച്ചമാനേഹി പിണ്ഡായ ചരസി, ദേവദത്തോ ഗയാസീസവിഹാരേ നിസീദിത്വാവ നാനഗ്ഗരസേഹി സുഭോജനം ഭുഞ്ജതി, ഏവരൂപോ ഉപായോ നത്ഥി, കിം ത്വം ദുക്ഖം അനുഭോസി, കിം തേ പാതോവ ഗയാസീസം ആഗന്ത്വാ സഉത്തരിഭങ്ഗം യാഗും പിവിത്വാ അട്ഠാരസവിധം ഖജ്ജകം ഖാദിത്വാ നാനഗ്ഗരസേഹി സുഭോജനം ഭുഞ്ജിതും ന വട്ടതീ’’തി? സോ പുനപ്പുനം വുച്ചമാനോ ഗന്തുകാമോ ഹുത്വാ തതോ പട്ഠായ ഗയാസീസം ഗന്ത്വാ ഭുഞ്ജിത്വാ കാലസ്സേവ വേളുവനം ആഗച്ഛതി. സോ സബ്ബകാലം പടിച്ഛാദേതും നാസക്ഖി, ‘‘ഗയാസീസം ഗന്ത്വാ ദേവദത്തസ്സ പട്ഠപിതം ഭത്തം ഭുഞ്ജതീ’’തി ന ചിരസ്സേവ പാകടോ ജാതോ . അഥ നം സഹായാ പുച്ഛിംസു ‘‘സച്ചം കിര, ത്വം ആവുസോ, ദേവദത്തസ്സ പട്ഠപിതം ഭത്തം ഭുഞ്ജസീ’’തി. ‘‘കോ ഏവമാഹാ’’തി? ‘‘അസുകോ ച അസുകോ ചാ’’തി. ‘‘സച്ചം അഹം ആവുസോ ഗയാസീസം ഗന്ത്വാ ഭുഞ്ജാമി, ന പന മേ ദേവദത്തോ ഭത്തം ദേതി, അഞ്ഞേ മനുസ്സാ ദേന്തീ’’തി. ‘‘ആവുസോ, ദേവദത്തോ ബുദ്ധാനം പടികണ്ടകോ ദുസ്സീലോ അജാതസത്തും പസാദേത്വാ അധമ്മേന അത്തനോ ലാഭസക്കാരം ഉപ്പാദേസി, ത്വം ഏവരൂപേ നിയ്യാനികേ ബുദ്ധസാസനേ പബ്ബജിത്വാ ദേവദത്തസ്സ അധമ്മേന ഉപ്പന്നം ഭോജനം ഭുഞ്ജസി, ഏഹി തം സത്ഥു സന്തികം നേസ്സാമാ’’തി തം ഭിക്ഖും ആദായ ധമ്മസഭം ആഗമിംസു.
Athekadivasaṃ devadattassa nissitako itaraṃ āha – ‘‘āvuso, kiṃ tvaṃ devasikaṃ sedehi muccamānehi piṇḍāya carasi, devadatto gayāsīsavihāre nisīditvāva nānaggarasehi subhojanaṃ bhuñjati, evarūpo upāyo natthi, kiṃ tvaṃ dukkhaṃ anubhosi, kiṃ te pātova gayāsīsaṃ āgantvā sauttaribhaṅgaṃ yāguṃ pivitvā aṭṭhārasavidhaṃ khajjakaṃ khāditvā nānaggarasehi subhojanaṃ bhuñjituṃ na vaṭṭatī’’ti? So punappunaṃ vuccamāno gantukāmo hutvā tato paṭṭhāya gayāsīsaṃ gantvā bhuñjitvā kālasseva veḷuvanaṃ āgacchati. So sabbakālaṃ paṭicchādetuṃ nāsakkhi, ‘‘gayāsīsaṃ gantvā devadattassa paṭṭhapitaṃ bhattaṃ bhuñjatī’’ti na cirasseva pākaṭo jāto . Atha naṃ sahāyā pucchiṃsu ‘‘saccaṃ kira, tvaṃ āvuso, devadattassa paṭṭhapitaṃ bhattaṃ bhuñjasī’’ti. ‘‘Ko evamāhā’’ti? ‘‘Asuko ca asuko cā’’ti. ‘‘Saccaṃ ahaṃ āvuso gayāsīsaṃ gantvā bhuñjāmi, na pana me devadatto bhattaṃ deti, aññe manussā dentī’’ti. ‘‘Āvuso, devadatto buddhānaṃ paṭikaṇṭako dussīlo ajātasattuṃ pasādetvā adhammena attano lābhasakkāraṃ uppādesi, tvaṃ evarūpe niyyānike buddhasāsane pabbajitvā devadattassa adhammena uppannaṃ bhojanaṃ bhuñjasi, ehi taṃ satthu santikaṃ nessāmā’’ti taṃ bhikkhuṃ ādāya dhammasabhaṃ āgamiṃsu.
