Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၂၇၈] ၈. မဟိံသရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ
[278] 8. Mahiṃsarājajātakavaṇṇanā
ကိမတ္ထမဘိသန္ဓာယာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ လောလမက္ကဋံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဧကော ပောသာဝနိယလောလမက္ကဋော ဟတ္ထိသာလံ ဂန္တ္ဝာ ဧကသ္သ သီလဝန္တသ္သ ဟတ္ထိသ္သ ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒိတ္ဝာ ဥစ္စာရပသ္သာဝံ ကရောတိ, ပိဋ္ဌိယံ စင္ကမတိ။ ဟတ္ထီ အတ္တနော သီလဝန္တတာယ ခန္တိသမ္ပဒာယ န ကိဉ္စိ ကရောတိ။ အထေကဒိဝသံ တသ္သ ဟတ္ထိသ္သ ဌာနေ အညော ဒုဋ္ဌဟတ္ထိပောတော အဋ္ဌာသိ။ မက္ကဋော ‘‘သောယေဝ အယ’’န္တိ သညာယ ဒုဋ္ဌဟတ္ထိသ္သ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိ။ အထ နံ သော သောဏ္ဍာယ ဂဟေတ္ဝာ ဘူမိယံ ဌပေတ္ဝာ ပာဒေန အက္ကမိတ္ဝာ သဉ္စုဏ္ဏေသိ။ သာ ပဝတ္တိ ဘိက္ခုသင္ဃေ ပာကဋာ ဇာတာ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော, လောလမက္ကဋော ကိရ သီလဝန္တဟတ္ထိသညာယ ဒုဋ္ဌဟတ္ထိပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိ, အထ နံ သော ဇီဝိတက္ခယံ ပာပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝေသ, လောလမက္ကဋော ဧဝံသီလော, ပောရာဏတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံသီလောယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။
Kimatthamabhisandhāyāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ lolamakkaṭaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kira ekasmiṃ kule eko posāvaniyalolamakkaṭo hatthisālaṃ gantvā ekassa sīlavantassa hatthissa piṭṭhiyaṃ nisīditvā uccārapassāvaṃ karoti, piṭṭhiyaṃ caṅkamati. Hatthī attano sīlavantatāya khantisampadāya na kiñci karoti. Athekadivasaṃ tassa hatthissa ṭhāne añño duṭṭhahatthipoto aṭṭhāsi. Makkaṭo ‘‘soyeva aya’’nti saññāya duṭṭhahatthissa piṭṭhiṃ abhiruhi. Atha naṃ so soṇḍāya gahetvā bhūmiyaṃ ṭhapetvā pādena akkamitvā sañcuṇṇesi. Sā pavatti bhikkhusaṅghe pākaṭā jātā. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, lolamakkaṭo kira sīlavantahatthisaññāya duṭṭhahatthipiṭṭhiṃ abhiruhi, atha naṃ so jīvitakkhayaṃ pāpesī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa, lolamakkaṭo evaṃsīlo, porāṇato paṭṭhāya evaṃsīloyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟိံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝယပ္ပတ္တော ထာမသမ္ပန္နော မဟာသရီရော ပဗ္ဗတပာဒပဗ္ဘာရဂိရိဒုဂ္ဂဝနဃဋေသု ဝိစရန္တော ဧကံ ဖာသုကံ ရုက္ခမူလံ ဒိသ္ဝာ ဂောစရံ ဂဟေတ္ဝာ ဒိဝာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ အထေကော လောလမက္ကဋော ရုက္ခာ ဩတရိတ္ဝာ တသ္သ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိတ္ဝာ ဥစ္စာရပသ္သာဝံ ကတ္ဝာ သိင္ဂေ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ဩလမ္ဗန္တော နင္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတ္ဝာ ဒောလာယန္တောဝ ကီဠိ။ ဗောဓိသတ္တော ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပဒာယ တံ တသ္သ အနာစာရံ န မနသာကာသိ, မက္ကဋော ပုနပ္ပုနံ တထေဝ ကရိ။ အထေကဒိဝသံ တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ရုက္ခက္ခန္ဓေ ဌတ္ဝာ နံ ‘‘မဟိံသရာဇ ကသ္မာ ဣမသ္သ ဒုဋ္ဌမက္ကဋသ္သ အဝမာနံ သဟသိ, နိသေဓေဟိ န’’န္တိ ဝတ္ဝာ ဧတမတ္ထံ ပကာသေန္တီ ပုရိမာ ဒ္ဝေ ဂာထာ အဝောစ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese mahiṃsayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto thāmasampanno mahāsarīro pabbatapādapabbhāragiriduggavanaghaṭesu vicaranto ekaṃ phāsukaṃ rukkhamūlaṃ disvā gocaraṃ gahetvā divā tasmiṃ rukkhamūle aṭṭhāsi. Atheko lolamakkaṭo rukkhā otaritvā tassa piṭṭhiṃ abhiruhitvā uccārapassāvaṃ katvā siṅge gaṇhitvā olambanto naṅguṭṭhe gahetvā dolāyantova kīḷi. Bodhisatto khantimettānuddayasampadāya taṃ tassa anācāraṃ na manasākāsi, makkaṭo punappunaṃ tatheva kari. Athekadivasaṃ tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā rukkhakkhandhe ṭhatvā naṃ ‘‘mahiṃsarāja kasmā imassa duṭṭhamakkaṭassa avamānaṃ sahasi, nisedhehi na’’nti vatvā etamatthaṃ pakāsentī purimā dve gāthā avoca –
၈၂.
82.
‘‘ကိမတ္ထမဘိသန္ဓာယ၊ လဟုစိတ္တသ္သ ဒုဗ္ဘိနော။
‘‘Kimatthamabhisandhāya, lahucittassa dubbhino;
သဗ္ဗကာမဒဒသ္သေဝ၊ ဣမံ ဒုက္ခံ တိတိက္ခသိ။
Sabbakāmadadasseva, imaṃ dukkhaṃ titikkhasi.
၈၃.
83.
‘‘သိင္ဂေန နိဟနာဟေတံ၊ ပဒသာ စ အဓိဋ္ဌဟ။
‘‘Siṅgena nihanāhetaṃ, padasā ca adhiṭṭhaha;
ဘိယ္ယော ဗာလာ ပကုဇ္ဈေယ္ယုံ၊ နော စသ္သ ပဋိသေဓကော’’တိ။
Bhiyyo bālā pakujjheyyuṃ, no cassa paṭisedhako’’ti.
တတ္ထ ကိမတ္ထမဘိသန္ဓာယာတိ ကိံ နု ခော ကာရဏံ ပဋိစ္စ ကိံ သမ္ပသ္သမာနော။ ဒုဗ္ဘိနောတိ မိတ္တဒုဗ္ဘိသ္သ။ သဗ္ဗကာမဒဒသ္သေဝာတိ သဗ္ဗကာမဒဒသ္သ သာမိကသ္သ ဣဝ။ တိတိက္ခသီတိ အဓိဝာသေသိ။ ပဒသာ စ အဓိဋ္ဌဟာတိ ပာဒေန စ နံ တိဏ္ဟခုရဂ္ဂေန ယထာ ဧတ္ထေဝ မရတိ, ဧဝံ အက္ကမ။ ဘိယ္ယော ဗာလာတိ သစေ ဟိ ပဋိသေဓကော န ဘဝေယ္ယ, ဗာလာ အညာဏသတ္တာ ပုနပ္ပုနံ ကုဇ္ဈေယ္ယုံ ဃဋ္ဋေယ္ယုံ ဝိဟေဌေယ္ယုံ ဧဝာတိ ဒီပေတိ။
Tattha kimatthamabhisandhāyāti kiṃ nu kho kāraṇaṃ paṭicca kiṃ sampassamāno. Dubbhinoti mittadubbhissa. Sabbakāmadadassevāti sabbakāmadadassa sāmikassa iva. Titikkhasīti adhivāsesi. Padasā ca adhiṭṭhahāti pādena ca naṃ tiṇhakhuraggena yathā ettheva marati, evaṃ akkama. Bhiyyo bālāti sace hi paṭisedhako na bhaveyya, bālā aññāṇasattā punappunaṃ kujjheyyuṃ ghaṭṭeyyuṃ viheṭheyyuṃ evāti dīpeti.