സത്ഥാ ദിസ്വാവ ‘‘കിം, ഭിക്ഖവേ, ഏതം ഭിക്ഖും അനിച്ഛന്തഞ്ഞേവ ആദായ ആഗതത്ഥാ’’തി? ‘‘ആമ ഭന്തേ, അയം ഭിക്ഖു തുമ്ഹാകം സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ ദേവദത്തസ്സ അധമ്മേന ഉപ്പന്നം ഭോജനം ഭുഞ്ജതീ’’തി. ‘‘സച്ചം കിര ത്വം ഭിക്ഖു ദേവദത്തസ്സ അധമ്മേന ഉപ്പന്നം ഭോജനം ഭുഞ്ജസീ’’തി? ‘‘ന ഭന്തേ, ദേവദത്തോ മയ്ഹം ദേതി, അഞ്ഞേ മനുസ്സാ ദേന്തി, തമഹം ഭുഞ്ജാമീ’’തി. സത്ഥാ ‘‘മാ ഭിക്ഖു ഏത്ഥ പരിഹാരം കരി, ദേവദത്തോ അനാചാരോ ദുസ്സീലോ, കഥഞ്ഹി നാമ ത്വം ഇധ പബ്ബജിത്വാ മമ സാസനം ഭജന്തോയേവ ദേവദത്തസ്സ ഭത്തം ഭുഞ്ജസി, നിച്ചകാലമ്പി ഭജനസീലകോവ ത്വം ദിട്ഠദിട്ഠേയേവ ഭജസീ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Satthā disvāva ‘‘kiṃ, bhikkhave, etaṃ bhikkhuṃ anicchantaññeva ādāya āgatatthā’’ti? ‘‘Āma bhante, ayaṃ bhikkhu tumhākaṃ santike pabbajitvā devadattassa adhammena uppannaṃ bhojanaṃ bhuñjatī’’ti. ‘‘Saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu devadattassa adhammena uppannaṃ bhojanaṃ bhuñjasī’’ti? ‘‘Na bhante, devadatto mayhaṃ deti, aññe manussā denti, tamahaṃ bhuñjāmī’’ti. Satthā ‘‘mā bhikkhu ettha parihāraṃ kari, devadatto anācāro dussīlo, kathañhi nāma tvaṃ idha pabbajitvā mama sāsanaṃ bhajantoyeva devadattassa bhattaṃ bhuñjasi, niccakālampi bhajanasīlakova tvaṃ diṭṭhadiṭṭheyeva bhajasī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ ബോധിസത്തോ തസ്സ അമച്ചോ അഹോസി. തദാ രഞ്ഞോ മഹിളാമുഖോ നാമ മങ്ഗലഹത്ഥീ അഹോസി സീലവാ ആചാരസമ്പന്നോ, ന കഞ്ചി വിഹേഠേതി. അഥേകദിവസം തസ്സ സാലായ സമീപേ രത്തിഭാഗസമനന്തരേ ചോരാ ആഗന്ത്വാ തസ്സ അവിദൂരേ നിസിന്നാ ചോരമന്തം മന്തയിംസു ‘‘ഏവം ഉമ്മങ്ഗോ ഭിന്ദിതബ്ബോ, ഏവം സന്ധിച്ഛേദകമ്മം കത്തബ്ബം, ഉമ്മങ്ഗഞ്ച സന്ധിച്ഛേദഞ്ച മഗ്ഗസദിസം തിത്ഥസദിസം നിജ്ജടം നിഗ്ഗുമ്ബം കത്വാ ഭണ്ഡം ഹരിതും വട്ടതി, ഹരന്തേന മാരേത്വാവ ഹരിതബ്ബം, ഏവം ഉട്ഠാതും സമത്ഥോ നാമ ന ഭവിസ്സതി, ചോരേന ച നാമ സീലാചാരയുത്തേന ന ഭവിതബ്ബം, കക്ഖളേന ഫരുസേന സാഹസികേന ഭവിതബ്ബ’’ന്തി. ഏവം മന്തേത്വാ അഞ്ഞമഞ്ഞം ഉഗ്ഗണ്ഹാപേത്വാ അഗമംസു. ഏതേനേവ ഉപായേന പുനദിവസേപി പുനദിവസേപീതി ബഹൂ ദിവസേ തത്ഥ ആഗന്ത്വാ മന്തയിംസു. സോ തേസം വചനം സുത്വാ ‘‘തേ മം സിക്ഖാപേന്തീ’’തി സഞ്ഞായ ‘‘ഇദാനി മയാ കക്ഖളേന ഫരുസേന സാഹസികേന ഭവിതബ്ബ’’ന്തി തഥാരൂപോവ അഹോസി. പാതോവ ആഗതം ഹത്ഥിഗോപകം സോണ്ഡായ ഗഹേത്വാ ഭൂമിയം പോഥേത്വാ മാരേസി. അപരമ്പി തഥാ അപരമ്പി തഥാതി ആഗതാഗതം മാരേതിയേവ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa amacco ahosi. Tadā rañño mahiḷāmukho nāma maṅgalahatthī ahosi sīlavā ācārasampanno, na kañci viheṭheti. Athekadivasaṃ tassa sālāya samīpe rattibhāgasamanantare corā āgantvā tassa avidūre nisinnā coramantaṃ mantayiṃsu ‘‘evaṃ ummaṅgo bhinditabbo, evaṃ sandhicchedakammaṃ kattabbaṃ, ummaṅgañca sandhicchedañca maggasadisaṃ titthasadisaṃ nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā bhaṇḍaṃ harituṃ vaṭṭati, harantena māretvāva haritabbaṃ, evaṃ uṭṭhātuṃ samattho nāma na bhavissati, corena ca nāma sīlācārayuttena na bhavitabbaṃ, kakkhaḷena pharusena sāhasikena bhavitabba’’nti. Evaṃ mantetvā aññamaññaṃ uggaṇhāpetvā agamaṃsu. Eteneva upāyena punadivasepi punadivasepīti bahū divase tattha āgantvā mantayiṃsu. So tesaṃ vacanaṃ sutvā ‘‘te maṃ sikkhāpentī’’ti saññāya ‘‘idāni mayā kakkhaḷena pharusena sāhasikena bhavitabba’’nti tathārūpova ahosi. Pātova āgataṃ hatthigopakaṃ soṇḍāya gahetvā bhūmiyaṃ pothetvā māresi. Aparampi tathā aparampi tathāti āgatāgataṃ māretiyeva.
‘‘മഹിളാമുഖോ ഉമ്മത്തകോ ജാതോ ദിട്ഠദിട്ഠേ മാരേതീ’’തി രഞ്ഞോ ആരോചയിംസു. രാജാ ബോധിസത്തം പഹിണി ‘‘ഗച്ഛ പണ്ഡിത, ജാനാഹി കേന കാരണേന സോ ദുട്ഠോ ജാതോ’’തി. ബോധിസത്തോ ഗന്ത്വാ തസ്സ സരീരേ അരോഗഭാവം ഞത്വാ ‘‘കേന നു ഖോ കാരണേന ഏസ ദുട്ഠോ ജാതോ’’തി ഉപധാരേന്തോ ‘‘അദ്ധാ അവിദൂരേ കേസഞ്ചി വചനം സുത്വാ ‘മം ഏതേ സിക്ഖാപേന്തീ’തി സഞ്ഞായ ദുട്ഠോ ജാതോ’’തി സന്നിട്ഠാനം കത്വാ ഹത്ഥിഗോപകേ പുച്ഛി ‘‘അത്ഥി നു ഖോ ഹത്ഥിസാലായ സമീപേ രത്തിഭാഗേ കേഹിചി കിഞ്ചി കഥിതപുബ്ബ’’ന്തി? ‘‘ആമ, സാമി, ചോരാ ആഗന്ത്വാ കഥയിംസൂ’’തി. ബോധിസത്തോ ഗന്ത്വാ രഞ്ഞോ ആരോചേസി ‘‘ദേവ, അഞ്ഞോ ഹത്ഥിസ്സ സരീരേ വികാരോ നത്ഥി, ചോരാനം കഥം സുത്വാ ദുട്ഠോ ജാതോ’’തി. ‘‘ഇദാനി കിം കാതും വട്ടതീ’’തി? ‘‘സീലവന്തേ സമണബ്രാഹ്മണേ ഹത്ഥിസാലായം നിസീദാപേത്വാ സീലാചാരകഥം കഥാപേതും വട്ടതീ’’തി. ‘‘ഏവം കാരേഹി, താതാ’’തി.