တံ သုတ္ဝာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ရုက္ခဒေဝတေ, သစာဟံ ဣမိနာ ဇာတိဂောတ္တဗလာဒီဟိ အဓိကော သမာနော ဣမသ္သ ဒောသံ န သဟိသ္သာမိ, ကထံ မေ မနောရထော နိပ္ဖတ္တိံ ဂမိသ္သတိ။ အယံ ပန မံ ဝိယ အညမ္ပိ မညမာနော ဧဝံ အနာစာရံ ကရိသ္သတိ, တတော ယေသံ စဏ္ဍမဟိံသာနံ ဧသ ဧဝံ ကရိသ္သတိ , ဧတေယေဝ ဧတံ ဝဓိသ္သန္တိ။ သာ တသ္သ အညေဟိ မာရဏာ မယ္ဟံ ဒုက္ခတော စ ပာဏာတိပာတတော စ ဝိမုတ္တိ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဝတ္ဝာ တတိယံ ဂာထမာဟ –
Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘rukkhadevate, sacāhaṃ iminā jātigottabalādīhi adhiko samāno imassa dosaṃ na sahissāmi, kathaṃ me manoratho nipphattiṃ gamissati. Ayaṃ pana maṃ viya aññampi maññamāno evaṃ anācāraṃ karissati, tato yesaṃ caṇḍamahiṃsānaṃ esa evaṃ karissati , eteyeva etaṃ vadhissanti. Sā tassa aññehi māraṇā mayhaṃ dukkhato ca pāṇātipātato ca vimutti bhavissatī’’ti vatvā tatiyaṃ gāthamāha –
၈၄.
84.
‘‘မမေဝာယံ မညမာနော၊ အညေပေဝံ ကရိသ္သတိ။
‘‘Mamevāyaṃ maññamāno, aññepevaṃ karissati;
တေ နံ တတ္ထ ဝဓိသ္သန္တိ၊ သာ မေ မုတ္တိ ဘဝိသ္သတီ’’တိ။
Te naṃ tattha vadhissanti, sā me mutti bhavissatī’’ti.
ကတိပာဟစ္စယေန ပန ဗောဓိသတ္တော အညတ္ထ ဂတော။ အညော စဏ္ဍမဟိံသော တတ္ထ အာဂန္တ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။ ဒုဋ္ဌမက္ကဋော ‘‘သောယေဝ အယ’’န္တိ သညာယ တသ္သ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိတ္ဝာ တထေဝ အနာစာရံ စရိ။ အထ နံ သော ဝိဓုနန္တော ဘူမိယံ ပာတေတ္ဝာ သိင္ဂေန ဟဒယေ ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ပာဒေဟိ မဒ္ဒိတ္ဝာ သဉ္စုဏ္ဏေသိ။
Katipāhaccayena pana bodhisatto aññattha gato. Añño caṇḍamahiṃso tattha āgantvā aṭṭhāsi. Duṭṭhamakkaṭo ‘‘soyeva aya’’nti saññāya tassa piṭṭhiṃ abhiruhitvā tatheva anācāraṃ cari. Atha naṃ so vidhunanto bhūmiyaṃ pātetvā siṅgena hadaye vijjhitvā pādehi madditvā sañcuṇṇesi.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ သစ္စာနိ ပကာသေတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ ဒုဋ္ဌမဟိံသော အယံ ဒုဋ္ဌဟတ္ထီ အဟောသိ, ဒုဋ္ဌမက္ကဋော ဧတရဟိ အယံ မက္ကဋော, သီလဝာ မဟိံသရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā duṭṭhamahiṃso ayaṃ duṭṭhahatthī ahosi, duṭṭhamakkaṭo etarahi ayaṃ makkaṭo, sīlavā mahiṃsarājā pana ahameva ahosi’’nti.
မဟိံသရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။
Mahiṃsarājajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၂၇၈. မဟိံသရာဇဇာတကံ • 278. Mahiṃsarājajātakaṃ