‘‘Mahiḷāmukho ummattako jāto diṭṭhadiṭṭhe māretī’’ti rañño ārocayiṃsu. Rājā bodhisattaṃ pahiṇi ‘‘gaccha paṇḍita, jānāhi kena kāraṇena so duṭṭho jāto’’ti. Bodhisatto gantvā tassa sarīre arogabhāvaṃ ñatvā ‘‘kena nu kho kāraṇena esa duṭṭho jāto’’ti upadhārento ‘‘addhā avidūre kesañci vacanaṃ sutvā ‘maṃ ete sikkhāpentī’ti saññāya duṭṭho jāto’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā hatthigopake pucchi ‘‘atthi nu kho hatthisālāya samīpe rattibhāge kehici kiñci kathitapubba’’nti? ‘‘Āma, sāmi, corā āgantvā kathayiṃsū’’ti. Bodhisatto gantvā rañño ārocesi ‘‘deva, añño hatthissa sarīre vikāro natthi, corānaṃ kathaṃ sutvā duṭṭho jāto’’ti. ‘‘Idāni kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Sīlavante samaṇabrāhmaṇe hatthisālāyaṃ nisīdāpetvā sīlācārakathaṃ kathāpetuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Evaṃ kārehi, tātā’’ti.
ബോധിസത്തോ ഗന്ത്വാ സീലവന്തേ സമണബ്രാഹ്മണേ ഹത്ഥിസാലായം നിസീദാപേത്വാ ‘‘സീലകഥം കഥേഥ, ഭന്തേ’’തി ആഹ. തേ ഹത്ഥിസ്സ അവിദൂരേ നിസിന്നാ ‘‘ന കോചി പരാമസിതബ്ബോ ന മാരേതബ്ബോ, സീലാചാരസമ്പന്നേന ഖന്തിമേത്താനുദ്ദയയുത്തേന ഭവിതും വട്ടതീ’’തി സീലകഥം കഥയിംസു. സോ തം സുത്വാ ‘‘മം ഇമേ സിക്ഖാപേന്തി, ഇതോ ദാനി പട്ഠായ സീലവന്തേന ഭവിതബ്ബ’’ന്തി സീലവാ അഹോസി. രാജാ ബോധിസത്തം പുച്ഛി ‘‘കിം, താത, സീലവാ ജാതോ’’തി ? ബോധിസത്തോ ‘‘ആമ, ദേവാ’’തി. ‘‘ഏവരൂപോ ദുട്ഠഹത്ഥീ പണ്ഡിതേ നിസ്സായ പോരാണകധമ്മേയേവ പതിട്ഠിതോ’’തി വത്വാ ഇമം ഗാഥമാഹ –
Bodhisatto gantvā sīlavante samaṇabrāhmaṇe hatthisālāyaṃ nisīdāpetvā ‘‘sīlakathaṃ kathetha, bhante’’ti āha. Te hatthissa avidūre nisinnā ‘‘na koci parāmasitabbo na māretabbo, sīlācārasampannena khantimettānuddayayuttena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti sīlakathaṃ kathayiṃsu. So taṃ sutvā ‘‘maṃ ime sikkhāpenti, ito dāni paṭṭhāya sīlavantena bhavitabba’’nti sīlavā ahosi. Rājā bodhisattaṃ pucchi ‘‘kiṃ, tāta, sīlavā jāto’’ti ? Bodhisatto ‘‘āma, devā’’ti. ‘‘Evarūpo duṭṭhahatthī paṇḍite nissāya porāṇakadhammeyeva patiṭṭhito’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
൨൬.
26.
‘‘പുരാണചോരാന വചോ നിസമ്മ, മഹിളാമുഖോ പോഥയമന്വചാരീ;
‘‘Purāṇacorāna vaco nisamma, mahiḷāmukho pothayamanvacārī;
സുസഞ്ഞതാനഞ്ഹി വചോ നിസമ്മ, ഗജുത്തമോ സബ്ബഗുണേസു അട്ഠാ’’തി.
Susaññatānañhi vaco nisamma, gajuttamo sabbaguṇesu aṭṭhā’’ti.
തത്ഥ പുരാണചോരാനന്തി പോരാണചോരാനം. നിസമ്മാതി സുത്വാ, പഠമം ചോരാനം വചനം സുത്വാതി അത്ഥോ. മഹിളാമുഖോതി ഹത്ഥിനിമുഖേന സദിസമുഖോ. യഥാ മഹിളാ പുരതോ ഓലോകിയമാനാ സോഭതി, ന പച്ഛതോ, തഥാ സോപി പുരതോ ഓലോകിയമാനോ സോഭതി. തസ്മാ ‘‘മഹിളാമുഖോ’’തിസ്സ നാമം അകംസു. പോഥയമന്വചാരീതി പോഥയന്തോ മാരേന്തോ അനുചാരീ. അയമേവ വാ പാഠോ. സുസഞ്ഞതാനന്തി സുട്ഠു സഞ്ഞതാനം സീലവന്താനം. ഗജുത്തമോതി ഉത്തമഗജോ മങ്ഗലഹത്ഥീ. സബ്ബഗുണേസു അട്ഠാതി സബ്ബേസു പോരാണഗുണേസു പതിട്ഠിതോ. രാജാ ‘‘തിരച്ഛാനഗതസ്സാപി ആസയം ജാനാതീ’’തി ബോധിസത്തസ്സ മഹന്തം യസം അദാസി. സോ യാവതായുകം ഠത്വാ സദ്ധിം ബോധിസത്തേന യഥാകമ്മം ഗതോ.
Tattha purāṇacorānanti porāṇacorānaṃ. Nisammāti sutvā, paṭhamaṃ corānaṃ vacanaṃ sutvāti attho. Mahiḷāmukhoti hatthinimukhena sadisamukho. Yathā mahiḷā purato olokiyamānā sobhati, na pacchato, tathā sopi purato olokiyamāno sobhati. Tasmā ‘‘mahiḷāmukho’’tissa nāmaṃ akaṃsu. Pothayamanvacārīti pothayanto mārento anucārī. Ayameva vā pāṭho. Susaññatānanti suṭṭhu saññatānaṃ sīlavantānaṃ. Gajuttamoti uttamagajo maṅgalahatthī. Sabbaguṇesu aṭṭhāti sabbesu porāṇaguṇesu patiṭṭhito. Rājā ‘‘tiracchānagatassāpi āsayaṃ jānātī’’ti bodhisattassa mahantaṃ yasaṃ adāsi. So yāvatāyukaṃ ṭhatvā saddhiṃ bodhisattena yathākammaṃ gato.
സത്ഥാ ‘‘പുബ്ബേപി ത്വം ഭിക്ഖു ദിട്ഠദിട്ഠേയേവ ഭജി, ചോരാനം വചനം സുത്വാ ചോരേ ഭജി, ധമ്മികാനം വചനം സുത്വാ ധമ്മികേ ഭജീ’’തി ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ അനുസന്ധിം ഘടേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ മഹിളാമുഖോ വിപക്ഖസേവകഭിക്ഖു അഹോസി, രാജാ ആനന്ദോ, അമച്ചോ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā ‘‘pubbepi tvaṃ bhikkhu diṭṭhadiṭṭheyeva bhaji, corānaṃ vacanaṃ sutvā core bhaji, dhammikānaṃ vacanaṃ sutvā dhammike bhajī’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mahiḷāmukho vipakkhasevakabhikkhu ahosi, rājā ānando, amacco pana ahameva ahosi’’nti.
മഹിളാമുഖജാതകവണ്ണനാ ഛട്ഠാ.
Mahiḷāmukhajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൨൬. മഹിളാമുഖജാതകം • 26. Mahiḷāmukhajātakaṃ